Chương 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG HỘI
3.2. Giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động Hội đồng trường các
Từ những thực trạng về hoạt động của Hội đồng trường tại các Trường đại học thành viên Đại học Huế, kết hợp với kết quả khảo sát, tham vấn ý kiến của các chuyên gia, nhà quản lý mà đề tài đã thực hiện được trình bày tại Chương 2, tác giả đề xuất một số giải pháp hoàn thiện cơ chế hoạt động Hội động trường của các Trường đại học thành viên thuộc Đại học Huế như sau;
Thứ nhất: các Trường đại học thành viên Đại học Huế cần nhành chóng hoàn thiện và ban hành quy chế tổ chức hoạt động của Hội đồng trường. Đây chính là hành lang pháp lýđể Hội đồng trường hoạt động đúng theo quy định của pháp luật. Đồng thời, phát huy được vai trò quản trị trong quá trình tự chủ đại học.
Thứ hai:về mối quan hệ giữa Hội đồng trường và Đảng ủy phải có quy định rất rõ ràng, chi tiết từng nội dung cụ thể đã được cụ thể hóa. Qua nghiên cứu dự thảo Quy chế phối hợp của Hội đồng Trường với Đảng ủy, Ban Giám hiệu và các tổ chức đoàn thể trong trường ở các Trường đại học thành viên Đại học Huế tác giả nhận thấysự phối hợp giữa Hội đồng trường và các tổ chức
nội dung công việc phân quyền. Trong khi đó, quan hệ giữa Hội đồng trường và Đảng ủy nhà trường là mối quan hệ tương hổ không thể tách rời nhau. Chủ tịch hội đồng trường sẽ kiêm bí thưđảng ủy để gắn kết hai tổ chứclại với nhau trong việc thực hiện các chính sách, hoạch định các chiến lược phát triển trong tương lai của Nhà trường. Đồng thời giám sát việc thực hiện các kế hoạch đãđề ra và triển khai các chiến lược trong tương lai.
Hiện nay có một số vấn đề chưa thông suốt trong các trường, trong các Hiệu trưởng. Ví dụ về câu chuyện phân quyền quyết định dự án đầu tư, tuyển dụng nhân lực, đề bạt cán bộ giữa Hội đồng trường với Hiệu trưởng, Ban giám hiệu,… Luật Giáo dục đại học và các văn bản hướng dẫn thi hành đã giao quyền tự chủ cho các Trường đại học, nhưng chưa có sự thống nhất trong tập thể lãnh đạo, quy chế hoạt động, phân quyền chưa rõ ràng nên còn dẫn đến nhiều vướng mắc trong quá trình triển khai.
Thứ ba: về trách nhiệm giải trình của Hội đồng trường. Hội đồng trường là đơn vị quản trị Trường đại học đây được xem là một mô hình quản trị tiên tiến để lan tỏa ra ngoài xã hội, nâng cao tính dân chủ, tính khoa học. Vì vậy, Hội đồng trường ngoài trách nhiệm giải trình không chỉ với cơ quan nhà nước mà cả học sinh sinh viên, cán bộ nhân viên, giáo viên trong nhà trường, phụ huynh và toàn xã hội khi có yêu cầu.
Thứ tư:Hội đồng trường phải là đơn vị hạt nhân trong việc xây dựng quy chế hoạt động của Trường đại học đầy đủ, chi tiết từ tổ chức nhân sự, kế hoạch tài chính, đề bạt, khen thưởng, kỷ luật… giống như “một bộ luật của trường”, đây là điều vô cùng quan trọng. Quá trình xây dựng, soạn thảo các quy chế phải lấy ý kiến trong toàn bộ sinh viên, giáo viên, cán bộ, người lao động trong nhà trường, thậm chí công khai cho xã hội góp ý. Sau đó, hội đồng trường thông qua để thành một “bộ luật” của nhà trường.
“Bộ luật” này phải đầy đủ, chi tiết các nội dung, nhưng phải phù hợp với pháp luật, được công khai để sinh viên, giáo viên, người lao động trong trường, và người dân quan tâm có thể giám sát.
Thứ năm: cần có sự thay đổi nhận thức về chế độ trách nhiệm. Trước đây, khi chưa thực hiện tự chủ, trách nhiệm chỉ thuộc về một cá nhân là Hiệu trưởng.
Tuy nhiên, cơ chế tự chủ đặt ra trách nhiệm cho một tập thể lãnh đạo.
Khi đó, mỗi cá nhân, cán bộ, viên chức cũng phải nhận thức rõ về vấn đề tự chịu trách nhiệm trước công việc của mình.
Pháp luật đã quy định, Hội đồng trường là cơ quan quyền lực cao nhất, thực hiện vai trò đại diện cho chủ sở hữu để thực hiện quyền của chủ sở hữu, quyết định mọi mặt hoạt động của nhà trường. Hội đồng trường có chức năng giám sát, thực hiện giám sát đối với cả Ban giám hiệu; Có trách nhiệm báo cáo cơ quan thẩm quyền và giải trình trong phạm vi trách nhiệm và quyền hạn; Chịu trách nhiệm trước pháp luật, cơ quan quản lý có thẩm quyền và các bên có liên quan; Chịu sự giám sát của cá nhân, các tổ chức, xã hội và chịu sự thanh tra của các cơ quan có thẩm quyền”.
Từ đó, vai trò của Chủ tịch Hội đồng trường chính là người chủ trì hoạt động của Hội đồng trường, là chủ trì cuộc họp của lãnh đạo trường.
Đặc biệt cần nhận thức đúng với vai trò của Hiệu trưởng, Hiệu trưởng là người quản lý, tổ chức, thực hiện các nghị quyết của Hội đồng trường. Hiệu trưởng ban hành các quy định khác theo quy chế hoạt động của Hội đồng trường.
Phải giải quyết được vấn đề nhận thức nêu trên mới có thể xây dựng được một quy chế làm việc phù hợp, khi đã có quy chế làm việc phù hợp mới có cơ sở xác định tránh nhiệm của từng cá nhân.
Thứ sáu, phải xác định rõ Hiệu trưởng là người đứng đầu Trường đại học, Chủ tịch hội đồng trường là người đúng đầu tổ chức quản trị, thực hiện quyền
được quyền hạn, trách nhiệm của Chủ tịch Hội đồng trường và Hiệu trưởng trong hoạt động điều hành Trường đại học, không xảy ra tình trạng chồng chéo thẩm quyền, không thống nhất trong điều hành, quản lý,…
Sở dĩ quan điểm của tác giả cho rằng Hiệu trưởng là người đứng đầu Trường đại học mặc dù chưa có văn bản pháp luật nào quy định chung về khái niệm thế nào là người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị; căn cứ vào các lý do sau:
- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục đại học (Luật số 34/2018/QH14) và Nghị định 99/2019/NĐ-CP không quy định địa vị pháp lý và chỉ rõ ai là người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập giữa chủ tịch hội đồng và hiệu trưởng của cơ sở giáo dục đại học công lập. Theo đó, việc xác định người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học công lập phải được căn cứ theo quy định của pháp luật về tổ chức bộ máy và các văn bản pháp luật có liên quan quy định về nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền hạn của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị theo quy định theo quy định của pháp luật chuyên ngành có liên quan.
- Hiệu trưởng là người đại diện theo pháp luật và là chủ tài khoản của cơ sở giáo dục đại học; là người chịu trách nhiệm quản lý, điều hành các hoạt động của các cơ sở giáo dục đại học theo quy định của pháp luật, quy chế tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục đại học; là người tổ chức thực hiện hoạt động chuyên môn, học thuật, tổ chức, nhân sự, tài chính, tài sản, hợp tác trong nước, quốc tế, hoạt động khác theo quy định của pháp luật, quy chế tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục đại học và quyết định của hội đồng trường, hội đồng đại học (người thực hiện việc ký quyết định tuyển dụng, ký kết hợp đồng làm việc;
người chịu chế độ trách nhiệm của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập trong điều hành hoạt động đơn vị, trong lĩnh vực phòng chống tham nhũng, trong lĩnh vực thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, trong thực hiện dân chủ trong hoạt động của đơn vị, trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo…).
- Hiệu trưởng là thành viên đương nhiên trong hội đồng trường (không phải là thành viên bầu bởi hội nghị toàn thể hoặc hội nghị đại biểu của trường đại học).
- Nếu chủ tịch hội đồng trường là người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học công lập sẽ không phù hợp, vì những lý do sau:
+ Một là, hội đồng trường là tổ chức quản trị, thực hiện quyền của đại diện chủ sở hữu và các bên có lợi ích liên quan. Chủ tịch hội đồng trường do hội đồng trường bầu trong số các thành viên của hội đồng trường theo nguyên tắc đa số, bỏ phiếu kín; trong đó có thể thành viên ngoài trường đại học trúng cử chủ tịch hội đồng trường, nếu trúng cử mới chuyển thành viên chức cơ hữu của trường đại học công lập.
+ Hai là, Hội đồng trường làm việc theo nguyên tắc tập thể, quyết định theo đa số; quyết định của hội đồng trường được thể hiện bằng hình thức nghị quyết. Như vậy, hoạt động của hội đồng trường theo cơ chế tập thể, không phải theo nguyên tắc thủ trưởng lãnh đạo.
+ Ba là, nhiệm vụ, quyền hạn của chủ tịch hội đồng trường chỉ đạo, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn của hội đồng trường; chỉ đạo tổ chức và chủ trì các cuộc họp hội đồng trường; ký văn bản thuộc thẩm quyền ban hành của hội đồng trường; thực hiện nhiệm vụ của thành viên hội đồng trường.
+ Bốn là, Luật Giáo dục đại học hiện hành không có điều khoản nào quy định chủ tịch hội đồng trường là người chịu trách nhiệm quản lý, điều hành các hoạt động của cơ sở giáo dục đại học; là người đại diện theo pháp luật, là chủ tài khoản của cơ sở giáo dục đại học; là người tổ chức thực hiện hoạt động chuyên môn, học thuật, tổ chức, nhân sự, tài chính, tài sản.
Thứ bảy, mỗi phòng ban trong trường cần có chuyên viên kiêm nhiệm thêm nhiệm vụ trong đề án vị trí việc làm là giúp việc cho Hội đồng trường về mỗi mảng công tác trong nhà trường để tham mưu cho Hội đồng trường. Đây là
đồngĐại học Huế, nhiệm kỳ 2021-2026, thành viên Hội đồng trường, nhiệm kỳ 2020-2025, Trường Đại học Nông lâm, Đại học Huế đã đưa ra trong khảo sát của tác giả. Tác giả đồng ý với đề xuất này, đây là giải pháp rất có tính khả thi, sẽ giúp cho Hội đồng Trường thực hiện tốt chức năng giám sát các hoạt động của Trường đại học.
Thứ tám, duy trì và bảo đảm sự phối hợp, thống nhất, hài hòa giữa các thiết chế quản lý nội bộ với Hội đồng Trường. Về mặt pháp lý, Hội đồng Trường không can thiệp vào những công việc cụ thể về quản lý và vận hành tổ chức bộ máy và hoạt động của nhà trường mà chủ yếu tập trung vào việc hoạch định, xem xét và phê chuẩn định hướng, chiến lược, kế hoạch phát triển nhà trường, đồng thời giám sát các hoạt động quản lý của hiệu trưởng theo quy định pháp luật, quy chế tổ chức và hoạt động của nhà trường, bảo đảm rằng trường đang thực hiện đúng mục tiêu, sứ mạng của mình. Hội đồng Trường phải “trung thành” với lợi ích công theo đúng vai trò của Trường đại học công lập, bảo đảm sự hài hòa về lợi ích và trách nhiệm của các bên và các chủ thể liên quan.
Thứ chín, về chất lượng thành viên tham gia Hội đồng Trường. Khi tổ chức hội nghị đề bầu thành viên Hội đồng trường cần cân nhắc việc thành viên tham gia Hội đồng Trường phải là những người hiểu rõ về thực tế nhà trường, về quản lý Hội đồng Trường, có đủ kiến thức để vận hành Hội đồng Trường và phương pháp để đạt được mục tiêu mà trường đã định. Về bản chất, thành viên Hội đồng Trường phải gắn kết lợi ích cá nhân với lợi ích chung của nhà trường.
Đây là lý giải tối giản nhất cho quan điểm Hội đồng Trường nên có số lượng và cơ cấu nghiêng về thành viên bên trong của Hội đồng Trường, nhất là trong bối cảnh tự chủ đại học hiện nay. Trên hết, tính chuyên nghiệp cũng như quyền thụ hưởng chế độ xứng đáng với vị trí, năng lực cống hiến của thành viên Hội đồng Trường là điều mà các Trường đại học thành viên Đại học Huế cần hướng đến trong thực tế vận hành Hội đồng Trường thời gian tới.
KẾT LUẬN
Từ những kết quả nghiên cứu của đề tài đã nêu trong báo cáo, tác giả có thể đưa ra một số các kết luận sau:
1. Để đáp ứng xu thế phát triển của xã hội trong lĩnh vực giáo dục khi các trường Đại học chuyển sang cơ chế tự chủ thì yêu cầu các trường Đại học phải thành lập các Hội đồng trườngtheo quy định củaLuật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung năm 2018 theo tầm nhìn của thiết chế có thẩm quyền quản trị cao nhất trong tổ chức Trường đại học công lập, tiệm cận với mô hình Hội đồng trường của nhiều Trường đại học trên thế giới.
2. Hội đồng trường của các trường Đại học phải nhanh chống xây dựng và ban hành các văn bản,… phù hợp với điều kiện của trường mình để triển khai, thực hiện cũng như giám sát.
3. Phải phân cấp trách nhiệm cũng như chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng trường với các tổ chức khác trong Nhà trường.
4. Hội đồng trường không chỉ là tổ chức hoạch định chiến lược phát triển của nhà trường mà còn đóng vai trò giám sát việc thực hiện, triển khai các kế hoạch của nhà trường mà còn phải giải trình các vấn đề khi các tổ chức, cá nhân yêu cầu,…
Các Trường đại học thành viên của Đại học Huế cần nhanh chóng tư duy chuẩn xác về việc vận hành cơ chế quyền lực giữa các thiết chế quản lý nội bộ trong nhà trường như quy định của trong Luật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung năm 2018 để sớm triển khai các quy định đó, khẩn trương xây dựng, củng cố, ổn định nền tảng thể chế và quản lý nội bộ mới, đáp ứng điều kiện của tự chủ đại học theo các quy định mới của pháp luật.
Các Trường đại học thành viên của Đại học Huế phải có những hoạch định đúng đắn về cơ cấu, mô hình tổ chức và hoạt động của Hội đồng Trường
Trường với đầy đủ năng lực, trí tuệ, sự sáng tạo, năng động và khả năng hành động thích ứng nhất trong bối cảnh, điều kiện và môi trường tự chủ đại học, cạnh tranh cao về cơ hội và thị phần đào tạo trong nước và quốc tế. Phải có sự thống nhất trong việc tập trung trí tuệ, sự sáng tạo, tinh thần cống hiến cũng như năng lực hành động, ứng phó của Hội đồng trường đối với mọi sự thay đổi và rủi ro trong tự chủ đại học sắp tới.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Chính trị (2019), Nghị Quyết 54 ngày 10/12/2019
2. Cẩm Đào (2019), Vai trò của Hội đồng trường trong tự chủ đại học.
Tạp chí Tự động hóa ngày nay.
3. Chính phủ (2014), Quyết định 70/2014/QĐ-TTg ban hành Điều lệ trường đại học.
4. Chính phủ (2019), Nghị định 99/2019/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục Đại học.
5. Chính phủ (2020), Nghị quyết số 83 ngày 27/5/2020 về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 54 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
6. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế (2021).
7. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế (2021).
8. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế (2021).
9. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Nghệ thuật, Đại học Huế (2021).
10. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Luật, Đại học Huế (2021).
11. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Y dược, Đại học Huế (2021).
12. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế (2021).
13. Dự thảo Quy chế Tổ chức và hoạt động Hội đồng trường Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế (2021).
14. Hội đồng Đại học Huế (2020), Quyết định số 20/QĐ-HĐĐH về việc ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Đại học Huế
15. Lâm Quang Thiệp (2017), Giải pháp xây dựng Hội đồng trường. Tạp chí Điện tử giáo dục Việt Nam
16. Nghị Quyết số 14/2005 của Chính phủ về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học Việt Nam.
17. Nguyễn Quang Linh, Hồ Thị Thanh Hương, Trần Đăng Huy (2020), Tự chủ đại học ở Đại học Huế: thực trạng, ảnh hưởng và một số khuyến nghị, Nxb Văn phòng Hội đồng Quốc gia Giáo dục và phát triển nhân lực.
18. Nguyễn Tuấn Hưng (2020), Một số giải pháp thúc đẩy thực hiện hoạt động của hội đồng trường trong các trường đại học công lập, Tạp chí quản lý nhà nước.
19. Phạm Thị Lý(2017), Hội đồng trường trong vấn đề quản trị đại học ở Việt Nam, Tạp chí Khoa học giáo dục, số 137.
20. Quốc hội (2012), Luật Giáo dục đại học
21. Quốc hội (2018), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học.
22. Võ Tòng Xuân (2020), Vấn đề hội đồng trường và thực tiễn tự chủ đại học.
23. Vũ Thị Lan Anh (2018), Kinh nghiệm về hội đồng trường, hội đồng quản trị ở một số quốc gia. Báo Giáo dục và Thời Đại.
24. Website: https://hueuni.edu.vn/