ĐÁNH GIÃ HOẠT ĐỘNG Đối MỚI SÁNG TẠO CÁC DỊCH VỤ CỦA NGÂN HÀNG
• ĐOÀN NGỌCDIỆP
TÓM TẮT:
Đổimớisángtạo làxuthế tấtyếucủacáctổchức, ngân hàng trongbối cảnh chuyển đổi số.Để đánhgiá hoạt độngđổi mới sáng tạo củacác dịchvụ ngân hàng cần sửdụng nhiều tiêu chuẩn, tiêu chíđánhgiá. Bài viết trình bày phươngpháp tổng trọng sốđểđánhgiá hoạt động đổi mới sáng tạo của ngân hàng. Ví dụ mô phỏng được sử dụng đểlàm rõ các bước vận dụng của mô hìnhđề xuất.
Từkhóa:đổi mới sáng tạo, dịchvụ ngân hàng, ngân hàng,môhìnhra quyếtđịnh.
1. Đặt vân đề
Trướcbối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh và công nghệ mới, mọi tổchức phải thường xuyênđổi mới sản phẩm,dịch vụnhằm tăng khả năng cạnh tranh và hiệu quả kinh doanh (Ngovà các cộng sự, 2021). Đổi mới, sángtạođược xem là công cụ quan trọnggiúpcáctổchức nâng cao năng lực cạnh tranh và chiếm lĩnh thị phần. Sự đổi mới sáng tạoxảy ra rộng rãi không chỉ ở các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh mà còn ở cáclĩnh vực dịch vụ (Soliman, 2013). Gần đây, các ngân hàng đã áp dụng công nghệ mới nhưdữliệu lớn.Blockchain,trí tuệ nhân tạo, nhằmđưa ra cácsảnphẩm và dịch vụ mới hoặc cải thiện các kênh phân phối (Ngo và Huynh, 2019). Ngoài ra, việc cung câp các dịch vụ ngân hàngkhác nhau tại các máyrúttiền, ngân hàng di độngvà ngânhàng trực tuyến cóthể góp phần đáp ứng tốt hơn nhu cầucủa khách hàng (Wangvà các cộng sự, 2020).
Nhận biết được tầm quantrọng và sự tác động mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp4.0, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN)
đã ban hành nhiều quyết định, chính sách định hướng quan trọng, tạo điều kiện cho các hoạt động đổimới,sángtạo và thúcđẩy chuyển đổisố, khai thác, ứng dụng hiệu quả các công nghệ 4.0 trong hoạt động ngân hàng. Bên cạnh đó, NHNN thường xuyên quan tâmđến việc nâng cấp, xây dựng hạ tầng phục vụ hoạt động chuyển đổi sô.
Theo kết quả khảo sát của Hãng Tư vân chiến lược toàn cầu McKinsey, mứcđộ ứng dụng ngân hàng sô' của Việt Nam được đánh giá có tốc độ nhanhnhâttrong khuvực,tăng từ 41% năm 2015
lên đến 82% vào năm 2021, cao hơn mức tăng bình quân 23% của toàn khu vực. Hầu hết các công nghệ sô' phổ biến hiện nay đều được các ngân hàngtriểnkhaimạnh mẽ, nângcao hiệu quả hoạt động, gia tăng trảinghiệm khách hàng và tạo các nguồn thu mới, không gian phát triển mới;
nhiều nghiệp vụ ngân hàng đã được số hóa toàn diện (Phạm Tiến Dũng, 2021).
Đo lường đổi mới sáng tạo của các tổ chức có vai trò quan trọng giúp tổ chức xem xét lại hoạt động đổi mới sáng tạocủa rrủnh, để từđó có những điều chỉnh thíchhợp. Mặc dù, đãcó một số nghiên
SỐ 18
-Tháng 7/2022 309
cứu đưa ra các tiêu chuẩn vàphương phápđể đánh giá mức độ đổi mớisáng tạo của các doanh nghiệp.
Tuy nhiên, các nghiên cứu xem xétkhả năng đổi mới sáng tạo của các ngân hàng còn rất hạn chế.
Do đó, mục tiêu củanghiêncứu nàylà xem xét các tiêuchuẩn và làm rõ quytrình đánh giá khảnăng đổi mớisáng tạo của các ngân hàngthương mại tại Việt Nam.
2.
Các tiêu chí đánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo cácdịchvụ của ngân hàngKhái niệm sáng tạo lần đầu tiên được Schumpeter đề cậpnăm 1934, đó là việc ngườilao động đưa ra các ýtưởng mớiđể cải tiến công việc vànâng caonăng suất đối với côngviệccụthể. Các ý tưởng mới này được hình thành trong quá trình người lao động thực hiện và giải quyết các công việc cụ thể trong doanh nghiệp. Acs và Audretch (1988) đã cho rằng đổi mới sáng tạo là một quá trìnhbắt đầuvới sáng chế, tiếp theo là đưa ra sản phẩm mới, quy trình mới hoặc dịch vụ mớira thị trường. Mộtcáchtiếp cận rộng hơn, đổi mới sáng tạo là quá trình doanh nghiệpphát triển các loại sản phẩm, dịch vụ, quy trình, một phương pháptiếp thị hay hệ thống quản lý mới nhằmđáp ứngnhững sự thay đổi củamôi trường kinh doanh (DAveni, 1994;
Oslo, 2005). Nguyễn ChíLong(2021) đã đưaracác phântíchlàm rõ sự khácbiệt giữa sángtạo và đổi mới. Trên cơ sở đó,tác giảđãđưara khái niệmđổi mới là quá trình doanh nghiệp chuyển hóa các ý tưởng của người lao động thành các sản phẩm và quytrình mới để đáp ứngnhu cầu của khách hàng.
Trong đó,những ýtưởng mớicủa người laođộnglà điểm khởi đầu cho quá trình đổi mới của doanh nghiệp. Quá trình đổi mới sáng tạocủa các doanh nghiệp,tổ chức có thể thể hiệndướicácgóc độ như:
sự ra đờicủa các sản phẩmmới, phương pháp sản xuất mới, sự phát triển của thị trường mới, phát triểnnguồncung mới và tạo ra cấu trúc thị trường mới trongmột ngành.
Đã có nhiều nghiên cứuxem xét các khía cạnh khác nhau của đổi mới sáng tạo. Dozier và Montgomery (2020) đãtiến hành một cuộc điều tra sâu vềquátrìnhđánh giá sử dụng cách tiếpcận lý
Bảng 1. Các chỉ số đánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo các dịch vụ của ngân hàng
TT Chỉ sô' Nguổn
1 Lợi nhuận của dỊch vụ (C1)
Wang và các cộng sự
(2020) 2 Hiệu quả chi phí (C2)
3 Lợi tức đầu tu (C3) 4 Thị phần (C4)
5 Năng lực tổ chức phi tài chính (C5) 6 Đáp ứng mong đợi của khách hàng (C6) 7 Tiềm năng đổi mới trên thị truờng (C7) 8 Cơ sở hạ tầng công nghệ (C8)
Nguồn: Tác giả tổng hợp
thuyếtnền tảng để đổi mới côngnghệBlockchain trong ngânhàng.Wang và các cộng sự (2021) đã sử dụng mô hình phân tích bao dữ liệu2 giai đoạnđể đánh giá hiệu quả đổi mới của ngành công nghiệp sử thâmdụng bằng sángchế.Wang và cáccộngsự (2020) đã sử dụng phương pháp ra quyết định đa tiêu chuẩn mờ đểphân tích hiệu suất đổi mới cho các ngânhàng. Các tác giả đã phân chia các chỉsố
đánh giá thành 2 nhóm: nhóm cácyếu tô tài chính và các yếutốphi tài chính. Bảng 1tổng hợpcácchỉ số đánhgiáhiệusuất đổi mới của cácngân hàng.
3. Phương pháp tổng trọng sốđánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo cácdịchvụcủa ngân hàng
Nghiên cứu này trình bày phương pháp tổng trọng số để đánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo các dịchvụ của ngân hàng. Cácbước của phương pháp nàyđược trình bày như sau:
Bước 1: Xác định trọng số của các tiêu chuẩn Giả sử một hội đồng gồm k người ra quyết định(Dt, t = l,...,k) chịu trách nhiệm cho việc đánh giá m ngân hàng (Ai, i = l,...m) dựa trên h tiêu chuẩn (Cj,j= l,...,h).
Đặt Wjte R*, j =1,...,h, t = 1 ,...,k là trọng sốđược xác định bởi người ra quyết định Dt cho mỗi tiêu chuẩn Cj.Giá trịtrungbình, Wj, của mỗi trọng sốCj được đánh giábởihội đồng kngười ra quyết địnhcó thể được tính toán:
310
SỐ 18- Tháng 7/2022
Wj = (ỉ/k)®(.WjỊ®Wj2® ...®Wjk) (1)
Bước 2: Xác định tỷ lệ của các ngân hàng tương ứng với các tiêu chuẩn
Đặt Xjjt, i = 1 ,...,m, j= 1,...h,t = 1 ,...,k làtỷ lệ thích hợp được xác định cho ngân hàng Ai bởi người ra quyết định Dt cho mỗi tiêu chuẩn Cj. Giá trị trung bình của các tỷ lệ, Xịjcó thể được tínhnhư sau:
Xịj = (1ỉk) ® {xijỵ © xij2 ® ...®xijt®...® xijk) (2)
Bước 3: Chuẩn hóa giá trị tỷ lệ của các ngân hàng
Tiêu chuẩnđánhgiá được chia làm 2 loại: tiêu chuẩn lợiích(B) và tiêu chuẩnchiphí (C). Giả sửtjj là giá trịtrung bình của ngân hàngichotiêu chuẩn j.Giá trị chuẩn hóa Xii được tính:
Xy = ---j 6B (3)
rijmax
rijmin (4)
J ĩ:;
Bước 4: Xác định tổng giá trị hoạt động đổi mới sáng tạo các dịch vụ của ngân hàng
Tổnggiá trị hoạt động đổi mớisángtạocácdịch vụ của mỗi ngân hàng (Aj, I = l,...,m) được tính bằng tích số giữa trọng sốcủa các tiêuchuẩnvà tỷ lệcủacác ngân hàng đã được chuẩn hóa.
i = 1,...,m; j=ỉ,...,h (5) 4. Ví dụmôphỏng đánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo các dịchvụ của ngânhàng
Giả sử các nhà quản lý cần đánhgiáhoạtđộng đổimớisáng tạo các dịch vụ của ngân hàng.
Giảsử Hội đồnggồmcó 4 thành viên,chịu tráchnhiệm đánh giá hoạt động đổi mớisáng tạo của 3 ngân hàng dựa trên 8 tiêu chuẩn (nhưtrong Bảng 1). Các bước đánh giánhưsau:
Bước 1: Xác định trọng số củacáctiêuchuẩn
Trọng sốcủa các tiêu chuẩn đánh giá được xác định thông
qua phỏngvấn chuyên sâu các thànhviên củahội đồng. Sử dụng phương trình (1), giá trịtrọngsố của cáctiêuchuẩn được xác địnhtrong Bảng2.
Bước 2: Xác định tỷ lệcủacác ngânhàng tương ứngvớicác tiêu chuẩn
Các thành viên trong hội đồng tiến hành đánh giá các ngânhàngdựatrêncáctiêu chuẩn.Sử dụng phương trình(2), giá trị đánhgiá trung bình của các ngân hàng tương ứng với các tiêu chuẩn được xác định trong Bảng 3.
Bước 3: Xácđịnhtổnggiá trịhoạtđộng đổi mới sángtạocác dịchvụ của mỗi ngân hàng
Sử dụng phương trình (5), tổng giá trị hoạt động đổi mới sáng tạo cácdịch vụ của ngânhàng được xác định nhưtrong Bảng 4. Từ Bảng 4, ta có thể có xếp hạng của các ngân hàng như sau:
A2>A1 >A3. 5. Kết luận
Đánh giáhoạtđộngđổi mới sáng tạo của ngân hàng có vai trò quan trọng giúp nâng cao năng lựccạnhtranh của các ngân hàng. Nghiên cứu đã trình bày phương pháp tổng trọng số để đánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo của ngân hàng. Các bướcđánh giá của mô hình gồm: (i) thành lập hội đồngđánh giá; (ii) xác định các tiêu chuẩn, tiêu
Bảng 2. Trọng số của các tiêu chuẩn đánh giá
Tiêu chuẩn
Thành viên hội đổng Trung binh trọng sô'
D1 D2 D3 D4
C1 QT QT RQT QT 4.25
02 QT QT QT QT 4
C3 RQT BT QT QT 4
C4 QT RQT QT QT 4.25
C5 BT QT QT QT 3.75
C6 RQT QT QT RQT 4.5
C7 QT QT BT QT 3.75
C8 QT BT QT QT 3.75
Ghi chú; Rất quan trọng = RQT - 5; Quan trọng = QT = 4;
Bình thường = BT - 3
SỐ 18
-Tháng 7/2022 31 1
Bảng 3. Giá trị đánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo các dịch vụ của ngân hàng
Tiêu chuẩn
Lựa chọn
Thành viên hội đổng Trung bình
tỷ lệ
D1 D2 D3 D4
C1
A1 RT T RT T 4.5
A2 T T RT T 4.25
A3 T T T T 4
C2
A1 T T RT T 4.25
A2 RT T T RT 4.5
A3 T T RT T 4.25
C3
A1 T T T RT 4.25
A2 T RT T T 4.25
A3 T RT T RT 4.5
C4
A1 T T T RT 4.25
A2 RT T T RT 4.5
A3 T T T RT 4.25
C5
A1 RT T T RT 4.5
A2 T T T BT 3.75
A3 T T T T 4
C6
A1 BT T T BT 3.5
A2 T T T T 4
A3 T BT T T 3.75
Ghi chú: Rất tốt = RT - 5; Tốt = T = 4; Bĩnh thường = BT = 3.
Bảng 4. Giá trị tổng hợp đánh giá hoạt động đổi mới sáng tạo các dịch vụ của ngân hàng
chí đánh giá; (iii) xác định trọng số’ của các tiêu chuẩn, tiêu chí
TT Ngân hàng Giá tTỊ tổng hợp Xếp hạng đánh giá; (iv) đánh giá các ngân
hàng dựa trên các tiêu chuẩn, tiêu chí; (v) xác định giá trị tổng hợp hoạt động đổi mới sáng tạo của các ngân hàng ■
1 A1 17.302 2
2 A2 17.375 1
3 A3 16.989 3
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Shubin Wang, Qilei Liu, Hasan Dinẹer, and Serhat Yủksel. (2020). Analysis of Innovation Performance for Retail Banking Industry with the Hybrid Fuzzy Decision-Making Approach. SAGE Open, 1-13.
2. Nu Dieu Khue Ngo, Thanh Quýnh Le, Roengchai Tansuchat, Toan Nguyen-Mau, and Van-Nam Huynh.
(2021). Evaluating Innovation Capability in Banking Under Uncertainty. ỈEEE Transactions on Engineering Management, 1-18.
312
So 18- Tháng 7/2022
3. F. Soliman. (2013). Does innovation drive sustainable competitive advantages? Journal of Modern Accounting and Auditing, 9(1), 130-143.
4. Nu Dieu Khue Ngo and Van Nam Huynh. (2019). A Method for Innovation Capability Evaluation in Banking.
IEEE, 1-6.
5. Phạm Tiến Dũng (2021). Ngành Ngân hàng Việt Nam chuyển đổi số để chủ động thích ứng và phát triển bền vững. Truy cập tại: https://tapchinganhang.gov.vn/nganh-ngan-hang-viet-nam-chuyen-doi-so-de-chu-dong-thich- ung-va-phat-trien-ben-vung.htm
6. Schumpeter, J.A. (1934). The Theory of Economic Development. Cambridge, MA: Harvard University Press.
7. Afuah, A. (2003). Quản trị quá trình đổi mới và sáng tạo. Nhà xuất bản Trường Đại học Kinh tê quốc dân.
8. Amabile, T.M. (1996). Creativity in Context: Update to “the Social Psychology of Creativity. USA: Westview Press.
9. Nguyễn Chi Long (2021). Hiểu đúng về đổi mới và sáng tạo. Tạp chí Công Thương, số 23,191-195.
10. p. D. Dozier and T. A. Montgomery. (2020). Banking on Blockchain: An evaluation of innovation decision making. IEEE Transactions on Engineering Management, 67(4), 1129-1141.
11. X. Wang, Y. Liu, and L. Chen. (2021). Innovation efficiency evaluation based on a two-stage DEA model with shared-input: A case of patent intensive industry in China. IEEE Transactions on Engineering Management, doi:
10.1109/TEM.2021.3068989.
Ngày nhậnbài: 11/5/2022
Ngày phản biện đánh giá vàsửa chữa: 8/6/2022 Ngày chấp nhậnđăng bài: 18/6/2022
Thông tin tác giả:
ĐOÀN NGỌCDIỆP
Ngân hàng TMCPĐầu tư vàPhát triển Việt Nam- Chi nhánh LongBiên HàNội
EVALUATING INNOVATION ACTIVITIES OF BANKING SERVICES
• DOAN NGOCDIEP
Joint Stock Commercial Bank for Investment and Development of Vietnam - Long Bien - Hanoi Branch
ABSTRACT:
Innovation is an inevitable trend of organizations and banks in the context of digital transformation.It isnecessarytouse many evaluation criteria and sub-criteriato evaluateinnovation activities of banking services. This study is to present the weighted sum method to evaluate the innovation activitiesof banks. Simulation examples are used to clarify the application steps of the study’s proposedmodel.
Keywords: innovation, banking services, bank, decision-making model.
SÔ 18
