1 TRƯỜNG THPT
LƯƠNG NGỌC QUYẾN THI CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 11 THPT NĂM HỌC 2023 - 2024
ĐỀ CHÍNH THỨC MÔN SINH HỌC
Thời gian: 150 phút (không kể thời gian giao đề) Ngày thi: 10/01/2024
(Đề thi gồm 2 trang có 07 câu)
Câu 1. (4 điểm)
a) Đồ thị ở hình 1 biểu hiện sự thoát hơi nước và hấp thụ nước ở cây hướng dương. Từ đồ thị, hãy xác định trạng thái cân bằng nước và trạng thái sinh lí của cây.
Hình 1 b) Một bạn học sinh đã làm các thí nghiệm và ghi lại kết quả như sau:
- Thí nghiệm 1: Cho cát ẩm vào trong một lọ thủy tinh 5 lít miệng rộng, sau đó gieo 20 hạt đậu xanh, đậy nắp. Sau 1 tuần, cây con mọc lên, lọ thủy tinh bị mờ do có hơi nước bên trong. Sau 1 tuần tiếp theo, lọ thủy tinh trong, hơi nước ít, trên mép mỗi lá có đọng các giọt nước.
- Thí nghiệm 2: Lấy 1 bình thủy tinh chứa nước, đậy nắp, trên nắp có đục 5 lỗ, cắm 5 cành hoa loa kèn vào bình thủy tinh có chứa nước, dùng keo nến gắn chặt nắp và các lỗ cắm hoa, đánh dấu mực nước trong bình. Sau 1 tuần mực nước trong bình giảm.
- Thí nghiệm 3: Cắt ngang thân cây chuối non trong vườn, khoét một lỗ ở bề mặt cắt dài 5cm rộng 5cm, dùng bao nilon trắng buộc kín vết cắt ngang thân cây. Sau 1 giờ thấy nước đầy trong lỗ khoét.
Theo em, bạn học sinh làm thí nghiệm trên giúp chứng minh điều gì về quá trình hút nước – khoáng và vận chuyển các chất trong cây? Hãy giải thích kết quả từng thí nghiệm trên.
Câu 2. (2 điểm) Nghiên cứu vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng đối với sự sinh trưởng của một loài thực vật thân thảo trên cạn. Sau 20 ngày theo dõi thí nghiệm, người ta thu được số liệu trong bảng 1:
Ion khoáng N𝑂3− K+ Mg2+ Fe3+ PO43-
Hàm lượng trong tế bào rễ 2,6 1,3 0,7 0,07 1,6
Hàm lượng trong dung dịch dinh dưỡng 0,6 1,6 0,3 0,3 2,0
a. Sự hấp thụ các ion bị ảnh hưởng mạnh khi lượng ATP do tế bào lông hút tạo ra giảm dưới tác động điều kiện môi trường. Ion nào bị ảnh hưởng bởi điều này? Giải thích.
b. Thực tế trong môi trường đất có độ pH thấp, lượng ion khoáng nào trong các ion kể trên trong đất sẽ bị giảm mạnh? Giải thích.
Câu 3. (2 điểm)
Biểu đồ hình 2 mô tả quá trình hô hấp của một cây trong điều kiện bình thường. Trong số các đường A, B, C, D, đường nào biểu thị các giai đoạn hô hấp trong đời sống của cây? Giải thích.
Từ đó cho biết ứng dụng vào việc bảo quản các sản phẩm nông nghiệp ra sao?
Hình 2
2 Câu 4. (2 điểm)
Đồ thị hình 3 thể hiện mối tương quan giữa hàm lượng O2 giải phóng và cường độ ánh sáng. Dựa vào đồ thị, hãy cho biết:
a) Các điểm A, B, C là gì?
b) Khi cây sống trong điều kiện cường độ ánh sáng thấp hơn điểm A thì cây sinh trưởng như thế nào?
c) Bằng cách nào xác định được điểm A và điểm C? Giải thích.
Hình 3: Tương quan giữa hàm lượng O2 giải phóng và cường độ ánh sáng
Câu 5. (2 điểm)
a. Cho một số trường hợp bệnh nhân như sau: Mất máu do tai nạn; tiêu chảy kéo dài; ăn mặn trong thời gian dài; xơ vữa thành mạch máu; tăng nhịp tim do tác dụng phụ của 1 loại thuốc. Có mấy trường hợp tăng huyết áp, mấy trường hợp giảm huyết áp?
b. Huyết áp ở người bình thường được điều chỉnh bởi những cơ chế nào? Đề xuất biện pháp dinh dưỡng phù hợp đối với người bị chứng cao huyết áp.
Câu 6. (4 điểm)
a. Một người cứ khi ăn món nhộng tằm rang thì lại có biểu hiện mẩn ngứa, hạ huyết áp…. Người này đang gặp hiện tượng gì? Cơ chế gây ra hiện tượng này như thế nào?
b. Các phát biểu sau đúng hay sai? Giải thích.
1- Một số bệnh như sởi, quai bị, đậu mùa … thường chỉ mắc một lần trong đời.
2- Tiêm vaccine là chủ động tăng cường miễn dịch đặc hiệu.
3- Tế bào T hỗ trợ trực tiếp sinh ra kháng thể và tiêu diệt tế bào nhiễm tác nhân gây bệnh.
4- Niêm mạc, tế bào thực bào, tế bào giết tự nhiên, acid dạ dày là những thành phần của hàng rào miễn dịch không đặc hiệu bên trong cơ thể.
Câu 7. (4 điểm)
a. Bảng 2 thể hiện kết quả xét nghiệm một số chỉ số máu lúc đói của một phụ nữ 30 tuổi.
Bảng 2: Kết quả xét nghiệm một số chỉ số máu
Chỉ số Kết quả Giá trị bình thường
Glucose (mmol/L) 7,4 4,1 – 5,6
(Bộ Y tế, 2020)
Uric acid (mg/dl) 4,6 Nam: 2,5 - 5,6
Nữ: 1,5 – 5,0
(American Coliege of Rheumatology –ACR 2020) Dựa vào kết quả xét nghiệm, dự đoán người này mắc bệnh gì? Trình bày cơ chế ổn định glucose máu ở người bình thường.
b. Việc thường xuyên nhịn tiểu có thể dẫn đến tác hại gì? Giải thích.
--- Hết ---
Họ và tên : ……….SBD……….
Thí sinh không được sử dụng tài liệu khi làm bài. Giám thị không giải thích gì thêm.
1 TRƯỜNG THPT
LƯƠNG NGỌC QUYẾN THI CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 11 THPT NĂM HỌC 2023 - 2024
ĐỀ CHÍNH THỨC MÔN SINH HỌC
ĐÁP ÁN VÀ BIỂU ĐIỂM
Câu 1. (4điểm)
a) Đồ thị ở hình 1 biểu hiện sự thoát hơi nước và hấp thụ nước ở cây hướng dương. Từ đồ thị, hãy xác định trạng thái cân bằng nước và trạng thái sinh lí của cây.
Hình 1 b) Một bạn học sinh đã làm các thí nghiệm và ghi lại kết quả như sau:
- Thí nghiệm 1: Cho cát ẩm vào trong một lọ thủy tinh 5 lít miệng rộng, sau đó gieo 20 hạt đậu xanh, đậy nắp. Sau 1 tuần, cây con mọc lên, lọ thủy tinh bị mờ do có hơi nước bên trong. Sau 1 tuần tiếp theo, lọ thủy tinh trong, hơi nước ít, trên mép mỗi lá có đọng các giọt nước.
- Thí nghiệm 2: Lấy 1 bình thủy tinh chứa nước, đậy nắp, trên nắp có đục 5 lỗ, cắm 5 cành hoa loa kèn vào bình thủy tinh có chứa nước, dùng keo nến gắn chặt nắp và các lỗ cắm hoa, đánh dấu mực nước trong bình. Sau 1 tuần mực nước trong bình giảm.
- Thí nghiệm 3: Cắt ngang thân cây chuối non trong vườn, khoét một lỗ ở bề mặt cắt dài 5cm rộng 5cm, dùng bao nilon trắng buộc kín vết cắt ngang thân cây. Sau 1 giờ thấy nước đầy trong lỗ khoét.
Theo em, bạn học sinh làm thí nghiệm trên giúp chứng minh điều gì về quá trình hút nước – khoáng và vận chuyển các chất trong cây? Hãy giải thích kết quả từng thí nghiệm trên.
Ý Nội dung Điểm
a) Trạng thái cân bằng nước của cây:
- Lượng nước hút vào nhỏ hơn lượng nước thải ra cây bị thiếu nước tạm thời hoặc thiếu nước dài ngày (bị hạn).
- Trạng thái sinh lí của cây:
+ Cây bị héo tạm thời, lỗ khí khổng tạm đóng có thể hồi phục trạng thái cân bằng nước trong thời gian ngắn, sau đó cây lại tươi trở lại và hoạt động sinh lí bình thường.
+ Cây bị thiếu nước dài ngày cây héo, có thể rụng lá, hoa, quả … giảm, hoặc ngừng sinh trưởng.
+ Sự thoát nước mạnh kéo theo sự hút nước mạnh.
0.5/ý-;
+
b)
- 3 thí nghiệm trên chứng minh sự vận chuyển các chất trong cây ngược chiều trọng lực, nhờ có 3 lực: Lực hút do thoát hơi nước ở lá, lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với thành mạch gỗ (lực mao quản) ở thân và lực đẩy (áp suất rễ).
- Thí nghiệm 1: Khi đậy kín nắp, cây non mọc lên nước thoát qua lá tạo hơi nước làm lọ thủy tinh bị mờ. Hơi nước nhiều tạo độ ẩm bão hòa nước không thoát thành hơi tạo giọt trên mép lá Hiện tượng ứ giọt (chứng minh lực đẩy chủ động ở rễ).
- Thí nghiệm 2: Mực nước giảm, chứng tỏ thân hút nước lên nhờ lực mao quản và thoát ra ngoài qua quá trình thoát hơi nước.
- Thí nghiệm 3: Khi cắt ngang thân cây chuối non loại bỏ lực hút do thoát hơi nước. Bao nilon kín miệng để nước bên ngoài không vào đươc lỗ khoét Nước được rễ hấp thu, kết hợp với lực mao quản, chủ động đẩy nước lên làm đầy lỗ khoét.
0.5/ý-
2
Câu 2. (2điểm) Nghiên cứu vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng đối với sự sinh trưởng của một loài thực vật thân thảo trên cạn. Sau 20 ngày theo dõi thí nghiệm, người ta thu được số liệu trong bảng 1:
Ion khoáng N𝑂3− K+ Mg2+ Fe3+ PO43-
Hàm lượng trong tế bào rễ 2,6 1,3 0,7 0,07 1,6
Hàm lượng trong dung dịch dinh dưỡng 0,6 1,6 0,3 0,3 2,0
a. Sự hấp thụ các ion bị ảnh hưởng mạnh khi lượng ATP do tế bào lông hút tạo ra giảm dưới tác động điều kiện môi trường. Ion nào bị ảnh hưởng bởi điều này? Giải thích.
b. Thực tế trong môi trường đất có độ pH thấp, lượng ion khoáng nào trong các ion kể trên trong đất sẽ bị giảm mạnh? Giải thích.
Ý Nội dung Điểm
a - Ion Mg2+ và NO3- có nồng độ trong tế bào rễ cao hơn trong dung dịch đất nên các ion này được rễ cây hấp thụ 1 cách chủ động qua kênh protein.
- Quá trình hấp thu chủ động các ion này cần năng lượng ATP do tế bào rễ tạo ra. Do đó nếu điều kiện không thích hợp lượng ATP giảm mạnh → sự hấp thụ các ion này giảm theo
0.5/ý -
b - Khi pH đất thấp, như vậy đất có nhiều ion H+. Loại ion này trao đổi với các ion khoáng dương trên bề mặt keo đất. Kết quả là các ion (K+, Mg2+, Fe3+ ) ra dung dịch đất và dễ dàng bị rửa trôi.
1,0
Câu 3. (2điểm)
Biểu đồ hình 2 mô tả quá trình hô hấp của một cây trong điều kiện bình thường. Trong số các đường A, B, C, D, đường nào biểu thị các giai đoạn hô hấp trong đời sống của cây? Giải thích.
Từ đó cho biết ứng dụng vào việc bảo quản các sản phẩm nông nghiệp ra sao?
Hình 2
Ý Nội dung Điểm
- Đường cong C.
vì: Giai đoạn hạt đang nẩy mầm và giai đoạn cây ra hoa là giai đoạn hô hấp mạnh trong đời sống của cây, do đó tại vị trí này đường cong biểu diễn tăng.
- Ứng dụng trong bảo quản sản phẩm nông nghiệp:
Quá trình hô hấp mạnh của các sản phẩm nông nghiệp làm tiêu hao nhanh chất hữu cơ, nên làm giảm chất lượng sản phẩm.
→ Bảo quản hạt giống, hoa quả: cần hạn chế hô hấp bằng cách hạ nhiệt độ, tăng lượng khí CO2, làm giảm độ thông thoáng, giảm độ ẩm...
1,0
1,0
Câu 4. (2điểm)
3 Đồ thị hình 3 thể hiện mối tương quan giữa
hàm lượng O2 giải phóng và cường độ ánh sáng. Dựa vào đồ thị, hãy cho biết:
a) Các điểm A, B, C là gì?
b) Khi cây sống trong điều kiện cường độ ánh sáng thấp hơn điểm A thì cây sinh trưởng như thế nào?
c) Bằng cách nào xác định được điểm A và điểm C? Giải thích.
Hình 3: Tương quan giữa hàm lượng O2 giải phóng và cường độ ánh sáng
Ý Nội dung Điểm
a A là điểm bù ánh sáng
B là điểm thể hiện cường độ quang hợp cao nhất của cây C là điểm no ánh sáng.
0.25/ý
b Trong điều kiện cường độ ánh sáng thấp hơn điểm A, cây có cường độ hô hấp lớn hơn cường độ quang hợp, không tích lũy được chất hữu cơ nên sinh trưởng kém, dần dần cẽ chết
0,5 c Cơ sở để xác đinh điểm A và C:
- Điểm bù ánh sáng A là điểm có cường độ quang hợp và cường độ hô hấp bằng nhau (lượng CO2 hấp thụ được trong quang hợp bằng lượng CO2 giải phóng trong hô hấp ).
- Điểm no ánh sáng C là điểm có cường độ quang hợp đạt cao nhất.
- Cách tiến hành: Đo đồng thời cường độ quang hợp ( thông qua lượng CO2) của cây và cường độ ánh sáng tương ứng. Tại điểm bù ánh sáng, dòng CO2 cung cấp đầu vào và đầu ra bằng
nhau. Tại điểm no ánh sáng, hiệu số lượng CO2 đầu vào và đầu ra đạt trị số dương cao nhất.
0.25/ý
Câu 5. (2điểm)
a. Cho một số trường hợp bệnh nhân như sau: Mất máu do tai nạn; tiêu chảy kéo dài; ăn mặn trong thời gian dài; xơ vữa thành mạch máu; tăng nhịp tim do tác dụng phụ của 1 loại thuốc. Có mấy trường hợp tăng huyết áp, mấy trường hợp giảm huyết áp?
b. Huyết áp ở người bình thường được điều chỉnh bởi những cơ chế nào? Đề xuất biện pháp dinh dưỡng phù hợp đối với người bị chứng cao huyết áp.
Ý Nội dung Điểm
a Có 03 trường hợp tăng huyết áp (Ăn mặn trong thời gian dài; xơ vữa thành mạch máu; tăng nhịp tim do tác dụng phụ của 1 loại thuốc), 02 trường hợp giảm huyết áp (Mất máu do tai nạn;
tiêu chảy kéo dài)
1.0
b - Cơ chế: nêu được 2 /3 cơ chế sau + Thần kinh
+ Thể dịch + Thận
- Biện pháp: ăn nhạt, hạn chế sử dụng dầu mỡ, thịt đỏ, trứng, nội tạng động vật…
0,5
0,5 Câu 6. (4điểm)
a. Một người cứ khi ăn món nhộng tằm rang thì lại có biểu hiện mẩn ngứa, hạ huyết áp…. Người này đang gặp hiện tượng gì? Cơ chế gây ra hiện tượng này như thế nào?
b. Các phát biểu sau đúng hay sai? Giải thích.
1- Một số bệnh như sởi, quai bị, đậu mùa … thường chỉ mắc một lần trong đời.
2- Tiêm vaccine là chủ động tăng cường miễn dịch đặc hiệu.
3- Tế bào T hỗ trợ trực tiếp sinh ra kháng thể và tiêu diệt tế bào nhiễm tác nhân gây bệnh.
4- Niêm mạc, tế bào thực bào, tế bào giết tự nhiên, acid dạ dày là những thành phần của hàng rào miễn dịch không đặc hiệu bên trong cơ thể.
4
Ý Nội dung Điểm
a Dị ứng:
Cơ chế: Dị nguyên kích thích tế bào Mast giải phóng histamine và các chất gây phản ứng viêm.
(Các chất này nhiều loại tế bào; gây hạ huyết áp, mẫn ngứa, sốc phản vệ, hắt hơi, sổ mũi, ức chế hô hấp…)
1,0 1,0
b * 1- Đúng; 2- Đúng; 3- Sai; 4 - Sai
* Giải thích:
- Các bệnh này có kháng nguyên ít thay đổi, hệ MD đã ghi nhớ các kháng nguyên này của TNGB nên cơ thể có thể loại bỏ ngay khi chúng xâm nhập vào cơ thể, nhờ đó cơ thể không bị mắc bệnh lại
- Sử dụng vaccine nhằm kích thích hệ miễn dịch tạo kháng thể chống lại tác nhân gây bệnh, đồng thời hình thành trí nhớ miễn dịch đối với tác nhân gây bệnh cụ thể
- Tế bào T hỗ trợ tăng sinh và kích hoạt tế bào B…
- Niêm mạc, acid dạ dày là thành phần của hàng rào miễn dịch không đặc hiệu bề mặt cơ thể
0,25/ý 0,25/ý
Câu 7. (4điểm)
a. Bảng 2 thể hiện kết quả xét nghiệm một số chỉ số máu lúc đói của một phụ nữ 30 tuổi.
Bảng 2: Kết quả xét nghiệm một số chỉ số máu
Chỉ số Kết quả Giá trị bình thường
Glucose (mmol/L) 7,4 4,1 – 5,6
(Bộ Y tế, 2020)
Uric acid (mg/dl) 4,6 Nam: 2,5 - 5,6
Nữ: 1,5 – 5,0
(American Coliege of Rheumatology –ACR 2020) Dựa vào kết quả xét nghiệm, dự đoán người này mắc bệnh gì? Trình bày cơ chế ổn định glucose máu ở người bình thường.
b. Việc thường xuyên nhịn tiểu có thể dẫn đến tác hại gì? Giải thích.
Ý Nội dung Điểm
a - Đái tháo đường (tiểu đường) - Cơ chế:…
+ Sau bữa ăn: Nồng độ glucôzơ trong máu tăng …
+ Khi đói (hoạt động năng, xa bữa ăn…): Nồng độ glucôzơ trong máu giảm…
1.0 1,0
b Bí tiểu, viêm đường tiết niệu, nguy cơ sỏi thận, suy thận … Giải thích:
- Cơ bóng đái suy yếu…
- Lây nhiễm vi khuẩn gây hại trong nước tiểu…
- Các muối, ion dư thừa trong nước tiểu kết hợp…
1,0 1,0
--- Hết ---
