MOT VAI NHIN NHAN VE AI CAP VA KHU Vl/C TRUNG DONG
Bid Nhdt Quang*
C
dng hda Arab Ai Cap la mdt qudc gia rdng ldn cd dien tich horn 1 trieu km^, dan sd nam 2011 dat 81 trieu ngudi' vdi vj tri dja kinh te, dja - chinh tri rat dac biet keo dai tir ban dao Sinai (Tay A) den vimg dat thudc chau thd sdng Nile (Bac Phi). Dieu nay khien cho Ai Cap trd thanh qudc gia ddng vai trd ket ndi hai chau luc A - Phi va ve mat ljch su. van hda, truyen thdng ciing nhu cac quan he qudc te dac biet ludn dupc coi nhu mdt qudc gia quan trpng tai Trung Ddng. Be day lich sir, van boa, van minh thudc loai lau ddi nhdt the gidi va nhieu thanh tyu phat trien dugc ke thira, phat huy cho den ngiiv nay giiip cho Ai Cap trd thanh qudc gia thudc the gidi Hdi giao Arab vdi vai trd trung tdm trong cac boat ddng chinh tri, kinh te ciia toan khu v yc.1. Vai tro ciia Ai Cap trong khu vuc Trung Dong qua cac thoi ky
Trong thap k> 1950, .Ai Cap dudi sy lanh dao cua Tdng thdng Abdul Nasser da trd thanh qudc gia tien phong trong the gidi Arab dutmg cao ngpn ca ciia chit ngbia dan tdc vii tao dimg vai trd qudc te. vai trd khu vyc. La kinh dao qudc gia .Arab km nhdt, Fdng thdng .Ai Cap Nasser dii the hien kha nana dan diit cac qudc gia Trung Ddng khac
I icn si. Vien Nghien ciru Chau Phi vii Trung Oong
de dau tranh chdng lai sy anh hucmg ciia phuomg Tay va kiem che Israel, bd trp ngudi dan Palestine. Khi tham gia vao cudc chien tranh Trung Ddng nam 1956, tuy Ai Cap kbdng danh dupc thang Ipi nhung vj the qudc gia nay trong khu vyc da nhanh chdng dugc cac nudc Arab lang gieng khang djnh, gdp phdn tao tieng ndi thdng nhat ciia cac qudc gia Hdi giao Trung Ddng ddi vdi cac van de ndi com trong khu vyc. Nam 1970, Tdng thdng Answar Sadat tiep ndi cdc chu truang ciia nguin tien nhiem trong viec ciing cd vj the ciia Ai Cap trong khu vyc va tim each ddi lai cac vimg lanh thd bj Israel chiem ddng khi dien ra cudc chien tranh Trung Ddng nam 1967. Sau nhieu nd lyc chdng Israel khdng thanh cdng. chinh phii Ai Cap nhan thay rang viec pbtjc hdi viing lanh thd bj chiem ddng khd cd the thyc hien dugc bang bien phap chien tranh ma bd qua anh hucmg va tieng ndi ciia cac nudc phuang Tax. dac biet la My. Tir giii'a thap kv 1970.
.Ai Cap da dieu chinh chinh sach ddi ngoai theo hudng hda giai vdi Israel va lien ket vdi My V a phuomg Tay. Ket qua la Ai Cap da ky ket Hiep dinh Flda binh vdi Israel nam 19^9.
trd thanh ddng minh cua My vit ddi lai dupc trao tra viing lanh thd Sinai bj chiem ddng.
Dav cung la giai doan danh ddu budc ngoat trong quan he ciia ,Ai Cap vdi cac qudc gia Trung Diing vdi cai gia phai tra la Ai Cap
Tap ihi nghien ciru ( iivi Pin & TRI N(. DONG M") 1 ( " " | thang 1/2012 11
Bui Nhat Quang Mot vai nhin nhan ve Ai Cap..
gap phai phan img gav giit cua bau het the gidi Arab Hdi giao v i da hda giai. cdng nhdn nha nudc Israel va hgp tac vdi phuang Fay.
Cho tdi thdp kv- 2000. Tdng thdng Ai Cap Hosni Mubarak da tien hanh hang loat cac cudc cai each kinh te. chinh trj. thuc dav md cua va dieu chinh chinh sach ddi ngoai dam bao sy can bang trong quan be Ddng Tay va giup cbo vai trd cua .Ai Cap trong khu vyc Trung Ddng dupc cung cd va phdt trien trd lai. Dii vav. khi bien ddng ""Miia xudn Arab"
dien ra tir ddu nam 2011 khien Tdng thdng Mubarak pbai tir chirc tbi dudmg ldi cbinh sach cua .Ai Cap trong quan he vdi phuang Tay ciing nhu vdi khu vyc Trung Ddng lai tro nen bat djnb.
Vice .Ai Cap ddng vai trd quan trpng vit trong nhieu thin kv- ludn giir vj the lanh dao trong khu vyc Trung Ddng. trong the gidi Hdi giao Arab cd the dugc nhin nhan tir nhieu nguven nhan khac nhau:
Ljch sir phat trit;n va nen van minh Idu ddi ciia Ai Cap cho phep qudc gia nay cd chd dya viimg chac cho qua trinh phat trien, md rdng quan he qudc te. Gia trj qudc gia ciia Ai Cap chinh Iq chieu sau chien luge cua sire manh ve van hda. van tninh, tdn giao ciing nhu uv- tin qudc gia. Cac sire manh tdng the giup cho .Al Cap khang djnh dugc v j tri lanh dao vi- van hda, tri thirc ciing nhu tdn giao trong khu vyc. Minh chimg cho dieu nay la vice lanh dao tdn giao cua Thanh duimg Al-
A/har tai Cairo dugc coi la mdt trong nhiing nha lanh dao ldn giao cd quyen lyc va uy tin cao nhat ciia ddng Hdi giao Sunni.
Al Cap la qudc gia ddng dan nhat trong khu vyc Frung Ddng. cd dien tich lanh thd km. V i tri dja chien luge dac biet. ddng thdi ciing la qut'ic gia \rab kVn nhat. cd quy md kmh ti- knr wi cac nha lanh dao cua .Ai Cap
cd y chi chinh yj cao. cd kha nang djnh hutmg cho cac qudc gia Trung Ddng khac ve chii nghia dan tdc .Arab v a tap hgp sire manh chdng lai sy can thiep cua phuang Tay ciing nhu kiem che Israel.
Ai Cap la mdt trong nhtimg qudc gia Trung Ddng sdm mo cua trong quan he vdi phuomg Tay va cd nhirng thanh cdng nhat djnh trong hdi nhap qudc te, hien dai hda, tang cuimg vj the qudc gia trong quan he v di cac qudc gia Trung Ddng khac.
2. .\i Cap va Lien doan Arab
Cac boat ddng cua .Ai Cap trong khudn khd Lien doan .Arab dupc xac djnb nhu mpt trong nhiimg each thirc quan trpng de qudc gia nay trien khai cbinh sach ddi ngoai va phat trien quan be v di cac qudc gia khu vyc Trung Ddng. Lien doan Arab la td chirc khu vyc quan trpng cua cac qudc gia Arab tai Trung Ddng Bac Phi dupc thanh lap tai Cairo tir nam 1945. .Ai Cap la qudc gia thanh vien sang lap, cd vai trd chu chdt va cdng dan Ai Cap thucmg xuyen giu vj tri la Tdng thu ky ciia Lien doan. Ke tir ngay dau thanh lap vdi 6 qudc gia thanh vien, hien nay Lien doan Arab da md rdng va cd tdng sd 22 qudc gia thanh vien' va 4 qudc gia tham dy vdi tu each quan sat vien"" Hai nudc 1cm khac trong khu V yc Trung Ddng la Iran va Thd NhT Kv ciing da bay to < djnh tham gia vdi tu each quan sat vien nhumg do nhtrng khac biet ve quan diem chinh trj ciia bai nudc nay lien quan tdi mdt sd thanh vien khac nen de nghj tam thdi chua dugc xem xet. Miic tieu chinh cua Lien doan .Arab la "thdt chgt quan he giita CCIC qudc gia thdnh vien vd dieu phdi hogt ddng hap tdc. bao dam ddc lap. chu quyen vd cdn nhdc chung vi lai ich cua cdc qudc gia Ai-ah'" Vdi tu each mdt td chirc.
Lien doiin .Arab cung la quan sat vicn tham
12 Tgp chi nghiin ciru C ll u Piii \. i RI N(. D6N(, SO 1(77) Ihang 1/2012
Mot vai nhin nhan ve Ai Cap.. Bui Nhat Quang
gia vao nhieu td chuc khu vyc va qudc te khac nbu Phong trao Khdng lien kk. Lien mmh chau Phi, Lien hgp qudc va da tham gia lam quan sat vien mdt sd bdi nghj thuomg dinh cua ASEAN.
Ai Cap cho tdi nay van ddng vai trd qudc gia chii chdt, cd kha nang djnh budng cac boat ddng ciia Lien doan Arab thdng qua vj tri Tdng thu ky Lien doan. Ong Nabil Elaraby, Tdng thu ky cua Lien doan Arab dugc bau vao ngay 15/5/2011 la cdng dan Ai Cap va trudc dd la Bd trudng Ngoai giao ciia Ai Cap trong chinh phu ciia Thii tudng Essam Sharaf cam quyen tir thang 3 den thang 6/2011. Lien doan Arab da trd thanh mdt cdng cu hiixi hieu de Ai Cap tang cudmg vai trd qudc te va phat trien quan he vdi cac qudc gia thanh vien khac. Thyc te cbo thay Ai Cap da phdi hop tuomg ddi hieu qua vdi cac thanh vien khac de djnh hudng hoat ddng cho toan bd td chirc lien ket vdi trpng tam bao gdm:
Cac muc tieu hang dau cua Lien doan Arab thuomg la muc tieu chinh trj. hudng tdi tao dyng sy gan ktjt chat che ciia cac qudc gia Arab, tao vj the qudc te manh hom trong tutmg quan vdi phucmg Tax cung nhu vdi mdt the luc khu v yc khac la Israel.
Sy gan ket giua cac qudc gia thanh vien la yeu td vdn hda. ddn tdc. tdn gido v a yeu td nav ludn dugc Ai Cap tranh thit de khang djnh V ai trd dau tdu trong td chirc. CIJ the. dd la sy nhan manh tdi tinh chat tutmg ddng ciia van hda, dan tdc .Arab va ciia tdn giao qudc gia la Hdi giao.
Chinh sach cua Ai Cap la xac lap cac nguyen tiic cua LicMi doan .\iab dya tren co sa ihiic dav chu nghTa dan tdc Arab thdng nhat va mdt quan diem chung cua cac nudc
Arab ve nhieu van de qudc te khac nhau.
Chinh sach nay da dugc thyc hien rdt thanh cdng tir thdi Tdng thdng Nasser va duomg hudng dd tiep tuc dugc dux tri cho ttji bien nay. Thdng qua cbinh sach nhu vdy. Ai Cap da phat buy dugc anh huomg trong quan he vdi nhieu qudc gia khac thudc khu vyc Trung Ddng - Bac Phi.
Vdi nhtimg bien ddng phirc tap ciia khu vyc Trung Ddng trong qua trinh phat trien can dai va hien dai, Ai Cap da thdng qua Lien doan Arab de tang cudng hgp tac vtji cac qudc gia Arab va md rdng boat ddng hgp tac sang mdt ITnh vyc quan trpng khac la hgp tac kinh te va phdng thii chung. Theo sang kien ciia Ai Cap, cac qudc gia thanh vien Lien doan Arab da ky ket Hiep dinh hap tdc kinh te vd phdng tint chung ke tir nam 1950 va cho tdi nay, Hiep djnh dd van gan ket cac qudc gia lien quan trong cac bien phap dieu phdi va hgp tdc qudn sy, qudc phdng.
Tuy nhien, vdi kha nhieu van de khu vyc va qudc te, cac qudc gia thanh vien Lien doan Arab vdn the hien quan diem khdng thdng nhat hoac cd khi la trai ngugc hoan toan vdi nhau, dan tdi nhung ban che trong kha nang tang eudng gan ket ndi bd de gia tang vj the qudc te. Mdt trong nhirng van de gav- tranh cai nhat ciia ciic qudc gia thanh vien chinh la ve tien trinh hda binh Trung Ddng va quan he vdi Israel. \'e van de nay, ngav vai trd chii chdt ciia Ai Cap trong mdt sd truimg hpp da bj phu nhdn va bj phan ddi kjch liet. Mdt minh chimg ditjn hinh la sy kien sau khi Ai Cap ky Hiep djnh hda binh vdi Israel niim 1979. Lien doan .Arab da phan ddi manh me ddng thai nay va quvet djnh dinh chi tu each thanh vien cua Ai Cap.
Try so chinh cua Lien doan Arab dii dugc chuyen tir Cairo vc Funis (thu dd Funisia).
Tgp chi nghien ciru c\\\.\ Pill \ IRI \(.DONG so K"'') thiing 1/2012 13
BUI Nhat Quang Mot vai nhin nhan ve Ai Cap..
-Mill cho tdi nam 1987. cac nha lanh dao .Arab mdi quv et djnb phuc bdi quan he ngoai giao vdi .Ai Cap va tru sa cua Lien doan Arab lai dugc chuyen ve Cairo. Trong giai doan tir sau nam 2000. vdi vai trd tich cyc ciia .Ai Cap. Lien doan .Arab da cd dugc quan diem tuang ddi thdng nhat ve quan be vdi Israel va cudc xung dot Israel - Palestine, theo dd Lien doan .Arab keu gpi Israel trao tra cac lanh thd bj chiem ddng sau cudc chien nam 1967. cdng nhan quven hdi huomg cua ngudi Palestine va ddi lai se cdng nhan Israel va binh thuomg hda quan he vdi qudc gia nay. Hien nay. day van la lap trudmg chinh thirc cua Lien doan .Arab ve vdn de hda binh Trung Ddng.
Nhu vav. .Ai Cap la thanh vien tich cue cua Lien doan Arab va ludn nam vai trd chi phdi trong nhieu boat ddng cua td chirc nay.
Tru sd ciia Lien doan ddng tai thanh phd Cairo cua Ai Cap, Tdng thu ky ciia Lien doan ludn la ngudi .Ai Cap va cac the che cua Lien doan Arab nbu Td chirc Khoa hpc,
\'iin hda, Giao due (Al ECSO), Hdi ddng Kinh te v i\ Xii hdi, 1 ldi ddng Doan kc't Kinh te .Arab. v.v. da la nhirng each thirc de cac qudc gia thanh vien tiing cuimg hpp tac cung nhu la each dc .Ai Cap phat trien quan he vdi khu V \.K Trung Ddng.
3. Ai Cap \ a tien trinh hoa binh Trung Ddng Tien trinh hda binh Trung Ddng va quan be bien ddng phirc tap giira Israel vdi cac qudc gia Tning Ddng khac nhu Palestine, .Ai Cap. Svria. Jordan. Lebanon, v.v... ludn la chu de ndi bat va dugc quan tam Idn nhdt ffong quan be ciia \i Cap vtn khu vyc Trung Ddng. Dien bien nhieu thap kv qua cho thdy Al Cap la qudc gia can dy tryc tiep vao van dh Israel Palestine. Id nuit ben tham chien trong cac cupc chien tranh Frung Donu trudc dav vd
hien nav- ddng vai trd tmng gian hda giai tich cyc cho cac bat ddng. xung dot va thtic day hda binh. Cd the ndi tien trinh hda binh Trung Ddng ludn la chu de cbinh trong quan he cua .Ai Cap vdi cac qudc gia trong khu V yc V a vai trd ciia .Ai Cap la rdt quan trpng, cd anh hucmg lim xet tir nhieu gde dp khac nhau va quan diem, each thirc tham gia cua .Al Cap ciing thay ddi qua mdi thdi kv. \'an de .Ai Cap va hda binh Trung Ddng can dugc nhin nhdn qua 3 giai doan chu v cu nbu sau:
Cac nha lanh dao Palestine JJ thong nhat thanh lap mpt chinh phu doan kcl
\gudn Imp lUininioinvn
Thai ki- trudc khi ky Hiep dinh hda binh:
Trong khoang 30 nam dau tien ke tir khi nha nudc Israel ra ddi. quan he Ai Cap - Israel va cac van de ciia tien trinh hda binh Trung Ddng ludn la chu de gay ra nhimg mdu tbuin nghiem trpng va nhtrng cudc chien tranh khu vyc vdi tdn that nang ne ddi vdi tdt ca cac ben tham gia. Trong thdi ky nay, Ai Cap d6 cao chii nghTa dan tdc .Arab v a quyet tam ung bd ngudi dan Palestine trong cudc dau tranh chdng lai Israel. Ngav khi nha nudc Israel dupc tuyen bd thanh lap nam 1948. .Ai Cap da ciing cac qudc gia .Arab khac (Palestine.
Sudan. Syria, Transjordan, Lebanon, Iraq.
Saudi Arabia. Yemen, v.v .) uin hanh cutJc chien tranh nhiim tieu diet qudc gia mdi ra din niiv Cudc chien tranh Irung Ddng biing nd vdi ket qua la Israel thiing Igi ve chien luge va chien thuat. tang dien tich lanh thd
14 Tgp chi nghien ciru CHM P H I & I R I \ ( . DONG sii K T ^ ' i t h a n g 1/2012
Mot vai nhin nhan ve Ai Cap... Bui Nhat Quang
chiem ddng v a keo dai nhumg mau thuan dai dang vdi the gidi Arab va vdi ngudi dan Palestine. Trong sudt nhieu thap kv tiep theo, toan khu vyc Trung Ddng ludn trong tinh trang cang thang, mau thuan, xung dot. Ai Cap ddng vai trd di ddu trong phong trao chdng Israel va phdi bt^p vdi cac qudc gia Trung Ddng khac gay sire ep vdi Israel, iing hd ngudi dan Palestine. Mdt loat cac cudc chien tranh Trung Ddng khac da dien ra vao cac nam 1956, 1967 va 1973 vdi hau qua la cac qudc gia Arab nbu Ai Cap, Syria, v.v...
de mat them nhieu dat dai vao tay Israel va cudc xung dot Trung Ddng ngay cang them cang thang.
Vdng ludn quan cua cac cudc chien tranh chi dugc pha vo khi Tdng thdng Ai Cap Anwar Sadat dua ra quyet djnb ljch sir la hda giai vdi Israel ke tir nam 1977 va tien tdi ky Hiep djnh Flda binh nam 1979. Dii quyet djnb ciia Ai Cap da vdp phai sy phan img manh me ciia the gidi Arab nhumg hanh ddng nay da danh dau mdt budc ngoat lich sir trong quan he Ai Cap - Trung Ddng va kbdng djnh vai trd cua Ai Cap trong Tien trinh hda binh Trung Ddng giai doan v e sau.
Nhu vtiv. cac dien bien cua giai doan 1948 1979 Xhk hien vai trd ciia Ai Cap la mdt trong nhiimg ben tham gia v iio cudc xung dot Trung Ddng vii img hd ngudi Palestine chdng lai Israel.
Thai ky sau khi ky Hiep dinh hda binh vdi Israel (19'^9 - 2011): Trong thin kv nay, vai trd ciia .Ai Ctip dii hoan toan thay ddi vdi tinh toan chiCm luac cua cac nha lanh dao .Ai Cap cbo ring cac muc tieu chien luge qudc gia hoan toan cd the dat dugc biing cac pbuimg thirc khac chir khdng phai chien tranh. Tdng thdng Ai Cap Sadat da khiing djnh rang .Ai Cap can ddng vai trd tich cyc
bom trong dam bao hda binh Trung Ddng.
chi cd the ddi lai dugc phan lanh thd Sinai bj Israel chiem ddng bang each ky hda udc vdi nude nay. ddng thdi dya vao sy hd trg cua My. Day la tinh toan diing dan dii rang cho den nay. phan tich cua nhieu chuyen gia deu nhdn manh viec At Cap quyet tam ky Hiep djnb hda binh vdi Israel khdng phai chi thuc sy V i muc dich dat dupc boa binh ma hoan toan la v i cac lgi ich qudc gia cua nudc nay.
Tuy nhien, viec ky ket Hiep dinh hda binh giiia hai qudc gia timg nhieu lan cd xung dot, chien tranh vdi nhieu khac biet ve the che chinh trj, mdu thuan lgi ich nang ne dit da trai qua nhieu thdp ky van ga>- ra quan ngai cho ca bai phia ve kha nang dam bao tinh ben vumg ciia I liep djnh. Day cung la ly do khien cho quan he giira Ai Cap va Israel trong giai doan sau khi ky ket hiep dinh hda binh khdng he dugc cai thien sang cac ITnh vyc khac nhu kinh te. van hda, xa hdi, v.v... va dav V dn dugc coi nhu nen "hda binh lanh"
Tuy nhien, sau khi nen hda binh vdi Israel dugc dam bao. Ai Cap da ddng v ai trd bet sire tich cue ciia mdt ben trung gian hda giai va hucVng tdi nhtrng giai phap cho cudc xung dot Palestine - Israel va tham gia thiic day tien trinh hda binh Trung Ddng. Cac hanh ddng cu the ciia .Ai Cap cd the ke tdi:
(1) At Cap ddng vai trd quan trpng trong qua trinh dam phan dan tdi viec td chirc Hdi nghi Miiilrid 1991 vdi sy bao trg cua Mv va Lien .Xd. Dav la hdi nghj dau tien dugc td chirc vdi sy tham du ciia tat cd cac ben lien quan ttii TICMI trinh hda binh Trung Ddng v a ldn dau tien da cd sy tham dy ciia phai dodn Palestine Jc dam phan ve giai phap cho hda binh. Kin qua cua Hdi nghj Madrid 1991 dugc danh gia la rdt tich cyc. dem lai Igi icb cho ca Isiacl va cac nudc Arab, diic biet la
Tap chi nghien ciru CM U Plii .iL IRI N(; D O N G SO 1(7^) thiing 1/2012 1.=;
Bui Nhat Quang Mot vai nhin nhan ve Ai Cap..
da cdng nhan tu cdch dam phan cua phai doan Palestine va nhieu qudc gia dii cdng nhdn nha nudc Israel.
(2) Ai Cap tiep tuc ung bd tien trinh hda binh vdi vai trd quan trpng cua Tdng thdng Hosni Mubarak thdng qua nhieu ldn can thiep tryc tiep vao cac cudc dam phan nham dam bdo cho tien trinh dien ra tdt dep. Ai Cap da phdi hgp chat che vdi Mv. EL'. Nga, Israel va Palestine de tao nhting dieu kien thuan Igi nhdt cho vice hda giai xung dot, dam bao quyen lgi chinh dang ciia cac ben lien quan. Nam 1996, Ai Cap la nudc chit nha td chirc "Hdi nghj thugng dinh cua cac ben gin giir hda binh" tai Sharm El-Sheikh vdi sy tham dy cua Tdng thdng My Bill Clinton va nhieu nha lanh dao qudc gia, td chirc qudc te. Nam 2000, .Ai Cap td chirc hai hdi nghj thupng dinh khac tai Sharm El- Sheikh vit Taba vdi nd lyc phuc hdi cac vdng dam phan Camp David da bj tri hoan. Trong cac nam 2003, 2005, 2009, 2010, Ai Cap lien tiep chu tri, tham gia td chirc hoac la nudc chii nha td chirc nhieu hdi nghj khac nhau vc hda binh Trung Ddng vdi sy tham dy ciia tat ca cac ben lien quan tai Trung Ddng cung nhu ciia nhdm Bd tir v e hda binh Trung Ddng (LiCm hpp qudc. Mv, Nga. EU).
77((}7 AT hdu cdch mgng "Mini xudn Arab (id 2 2011 den nay): Sau khi bien ddng chinh trj. xa hdi dien ra tai ,Ai Cap vao dau nam 2011, chinh phu duomg nhiem sup dd va Tdng thdng Hosni Mubarak phai tir chirc. tinh hinh tai qudc gia nay da cd nhieu bien ddng phirc tap. 'Frong thdi kv phat trien mdi "hau Miia xuan Arab" chinh phu tam quyen lai .Ai Cap da tuyen bd vdn luan thii tat ca cac dieu udc qudc te ma At Cap da ky ket trudc dav. trong dd cd Hiep djnh hda
binh vdi Israel. \'di cac cudc bau cu lap phap dien ra tai .Ai Cap vao cudi nam 2011 va ddu nam 2012 cbo thav qudc gia nay dang timg budc hinh thanh chinh phu mdi vdi sy tham gia chinh trudmg ciia Dang chinh trj "Nhting ngudi anh em Hdi gido"
Do tinh binh chinh trj, xa hdi tai Ai Cap thdi ky nay van chua dn djnh nen vai tro ciia Ai Cap ddi vdi Tien trinh hda binh Trung Ddng cung phdn nao bj dnh hutVng.
Viec nay cung se tao ra mdt tuong lai bdt djnh cho vai trd cua .Ai Cap tai khu vuc Trung Ddng cung nhu v j the, kha nang dnh hudmg qudc te ciia qudc gia nay trong khu V yc. trong quan he v di cac qudc gia ddi tac Arab va vdi nha nudc Israel.
4. Quan he kinh te voi khu vuc Trung Dong Ai Cap la qudc gia Idn cd vai trd dac biet quan trpng trong mpi van de ciia khu vuc Trung Ddng. Tuy nhien, tdm quan trpng cua Ai Cap thudng dupc xem xtit dudi gde dp chinh trj. an ninh, quan sy va vai trd trong dam bao hda binh khu vyc, doan ket cac qudc gia Hdi giao Arab. Xet tir gde dp hgp tac kinh te, vdi thyc trang la qudc gia dang phat trien cd co cau kinh te tuong ddng vdi nhieu qudc gia Trung Ddng khac nen quan he kinh te chii >eu d mirc dp la quan he canh tranh va bd sung cbo nhau doi vdi mdt sd mat hang ma hai phia cd Igi the. Neu xtit tir trao ddi thuong mai, cac ddi tac thuang mai Idn nhdt ciia .Ai Cap la EU-27, My va Trung Qudc. Flai qudc gia Trung Ddng co quan he thuomg mai ldn vdi Ai Cap la Saudi Arabia (ddi tac thucmg mai Idn thir 4 trong nam 2010), Thd NhT Ky (ddi tac ldn thir 5) va Kuwait (xep thir 10). So lieu trao ddi thuang mai dugc minh hpa trong bang thdng ke dudi day.
16 Tgp chi nghien ciru ( ii \ i pin ^ i R l NG D 6 N ( . SO 1(77) thiing I 2012
Mot vai nhin nhan ve Ai Cap Bui Nhat Quang
Xep hang
• /
2 3 4 5 10 14 16 21 26 31 35 38 43 49 50
Doi tac thu"0"ng mai Ion nhat ciia .Ai Cap tai Trung Ddng nam 2010 Ten ddi tac Gia trj trao doi thu-omg mai % trong tong kim
(trieu euro) ngach 21651,5 33,'l%
7 263,8 11,1%
5 667,0 2 903,7 2 513,4 1 206,0 EU-27
My Trung Quoc Saudia Arabia
Thd NhT Ky Kuwait
Syria UAE Jordan Lebanon
Iraq Yemen
Oman Iran Bahrain Palestine
846,0 599,7 413,3 298.4 234.0 143.0 100,9 66,8 64,8
Ngudn Eurostal. 2010
Sd lieu thdng ke ciia Eurostal cho thay trong quan he thucmg mai, F,U-27 la ddi lac quan trpng nhdt ciia Ai Cap, trong kbi cac qudc gia Frung Ddng khac chi cd gia trj trao ddi thutmg mai rdt khiem tdn vdi ,Ai Cap.
Ngoai Irir Saudi Arabia va Thd NhT Kv la cac ddi lac chiem khoang 4.4'%, va 3.8"b tdng gia trj trao ddi thuang mai, cac ddi tac Trung Ddng khac deu hien dien khdng dang ke. xep hang tir thir 10 ircV di trong nhdm cac ddi tac thutmg mai ciia Ai Cap.
Trong cac ITnh vyc hgp lite kinh te khac nhu dau tu, vitjn trg phai trien. v.v. quan he cua .Ai Cap vdi khu vyc Frung Ddng la khdng dang ke do nhtrng bat dn thucmg xtivcn dien ra tai khu vyc vii dac biel la do nhumg ban cht} trong ca cdu kinh te ciia cac qudc gia Frung Ddng ndi chung v di nen kinh te phu thucic nhieu vao xual khdu ddu, mdt sd nganh djch vu lien quan ldi dau khi ma chua thyc sy dupc da dang hda.
5. Mot \ ai nhin nhan
.AI C.ip la qudc gia cd dan sd km nhat trong the: gicVi .Arab va cd v j tri dac bict quan nong trong khu vyc Frung Ddng Bac Phi.
Qu.\ trinh phiit Incn lau doi cua nen van
8,7%
4,4«o
3,8° 0
1,8%
l,4"/o 1,3%
0,9%, 0,6%
0,5%
0,4%
0,2%
0,2%
0,1%
0,1%
minh Ai Cap da cho thdy nhting rang budc mang tinh ljch sir cua qudc gia nay vtri khu vyc Trung Ddng va lien quan tc'ri nhitiu van de khac ciia khu vyc nhu Tien trinh hda binh Trung Ddng, tham gia hda giai cac mdu thudn tdn giao. sac tdc, dam bdo an ninh khu vyc, v.v. Chinh vj tri dja ly dac biel va tiem lyc qudc gia dang ke, gan ket ljch su lau dai da khien cho Ai Cap trd thanh qudc gia nam vai trd dan dat trong nhieu sy kien tai Trung Ddng va tro thanh mdt bd phdn khdng the tach rdi cua khu vyc nay.
Trong quan he ciia Ai Cap v I'ri khu vyc Trung Ddng, ci) mpt sd dac dicm dang chii v tao ra khac biet so vcVi cac quan be qudc te khac:
.Al Cap ludn ddng vai trd chii ddng trong phat trien quan he vdi khu vyc Irung Ddng va cd nhtrng chien luge rdt ro rang qua mdi thdi kv vdi each dieu hanh ciia mdi chinh phii khac nhau. Ddy la sy khac biel km kbi so sdnh vdi chinh sach phdt trien quan he Ai Cap Mv hoac Ai Cap EU khi Ai Cap mudn tranh Ihu lgi ich nhan dugc tir c.ic ddi tac nav. dac bict la lgi ich an ninh va kinh te bang each liep can linh boat va thuc dung.
Ddi viVi khu virc Irung Ddng. .\i Cap lai the
Tgp chi nghien cim ( ll \l Pin >x IRI NG IKING si, !("") thiing 1 2012
Bui Nhat Quang Mpt vai nhin nhan ve Ai Cap...
hien vi the nudc 1cm trong tucmg quan vcVi cae qudc gia khac cua khu vyc va vj the nav ddi hoi Ai Cap phai the hien vai trd ddn dat, bao trg cho cae nucVc .Arab veu the hem vc'ri minh chimg rd rang nhat la sy hd tro cua .Ai Cap cho ngudi dan Palestine va sy gan kin cua .\i Cap vdi nhieu qudc gia khac nhu Svria, \'emen, v.v. de tao ra ddi trong vdi sire ep eua cac nudc ldn ben ngoai hoac ddi trpng vdi cac qudc gia FIdi giao khac khdng thudc the gidi .Arab nhu Iran. Thd Nhi Kv.
Ljch su phat trien thdi hien dai cho thdy tham chi .\i Cap da timg dav manh qua trinh hen ket vcVi khu vyc Frung Ddng va bcTp nhdt vi'ri hai qudc gia la Svria va >'emen de thanh lap Cdng hda Arab Thdng nhat (U.\R) vao niim 1958. Tuy U.AR chi tdn tai gan 3 niim'' nhung ddv la minh chimg cho v ai trd ddn diit eua .Ai Cap trong khu vyc Trung Ddng.
- Chinh sach Irung Ddng cua Ai Cap da bit}t each khai thac eiic Igi the qudc gia cua nucVc luiv trong tu each vira la nuit trong nhting nuiTc .Arab km nhdt. vira la ldm gtrimg cua sy nghiep phuc hung the gien .Arab de thiic dav duimg ldi ddi ngoai nham phuc hdi quvcn Icn cua ngucri Palestine, mci rdng anh hucmg khu v yc va ddi trpng vdi cac cucmg qudc ben ngoai. Cach lam nay da khien cho
Al Cap eung ed dugc vj the khu vyc. cd dugc earn tinh ciia ngudi dan nhieu qudc gia
I rung Ddng khac, nhung ddng thcri vdn tao dyng dugc quan he chat che vdi cac ddi tdc phucmg lav nhu Mv. EL' de cd dugc sy hd trg cdn thict cho phat trien kinh te va bao dam an ninh. Chinh sach nav da dugc thyc hien rat linh boat qua cac thdi ky tdng thdng Al Cap khac nhau va den tan ddu nam 2011 van dirpc Tdng thdng Hosni Mubarak khai thac triet de nham xav dijng quan he ddna minh vdi Mv, quan he doi tac chien luge vdi EU. giir vimg nem "hda binh lanh" vdi Israel, ddng thai dong vai trd chu dao trong ctie v an de eua khu vuc Truna Ddnu.
Mac dii V av. khi bien ddng chinh trj, xa hdi "miia xuan Arab" dien ra va lan rcing trong khu vyc. Ai Cap trcT thanh mdt trong nhting qudc gia dau lien chju lac diing vcVi su sup dd ciia chinh phu ducmg nhiem va gicVi qudn sy tam quven dieu hanh dat nuiVc. \'o\
cac dcjt bdu cu lap phap thin "hau Mubarak"
dugc to chirc tir cudi nam 2011 den 2012.
dien mao chinh trj men eua .Ai Cap ciing dang timg budc binh thanh. Mae dii chinh phu tam quven da tuyen bd rang .Ai Cap se giu nguven cac cam ket qudc te va ludn thu cac thoa thuan qudc te da ky ket trueic day, nhung cho teVi kbi .Ai Cap cd cbinh phii mtri tbi cac chii trucmg cbinh sach ciia qudc gia niiv- van bj coi nhu dang trong tinh trang chua rd rang.
Chii thich:
' So lieu cua Co quan Thiing ke .Vi Cap Central Agency for Public Mobilization and Statistics (C.\PM,'\S).
" - Theo s6 lieu cua IMF. GDP (PPP) nam 2011 cua Ai Cap la ."^OS.^ tv I SD. binh quan dau ngucri dat 6300 I SI)
' Bao gom ca Svria. Tuv nhien tu each thanh vien cua Svria da tain thoi bj dinh chi ke ttr I 1 2011 the hien quan diem cua Lien doiin phan doi Chinh phii Svria dan ap nguoi bieu tinh chong chinh phO trong phong trao
"Miia xuan Vrab "
Bon quoc gia quan sat vien la Brazil. An Dp.
Eritrea \a Venezuela.
Trich dan Hiep uoc ciia cac quoc gia Lien doan Arab. 22 ," 1945.
*• Cpng hoa Arab Thong (L'AR) nhat tuven bo thanh lap ngay I 2 1958 den 1962 thi tan ra do SvTia nit khoi l A R ngav 2S 9 1961 va Yemen nit khoi'L AR ngay 26 12 1961 Tuy l_'.AR chi con lai moi Ai Cap nhung Chinh phu Cairo van duv tri ten gpi chinh thirc UAR den tan ngay 2 9 19" I mcJi doi ten nirtyc thanh Cpng hoa Arab .Ai Cap.
Tai lieu tham khao
1. James K. Glassman and Dan Ghckman. Strategic Public Diplomacy the Case of Eg)pi. Bipartisan Policy Center. October 2011
2. Olivier Serrat. Lcaniing m Strategic .-llluinici.
Knowledge Solutions (No 62). September 2009
?. Peter Peterson. . "Clohnl Interdependence" The Coniercncc Board. 2003
4 So lieu cua Ca quan Thon^ ke Vi Cap (CAPXIAS). Co quan Th6ng ke chau .Au (turosiai) va Quv tien tc (.}u6c t^ (IMF)
5 Hii-p uoc cua cac quoc gia Lien doan .Arab.
22 3 I'M-
IS Tgp chi nghien ciru CM U Pill & i R i >c; «>ONG si) 1(7^) chang 1/2012
