Thiic tiln - Kinh nghiem
Cac mo hinh suf dung dat nong nghiep hien nay
O TS. DANG DCrc LONG Ban Kinh ti Trung Udng
D
e nang eao higu qua SLT dpng dit ndng nghigp, cdc dia phUdng trong thdi gian qua da xay dpng nhieu mo hinh SDD chuyen canh theo hudng san xuat nong nghigp hign dgi, chuyen mdn hda. Bii bdo nay diem qua nhUng mo hinh noi bgt cd nhiiu tinh sang tgo, dem Igi higu qua SDD cao.Md hinh trang trai cCia hp gia dinh, ca nhan
Vdi nhQng chinh sach ve tich tu, tap trung dat ndng nghiep duge the hien thdng qua cac chinh sach dlt dai qua cae thdi ky cho tha'y sd khdi tfch tu da hinh thanh va vin ph&t trien cho den nay. Qua trinh nay dugc the hien rd hdn khi Nha nudc edng nhan viee ph&t trien kinh te trang trgi va viec cap GCN kinh t l trang trgi. Theo sd lieu ci!ia Tong cue thdng ke cho thay, nhDng nam gan day sd IUdng c&c trang trai 6 eae vung kinh t l trong c& nudc tang dang ke. Kinh t l trang trai phat triln nhanh ve so IUdng d hiu het c&c vung trong c&
nudc, den 2016 c& nudc cd 33.488 trang trgi, tang 13.440 trang trgi (tang 67,2%) so vdi nam 2011. TU nam 2011 den nam 2016, binh quan mdi nam so lUOng trang trai cua ea nudc tang hdn 13%. Trong dd, vung Ddng bang sdng Hong cd so lupng trang trai tang manh nhat (tang 6.435 trang trgi) chiem gan mdt ni!fa sd trang trgi tang them trong vdng 5 nam qua cua c& nude; vung Trung du va mien
nui phia Bac tang 2.210 trang trgi, chiem 16,4%; vung Ble Trung Bd va duyen h&i miln Trung tang 1.880 trang trai, chiem 14%; vung Tay Nguyen tang 1.513 trang trgi, chiem 11,2%; Ddng Nam Bd tang 1.408 trang trgi, chiem 10,5% so trang trai tang them cCia e& nudc, rieng vCing Ddng bang sdng CCfu Long gi&m 35 trang trai.
Cung theo bao eao sd bd ket qua tong dieu tra ndng thdn, ndng nghiep va thuy s&n nam 2016, trang trai si!f dung nhieu dlt dai, tao edng an vide lam eho ngUdi lao dgng. Den thdi dilm 01/7/2016, cac trang trgi sCf dung 187 nghin ha dien tich dlt s&n xuit NLTS, tang 35,9 nghin ha so nam 2011.
Trong dd, cd 60 nghin ha dlt trdng cay hang nam; 79,5 nghin ha dat trdng cay lau nam; 17,6 nghin ha dat lam nghiep va 29,8 nghin ha dlt nuoi trdng thCiy san. Binh quan 1 trang trgi sCf dyng 5,6 ha dlt s&n xuit NLTS. Dien tfeh dlt s&n xuat NLTS binh quan 1 trang trgi cao nha't la 6 vung Dong bang sdng CCfu Long 8,8 ha, Ddng Nam Bd 7,6 ha, Bac Trung Bd va duyen h&i miln Trung 7,4 ha, T&y Nguyen 6,4 ha. Cac trang trgi da sCf dung 134,7 nghin lao ddng lam vide thudng xuyen, tang 40 nghin lao dpng (tang 42,4%) so vdi n&m 2011.
Thyc te tren day khang djnh, phat trien kinh te trang trai la hudng di dung dan giup ngUdi dan phat huy dugc ldi t h i , md rdng quy md s&n xuat, n&ng cao
nang suit, hieu qua va sUc cgnh tranh. Thdng qua phat trien kinh t l trang trai da gdp phan quan trgng trong qua trinh chuyen dicti s&n xuit tu nhd le sang s&n xuat Idn, s&n xuit hang hda, tap trung nguon lUc thdng qua qua trinh tfch tu rudng d l t gan liln thu hut lao ddng d ndng thdn, chuyen djch cd d u cay trdng, vat nudi va chuyin djch cd c l u ndng nghiep.
Mo hinh hctp tac xa Md hinh hdp t&e xa la mdt trong nhUng md hinh SDD ndng nghiep ph6 bien. DatcCiahgptac xa do cac hd gia dinh, ca nhan tU nguyen gdp d l cung s&n xuit.
Den hit nam 2015, trong ITnh vuc ndng nghiep cd 19 lien hi§p hop tae xa ndng nghiep,' c6 10.902 hdp tac xa ndng nghiip hogt ddng trong cac ITnh vyc:
Trdng trgt, chSn nudi, thCiy s&n, thuy ldi, lam nghiep, diem nghidp va c&c djch vu phyc vy ndng nghiep ehilm 55,5% tong sd hgp tac xa trong c& nude.
Da so cac hgp tae xa ndng nghiep la cac hgp t&e xa kinh doanh tong hdp (kho&ng 8.036 hdp tac xa, ehilm 73,7%). So lugng cac hpp tae xa chuydn ng&nh khdng nhilu (kho&ng 2.866 hgp tac xa, ehilm 26,3%), trong do cd: 1.242 hdp tac xa trong trgt, 362 hgp tac xa chan nudi, 457 hdp t&c xa thuy Ipi va nudc sinh hoat, 151 hdp t&c xa lam nghiep, 601 hdp tac xa thDy s&n, 53 hdp t&c xa diem nghidp. Cac hgp tac xa ndng 3 0 Tai nguyen va Moi tru'ong | Ky 1 • Thang ft/2019
nghiep nhilu nhat la d vung Ddng bing Sdng Hdng (33,5%), Bae Trung bd (19,7%), Ddng Bac bg (16,9%), Dong bang Sdng CCfu Long (11,2%).
Mo hinh doanh nghiep Cac doanh nghiep dau tuvao fTnh vuc ndng nghiep hien nay rat it v& cdn dang cd xu hudng gi&m.
Nam 2014, cd 3.844 doanh nghiep ndng nghiep thi den nam 2015 sd doanh nghiep ndng nghiep giam xuong chi cdn 3.640 doanh nghiep, ehilm ty le chUa tdi 1 % so vdi ting sd doanh nghiep tren e&
nUdc, trong dd 90% la doanh nghiep nhd, tham ehi sieu nhd.
Dau tu eua doanh nghiep tU nh&n trong nude cdn thap, thieu on djnh; sd IUdng doanh nghidp ndng lam thCiy san cdn it va cd xu hudng gi&m trong thdi gian gan day. Von dau tU tap trung chu ylu 6 eae vung thuan Igi, vung kinh te trgng dilm phia Nam v& Bac Bd, eae vung khd khan hdn nhU Trung du miln nui phia Bae, mdt so tinh miln Trung, T&y Nguydn ehua nhilu nha dau tu quan tam.
Dau tu eCia nUdc ngo&i v&o ITnh vuc ndng nghiep rat thap.
Giai dogn 2009 - 2013 ty Id dU an va vdn dau tu tang nh^ so vdi 5 nam trUdc, ehilm l i n lUOt la 1,61% va 0,55; cac ITnh vUc thu hut FDI chu y l u 1& trdng trgt, thuy san va che bien ndng, lam s&n;
nhilu du &n FDI dang trong tinh trgng tnen khai cham. Ddi tac dau tu nudc ngoai vao ndng nghiep, ndng thdn chua da dgng, chu y l u d i n tu chau A (Trung Qud'c, Dai Loan, Han Qudc, Nhat B&n...) cae nha dau tU cua cac qudc gia Idn cd t h i mgnh ve ndng nghidp nhu Hoa Ky, Canada, Australia v& cac nUdc eh&u Au d l u tU vao ndng nghiep, ndng thdn chUa nhieu.
Cac doanh nghidp SDD thdng qua cac phUOng thCfc chCi
y l u sau day: Dugc Nh& nude eho thud; nhan chuyen nhUdng, thue quyln SDD, nhan gdp vdn bang quyln SDD.
Tren thue te, da trien khai hinh thCfe hd ndng dan gdp vdn co phan bang da't de s&n xuat, kinh doanh nhU nhOng co ddng trong cae doanh nghidp cua nganh mia dudng, ca phe, eao su. Hd gia dinh ndng dan khi gdp von bang gia trj quyen SDD se la thanh vien cua cdng ty, dUdc hudng che do theo quy djnh, dUdc bd tri lam viec theo kh& nang cCia tUng ngudi. Thuc t i l n cd trUdng hgp thanh cdng, tuy nhien cung cd trudng hgp sau khi gdp vdn thi ngudi ndng dan phai chju rui ro do viec kinh doanh khdng hieu qu&, cd trudng hop cdn lam v&o tinh trgng mat da't san xua't.
Mo hinh lien ket giUa doanh nghidp va nong dan
6 Viet Nam, sau eai each kinh t l nam 1986, kinh t l hd gia dinh dUdc khuyen khich phat trien, rudng da't theo dd eung dugc ehia nho va phan tan. Qua thdi gian, nhu c l u lidn k i t giUa ndng dan va cac doanh nghiep lai dUdc dgt ra mdt each bCfc thiet, xu hudng tap trung hda rudng dat de hinh thanh cac canh ddng m l u Idn v& md rdng dien tich s&n xuat tap trung, quy md Idn.
Trong md hinh nay, doanh nghiep ddng vai trd nha dau tU, ngudi to chUe s&n xuit, Ung dung tien bd khoa hgc ky thuat va ea vai trd d&m bao thj trUdng tieu thy. Ndng dan nhan khoan theo djnh mUc chi phi va dUde hd trg mdt phan chi phi xay dung cd b&n ban dau, chi phi lao ddng va s&n xua't trdn dlt cua hg. Md hinh se thanh cdng hdn khi doanh nghiep cd vdn Idn, cd thj trUdng tieu thu on dinh. Dgi dien cho md hinh nay ph&i ke d i n md hinh to chCfe
chan nudi Ign va gia cam d Cdng ty cd phan chan nudi CP Viet Nam; Md hinh to chUc vung nguydn lieu s&n xuat che bien ca tra thugc Cdng ty eo phan thu^ s&n Hung VUdng va Cdng ty c6 phin xuat nhap khau thuy san An Giang...
Tfnh den thdi diem 01/7/2016, tren pham vi e& nude cd ting sd 2.262 canh dong Idn, trong dd Ddng bang sdng Hdng ed 705 canh dong, ehilm 31,2% so canh dong. Trung du miln nui phia bac ed 176 canh ddng, chiem 7,8%;
Bac Trung Bd va duyen h&i mien Trung cd 675 canh dong, chiem 29,8%; Tay Nguyen cd 83 c&nh dong, ehilm 3,7%; Ddng Nam bd ed 43 e&nh ddng, chiem 1,9%;
Dong bang sdng CDu Long cd 580 canh dong, chiem 25,6%.
Nam 2016, ea nude ed kho&ng 619 nghin hd tham gia s&n xua't theo md hinh canh dong Idn. Binh quan so hd tham gia mdt canh dong Idn I& 274 hd/c&nh ddng, trong dd cao nhlt 6 khu vUc Ddng bang sdng Hdng (375 hg/eanh ddng); tha'p nhlt d khu vue Ddng Nam bg (50 hg/eanh ddng). Phu Thg ed so hd tham gia binh quan mdt canh dong eao nha't c& nUdc vdi 1.019 hg/eanh ddng, Khanh Hda ed so hd tham gia binh quan thap nhat vdi 23 hg/eanh dong.
C&c hd tham gia s&n xua't theo md hinh c&nh ddng Idn vdi muc tieu tao dung ndn nhOng canh dong Idn nhUng khdng d i n den tich tu da't dai, ngUdi dan v i n tiep tuc canh tac tren m&nh rudng eua minh va khdng trd thanh ngudi l&m thue. Md hinh canh dong Idn se hinh thanh nhUng vung s&n xuit t&p trung, tU dd Ung dyng ddng bd eae tien bd khoa hge ky thuat d l s&n xuat ra ndng s&n vdi khd'i IUdng Idn va chat IUdng d&m b&o, nham thy hut doanh nghiep tham gia vao tidu thy s&n pham.B
Tdi nguyen vd Moi tru-ong | Ky 1 - Thang ft/2019 3 1
