JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci, 2014. Vol. 59, No, 10, pp, 76-84 This paper is available online at hHp://stdb.hnue edu.vn
H I N H T U O N G L A N G Q U E
T R O N G T H O 0 O A N VAN ClJ VA T H O X E C G A Y E X E N H I N
Dao Thi A n h Le
Khoa Xd hgi. Tnldng Cao ddng Su pham Nam Dinh
Tom tat. Xecgay Exenhin (1895 -1925) la nhil thd Nga ndi tieng dau thi ki XX, ong dddc bill den nhu Ihi si cuoi cung ciia lang que Nga Trong khi dd, d Viel Nam, Doan Van Cd (1913 -2004] Iil radt thi si thudc phai Ihd diln viSn trong phong triio Ihd Mdi, Hai nhii thd cd sit gap gd day thu vi trong h6n thd ddng que, tl5m dil linh dan tdc. Trong bai biio nay, bing phddng phap so sanh song hanh, chiing ldi mong mudn lam ndi bai sU tUdng dong va khac biet Irong sU sang tao hinh lUdng lang que cua hai nha iho Doan Van Cfl va Exenhin va h giai sd tifdng ddng va doc dao day bit ngd cua hai Ihi si thuoc hai dan toe Nga - Viet.
D'rkhda. Exenhin. Doan Van Cd, hinh Udng lang que, tddng ddng, doc dao.
1. Mb dau
Dau chl ki XX, tren thi dan Nga, Xecgay Exenhin (1895 -1925) xuit hien nhd mdt tai nang
"ddc dao, kiet xuit. ihira nhuin hddng vi Nga Ihuin khilt" (M Gorki). Trong thd trd rinh Exenhin bdc Id tuyet dep cai ldi ddng que mang dam chat dan gian. "Phai vien cua liing thdn Nga" la danh hieu cao qui ma gidi van hoc Petecbua trao tang ihi si tai hoa. Sau nay. B.PaxCecnac gpi Exenhin la "ngddi the hien tuyet vdi hddng thdm cua raanh dit Nga". Dpan Van Cfl (1913 -2004) la rapt nhil thd thudc phai thd diln vien cua phong triio Ihd Mdi, dddc vinh danh la ngddi vun gdc hnn dSn tdc, ngfldi neo gifl hdn que. Cung vdi Anh Thd, Nguyin Binh. Bang Ba Lan: Doan Van Cd trd thanh mot trong td tru cua ddng thd ddng que trong phong trao thd Mdi, Hai nha thd Exenhin va Doan Van Cfl la con cua hai dan tdc khac nhau nhdng cd sfl gap gd heC sflc Chfl vi trong hon thd dong que dam dii ban sac dan tpc, Trong khi sang Cao hinh tUdng liing que, hai nhii thd cd sd CUdng dong va ca sU khac bieC. Chung tdi dung phfldng phap so sanh song hanh de md Ca ca hai Chai cdc va bfldc diu li giai hien tddng van hoc nay Khi triln khai vin de. ihd Exenhin rit phong phu vl ndi dung, chung cdi chi dflng tren mang Chd ddng que cua dng de nghien cdu. Trai lai, thd Doan Van Cd kha thuin nhaC vl de tai lang que nhUng d l lai nay cfla dng cd nhieu biln ddi keo dai trong sudc con dudng Ihd cua dng. Do dddng thd va dddng ddi cua Exenhin ngan ngui, chung Cdi chon Cap Thdn ca I bao gdm nhflng sang tac vl ndng Chdn Crddc Cach mang thang Tara cua Doan Van Cfl de Iam cfl lieu so sanh vdi Exenhin va trien khai bai vilc nay.
Ngj> nhan bji 11/1/2014 .\gj> nhan dang 25/0.S/2014 Lien lac Dao Thi Anh Le. e-mail anhle7277 @gmail con
Hinh tuong ldng que trong tha Dodn Vdn CU vd tha Xecgay E.xenhin
2. Noi dung nghien cii'u
2.1. Sir gap gd cua hai hon que Nga - Viet
2.1.1. Bu'c h o a lang q u e
Lang que, ndi than thddng yeu dau cua biet bao ngddi, ndi rinh sau nghia nang da trd thanh cam hdng cua bao thi nhan tren the gidi. Vdi Exenhin va Doan Van Cfl, liing que ia cam hflng chu dao Irong thi ca. That la la tuy khdng ed sfl hen he nhUng hai nha thd cung khic tac dfldc nhflng bdc hoa ddng que tuyet dep theo cung rapt hinh Chdc giong nhau
Trong Chd Exenhin. Ca baC gap cac hinh anh ddng que quen thudc nhd nhflng canh ddng Ida mach chin vang. nhdng chao nguyen xanh cic cap chan crdi. nhdng canh ddng xd xae gdc ra sau mija gac hai, nhflng khu rdng mua Chu crai vang la rung, nhdng ngdi nha gd izdba binh yen, mua xuan vddn cay dam chdi nay Idc. Chac ddng que cdn dddc khac hoa bang nhdng ihanh am va hddng vi ddng qud. Trong Chd Exenhin la ban hda ca cua cilng nddc chay, Cilng la rdi. Cilng chim hdi, liing d l keu Crong bui cay, Cilng cu vpng tren chao nguyen, Cilng sdi Cru Cham chile ngoai canh ddng Cuyet Crang, tieng keo kcC cua cd xe lara ma lan banh qua thao nguyen. Cilng chudng nha Chd ngan vang Thd Exenhin khdng cd thfl "mui nhii hara" pha ra ndng nac trong neu thuyll cua Ddtxtdiexki ma tda ngat thd hddng chdra ddng npi vd cung quyIn ru: raui mac ong, raui tao chin, mui nhua chdng thdm ldng, mui ngai cflu chdra ndng, raui rdm mdi, miii dit khd ngai ngai. mui tuyll chin, hddng Cram, hddng hoa hdng. Tac ca hda quyen chanh hddng ddng ndi "Nhdng raiii hfldng say dam Cda hdi men" (Nguyen Vill Thang dich). Chda hlc. cdn hddng hoa dai, mui Cuylt chin, mui cd khd ndng nan den mflc cac gia phai chdc len.
Tdi nghe tren mdi niinh mat miii khong chiu ndi Miti cd dgi ndng nan da thiiu phu hdi .xudn.
(Dodn Mmh Tiiiin dich) Trong ngdi nha gd ndng dan cung tda ra hddng banh mi nddng chdm phflc, niui nddc kval thdm Iflng Tham chi cd xe ngda lan banh qua thao nguyen cung chdra ngac mui gd mdi tda ra Cfl banh xe mdi ddng. Thac tuyeC vdi' Mdc nddc Nga menh radng, mo raiing. nen Chd ma binh di da dddc khac Cac td dien mao den hnh hdn. Trong thd Exenhin cfl lan tda mot khdng khi ddng que menh mdng vdi vdi.
Trong thi gidi thd cua Doan Van Cd, Iang que dam chat Viet hien len chan thudc vdi nhflng canh ddng "bat ngat lua vang tddi". ddng sdng cring "lddn quanh de". nhip ciu bic ngang ddng sdng nhd. dan cd Cring "dang hang bay phip phdi", biu trdi xanh biec "trang sao gdi xudng cran"
va chile dilu "Id Iflng dddi sdng Ngan", biu crdi hoang hdn dep khdng che ta: Chieu raa vang day nui dddi chan raay/ Trang sao bac theu miin trdi gam do, nhflng mai nha gianh, nhflng bai cd non xanh, nhflng mai nha cranh, hang cau trddc he, hoa cai nd vang hoe Que hddng dep binh yen la liing. Trong bdc cranh que ciia Doan Van Cfl cflng ddi dao am Ihanh va hfldng vi. Hfldng vi dac trdng Crdng Chd Doan Van Cd la hddng lua chin thdm ldng trd di ird lai crong cac cac phara cua nhil thd; ben eanh dd cdn phang phil hddng sen trong lan nddc, hddng xdi nip quyen hddng trim thdm ngat ngay let. Tiing dilu sao vi vu. tieng chim gay cue cu, tiing chim gu, liing gid lay cdt ket ngon ire gia, tieng ga gay sang Nhdng thanh am cua thien nhien dan xen vdi nhdng am thanh cua cuoc sdng con ngfldi Nay day cilng keo keC cua khung cfli. tieng hat cua lu tre vang mat sdng.
liing chay gia gao. nhflng Sm thanh huyen nao cua rapt phien chd tit t i p nap, Cieng chieng Crdng danh vang rin cua ll hdi xuan va Cieng giang bai cfla dng dd chen Crong Cieng chich chde. Dd la
D.ioTh! Anh Le
nhflng am Chanh vang vong Cd bdc Cranh que cda hai nha thd.
Mau sac tran diy trong bflc Cranh que cua Doan Van Cd:
Ngdy vifa rang: vdng son Idng mat nildc Trdi thiu mdy. mit tint, ndng plum hudng Cdy xanh rdn sUOng dong ngtic kim cUOng Dong nifdc lilOn trong nhU ddng nggc clidy Dim chim se ndp nhin qua ke .say Tia ndng hdng cldl clidy hai suoitg trong Con trdu den chin mill diing ben ddng Cil liim mdi nang vdng irin cd biic
(Ndng xudn) Va Crong thd Exenhin cung vay:
Oi iiUdc Nga. cdnh ddng mdu thdm eld Vd mdu xanh ngd xudng ddng .sdng
(Thuy Tcan dich) Nha Chd ri man td mau cho tdng vat Che nhd be nhfl chile la, gioC sddng, tia nang, ngdi sao, mat hd xanh bilc, ngdi nha gd dng anh vang. khu vddn trang xda, dun rdm vang Udm .. Loai vac xuic hien Crong thd cung khoac ao miiu: bay chd nhd mdi sinh mau hung do, bay cdu "nhd sddng lam", con bd hung dd, con ga den... Cay cdi eung ludn sinh ddng vdi mau sac cfla nd cay lilu xanh. cay bach dUdng tuylc phu Crang ngdi, thanh lUdng tra chin dd. cay anh dao trang muot.
Nhflng khdng gian trong chd Exenhin ludn dddc xac dinh bing raau sac cho du chung menh mdng vd Can. NgUdi Ca cd cam giac la Exenhin da hda raau sac rdi cha xudng ddng sdng, hac len bSu trdi, dd Iran ra canh ddng va Ihao nguyen, Cung vao khu rflng, tfldi len tham cd mdt each vd cung hao phdng; tddng nhu nhii thd ddng khudn hinh rdng rdi dd miiu sac vao dd va due ra van vat vay.
Nhu vay, khic hoa bdc tranh que, hai nha thd da khic hpa nhdng bflc tranh lang que Cran day sd sdng vdi hinh anh. mau sac, ara ihanh. hddng vi raang chaC dan cdc dam da. Vin la hinh anh. hddng sac. thanh am, raui vi eua chien nhien nhflng d radi nha chd nd lai mang rapt ve dep neng cua Iang que Nga va lang que Viet O dd, hinh Cddng limg que dddc raieu ta vdi cai nhin iddi mdi diy ngd ngang. Nhdng hinh anh lang que td lau da quen Chudc vdi bilt bao ngddi nhdng ca hai nhil thd deu phac hien nhdng nec dep cuyec vdi cua nd, bic tfl nd trong thi ca.
2.1.2. Bu'c t r a n h sinh b o a t nong thon
Khdng chi khic cac hinh hai, dien mao limg que, cac nhii Chd cdn cung tai hien rit Chanh cdng cudc sdng lang que vdi khdng gian sinh hoaC va sinh hoai ndng Chdn dac trUng ciia ngUdi ndng dan. Nha thd Doan Van Cfl da tai hien Irong Chd canh tac nude dem trang, cay ddng xep ai, Iu Cre vd la ddt chdi, (J^n ba deC cfli canh khuya khd nhpc de din hdi xuSn nhdn nhd khuyen vang yem tham, canh dap lua dudi trang, canh em d i m ciia nha ndng Canh nha diu Cung van era dim/
Ngay khd nhpc nhung coi ngu yen/ Mai ra Crang vang Id Idng bdng/ Vdi cau, mda chay nUdc ben hien (Bda cdm que) va hinh anh ngddi ndng dan hiln liinh chit phac-
Xong miia, md hat treo tifng chudi Phdn toi ngildi chen. tieng ngdy kho
(Liia vi) Khdng gian sinh hoat dddc khac hpa hit sflc sinh ddng vdi nhdng vat dung quen thudc:
Hinh tugng ldng qui trong tho Dodn Vdn Cif vd thu Xei gdy Exenhin
May chiic cudc treo cam tren gdc bip Vdi chiic xeng difa minh ben cila Hip cdt gao ndm cdm md dudi nhd ngang Thang gdc chdn Irin ngon ddng rdm vdng
(Xdm nhd) Hinh anh vat nudi Cao nen sfl gin gUi, i m ap cho bflc Iranh que vdi bay ga, bay vie, diu thim con chd ngfl Id md, cdn meo quyen dddi chan ngddi, con bd vang Iilm nang Iren cd bile, con ga Crdng mao hdng, ddi ga trang mfldt nhd td, ddi ngdng vddn cd Id ngd. chira bd cau sa xudng. vit tranh an. con cun Vang vpi va tranh an.
Ngfldi dpc bit ngd gap trong thd Exenhin rapt nddc Nga dan da vdi nhdng sinh hoat ndng Chdn dac crdng rit gidng thd cua Dan Van Cd. Ngddi ndng dan cay rudng, danh ca, det vai, chan gia sflc, cat cd, dap lua, gieo crdng, gaC hai... Hp cin cu lara lung iren manh dit que hUdng. trong ngdi nha. manh vUdn ciia rainh. Khdng gian sinh hoaC cua ngddi ndng dan Nga cung dddc khic hpa ric sinh dong bang hinh anh cua nhflng dd vac, nhflng val nudi trdng nha Trong thd Exenhin, ta thay xuat hien nhieu hinh anh do vat thiin thuoc vdi ngddi Nga nhd cd xe lam ma, xe trddC tuyll, hep Id, binh nddc cd vac, chiec eiiy gd, binh sfla tddi, tup leu, ddng rdra, dun ra, nhdng chiec sao . nhflng dd vac nay ludn mang hdi thd binh di cua ddi sdng Nga va phac hoa cudc sdng cfla hp Crong net sinh hoac ddc dao: nhflng ngdi nha ghep Cd nhdng phien go nhan bdng. vflng chai tao cam giac dang song d thien nhien; nhflng binh nddc kvaC thdm Iflng u tfl lua mach. nhdng chile bIp Id to Idn kieu Nga md hdng den am cfla Id, nhdng hiing riio thip chi vda du danh diu khdng gian vddn nhii.
Hmh anh nhflng vac nudi cung Iam ara Idng ngddi. Nay day hinh anh chu meo len len lai gin binh sda tddi mdi vat, biy cflu xam khuil sau cdng vudn em a, con ngUa gia uong nddc trddc san, bay gii xao xac "poc...poc...poc" dddi eai vai cay, con cho gia nua ben Chem ngdi nhil cu . Khdng gian sinh hoac eua con ngudi dUdc khac hpa sinh ddng, dira sau Iam ca xuc ddng bdi sfl mdc raac, gian di cua nd.
Tfl nhdng phan Cich d Cren. la nhan Chiy khi sang lao hinh Cddng lang que. hai nha thd Doan Van Cd va Exenhin da cd su Cddng ddng thu vi khi tai hien bflc tranh lang que tran diy am ihanh.
sic mau hddng vi va hinh anh; khi tai hien chilu sau van hda dan gian kIc Cu Crong cap luc, van hda, rin ngddng, kinh nghiera dan gian; klii khae hoa sinh ddng cudc sdng dac IrUng cua nhflng ngddi ndng dan.
2.2. Net doc dao rieng cua cac nha thd
2 . 2 . 1 . T ^ m d i e m bij:c t r a n h l a n g q u e
Trong sang Cac cua Doan Van Cd lay Chien nhien lam diem Cda de md la con ngddi va cudc sdng. Thien nhien diJ dep Cddi va sinh ddng nhdng dd vin chi la nen cua bdc cranh cdn con ngddi va cudc sdng cua ho dd mdi la cam diem. Nha Chd Vfl Quin Phfldng che rang Thd Doiin Van Cfl cd the gdp vao viec nghien cflu ndng thdn vdi tU each la nhflng td lieu tin cay. Cdn nhii phe binh Hoai Thanh ca ngdi "Trong cac nhii chd ddng que. khdng ai cd ngdi buC ddi dao va rflc rS nhd Doan Van Cfl" [8,202]- Qua ChaC, ddi sdng ngddi ndng dan hien len ChaC diy du, iron ven Nhdng bd Crang phuc Crong chd cua Doan Van Cd xdng dang la nhdng bd sdu tap vl Crang phuc cua ngUdi ndng dan miln Bac trUdc Cach mang Chang Tam. Khi xuan vl cIt den, Chang gieng Chong tha ngay rdng thang dai, ngfldi ndng dan thong tha chdi xuan: Dan dng, khan nhieu ddi diu/ Ddi giay da Iang, khan Criu dd loe/ Dan ba yIm dau vang hoe/ Ham. rang den nhde. vay le then Chung (Chdi xuan).
Diio Thi Anh Le
d phien chd iang. gai Crai di chd xuan nhUng nhin la Chay ngay sd khac nhau.
Trat tinh d den, qudn lua did Gdi qui khuyen bgc, yem 10 soi.
(Chd Icing vdo xucin) Trong mdt dam cddi, Crang phuc cua ngUdi nao ra ngUdi dd. Bon Crai Cd mac may hdn hd Crong quin lua chung, ndn dda. ao sa hue Nhflng ba thanh hch diu non nghe, Cay cam khan mat dd Nhdng Chilu nd ndng Chdn ao ddng lam, yIm dd, Chat ldng xanh (Dam cddi raua xuan)
Canh sdng Crong ngdi nha ndng thdn era dera, rd net nhd nghe thuat sap dat:
Tfl ngdi nha
Nhd tre. nun ra. vdch him rdm Cifa chdn con sang md gid vudn
Chum nude mila vdn ben canh chdi Dudi gidn thien If tda hUOng ihdm (Nhd tranh}
Din mam cdm ben he:
Cdm ngdy hai hila don bin he Mdm gd, mudi difa, diia mdc tre Gao dd, cd thdm. vifng gid man Che tUdi ndu ddc nUdc vdng hoe
(Bifa cdm que) Trong thd Exenhin, thd vl phong canh Iang que, cudc sdng lang que, thanh am va hUdng vi I^ng que nhdng Chien nhien la cam diera, hinh anh con ngfldi raang Cinh cham pha trong bflc Cranh Chien nhien. Thien nhien Crong Chd dng dep tuyet va vien man vdi du hinh hai. mau sac, hddng vi, Chanh am cdn con ngddi Chddng chi xuil hien qua Cieng cddi (Tiing cddi vang cua cac cd Chdn nfl/
Ddn gap Cdi nhd nhflng Cilng khuyen vang), Cilng md (Lao gac rdng ngai ngu/ Khua vang hoi md khd), tiing hat, dieu nhay . va nhilu bai Chd khdng cd hinh anh con ngddi ma chi la nhflng bdc tranh Chien nhien lang que Chara dim lara trang raa diem nhan la mdi mat hd, mpt khu vddn, mdC canh ddng, mpC Chao nguyen Crong cac Cac phara "Ndi binh minh nghieng do nUdc hdng", "Anh diio hay rung rdi nhd tuyet", "Cay bach dddng miiu Crang", "Mien que Ca hdang vang"... Trong thd ddng que cua Exenhin; thanh am, hUdng vi, sic raau, hinh anh van cda lan, phat sang, ngan rung tfl chien nhien nhilu hdn tfl con ngfldi.
2.2.2. N g h e thuat si^ dung m a u sac
Thi gidl Crong maC cac nha thd Doan Van Cfl va Exenhin la Chl gidi cua miiu sac.Cd mdC sd gap gd ki la gifla Exemn va Doan Van Cd Crong Cd duy nghe ChuaC Che hien 6 viec sfl dung mau sic de chiem linh thi gidi.Vdi Exenin the gidi dddc cam nhan qua mau sic va bang mau sac cfla dng da chiem linh ve dep cua Che gidi radt each thin tinh. Van vat deu dUdc nhii thd Chu cam qua miiu sac tfl vat Che, loai vat, c%y cdi, khdng gian, Chdi gian, cho din thanh am va nhdng khai niera trdu Cddng deu d^dc rad ta qua mau sac. Cdn Doiin Van Cd cung coi mau sac la phUdng lien hflu hieu de chiem linh Chl gidi. Thien nhien hien ra la raang raau sac
Ddi mdy trdng do ddn irin dinh nm Suong hdng lam dm dp ndc nhd gianh Tren con dudng vien trdng mep doi xanh Sudng triing rd ddu cdnh nhU gigt sda Hmh anh con ngUdi dUdc tai hien qua mau sac:
Hinh tugng limg que tnmg tho Dodn Vdn Cif vii tho Xec gdy Exenhin
Tren cdn cd biic. ndng hong tiidn Ddy that lifng xanh. ndn nghi trdn Cd chit khuyin vdng deo lap hinh Mieng cilcfi den nhanh, do ndu nem
(Ngiiv miia) Ngoai ra. sd val hien tddng, cac loai val dlu dddc Co mau nhd mdC y Chflc nghe thual cua nha thd.
Cung gidng Exenhin, Can sd miiu sac trong thd Doan Van Cfl ric Idn. Nhdng Doan Van Cd Chien vl nhflng mau sac .sac sd, tUdi dep. Hoai Thanh va Hoai Chan nhan dinh. "Nhflng bflc tranh nong thd Doan Van Cd khdng phai chi ddn sd vai net nhd nhflng bdc Cranh xfla cua A Ddng. Bflc Cranh nao cung day diy sd song va ron rip nhdng hinh sic Cddi vui Mdi bdc cranh la mdC ihl gidi Hnh hoat. Ngddi xem tranh hoa rait vi nhflng net nhflng mau hinh nhd rdi rit ca lai; nhdng nhin ki thi miiu nao net nao ciing ngd nghinh vui vui" [8,202]. Trong khi dd, bang miiu ciia Exenhin ben canh nhflng mau sac Ifldi Cham la gara raau trung tinh. Irang nha va nhilu raau tdi lanh. Trong thd Exenhin. nhflng bflc tranh hai hda. Crang nha hdn la rUc rd vui tddi
Mai khac, Doan Van Cfl dung mau sic de tai hien Chl gidi nhdng dd la Chl gidi gin liln vdi ddi sdng sinh hoaC cua con ngudi. Cdn Exenhin yeu chich nhflng mau sic d l ve phong canh Ihien nhien, hinh iinh con ngddi va nhdng sinh hoat cua con ngUdi chi la nhflng neC chara pha.
Mdc dieu nfla. Doan Van Cd khdng dung mini sac de bieu thi Cinh chic Irilc li, cdn d Exenhin dieu dd the hien ric ro Mau sac Crong Chd Exenhin khdng ddng lai d sd tai hien tai tinh ihe gidi, mau sic cdn gan chai vdi td tddng Mau sac bdc Id triet Ii ve cudc ddi, Che hien quan mem cfla Exenhin ve die nfldc, con ngfldi ban than minh. Sfl phai mau, ddi mau raang Cinh Cnic Ii vl sU tiin phai; chang ban hinh anh cay tao tring da nga sang viing ddng nghia vdi sd biln ddi cua ddng ddi.
"Trong thd Exenhin, mau sac raang y nghia lddng trdng rat dam net" [4,54]. Mau hdng la mau eua ddc md, hi vpng dddc hda than viio hinh anh "ngda hdng", "ngay hdng", va trd di trd lai trong sd file nudi, dan vat ciia Exenhin vl tudi tre da Irdi qua, trong qua khd. Cac hinh anh "nfldc Nga vang", "nfldc Nga xanh". cd y nghia bieu Crdng rd reC. "Nfldc Nga vang" la hinh anh cua nddc Nga cd ddc giao, nddc Nga bing gd cd xfla vi nd gdi nhd hinh anh cua nhdng ngdi nha go dng vang, nhflng dun ra. ddng rdra, nhdng budi chilu vang menh mdng, "Nddc Nga xanh" la hinh tddng da manh nha trong td Cddng cua L.Tdnxtdi, Tudcghenhep va dddc dddc Exenhin tao dUng thanh cdng, dng khao khat gin gifl mdt nddc Nga thuin Ciiy cua Cd nhien. ciia ddng rupng, radt nddc Nga thdn da tfl ngan ddi nay khdng cd sfl bang hoai cua sal thep cdng nghiep, khdng cd chiln cranh, khdng cd hien dai hda. cd khi hda. Nguyin Dinh Chien cho rang, day la Cd cudng Criei hoc rinh ihin cua Exenhin. Rd rang. sU gap gd cua hai nha thd ddng que trong viec sd dung raau sac de chiem linh ve dep ciia Che gidi va con ngddi vin cd sd khac bieC.
2.2.3. Cam hiing chu dao
Trong mang Chd ddng que cua Doan Van Cd khdng phai khdng cd nhdng bflc cranh hien thdc v l dam raa, chay nha. cddp dem . nhung chi cd vai ba bai vl chu d l dd; Doan Van Cfl vin la nha thd cua hdi, cua feC, ciia dam cddi, cua raua xuan; nha Chd cua vui ve, nao nhiet. Niem vui dddc lai hien td phien chd Tic ldi cudn bao ngfldi ra dddng tfl Ire gia. trai gai vdi du Ihd tren trdi dddi dil cua phien chd ddng vui, quan trpng nhit Crong nam. Dd la ngay hdi xuan vdi du moi Crd chdi tfl haC hdi. danh du, dau vat, t l ll, Dd la dam cUdi raua xuan vdi ddc hen sura viy,
Thd ddng que Exenhin la nhdng vin thd CuyeC hay khic cac Cuyet vdi hinh Cfldng nfldc
81
Dao Thi Anh Le
Nga. nhdng trong cae bai did lai in dam ndi budn. M.Gorki goi dng Ia"ca si cua ndi siu ddng rupng"[l,235]. Thd trfl rinh cua Exenhm tran diy nhflng hinh anh budn. Ndi budn cdn dfldc gfli trong hinh anh doan ngddi ngddc raat len cao dam dira nguyen ciu rada xudng de tranh han han.
hinh anh ke hanh kbit ddng nen bac thim nha thd vdi ddi mil nhd cay ngdu bang phai la. cd dau hat trong dem vui tiln biel nhfl con chim nhd ddn cdi, hinh anh ngddi rae ludn dao bp ra dddng ngdng ddi dda con yeu d i u dlu i p u mdt ndi budn Trong thd Exenhin cdn chfla dflng nhflng ndi budn dfldc goi thiinh ten: ndi budn dan slu, ndi budn chieu hdm, ndi buon Cdldmen, ndi buon lieu ru, ndi budn Crang Chu, ndi siu hd nddc gdi len mot ndi budn Idn hdn, dieu vdi menh mdng: ndi budn mua thu, ndi buon lang que, ndi siu ddng rudng.
Tfl cam hflng chu dao dd xuac hien sd khac nhau vl buc phap. Doan Van Cd thien ve bflc phap hien Chdc vdi thu phap Ca chSn. "Doan Van Cd lai chu trddng mdc loi Chd hien Chdc, chuyen ve dl tai ndng Chdn Trong Chd dng, ndng Chdn ia ndng Chdn cua ddi Chflc vdi chuyen gat hai. raa chay, cUdi xin, chd bua, nhflng dng lai, dng dpi vii ca dan trau, dan vie" (Vu Quin Phfldng) "Giong dieu va ngdn td cung phong vi cua nd la Chd dich ChUc; cau Cruc cua mci Cac phara lai dam da chic ki sd, Cruyen ngin va phang phit ylu td hoac canh kich, Su hda lan CU nhien hai ylu cd nay da Cao nen sdc sdng, dac sac trong thi pham cda dng"(Nguyen An) [9]. Exenhin Iii khuynh hddng Ird tinh vdi sd gdi rad Mdi bai Chd la sd tara tinh cua nha thd vl tinh yeu To qudc, rinh y£u gia dinh, bdc bach suy CU tara trang ca nhan va Cara Crang Crfl rinli cua nhan vac Chddng dddc bdc Id qua hinh Cfldng Chien nhien hoac bdc Id Crdc tiSp
2.3. Coi nguon cua tieng noi chung
Vi sao cd sd Cddng ddng gifla hai nha Chd cua hai dan cdc khac nhau Crong viec sing tao hinh lUdng lang que. Chung tdi cho rang dilu dd xuat phaC cd cae nguyen nhan sau day.
2.3.1. Hoan canh xuat than
Exenlim ngay Cd nhd da dddc nudi day 6 nha dng ba ngoai - radc gia dinh ndng dan d Iang CdngxtanCindvd thupc tinh Riazan mien Trung nddc Nga, Riazan Iii mdt viing que Chanh binh.
Cuyet dep nam ben bd sdng Oka xanh bilc. Day la dai die den phi nhieu mau rad vdi nhflng canh ddng, ddng sdng, khu rdng, Chao nguyen, bai liy. Chung lung. . ve dep ciia que hddng in dara, ling sau Crong Crong Cam Cri cua cau be de sau nay td nd ngan len thanh van, thiinh dieu. Ong ba ciia Exenhin lii nhdng ngddi ndng dan chaC phac, binh di. Exenhin sdm ara hieu cudc song ndng thdn.
Sinh trddng trong rapt gia dinh nhd vay nen Exenhin sdm cd sd gin bd mat thilt vdi ngddi ndng dan va ddi sdng ndng thdn, sdm hinh thanh long nhan ai va yeu thddng con ngddi, it nhieu chiu anh hddng cua mau sac tdn giao.
Doan Van Cd sinh trddng Irong mdt gia dinh ndng dan d Nara Trdc. Nam Dinh - viing ndng thdn dac trdng ciia ddng bang Bac Bd, dam minh trong ddi sdng ndng dan gifla ddng rudng menh radng va bau khdng khi eua van hda dan gian vdi le hdi, phong tuc, tap quan hll sdc dac sic. Nara Dinh la d i t van hiln thudc vung Sdn Nam Ha, ndi tiing bdi chd Viing. d i n Trin. phu Giiy, l l hdi cac vung ven bien vdi cac trd chdi nhd diu vat, bdi chai, n i u cdm, danh d u . . . chinh ddi sdng van hda eua ed dan ddng bang lang sau vao Cam hdn nha thd. chat loc Chimb tdng nhip gieo van v l rinh yeu vo bd vdi que hddng dil nddc.
Hinh tuang ldng que trong tho Dodn Vdn Cif vd thd Xec gdy Exenhin
2 . 3 . 2 . T i n h c h a t d a c b i f t c u a ihhi d a i lich siJf
Thdi dai Exenhin cung la mdt nhan to quan trong. La nghe si tin nang va tinh tl. Exenhin mang irong minh til ca nhdng xung ddt cd tinh bi kich cua nhflng biln ddng phflc lap va dfl ddi xay ra trcng xa hpi Nga hdi diu the kd XX Nhflng biln cd cua lich sfl xa hdi Nga nhdng nam dd dUdc in dam trong nhflng van thd tu Chu ciia Exenhin Trong khoang chdi gian tfl diu nhflng nam cua Chl ki XX cho din nam 1925, nddc Nga da Crai qua nhdng biln dpng rit Idn va chdng vanh: didi ki nddc Nga tiln hanh cupc each mang xa hdi chu nghia, khdng qua giai doan tU ban chu nghia Cupc Cach mang thang Mddi nam 1917 - nddc Nga trd ihanh nddc diu Cien di theo con dudng vd san, dilu do Iam chan ddng va rung chuyen ca Ihl gidi; tilp Cheo dd lii npi chien, dai chiln Che gidi lin Chd nhat. . Nhdng sU kien lieh sd dd diln ra quii nhanh chdng vi Che da liim cho ric nhilu ngddi Nga Crong dd cd ca nha chd Exenhin cara chiy ng6 ngang. vda vui mdng vda lo ling, vda lin tddng vfla hoai nghi. Exenhin yeu tha thiet nudc Nga td tam nao nhdng cang yeu din dam say, din dau ddn - mdt phin - vi tac ddng cua chdi dai
Doan Van Cd cung sinh CrUdng Irong mpC Chdi dai day gidng bao. Diu thi ki XX. dd la khi dat nfldc ren xi£t dfldi ach nd le, nhSn dan vd ciing dau khd lim than. Van hpe cd sd phan ddng phflc tap vdl ba ddng chu ldu la hien thdc, Iang man va each mang. Trong ddng thd Mdi lang man, cung cd sd phan hda. Doan Van Cfl cung vdi sd if cac nhii thd rim ve cpi ngudn van hda dan gian.
tim ve Iang que, dam minh trong ve dep iy Bang ban linh ca nhan. nhii thd thd td thanh loc hien thdc xa hdi, cai ngheo, cai khd khdng in dddc dau i n vao Chd dng rail canh cfla chi ca chi md ra vdi cai dep cua hien thdc
Cd le,.bang sd nhay ben cua tara hdn, cac nha Chd da nhan ra que hddng raa ho yeu Cha thilc chay bong dang dflng crfldc nguy cd de dpa vd hinh Nhflng ve dep Cuyet vdi cfla chien nhien. die nddc ca d be mat lin chieu sau viin hda dang mpt di khdng trd lai khi cudc sdng hien dai bac dau.
Va nhdng ngddi nghe si nhan chflc dddc qui lu^c eic ylu ngan ddi da sang cao hll minh de bit ifl hda hinh tfldng lang que ma hp yeu min vao thi ca Nhd vay. sd tfldng ddng ve dieu kien, hoan canh lich sfl cua nfldc Nga va nddc Viet vao dau thi ki XX da lam nay sinh su tddng ddng iren cac hdn thd ddng dieu
2.3.3. T m h y e u vo hh b e n v6i q u e h i f d n g d a t nuf6c
Trong thd Exenhin bdc Id mdt rinh yeu dit nddc sau .sac. Ong khang dinh rinh yeu Co qudc Iil mach ngudn nudi dddng chd dng: "thd crd rinh cua edi sdng bing mdt rinh cam Idn - rinh yeu td qudc. Tmh yeu To qudc la rape cara hflng chu yeu Crong Ihd Idi". Tinh yeu cd qudc Crong mdi ngddi cd indc cung bSc khac nhau nhUng d Exenhin chang cd gidi han nao ve cung bac. tinh yeu iy Idn lao vd cung. Tdi yeu que hUdng tdi/Yeu din menh radng Yeu din da diet dau ddn (Tdi yeu den sfldng vui va dau khd), yeu din Idl cung cua niim vui va ndi dau, linh yeu ay trd thanh sU Cran Crd khic sSu vao cam hon tac gia:
Nhung mgnh liOn Id tinh vdi que hifdng Hdnh hg ldi
Gidy vo ldi Dim ngiiy hun ddi
(Mdt hdi thd - Xuan Dieu) Yeu que hfldng, mdi ngUdi ehe hien rinh yeu dd Cheo mdt each, Cd ngUdi yeu que hddng qua truyen chdng van hda, lich sfl. Cd ngddi yeu die nddc qua nhdng ki niem iu Chd Cd ngfldi yeu dat nUdc qua tinh yeu con ngddi. Con Exenhin yeu dit nddc qua tinh yeu thien nhien cua ddng que
Dao Thi Anh Le
Nga. Hilm cd rinh yeu td qudc nao dam say va cudng nhiet nhd rinh yeu td qudc trong thd Exenhin dung nhu Nguyen Hai Ha nhan dinh "Ldng yeu men thilt tha que hddng dit nddc lii tinh cam sau nang nhat tao ra mach chinh trong thd trd tinh Exenra"[ 1.340). Vdi Doiin Van Cd, que hddng v6 eung than thilt va gin bd Sinh sdng va day hoc tai Nam Dinh, dng trd thanh cd si, an dat mdt ddi.
Ong td nhan rainh la ke si thanh Nam, cti si sdng Ngpc. Nhdng dia danh dng lay Iam d l tfl cho tac phim minh nhd Dddng Vimg. sdng Ngpc eho thiy sd tran trpng hit long cua nha thd vdi manh die que hddng Tinh yeu que hddng Chile tha dam tham cua Doan Van Cd dddc the hien qua sd gin bd sau nang vdi con ngUdi, que hUdng, ban quan. Va dpc Thdn ea 1, Ca khdng Che khdng nhan Chiy cinh yeu cua Cac gia vdi que hUdng khi so sanh Chien nhien vdi bac, vang, gam vdc, kim cddng, lua, ngpc. Tmh yeu bdng chay cua nhdng ngddi nghe .si vdi que hddng, dat nddc da dan daC cac nha thd den ve dep cua lang que nhd sd gap gd cua nhdng tara hdn ddng dieu.
3. Ket luan
Gifla Doan Van Cfl va Exenhm cd sd gap gd ddc dao trong viec sang tao hinh tfldng lang que giiiu thanh am, hinh anh, sac miiu hddng vj; tai hien dddc chilu sau van hda dan gian va bdc tranh smh hoat cda ngUdi ndng dan. Tuy nhien, d radi nha thd vin cd nhflng diem ddc dao neng lam nen ban sac ciia radi nha thd vl cam hdng chu dao, each xac dinh tara dilm va nghe Chuat sd dung raau sac de ve bdc tranh lang que Sd gap gd cua hai nha thd phai chang xuat phat td hoan canh ca nhan, td yeu td thdi dai lich sfl va tfl rinh yeu chay bdng cua nhflng nghe si Idn vdi daC nUdc que hUdng minh
TAI LIEU T H A M K H A O
[1] Nguyen Hai Ha, 1999, Vdn hgc Nga-sif that vd cdi dep. f-^xh Giao due. Ha i^oi.
[2] Ha Thi Hda, 2009 Vdn hgc Nga trong nhd Irifbng. Nich Giao due. Ha Noi.
[3] Ha Thi Hda, 2004. Chdn dung nhd vdn the gidi. Nxb Giao due. Ha Npi.
[4] Diio Thi Anh Le, 2011 Nghi thudl su dung mau sdc trong iho Sergei Exinin. Tap chi khoa hpc Dai hoc Sd phara Ha Ndi. sd 5, tr 52- 58.
[5] Hoai Thanh - Hoai Chan. 1988. Thi nhdn Viit Nam. Nxb Van hoc Ha Ndi [6] Thuy Toan (Cuyen chpn), 1995. Thd Exenhin. Nxb Van hpc. Ha Npi.
[7] Doan Minh Tuan, 1995 Tho trii linh Xecgay Exenin. Nxb Van hpc. Ha Npi.
[8] Tuyen tdp Dodn Vdn Cif, 1992. Nxb Van hpc. Ha Ndi
[9] Thdng can xa Viec Nam, 2013, Li ki niem 100 ndm .sinh nhd thd Doan Vdn Cif.
http7/thefhaovanhoa,vn
ABSTRACT
Doan Van Cu and Sergei Yesenin, two iconic village poets
Sergei Yesenin (1895-1925), the first well-knovi'n Russian poet pf the 20eh cenCury, is also known as the last poet of Ihe Russian counlryside. In VieCnam, Doan Van Cu (1913-2004) creaCed idylls poeCry as a pari of Che New Poetry (traditional pre-war) movement. The two poets had an interesCing encounCer in pastoral poetry soul imbued ethnicity In this paper, the two poets are corapared in order to highlight the similarities and differences of the works of the two iconic village poets
