จากการศึกษาวิจัยขอบอํานาจตามกฎหมายของสถาบันอุดมศึกษาเอกชนเปรียบเทียบ กับกฎหมายสถาบันอุดมศึกษาของรัฐในไทย และกฎหมายสถาบันอุดมศึกษาของตางประเทศ ตามที่อยูในขอบเขตการวิจัย พบวายังมีประเด็นปญหาขอกฎหมายที่ควรไดรับการแกไขเพิ่มเติม หรือปรับปรุง เพื่อใหเกิดความชัดเจนและความเขาใจมากขึ้นในเรื่องบทบาทอํานาจหนาที่ตาม กฎหมายของสถาบันอุดมศึกษาและความเปนอิสระของมหาวิทยาลัย ที่ควรมีเหมือนกันทั้ง สถาบันอุดมศึกษาของรัฐและเอกชนดังตอไปนี้
5.2.1 รูปแบบของกฎหมายสถาบันอุดมศึกษา
5.2.2 การยกเลิกบทบัญญัติบางมาตราในหมวด 7 สวนที่วาดวยการกํากับและ ควบคุม
5.2.3 การยกเลิกบทบัญญัติในสวนบทกําหนดโทษ ใหเหลือเพียง 1-2 มาตรา 5.2.4 การแบงประเภทและระดับการกํากับและควบคุมสถาบันอุดมศึกษาเอกชน 5.2.5 การมีบทบัญญัติเฉพาะวาดวยอํานาจหนาที่ของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน 5.2.1 รูปแบบของกฎหมายสถาบันอุดมศึกษา
การที่สถาบันอุดมศึกษาของรัฐ ซึ่งสวนใหญจะมีพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยของ แตละมหาวิทยาลัยเปนของตนเอง ยกเวนแตเฉพาะกรณีพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยราชภัฎ พ.ศ. 2547 ซึ่งเปนรูปแบบพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยฉบับเดียว บังคับใชกับทุกมหาวิทยาลัย ราชภัฎ เชนเดียวกับพระราชบัญญัติสถาบันอุดมศึกษาเอกชน พ.ศ.2546 ทําใหเห็นไดวารูปแบบ ของกฎหมายมหาวิทยาลัยทั้งของรัฐและเอกชน มีความลักหลั่นกันอยู เพราะโครงสรางกฎหมาย ของมหาวิทยาลัยทั้งของรัฐและเอกชนแมจะมีลักษณะที่ใกลเคียงกันแตกฎหมายวาดวย
สถาบันอุดมศึกษาเอกชน กลับยังมีบทบัญญัติวาดวยการกํากับและควบคุมจากรัฐอยู ทั้งนี้เมื่อ พิจารณาเปรียบเทียบกับพระราชบัญญัติของมหาวิทยาลัยที่ออกนอกระบบ ซึ่งก็ยังเปนรูปแบบ กฎหมายอันเปนการเฉพาะของมหาวิทยาลัย โดยมีการเสนอกฎหมายแยกตางหากจากกันในแต
ละมหาวิทยาลัย แมจะงานวิจัยบางฉบับระบุถึงความจําเปนในการตรากฎหมายเปนรายฉบับ (สุรินทร จิรวิศิษฎ, 2532:205) กรณีกฎหมายของมหาวิทยาลัยรัฐ แตถารูปแบบกฎหมายของ มหาวิทยาลัยทั้งรัฐและเอกชน ไมอยูภายใตพระราชบัญญัติเดียวกัน ดังเชน รูปแบบกฎหมาย ของมหาวิทยาลัยในบางประเทศ เชน ปาเลสไตน และอื่น ๆ หลักการของกฎหมายวาดวย การศึกษาแหงชาติ ที่ประสงคใหสถาบันอุดมศึกษาของรัฐและสถาบันอุดมศึกษาเอกชน อยู
ภายใตการกํากับติดตามการประเมินคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาเดียวกัน ยอมนาจะเปน ความจริงเพียงครึ่งเดียว เพราะความเปนอิสระของสถาบันอุดมศึกษาเอกชนตามกฎหมายมิไดมี
เทาเทียมกับสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ ดังนั้นจึงควรมีการเสนอรางกฎหมายใหสถาบันอุดมศึกษา ทั้งของรัฐและเอกชนอยูภายใตกฎหมายฉบับเดียวกัน
5.2.2 การยกเลิกบทบัญญัติบางมาตราในหมวด 7 สวนที่วาดวยการกํากับ และควบคุมตั้งแตมาตรา 71-99 ทั้งหมดรวม 28 มาตรา (เดิมมี 29 มาตรา แตมาตรา 81 ถูกยกเลิกไป) บทบัญญัติในหมวด 7 นี้ ยังมีอยูในพระราชบัญญัติสถาบันอุดมศึกษาเอกชน พ.ศ.2546 อันเปนกฎหมายฉบับใหม จนกระทั่งการแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550 บทบัญญัติในสวนนี้ก็ยังไมถูกยกเลิกไป ทั้งที่เหตุผลของการแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) ตองการ ใหสถาบันอุดมศึกษาของรัฐและเอกชนมีแนวปฏิบัติที่ไมแตกตางกัน บทบัญญัติในหมวด 7 นี้จึง เปนการสะทอนภาพความไมเทาเทียมกันระหวางสถาบันอุดมศึกษาของรัฐและเอกชนในเรื่องการ กํากับดูแลจากรัฐ การออกนอกระบบของมหาวิทยาลัยรัฐที่หลายทานวิตกกังวลวาจะทําให
มหาวิทยาลัยรัฐแปรเปลี่ยนเหมือนมหาวิทยาลัยเอกชนอาจตองมามองดูความจริงอีกดานหนึ่งที่
การออกระบบราชการของมหาวิทยาลัยรัฐ ทําใหมหาวิทยาลัยรัฐมีความเปนอิสระปลอดจากการ กํากับของรัฐมากกวามหาวิทยาลัยเอกชน
ผูวิจัยจึงใครขอเสนอแนะวา ควรมีการทบทวนบทบัญญัติในหมวด 7 วาดวยการ กํากับและควบคุมใหเหลือเพียงบทบัญญัติในเรื่องที่จําเปน ซึ่งโดยความเห็นสวนตัวอยาก เสนอแนะใหยกเลิกบทบัญญัติในหมวด 7 นี้ทั้งหมด แตอยางไรก็ตามก็อาจเปนไปไดหากในแง
ของคณะกรรมการการอุดมศึกษา ถาสมมติตองเจอกับปญหาของสถาบันอุดมศึกษาเอกชนบาง แหง (สวนนอยมาก) ที่อาจมีการปฏิบัติที่ไมเหมาะสมในกิจการของสถาบัน ซึ่งถาไมมีอํานาจใน สวนนี้ไว รัฐโดยคณะกรรมการการอุดมศึกษาก็อาจไมสามารถแกไขปญหาและคุมครองประโยชน
ของนักศึกษาไดอยางเต็มที่
5.2.3 การยกเลิกบทบัญญัติในสวนบทกําหนดโทษ ใหเหลือเพียง 1-2 มาตรา
จากการศึกษาวิเคราะหกฎหมายวาดวยสถาบันอุดมศึกษาเอกชนเปรียบเทียบกับ กฎหมายวาดวยสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ ซึ่งมีอยูหลายฉบับพบวา กฎหมายสถาบันอุดมศึกษา ของรัฐที่ยังไมออกนอกระบบ หรือกฎหมายของมหาวิทยาลัยที่ออกนอกระบบแลวจะมีบทกําหนด โทษ เพียง 1-2 มาตรา เทานั้นในเรื่องโทษจาก (1) การใชตราสัญลักษณ ครุยวิทยฐานะ เข็ม วิทยฐานะ ครุยประจําตําแหนง เครื่องแบบ เครื่องหมาย ๆ โดยไมมีสิทธิ หรือ (2) การปลอม เลียนซึ่งตรา ผูวิจัยจึงมีขอเสนอแนะวาควรมีการแกไขปรับปรุงบทบัญญัติในเรื่องบทกําหนดโทษ ของพระราชบัญญัติสถาบันอุดมศึกษาเอกชน พ.ศ. 2546 ใหเหลือเพียง 1-2 มาตรา โดยมี
เนื้อหาของบทกําหนดโทษเชนเดียวกับกฎหมายสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ
5.2.4 การแบงประเภทและอันดับของการควบคุมสถาบันอุดมศึกษาเอกชน ในบางประเทศ เชน สหรัฐอเมริกา มีการจัดอันดับมหาวิทยาลัยเพื่อเปนขอมูล ประกอบการตัดสินใจของนักศึกษาที่จะศึกษาตอ ประเทศไทยเราก็เคยมีการคิดจัดอันดับ
มหาวิทยาลัยอยูชวงหนึ่งเหมือนกัน แตทวาก็ไมไดรับการตอบรับดีเทาที่ควรและสวนหนึ่งก็อาจยัง ไมแนใจเกี่ยวกับหลักเกณฑที่ใชในการจัดอันดับ
โดยความเห็นสวนตัวของผูวิจัยเห็นวา วิธีการจัดอันดับสามารถนํามาประยุกตใช
กับการกํากับและควบคุมสถาบันอุดมศึกษาเอกชนได ดวยเหตุที่สถาบันอุดมศึกษาของรัฐและ เอกชนตางก็อยูภายใหการกํากับติดตามการประเมินคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาเดียวกันจาก สมศ ( สํานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา ) การประเมินจาก สมศ จะมี
ผลตอการรับรองของสถาบันอยางมาก ทั้งสถาบันอุดมศึกษาของรัฐและเอกชน จึงตางตอง พยายามทําใหตนเองผานเกณฑโดยการทําคะแนนใหไดตามเกณฑที่กําหนด ผลการประเมินของ สมศ ยอมสงผลตออนาคตและความเปนไปของมหาวิทยาลัยเปนอยางมากอยูแลว ฉะนั้นการ กํากับและควบคุมสถาบันอุดมศึกษาเอกชนยอมนาจะผอนคลายหรืออาจยกเลิกบทบัญญัติในสวน นี้ไปก็ได เพื่อใหเปนไปในลักษณะการกํากับดูแลมหาวิทยาลัยที่ออกนอกระบบ แตถายังไม
สามารถดําเนินการไปถึงชั้นนั้นได เพื่อเปนการจัดอันดับของการกํากับและควบคุม
สถาบันอุดมศึกษาเอกชน อันนําไปสูการกระตุนใหเกิดการแขงขันกันในดานวิชาการ โดยจะอิง จากผลการประเมินของ สมศ ก็ได โดยวิธีการนี้ผูวิจัยเห็นวานาจะเปนบันไดกาวแรกแหงการ นําไปสูการยกเลิกบทบัญญัติในหมวดการกํากับและควบคุม และสามารถเปลี่ยนแนวทางของ กฎหมายสถาบันอุดมศึกษาเอกชนมาเปนการกํากับดูแลไดเฉกเชนเดียวกับสถาบันอุดมศึกษาของ รัฐ
สถาบันอุดมศึกษาเอกชน ผลการประเมินจาก สมศ จํานวนมาตราที่จะบังคับใชใน หมวดกํากับและการควบคุม กลุมอันดับที่ 1
กลุมอันดับที่ 2 กลุมอันดับที่ 3
ดีมาก ดี
พอใช / ผาน
1 มาตรา 14 มาตรา 28 มาตรา
หมายเหตุ อันดับการกํากับและควบคุมใชฐานจากจํานวนมาตราที่มีอยูในหมวด 7 ในสวนการ กํากับและควบคุมทั้ง 28 มาตรา เปนตัวจัดอันดับโดยลดทอนจํานวนมาตราที่จะบังคับใชตาม อันดับของสถาบัน
ในสวนบทบัญญัติเพียง 1 มาตรา ในการกํากับและดูแลสถาบันอุดมศึกษาเอกชน ผูวิจัยขอเสนอใหถอยคําในบทบัญญัติดังตอไปนี้
มาตรา... รัฐมนตรีมีอํานาจและหนาที่กํากับและดูแลโดยทั่วไปซึ่งกิจการของ
สถาบันอุดมศึกษาเอกชน ใหเปนไปตามวัตถุประสงคในมาตรา 8 และใหสอดคลองกับนโยบาย ของรัฐบาลหรือมติคณะรัฐมนตรี และคณะกรรมการการอุดมศึกษาหรือหนวยงานของรัฐที่
เกี่ยวของกับสถาบันอุดมศึกษาเอกชน
รางมาตรานี้เสนอโดยนําแนวทางมาจากมาตรา 46 แหงพระราชบัญญัติ
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี (ราชกิจจานุเบกษา, 2541 : 16) ซึ่งเปนมหาวิทยาลัย แหงแรกที่ออกนอกระบบโดยมาจากสวนราชการ
5.2.5 การมีบทบัญญัติเฉพาะวาดวยอํานาจหนาที่ของสถาบันอุดมศึกษา เอกชน
อันที่จริงแลว บทบาทอํานาจหนาที่ของสถาบันอุดมศึกษาเอกชนที่เปนนิติบุคคล โดยมีผูแทนของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน คือ อธิการบดี เปรียบเทียบกับสภาสถาบันอุดมศึกษา เอกชนยอมเปนคนละบทบาทคนละอํานาจหนาที่กัน ดวยเพราะสภาสถาบันอุดมศึกษาเอกชน เปนเพียงองคประกอบสวนหนึ่งในความเปนสถาบันอุดมศึกษา เฉกเชนเดียวกับ
สถาบันอุดมศึกษาของรัฐ สภาสถาบันมิไดมีฐานะเปนนิติบุคคลตามกฎหมาย สภาสถาบันเปน เพียงผูมีอํานาจหนาที่ตามกฎหมาย (Authority) ในการวางนโยบายและควบคุมกิจการทั่วไปของ สถาบันอุดมศึกษาเอกชน โดยมีอํานาจอนุมัติใหความเห็นชอบหรือพิจารณา ในเรื่องที่มี
ความสําคัญที่ควรผานสภาสถาบันเทานั้น การเอาอํานาจหนาที่เพื่อกระทําการตาง ๆ ภายใน วัตถุประสงคที่เปนการเฉพาะของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน ที่เปนนิติบุคคลไปบัญญัติเปนอํานาจ หนาที่ของสภาสถาบัน และการไมมีบทบัญญัติเฉพาะวาดวยอํานาจหนาที่ของสถาบันอุดมศึกษา เอกชน เชนเดียวกับพระราชบัญญัติของมหาวิทยาลัยที่ออกนอกระบบ ซึ่งบทบัญญัติในลักษณะ เชนนี้มีมาตั้งแตกอนป พ.ศ. 2546 ยอมแสดงถึงความไมแนใจตอสถาบันอุดมศึกษาเอกชนจาก ภาครัฐ แมสํานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษาอาจจะบอกวาการแกไขกฎหมาย
สถาบันอุดมศึกษาเอกชน ครั้งที่ 2 ก็เพื่อตองการเพิ่มอํานาจหนาที่ใหแกสถาบันอุดมศึกษา เอกชนมากขึ้น แตจริง ๆ แลวเปนการเพิ่มอํานาจใหแกสภาสถาบันมีองคประกอบของกรรมการ สภาสถาบัน มีกรรมการผูทรงคุณวุฒิที่จะตองไดรับความเห็นชอบและแตงตั้งจากรัฐมนตรี แม
ผูรับใบอนุญาตจะมีสิทธิเสนอชื่อไดก็ตาม ซึ่งกรรมการสภาสถาบันโดยกลไกทางกฎหมายถูก กํากับและควบคุมมากขึ้น ตามความในมาตรา 74 ซึ่งผูวิจัยไดเคยใหนิยามไววา บทบัญญัติ
มาตรานี้เปนบทบัญญัติวาดวยการจํากัดอํานาจของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน โดยมีการกําหนด โทษอาญากับกรรมการสภาสถาบันที่มีสวนกระทําผิดตาม มาตรา 74 โดยปรับไดสูงสุดถึง 1