CHfNH SACH CAN D j CUA MY TRONG TRANH CHAP BIEN DONG VA MOT SO KHUYEN NGHI CHfNH SACH
4i-U^
LE DUY T H A N G *
N
hOftig n a m gan day, van de Biln D6ng lidn tuc nong len trd thanh mot tieu diem trong tinh hinh an ninh khu vUc chau A - Thai Binh DUcfng. TrUdc day, vail de Biln Dong von di chi la tranh chap giGa nhijfng nUdc ven Bien Dong doi vcfi viec sd huU cac dao, bai da ngam, bai box vk p h ^ chia viing bien, trong do, van de cot loi la tranh chap chu quyln va tranh gianh tai nguyen. Cung vdi sU can thiep cua cac nUdc ldn ngoai khu vUc, van de Bien Dong ngay cang the hiSn xu hUdng qufiic te hoa, van de tranh cai cung theo d6 ngay cang md rbng tif tranh chap chu quy^n doi vdi cac dao, bai da ngam, viing biln luc ban ddu den cac va&i de ngoai chu quyln nhU khai thae bien, an ninh h ^ g hai, canh tranh dia ly vk cu6c dau tri giOfa cac nudc 16n. My la life liAmg ngoai khu vife can thifep sau nh^t, anh hifdng ldn nhSft d6i vdi van de Bien DSng vk da ]km thay doi bo cue dia chinh tri Biln Dong, v a y dau ]k nguySn nhan d i n den vi§e My can dl/ v^o vlui de tranh chap Biln Dong, phifong thijfc can dii cung nhi/ nhQlig tde d^ng eua chinh saeh can dii ciia My doi vdi an ninh khu viic nhii th§' nko? Do Ik nhiJng vSh de d ^ g diidc quan tam nghien ciiU.1. Lfip trUtftig c u a M y doi vdfi tranh chap B i e n D o n g
K l ttr khi Chien t r a n h lanh ket thiic, ehinh saeh cua My do'i vdi tranh chap Bien Dong chu yeu la mang tinh phan ij&ig. My da thay d6i n6i dung ehinh sdch eua minh nhkm phan iing doi vdi nhOng sii kien xay ra & Bien DSng de dpa den Iffi ich cua minh.
Giai doan 1991-2001, My co nhOngthay doi nhat dinh trong lap tnidng cua minh vk hh, dau tham gia sau hcfn vko tranh chap Bien Dong. My khSng dijttig ve phia ben nao trong t r a n h chap Bien DSng, nhiAig ehu dong dua r a phan dng ngoai giao doi vdi hanh dpng don phiidng md rSng anh hudng cua Trung QuS'c tai day, phan d£fi bait ^ hanh dpng vu lUc ndo nhkm giai qiiyet tranh cha'p- D6ng thdi, My Cling tdng cUdng hcfn sU hien di$n qudn sii cija minh tai Bien DSng, nhkm bao dam lui ich cua minh khong bi de dpa bdi Trung QuSc. N6i n g ^ gpn, chien luuc cua My tai Bien DSng da chuyen tii trang thdi "khSng can thi$p" (non intervention) sang
"phbng hd" (hedging/!'.
Trong giai doan 2001-2009, ehinh phu My v§n duy tii chinh sdch trung ldp,
" TS. L€ Duy Thdng, TrUdnff Dai hoc Chinh tri - Bp QufTc phbng
Nghien ciiu Ddng Nam A, sd 312016
khong dung ve phia bSn ndo trong tranh cha'p. Tuy vdy, tren linh viic quan sii. My luSn thiic hi^n nhiJng boat dgng tham do, do tham Trung QuS'c tai Bien DSng; dong thdi tang cUdng hdp tac quan sii vdi cac quS'c gia ASEAN. Mot phan li do khien cho My tdng cUdng cdc boat dSng quan sii d DSng Nam A Id do chu nghia khung bo d day dang ldn manh d4n. Mat khac, viSc Trung Quoc khcfi mao cac dong thai quan sii nhdm thif phan dng cua My da khien nUdc ndy phai de chiftig. Ddng chu y nha't la sLf ra ddi cdn cd hai quan Tam A tai Biln Dong nhU mSt khang dinh qudn sU cua Trung QuSc tai ddy, cung nhU mot dau hieu chdng to sdc manh qudn sii dang ldn dan cua Trung Quoc la mpt vdh de ma My khong t h i ldm ngd.
Tir giai doan 2009 dS'n nay, trpng tam chinh sdch cua My da quay trd lai khu vUc chdu A Thai Binh Duung, dong thdi Trung QuS'c troi day nhd mot eUdng quo'c tai Bi^n DSng vdi mong muo'n thong tri vung biln ndy. My dd thay doi thdi dp va hanh dSng cua minh, t h i hi&n qua viec neu dich danh Trung QuS'c nhu mS'i de dpa tdi 6n dinh, hda binh Biln DSng, de cap tdi cdn cd Tam A nhU mSt trpng di^m qudn sU cua Trung QuS'c, cung nhU dUa ra nhieu bao cdo, phdt ngSn chi trich cae hanh dpng gdy hah cua Trung QuS'c tai ddy. Vdi viec Ngoai trudng My H. Clinton ki vao Hiep udc Thdn thien va Hpp tdc cua ASEAN thang 7/2009, dUdng nhu My da cha'm ddt mpt giai doan tha noi chinh sdch khu vUc vd bat dau tdng cUdng sii tham gia vdo nhdng van de quan trpng cua khu vUc ndy.
Tren khia canh quan sU, My cung tang cudng hpp tdc quan sU vdi ea Trung QuS'c vd Dong Nam A nhU mpt cdch can bdng can can quyln lUc d day. Tuy con nhieu rao can trong quan he dong minh Philippines, My van dam bao rang PhiUppines se
khSng bi ldm ngd. DSi vdi Viet Nam, My dd nang quan he len tam quan he doi tac chien lUdc tiem ndng vd co cae hoat dpng n6i bat nhU cdc chuyen vieng thdm cua cac tau sdn bay My, hay vi§c My tCftig bUdc dd bo lenh cd'm vu khi do'i vdi \ ^ e t Nam.v.v..
Nhu vdy, qud trinh can dd vao tranh chd'p quS'c tS' tai Bien Dong cua My cho thd'y nUde ndy da vd deing theo duli m6t lap trudng da diSn tai khu viic ndy. My van gilJ vai trS trung ldp, khSng ddhg ve phia bSn nao trong tranh cha'p, tuy nhien My vSn cho rdng "moi tranh cha'p Bien DSng phai dUdc giai quye't hoa binh, theo Luat Bien Lien Hdp Quoc theo nhiJhg cdch tfaflc khong dua dS'n viee chi^m doaf^.
2. Nguyen nhSn My can dU vao Bien Dong
Mpt Id, viSc can thiep vao Bien DSng xua't phdt td chiS'n lUdc quyen liic bien truyen thS'ng cua My. Bien Dong khong chi la tuyen hdng hai quan trpng, ma con chSt gid cdc eo biln quan trpng nhU Malacca Tren 16 tuyen dudng thuy ehien lUdc toan eau ma My eong khai tuyen bS' phai kiem soat, da CO 3 tuyen nam d khu vUc Bien DSng, do id eo bi^n Lombok, eo bien Sunda vd eo bien Malacca. Tii nam 1992, Hai qudn My da bdt ddu thiic thi ehie'n lUdc "td bien tdi da't lien" phan chia cac tuyS'n hang hai quan trpng trSn todn cdu thanh 8 nhdm eo bien mang tinh khu viic nSi Ken vdi nhau, chi viSn ldn nhau. Trong do nhom eo bien khu vUc DSng Nam A bao gom eo bien Bashi (Biln DSng - Thai Binh Duung), eo biln Makassar (bien tdy Sulawesi - biln Java, bi^n Banda), eo biln Sunda (bien Java An DS Ducmg), eo biln Malacca (Bien DSng - bi^n Andaman), nhCftig eo bien ndy diu nkm d Biln DSng vd vung bien canh Biln DSng. Lue dd da ed hpc gia cho rkng "ai kilm sodt dUpc Bien DSng thi
Le Duy Thdng - Chinh sdch can du ciia My trong tranh chdp Bien Ddng...
ngudi do ve ca ban se kilm sodt dupe quan dao va ban dao DSng Nam A, d6ng thdi se dong vai trb mang tinh quyet dinh dS'i vdi tUcfng lai cua Tay Thdi Binh DUcfng vd An Dp Ducfng, bao gom ca viSc kiem soat dudng hang hai chi^n lUpc di ve mo ddu Trung Dong". Hon nOfa, tdm quan trpng chien lUpc ciia Bien DSng ngay cdng gia t a i ^ , ciJng khoang 50% lUdng hdng cua the gidi di qua Biln Dong, Id con dUdng yet hau cua tuyen dUdng van chuyin trSn bien cua the gidi. My la nUdc thUctng mai ldn nhait tren the gidi, trSn 90% hoat dpng thuong mai cdn phai di qua biln, trong dd 45%
boat dpng thUdng mai trSn biln phai di vong qua viing Bien DSng '^*. Ve mat chien lUdc, Biln DSng quan trpng nhU vay, t a t ye'u My se' muon chu dao vd duy tri anh hudng cua minh d khu vUc Bien Dong.
Hcd Id, thSng qua can thiep van de Bien Dong de kiem che Trung QuS'c trSi day. My cho rdng, trong tUdng lai nUdc c6 nhieu kha nang thach thdc quyln lUc cua My nhat chinh la Trung Quoc, eanh tranh va xung dot giiia hai nUdc khd co the tranh khoi, anh hudng ve quan sii, chinh tri va kinh tS' ngay cdng tdng nhanh cua Trung Quoc dang trd thdnh y§'u to' quyS't dinh mSi trudng chien luae d chau A vd an ninh toan cdu. Dii bang phUtJng thdc hpp tdc, My cung khSng the hoan toan loai bd kha nang canh tranh vd xung dot mang tinh tieu eiic gida My va Trung Quo'e. My ra sdc kiem che' Trung QuS'c trSi day thSng qua nhieu bien phdp, lam tieu hao nguon lUc chiS'n lUpc eua Trung QuS'c, thu hep khong gian phat trien cua Trung QuSc, trong do Biln DSng la mgt san dau quan trgng ma My da nham tdi.
Cung vdi ngu6n lUc t i n g harp quSc gia tdng len, trong nhiing ndm gan day, quan he cua Trung QuS'c vdi cdc nudc DSng Nam A cang t h i n g do tranh cha'p d Biln DSng, day dupe My coi la mSt cp hpi de lam giam anh
hudng cua Trung Quoc. Su canh tranh vd quan hS giOfa ede quoc gia td trUdc din nay diu Id chat ket dinh de My xdy dung mS'i li§n he phdng vS khu viic, khSng chi khi§'n eho My c6 dUdc li do ehinh dang trong vi§c tdng cUdng quan he qudn sU vdi ede nUdc trong khu viic, md con eo the ngdn chdn sU liSn ket giiia eae quoc gia nay vdi Trung QuS'c. Trong vSh d l Bien DSng, My luSn coi Trung Quoc la nguyen nhdn chinh gdy eSng t h ^ g trong tinh hinh an ninh khu viic. My cho rkng van de Bien DSng khien cho cam ket dam bao an ninh eua My dSi vdi cdc dSng minh trong khu viic nay gdp phai thdch thdc. Vi vdy, viec ddng vl phia cdc nUde ding minh trong tranh ehd'p Bien DSng se giup duy tri uy tin cua My doi vdi cdc nUdc dong minh ciia minh, cung c6' h§
tho'ng lien minh ma My xay diftig d khu vUe chau A - Thai Binh Duong. Thong qua viSc ung hp mpt sS' nUdc DSng Nam A trong tranh chap Bien Dong, My xdy diing vdnh dai bao vdy chien lUpc nham vao Trung Quo'c 5 ven Biln Dong, giup lam ye'u di anh hudng cua Trung Quo'c d khu vUc ndy, tii d6 gidnh the' chu dgng trong canh tranh dia chinh tri vdi Trung Quo'c. Van d l Biln DSng da trd thanh mpt con bdi chien lUdc nda sau van de Dai Loan eua My trong viec Idem chS' Trung Quoc troi day, thong qua can thiep van de Bien Dong, My ed t h i gidnh dupe nhieu la bdi chign lUdc hdn trong cupc ddu tri vdi Trung QuS'c.
Ba Id, xud't phdt td tham vpng qud ddng cua Trung Quoc, td lau cdc vu tranh chap lanh tho vdi cac quo'c gia lang gieng cua Bac Kinh da lam cho khu vUc DSng A thSm cdng thang. Vu tranh chd'p qudn dao Senkaku/Dieu Ngu vdi Nhdt Ban la mpt vi du dien hinh ve edeh hanh xd tiSu cUc eua Trung QuSc. Dac biet viSc Bde Kinh ddn phUdng thiet lap Vung nhan dang phdng khSng trong khu viic bien Hoa DSng, bao
Nghien cdu Ddng Nam A, so'312016
gom ca vimg dang dien r a tranh chap vdi Nhdt Ban dd cho thdy sU ngang ngUpc cua Bdc Kinh.
DSi vdi cac quoc gia ldng gieng phia Nam, B^c Kinh dang tiSh hdnh cai tao, boi dap vd cho xay dung cd sd ha tang tren cdc vimg dao dang co tranh ehd'p nhkm dpc chiem Bien Dong, bat chap sii phan dSi dii dpi cua du luan the gidi dang khiS'n Trung QuS'c trd thdnh "ke gay hah tiem tdng", bupc My phai len tiS'ng ddp tra.
Bdn Id, can thiep va'n de Bien Dong Id con dudng ngan nhat d l My trd lai chau A - Thdi Binh DUcfng. Chinh quyln Obama sau khi len nam quyen phai do'i mat vdi tinh lunh trong nUdc vd quoc te da thay dii, My bat ddu dilu chinh chiS'n lUpc toan cdu, tuySn bS' "trd lai chdu A - Thai Binh DUdng", nhkm do'i phd vdi nhiing thaeh thdc trudc su tr5i day cija Trung Quo'c.
Obama tU nh^n la "Tong thong Thdi Binh Duong ddu tien" trong lich sd nUdc My, nhieu ldn tuyen bo' My Id "quoc gia Thdi Binh DUcfng"*^'. Mot vi&c ldm quan trpng d l My "trd lai chau A - Thdi Binh Dudng"
Id tdng cudng bo tri liic lUdng quan sU d khu vuc chdu A - Thdi Binh DUcfng, cho den trUdc ndm 2020, My se chuyen trpng tam bS' tri ldc lugng hai quan sang Thdi Binh DUdng nhkm thiie hien muc tiSu ehuyin dich trpng tdm chien lUpc quS'c gia sang khu vUc chau A - Thdi Binh Dudng.
My coi vail d l Biln DSng Id trpng tdm no luc thuc hien ehien lUdc "trd lai chau A - Thai Binh Duong", lui dung ccf hSi tranh chap Biln DSng xay ra thudng xuyen d l t h i hi§n chinh saeh tich cUe hdn so vdi bat 1^ thdi diem ndo tnidc day, k h S i ^ ngdng day manh quan he ding minh quan sii vd moi USn h? chinh tri, kinh te cua My vdi cae nUdc d o i ^ minh khu vUc chdu A - Thdi Binh Ducfng, raupn vdn de Biln Dong de ndng cao dia vi anh hudng cua cua My d
khu viic ndy**'. BiSn phap nay eua My dung luc triing hdp vdi mong muS'n cua m§t s^
quoc gia dang muS'n dUa anh hudng ben ngodi vao van d l tranh ehap biln dao nhkm cdn bang vdi Trung Quoc, khi^n cho chien lUpe "trd lai chau A - Thai Binh DUdng" cua My eo dUcfc sU phS'i hdp vk hudng dng vdi miJc dp nhat dinh cua cdc nudc trong khu vifc.
3. PhiTcA^ thdc c a n di^ v a n d l Bien D 5 i ^ c u a M y
Thd nhdt, tang cUdng sii Men di$n qudn su d Biln Dong. Bilu hien eu t h i Id tdng cudng bo tri quan sii d xung quanh Bien DSng, t l chdc diSn tap quan sti hSn hpp vdi ede ding minh trong khu vUc, day manh liSn minh qudn sU vd hS trp qudn sU iSn nhau, nang cao mdc dS rdn de qudn su. Tif ndm 2009 dSh nay, chinh quyln Obama d3 nhilu lan to chdc dien t$p quan sii song phUdng eiing nhU da phUdi^ quy mo ldn canh Bien Dong vd khu vUc vanh dai Thdi Binh Duong. Trong thdi gian nay, ede cuSc diln tap quan sU hon hop gida My vdi cdc quS^c gia ven Bien Dong bilu hien ro ddc dilm sS lUdng nhilu, quy mo ldn, n^i dung dien tap ciing dupe nang cao, tii bdn dan th^Lt, chi^n thudt tong hdp truyen thS^ng den do bS dao, bdo v$ dao, ch£»ng tdu ngam, tdu chi^n mdt nUde v.v. Cdc cuSc diln tap kilu ndy "ro rang khSng phai nhkm de eh^ng khung bS' md gi&ig nhilu hon nhu mSt cupc hai ehien ldn vdi mot nUdc ldn nao khdc"*^'.
Thi^ hai, tdng cudng hoat dSi^ dSi ngoai, phan dng manh me hanh dSng sai trdi eiia T r u i ^ QuSc, bdo vS d o i ^ minh.
Chdng b a n nhU vi^c My cam l ^ t ung hfl vi§c phong vS cua Philippines, cung cdp vdt t u vd t r a i ^ bi thda ddng eho nUdc ndy theo "Hiep Udc phdng v$ chung My Philippines" de "doi khang vdi Trung
l^ Duy thdng - CMnh sdch can dti cua My trong tranh chdp BiJn Ddng...
QuSc", hay viec My bdy td sii phan doi m a n h me trUdc sU kien Trung QuS'c ha dat gidn khoan 981 tai vCing b i l n ddc quyln kinh t e cua "Wet Nam ihang 5^014, ding nhii nhuTng h a n h dSng eai tao boi dap cdc hon dao d Tnidng Sa va Hoang Sa trong thM gian g i n day.
Thd ba, tdng cudng quan hS kinh te thUdDg mai va hcfp tdc khai thae dau khi vdi cac nUdc t r a n h chap hiiu quan. Mot mdt, khu vuc Bien Dong Id dia dilm dau tU vd trao doi thUdng mai quan trpng doa My, ASEAN Id mSt trong nhiMg doi tdc thucmg mai quan trpng cua My; m a t khdc, My eo ldi ich dau mo to ldn d khu vUc Bien DSi^.
Hi$n nay, hau n h u cdc cSng ty ddu md eua My d i u da ky thoa thu$n khai thdc dau mo vdi t a t ca cac ben t r a n h chap d Biln E>6ng, tii do thu dUdc lgi nhudn r^t ldn. My muon thSng qua tdng cUdng quan he kinh te thuong mai va nang lUpng vdi ede nUde ASEAN de t a n g cUdng anh h u d i ^ doi vdi ede nUde nay. Viec My thuc day ki ket
"Hiep dinh doi tae xi^en Thai Binh DUdng (TPP)", r a sde phdt trien hpp tdc da phuctng vdi cac nUdc ASEAN, thUe chat la mu5n ldm yeu di quan he doi tae thUdng mai da phuctog giiia Trung Quoc vdi ASEAN. My cung cac nUde DSng Nam A tham gia khai thdc ddu md d vung bien cd tranh ehdp vdi li do Trung Quoc khong cd du chdng cd de doi hdi chu quyln d Bien DSng, thUe chat la eSng nhdn vd ung hp eac nUdc D S i ^ Nam A ve lap trUdng tranh chap chii quyln d Biln DSng.
Thd tu, My t a n g cUdng hdp tac vdi cac nUdc ngodi khu vtie nhU Nhat Ban, An Dp trong van d l can dU Bien Dong. Diem trtmg lap ldi ich giiia My vdi hai nUde nay d khu viic B i l n DSng ehu yeii tren hai phUdng diSn: mpt Id, eung co doi hdi kiem chd' Trung Quoe, diu coi Trung Quoc la doi thu chi^n luuc; hai Id, ding bao ve sU
thSng suS't cua tuyen dudng hdng hai quSc te' d Bien DSng nhkm bao dam ldi ich kinh tS' cija ho. My eho rkng, sU xudt Men cua cdc liic lUdng ngodi khu vUe giup ldm giam tinh t r a n g mdt edn bang trong ket caii an ninh khu vUc. My ddt Nhdt Ban, An DS len ban cd Biln DSng de ciing k i l m che Trung QuS'c.
4. N h i b ^ tac d p n g tvf syl c a n dijf c:ua M y doi vofi t r a n h c h a p B i e n D o i ^
Mdt Id, vdi Trung Quoc, My vda hdp tdc trong giai quy^t tranh chlip trSn Biln Dong mSt cdch hda binh, lai vda ngdn chdn SLf bdnh trudng cua Trung QuSc tai Biln DSng bdi nd de dga ldi ich thUdng mai vd t u do hdng hai cua My tai day. Qua cdc Cd che' tham vdh quS'c p h S i ^ vd cdc cd che doi thoai an ninh cua minh. My md rOng doi thoai hcfn vdi Trung Quoc nhkm trdnh nhiing rui ro giai quye't eac vsoi de tren bien. Trung Quo'c cung giO" thai dp hdp tdc vdi My de dam bao quan he giiia hai eUdng quoc. Mdt khde, sU hien dien quan su cua My tai Biln DSng vd nhOng mS'i hdp tdc vdi cdc quo'c gia DSng Nam A da gop phdn Idem ehe thai dp hung hang cua Trung Quoc.
Hai Id, vdi cdc quoc gia DSng Nam A, My da tao cho cae quo'c gia ndy sii yen tdm nhat dinh trong viee do'i trpng anh hudng vdi Trung Quoc, duy tri sU can bang quyen lUc va on dinh khu vUc tai Bien Dong.
Nhi&ig ttiyen bo' cua My ve cam ket dam bao tu do hang hai va on dinh khu vUc dd tao dupe mS'i an tdm nhat dinh eho cdc quoe gia DSng Nam A, rdng My da va se khong ddhg "ngodi cugc" vdi ede tranh chdp*^*. My luSn ung hg nhi31ig nS lUc hpp tdc gida cdc bSn nhkm giai quyet hoa binh tranh chap Biln Dong theo tinh than eua UNCLOS 1982 va Tuyen bo iing xd Biln Dong gida Trung Quo'c vd ASEAN ndm
n
Nghien cicu Dong Nam A. sd 3/2016 2002. Dong thdi, thSng qua cdc cd che' khuvUc nhu Diln ddn an m n h khu vife (ARP) vd mdi ddy nhat la Hiep Udc Than tMen vd Hdp tac (TAC), My dd dong gdp phdn nao tieng noi cua minh tdi viSc duy tri an ninh khu viic tai Bien Dong. Tren linh vUc qudn sU, viec My t r i l n khai ede hdp tae an ninh - quoc phdng vdi cdc quS'c gia Dong Nam A da giup tdng cUdng kha nang quS'c phong cua ede quS'c gia nay trong viSc kiem ehe Trung QuS'c.
Ba Id, doi vdi khu vUc, My khong dong vai trd Id mot the lUc ddng ve phia nao, ma cM la mSt quoc gia dam bao eho cdc tranh chdp dUde giai quye't theo phUcfng phdp boa binh, dua tren sU ton trong UNCLOS 1982 eiing nhU Tuyen bo' dng xd Bien DSng gida eae ben ndm 2002. Do vdy, sii can dU eua My vao tranh chap dem lai ca yeu to' tich cLfc ldn tiSu ciic. O khia canh tich ciic, My da gop phdn dam bao can can quyen lUe trong khu vUc Bien DSng nhkm kilm ehe Trung QuS'c ldn lUdt cae quo'c gia DSng Nam A trong ca khia canh ngoai giao ldn qudn sU. Tren khia canh ngoai giao, sii ung hg cd ehe' giai quyS^t tranh chap da phUcfng cua My ciing viSc chi trich cac hanh dgng gay hdn cua Trung Quoe la sU khuyen kMch dS'i vdi cac nUdc DSng Nam A nham the Men tieng noi manh me hdn trong viee bao v&
chu quyen vd ludt phdp quoc te. On dinh va hoa binh khu vUc d Bien DSng cting dUdc dam bao kM cd su can bang can can sdc manh d ddy.
O kMa canh tiSu ciic, sii can dii ciia My da gop phdn ldm gia tang phan nao cdng t h i n g d ddy kM c6 sii do'i dau giiJa hai cUdng quS'c My- Trung. My ngay cdng bpc IS ro sii ung hS cdc quS'c gia yeu thS' vd cM trich quSc gia manh hdn la Trung QuS'c.
Dilu ndy mSt mdt kMe'n cho Trung Quoc to ra kh6 chiu hdn va khSng tich cUc trong viSc tim biSn phap giai quye't tranh chap.
Mat khdc, sti can dii cua My lai kMen Trung QuS'c de phong hdn vd tang cUdng quan sii tai Biln DSng. Mac du xung dot My - Trung tren Bien DSng la khd xay ra, nhung bat cd mdu thudn ndo gida hai nUdc eung se gay bat In trong khu vUc.
5. Khuyfe'n nghi v e k h a n d n g t^n dung SJX c a n dii c u a My t r o n g tranh chap B i e n D o n g
My cd mpt qud trinh can dii trong tranh chd'p Bien DSng, tao diftig dupe nhung anh hUdng nhd't dinh trong viec tranh chd'p, dong thdi, My cung co nang lUc ddng ke de duy tri anh hUdng cua minh tai khu vUe ndy. Vi vay, cae nUdc Dong Nam A can:
Mpt Id, tdng eUdng hdp tdc hai quan vdi My. Biln DSng trUdc tien la san chdi ve sdc manh hai qudn Men dai. Steven Mosher, ngudi ddng ddu \ ^ e n NgMen cdu Dan so' My eho bilt, neu khong cd ham doi 7^ khd c6 t h i trdnh khd ndng Trung Quo'c se ddnh cdc dao con lai trong Bien Dong vd Hoa Dong bkng vu lUc nham ddnh b^t liic lupng don tru cua cdc quoe gia khdc. Vi vay, ede quSc gia DSng Nam A cdn tan dung sii MSn dien hai quan cua My tai Bien Dong trong viec duy tri can bang quyen liic d l k i l m sodt vd bao ve tii do hang hai tren Biln DSng, dong thdi ran de khong d l xay ra xung dot, qua d6 giup di^
tri an mnh hoa binh trong khu vUc.
Hai Id, cdc nUde DSng Nam A can tan dung My de cung eo' cdc nguyen tac va the che da phUdng. My Id nudc co tie'ng ndi ldn trong khu viic ngodi Trung QuS'c; vi vay sii ddng gop chinh tri cua My Id rat eSn tMet d l tao dung cd che da phUdng nhkm duy tri an ninh vd on dinh khu vUe. "S^St Nam cung ASEAN can ti§'p tuc thuc day bdn thao vdn dl trong eac chUdng trinh tii an ninh ngoai giao cua minh, eho dS'n cdc cupc hpp ehinh
Le D.:y i:^ •- My trong tranh chdp Bien Ddng..
thdc lien quan n h u ASEAN, ARF, ADMM..., ddc biet Id kha ndng cCmg My tham gia kiS'n tao Bg Quy \Ac dng xd Biln DSng (COC) d l giai quye't tranh chap.
Bdn Id, can bkng quan he vdi Trung QuS'c va My. Mot mdt, do an ninh vd on dinh khu viic nhu an ninh hang hai, an ninh moi tnidng b i l n vdn Id nhiing uU tiSn hdng ddu nen Viet Nam eung ASEAN edn tranh d l cho mS'i quan hS gida My vd Trung QuS'e trd nen mdt can bang, c6 the gay r a cdng thang va xung dot trong khu viic. Mat khae, do My vdn cdn eo sii hdp tac, thoa Mep trong quan he vdi Trung QuS'c; cdn nMeu rang bugc trong vd ngoai nudc kMe'n nUdc nay khSng t h i hodn toan dat trong tdm vdo tranh chap Bien Dong, nen cdc quS'c gia ASEAN edn tranh phu thugc vao My trong viec giai quye't tranh ehap Bien Dong.
Tom lgi, do tinh hai mat trong tac dpng tdi tranh chap Bien Dong, sU can dU cua My khSng phai Id lieu thuS'c than d l hoa giai tranh chd'p ndy, nhUng se la mSt chat xuc tac quan trpng d l giup cac ben tranh cha'p tim ra giai phdp cho van de. Co the thdy vi the trung ldp cua My trong tranh chap Bien DSng Id khSng thay doi qua thdi gian vd trong tUcfng lai. My se vdn gid cMe'n lupc nUdc dSi trong sU can dU vao van d l Biln Dong, mSt mdt ung hg tie'n trinh giai quye't tranh cha'p nhd xay diAig Bp Quy tdc ling xd COC, ngan chan cdc hdnh vi xam pham hoa binh va on dinh khu vUc; nhUng mdt khac khong muo'n can tMep qua sdu tUcfng tdc khu vUe tai day.
Cae ddng gdp qudn sU cua My hien nay Id tMet thue vd hiiu hinh nhat, nhuhg cung d l gdy ra nguy ed chay dua vu trang vd dung dp hai quan trong khu vUc neu nhd khSng kiem soat tMet thiie. Cdu hdi ldn nha't dat ra MSn nay la mue dieh va mdc do can dii cua My vao tranh chap ndy
trong tUdng lai se ra sao? LiSu My ed ddt khoat tham gia vdo qua trinh giai quye't tranh ehap khSng kM nUdc ndy vdn cdn dung dang chUa phe chuan UNCLOS 1982? Lieu My cd dam bao ldi ich cua dong minh d DSng Nam A kM vdn con nMlu rao can trong quan he vdi hp? Vdi tU each la mgt trong nhdng quoc gia tranh ehap, Viet Nam cd t h i t a n dung sii can dU cua My vdo tranh cha'p B i l n DSng de gdp phdn giai quyet van de nay diia tren ed sd nhan thdc dUde ro ban chat, qua trinh can dii vd mat tieh ciie, tieu ciie cua sii can dU dd nham dua ra chinh sdch phu hdp./.
CHU THICH
1. Chinh sdch cda My ddi vdi tranh chdp Bien Dong td 1995 din nay, http://nghiencuubi- endong.vn/nghien-cuu-nuoc-ngoai/4238- chinh-sach-cua-my-doi-voi-tranh-chap- bien-dong-tu-1995-den-nay.
2, 3, 4. TTXVN, Hien trgng, dong ca vd xu.
hudng My can thiep vdo Bien Dong, TLTKDB ngay 30/5/2014.
5, 6. Chinh sdch bien Ddng ciia My hi&n nay, http://lyliianchiELhtri.vn/home/index.php/qu oc-te/item/277-chinh-sach-bien-dong-cua- my-hien-nay,html.
TAI U E U THAM KHAO 1. Chien liOJc tdi can bang cua My: Tdc dgng
dd'i vdi Bien Ddng, http://css.hcinussh.edu. vn,/?ArticleId=340b7 cle-3a0f-4fad-8721-7962e2aec893.
z. Dien bien a Bien Dong vd Chinh sdch cda My, http:/ /southchinaseastudies.org/nghi en-cuu-nuoc-ngoai / 4212-hoi-t/iao-csis-4- dien-bien-gan-day-o-bien-dong-va-chinh- sach-cua-my.
