ปฏิรูปประเทศไทย
ปฏิรูปมุมมองดุลพินิจของพนักงานสอบสวน
ผศ.นพดล ปกรณนิมิตดี
อาจารยประจําคณะนิติศาสตร
มหาวิทยาลัยศรีปทุม Noppadon.pa@spu.ac.th
ลงพิมพในหนังสือพิมพไทยโพสต 23 กค 53
มาตรา 120 แหงประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา บัญญัติวา หามมิให
พนักงานอัยการยื่นฟองคดีใดตอศาล โดยมิไดมีการสอบสวนในความผิดนั้นกอน จากความที่
บัญญัติในมาตรา 120 นี้เองจะทําใหเห็นถึงบทบาทที่สําคัญของพนักงานสอบสวน ซึ่งเปนสวน สําคัญของกระบวนการยุติธรรม ที่บางทานอาจเรียกวา เปนตนน้ํา หรือจุดเริ่มตนของกระบวนการ ยุติธรรมนั่นเอง
โดยพนักงานสอบสวนมีหนาที่จะตองดําเนินการสอบสวนตามประมวลกฎหมายวิธี
พิจารณาความอาญา มาตรา 131 คือ รวบรวมพยานหลักฐานทุกชนิดเทาที่สามารถจะกระทําได
เพื่อประสงคจะทราบขอเท็จจริง และพฤติการณตางๆ อันเกี่ยวกับความผิดที่ถูกกลาวหา เพื่อที่จะ รูตัวผูกระทําผิด และพิสูจนใหเห็นความผิดหรือความบริสุทธิ์ของผูตองหา
จากความในสวนทายของมาตรา 131 นี้เองแสดงใหเห็นถึงบทบาทที่สําคัญอยางยิ่งยวด ของพนักงานสอบสวน ซึ่งรวบรวมพยานหลักฐานทั้งหลายมาแลว ก็เพื่อทราบขอเท็จจริงและ พฤติการณ เพื่อนําไปสูจุดสําคัญของหนาที่พนักงานสอบสวนคือ การพิสูจนใหเห็นความผิด คือ ผูตองหา คนนี้ คือ ผูที่กระทําความผิดจริงๆ หรือ การพิสูจนความบริสุทธิ์ของผูตองหา คือ ผูตองหา หรือผูที่ถูกกลาวหาวาไดกระทําผิด จริงๆแลว คือผูบริสุทธิ์
คําถามก็คือวา บทบาทที่ควรจะเปนหรือพึงทําของพนักงานสอบสวน ที่ประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาคาดหวังไวนี้ ไดรับการตอบสนองหรือมีภาพที่สะทอนความ มั่นใจแกพี่นองประชาชน ไดมากนอยเพียงใด
หรือบทบาทจริงๆของพนักงานสอบสวน ควรจะเปนเพียงแคทางผานของโจทกหรือ จําเลย ที่ตางฝายตางตองการความยุติธรรม ใหแกตนเอง ก็ใหไปวากันเอาเองที่ศาล กระนั้น หรือไม
กอนอื่น เราตองตระหนักกอนวา บทบาทของพนักงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวิธี
พิจารณาความอาญา มีสวนที่กระทบตอสิทธิและเสรีภาพของประชาชนอยางมาก ตั้งแตชั้นจับกุม ตัวผูตองหาแลว สวนกรณีวาผูตองหาหรือจําเลยจะผิดจริงหรือไม ก็เปนอีกประเด็น ที่ตองรอ การพิจารณาพิพากษา
ผูถูกจับ ที่ควบคุมตัวอยู อาจจะสูญเสียอิสรภาพทันที หากมิไดรับการปลอยชั่วคราว ความเปนจริงในสังคมที่เกิดขึ้นผานมาแลวนั้น ยอมเปนบทพิสูจนใหเห็นแลววา ผูตองหาบางคน แมไดรับอนุญาตใหปลอยชั่วคราว ก็ไมมีเงิน หรือหลักทรัพยใด มาประกันตัวเอง ใหออกไป หรือ แมแตจะซื้อกรมธรรม เพื่อปลดปลอยอิสรภาพใหแกตนเอง ยังทํามิไดเลย เพราะคําตอบเดียวคือ ไมมีเงิน ไมมีคนชวย
บทบาทของพนักงานสอบสวน จึงมิควรเปนเพียงแคทางผานของโจทกหรือจําเลย ที่
ตองการความยุติธรรม หรือตองการขอยุติ แตพนักงานสอบสวนสามารถเปนผูใหความยุติธรรม ใหกับประชาชน ไดตั้งแตเริ่มตน ตามขอบเขตอํานาจหนาที่ของตน ที่พึงมีตามกฎหมาย
อํานาจหนาที่ของพนักงานสอบสวน คงมิไดหมายความวา ฉันจะสงฟองหรือไมสงฟองก็ได
เปนดุลพินิจฉัน หรือใครก็ตาม ที่แกลงแจงความคดีอาญา จับกัน ก็สงฟองไปซะ เพื่อใหพน อํานาจหนาที่ของตนเอง หรือเพียงเพราะกลัวคนกลาวหาวา เปนสองมาตรฐาน
อํานาจหนาที่ของพนักงานสอบสวน คือ การพิสูจนใหเห็นความผิดหรือความบริสุทธิ์ของ ผูตองหา ใหเห็นอยางถองแท เพื่อเปนขอเท็จจริงประกอบการพิจารณาสั่งฟองคดีของอัยการ หรือ การพิจารณาพิพากษา
ขอเท็จจริง ที่ผิด ก็วากันตามผิด ถูกก็วากันตามถูก โดยมิไดอิงกระแสสังคม มิไดอิง ทัศนคติ ความเห็นสวนตัว ความรูสึกสวนตัว หรือเพียงเพราะคิดวาเปนสิทธิขาดของฉันที่จะใช
ดุลพินิจอยางไรก็ได หรือเพียงเพราะคิดวา เปนสิทธิขาดที่กฎหมายใหกับฉัน ฉันจะทําอยางไรก็
ได
ขอยกตัวอยางกรณีรถยนต กับรถมอเตอรไซด ชนกัน เหตุเกิดแถวนครปฐม รถมอเตอรไซด
ขับตัดหนารถเกง โดยไมไดสวมหมวกกันน็อต ขอเท็จจริง ทั้งสองหักรถ หลบกันได ผูขับขี่รถ มอเตอรไซด ลมศรีษะชนรถยนตเพียงเล็กนอย แตดวยความตกใจจึงสลบไป หลังเกิดเหตุ ผูขับขี่
รถมอเตอรไซดเรียกรองคาเสียหายนับหมื่นบาทเพิ่มจากประกัน พรบ ที่มี ในขณะที่ ตามบันทึก แจงความ ก็ระบุชัด มอเตอรไซด ขับตัดหนา
แตทายสุดการกลับเปนวา สงฟองศาลทั้งคู และตั้งขอหาหนักกับผูขับขี่รถเกงวา ขับรถโดย ประมาทเปนเหตุใหผูอื่นรับอันตรายสาหัส ทั้งๆที่ผูขับขี่รถมอเตอรไซด มิไดบาดเจ็บอะไร มากมายอื่น จนกระทั่งหนึ่งปใหหลัง หลังจากศาลตัดสินใหประนีประนอมยอมความกัน และฝาย ผูขับขี่รถมอเตอรไซด ก็มิไดปรากฏอาการรายแรงทางรางกายแตอยางใดเลย
ทั้งสองฝาย ตางสูญเสียเงินทอง จากการตอสูคดี กระบวนการยุติธรรมก็ตองสูญเสียเวลา ฝายผูขับขี่รถมอเตอรไซดเอง ก็ตองรับทุกขจากการตองไปนอนในหองขังนานสองวัน เพียงเพราะ เตรียมหาหลักทรัพย ประกันตัวไมทัน
การชี้ถูก ชี้ผิดเบื้องตน ที่พอทําได กลับมิไดรับการดําเนินการ การชี้ผิด เพียงเพราะ กระแสสังคม จากคดีที่ปรากฏเปนขาว โดยมิไดตระหนักถึงความหมายที่แทจริงของตัวบท
กฎหมาย การใชอคติในการคนหาขอเท็จจริงเพื่อปรับหลักกฎหมาย ยอมนํามาซึ่งการขาดศรัทธา ตอกระบวนการได โดยเฉพาะอยางยิ่งตนน้ําของกระบวนการยุติธรรม หากผูปฏิบัติงานจริงเพียง บางคนเทานั้นขาดซึ่งความเขาใจในสิ่งเหลานี้
การทํางาน ตรงไปตรงมา มิไดมีอคติ ดําเนินการตามหลักกฎหมาย ยึดตัวบทกฎหมาย เปนหลัก มิไดตีความตัวบทกฎหมายตามอําเภอใจของตน โดยขาดทฤษฎีทางกฎหมายรองรับ การ ทํางานที่ มิไดเกรงกลัวตอคําพูดใดๆ ที่ปราศจากเหตุผล หรือเกรงจะถูกรองเรียนหรือฟองรอง ขอเท็จจริงในคดีถาหากเหมือนกันทั้งหมด ก็ตองไดรับการปฏิบัติเหมือนกัน แตหากขอเท็จจริงใน คดีไมเหมือนกัน จะพยายามสงฟองใหเหมือนกัน ก็คงไมได
สิ่งเหลานี้ สามารถเกิดขึ้นไดเพียงปฏิรูปความคิดของผูปฏิบัติ เพียงแคนี้ ก็นาจะเปนสวน หนึ่งของการปฏิรูปประเทศไทยไดนะครับ สวัสดีครับ
