Cong nghe va nang suat lao dong ciia doanh nghiep nganh che bien che tao Viet Nam
Tr&iNgO Thi Minh T&m
Trung mm Phan tich va Du bao, Vien Han ISm KHXH Viet Nam
Theo Bao eio vd Nang suat lao ddng Viet Nam cua Tdng Cue thdng ke nam 2016, nginh cdng nghidp ehe bien, che t?o eiia Vidt Nam boat dpng chii yeu d dang so che, gia cdng, tao gii tn gia tang cho sin pham rit thdp.
Doanh nghidp san xuat cdng nghiep Viet Nam cd cdng nghe sin xudt thip vi tmng binh ehidm da sd (88% trong toin nganh chd bidn, che tao nam 2012. Gia tri tang them cua eac doanh nghidp edng nghe eao l i 26.5%. Cac ti 16 nay thim chi cdn thap ban so vdi nam 2010 (87% vi 29% tuong ling). Nang suit lao ddng nganh edng nghidp ehd bidn cua Viet Nam xep thii 97 sau eae nude trong khu vuc. Vi vay, thiic day cii tien ning cao cdng nghe li ndi dung quan trpng trong chuyen doi md hinh tang trudng eiia Viet Nam.
1. Gidi thieu
Kdt qui nghidn cuu d cac nude khac khang dinh mdi lidn hd giQa chuyen giao edng nghd, cac boat dOng nghien eiiu phat trien v i sang kidn doi mdi cdng ngh6 vdiphat tridn kinh td bdn vdng va eanh tranh (UNEP, 1992; Fagerberg va eae cdng su, 2010). Tuy nhifin cie nghien eiiu eho trudng hap ciia Viet Nam vdn chua dua ra kdt luan rd rang ve mdi tuong quan nay.Cae nghien ciiu hidn cd chi mdi dung d vide phin tich nang lue cdng nghd theo nghia rdng boic cac khia eanh cua nang luc cdng nghe eiing nhu cae d i e di^m cija doanh nghiep tuong ung vdi cae lua ehpn hoac eic mire nang luc cdng nghd khac nhau nhu the nio (Vien Nghidn ciiu quan ly kinh td tmng uong, Nhom nghign eiiu phat trien kinh td Trudng Dai hoe Copenhaghen, 2012 va 2015).
Vdi bdi canh kinh td v i qua trinh chuydn ddi thd chd, Vi&t Nam la trudng hop nghien cuu thii vl dd tim hieu them vd eae yeu td tac ddng, dae biet la cdng nghe, ddn hieu qua hoat ddng eiia c i c doanh nghidp.
Do vay, nghien eiiu nay nham xic dinh vai trd ciia cdng nghe trong viee ning cao nang suat lao ddng cua cac doanh nghidp nganh che bien, ehd tao d Vidt Nam. Phuang phap nghien eiiu la phan tich dinh lugng, vdi sd lidu phin tich Idy tu cac Dieu tra Doanh nghiep Viet Nam nam 2017 do Tong Cue Thdng kd thuc hien.
2. Sd'iieu va phuong phap iuan 2.1. Sd'lidu
Nghidn ciiu sii dung Tdng dieu tra doanh nghidp 2017 phong van c i c edng tyve boat ddng ciiahp trong n i m 2016 vi Didu tra vd su dung cdng nghg trong san xuit n i m 2016 nhu li mdt phin bd sung ciia Didu tra doanh nghidp. Tdng dieu tra doanh nghidp la mdt eude khio sat doanh nghidp do Tdng cue thdng kd
(GSO) thuc hidn hing nim tu nim 2001 (du lidu cho nam hoat ddng 2000). Khio sit niy thu thap didu tra din sd tii tat e i e i e tap doan, edng ty nha nude, cdng ty vdn nude ngoai, eac edng ty ngoii qude doanh cd tu 10 cdng nhin trd Idn (gin day ia 20 edng nhin trd len hoac cao han d Ha Ndi, Thanh phd Hd Chi Minh va mdt sd tinh khac), tat ea cac doanh nghidp nhd d mdt sd tinh, tit ca eic doanh nghiep cd hoat ddng sin xuat v i kinh doanh nhi d, dich vu thuc pham, thdng tin va tmyen thdng, vi giao thdng van tai. Cic cdng ty cdn lai duac chpn liy mau chidm 20% tdng sd thue te. Die biet, nam 2016, didu tra duac tidn hanh eho tat c i eac doanh nghidp ed ding ky kinh doanh. Dieu tra cung cip cac sd lidu CO ban vd loai hinh sd huu, nganh boat ddng, doanh thu, lao ddng, vdn, khau hao eua eic doanh nghiep trdn 10 lao ddng dupe thu thap.
Dieu tra vd sii dung cdng nghd trong sin xuat nam 2016 dupe thiet kd de danh gia tinh hinh ling dung khoa hoc edng nghe trong cac doanh nghidp- Dieu tra dupe thue hien cho cae doanh nghidp dang hoat ddng thudc eic loai hinh doanh nghidp trong nganh cdng nghidp che bidn, chd tao. Miu dieu tra dupe chon theo phuang phap ngiu nhidn, vdi dan m i u la ciia nam 2015. Du lieu thu thip cu thd gdm cd: tinh hinh sii dung cdng nghd/miy mdc thiet bi sin xuit, edng nghe thdng tin va tmy^n thdng; co ciu dau vao/diu ra va quan hd vdi nhi cung cap/khich hing; eic kenh chuydn giao edng nghe; ning luc ddi mdi v i cai tidn cdng nghd; tinh hinh canh tranh.
2.2. Phuong phap
Cd nhieu tai lieu chung minh mdi lien he giOa cdng nghd, dae biet l i ddi mdi cdng nghe va hoat ddng R&D,vdi ning suat ciia doanh nghidp d nhieu nude.
B^ tim hidu vai trd eiia hai yeu td niy ddi vdi ning suat lao ddng cua doanh nghidp nganh che bidn, che tao d Viet Nam, nghidn ciiu ap dung ham san xuat Cobb-
NGHIEN CUU
REEEftRCH
Douglass de phan tieh ddu ra ciia doanh nghidp. Theo do ning suat lao ddng do bang gii tri gia ting trdn mdi lao ddng dupe tao thinh tu eic ydu td dau vao ciia qua trinh sin xuatbao gdm: nang suat cic ydu td tdng hop; miie dp tap tmng vd'ndo bing ty Id vdn tren lao ddng, ngudn vdn eon ngudi gdm hinh dp va ky ning lao ddng vi quy md doanh nghiep/sd lupng lao ddng.
Cae yeu td tac ddng ddn nang suit lao ddng cu the gdm c i c nhdm nhu sau:
(1) Nhdm ydu td vd die didm doanh nghidp gdm cd ydu td nhu: quy md lao ddng (la cac bien gii the bien cic nhdm quy md khae nhau: 1-4 lao ddng, 5-9 lao ddng, 10-24 lao ddng, 25-49 lao ddng, 50-99 lao ddng, 100-299 lao ddng, 300-999 iao dpng va trdn 1000 lao ddng); dae didm cua ngudi dung dau doanh nghidp nhu trinh dd hoc van va tudi; miie dp tap tmng vd'ndo bang ty Id vdn trdn lao ddng; loai hinh doanh nghidp (Nha nude, nude ngoii, ngoii nhi nude); linh vuc kinh doanh;vl tri dia ly; hoat ddng xuat nhip khiu.
(2) Nhdm yeu to ve ning luc cai tidn ddi mdi cdng nghd bao gdm: (i) miic dd ling dung edng nghe thdng tin vao sin xuat kinh doanh nhu ty Id lao ddng su dung may tinh, internet, doanh nghidp cd trang bi miy tinh bay khdng, ed website hay Ididng, ed su dung intemet dd quan ly, giao dich vdi khaeh hang, vdi ngan hang;(ii) ning luc ddi mdi cai tidn cdng nghe, do bang cac didm danh gia miic dp phu hcfp vdi cie kenh chuydn giao edng nghd eiia doanh nghiep (tong didm cho 5 kenh: mua edng nghe the hidn bing hang hoa, mua edng nghd tu cae td ehue/cdng ty khie, su dung cdng nghe ciia cdng ty cung tip doin/tdng cdng ty, sii dung cdng nghe do edng ty ngoii tap doan/tdng cdng ty cung cap, ky nang va kinh nghidm ciia lao dpng mdi); bidn gia the hien doanh nghidp cd thuc hien cii tidn quy trinh sin xuat hay khdng, doanh nghiep ed hoat ddng R&Dhay khdng, cd thay ddi/dieu ehinh cdng nghe sin xuit.
(3) nhdm ydu td ve die diem lao ddng gdm cau true lao dpng (ti Id lao ddng la nu, ti Id lao ddng la ngudi nude ngoii, ti Id lao ddng theo dp tudi),trinh dd lao ddng (ty le lao dpng khdng qua dao tao, ty le lao ddng ed trinh dd sa cap nghe, ty le lao ddng cd trinh dd tmng cap hoac tmng cip nghe, ty Id lao ddng ed trinh dp eao dang hoae cao ding nghd, ty le lao ddng cd trinh dp dai hoc, ty Id lao ddng ed trinh do tren dai hoc).
Tac ddng cua cdng nghe ddn ning luc canh tranh
udc lupng md hinh bidn cdng eu (IV), dd so sinh vdi udc lupng OLS. Bien edng cu cho miic dd tip trung vdn la mile dp tip tmng vdn d nSm trudc. Kdt qui cho thiy so sanh giiia hai phuang phap udc lupng niy co it chenh ideh ndn nghidn eiiu chpn md hinh OLS.
Dae didm cua doanh nghiep sii dung mdt lira ehpn/chid'n Iuac ddi mdi, cai tien edng nghe sd dupe phin tieh dua tren md hinh probit ddi vdi lua chpn c6 hoac khdng (vi du nhu cd hoat ddng R&D hay khdng, cd eai tidn quy trinh sin xuat khdng, cd dieu ehinh edng nghe khdng,...). Ddi vdi e i e lua chpn vd quy mo thue hien, vi du nhu sd hoat ddng R&D, diem phu hop vdi kenh chuyen giao cdng nghd, dupe udc lupng bang OLS.
3. Tac ddng cua nang iirc doi mm cdng nghe den nang suat lao ddng cua doanh nghidp
Theo tinh toin sd lieu trong Bang 1, da sd cac doanh nghiep nginh chd bidn, ehd tao cd thuc hien chien lupc cai tien quy trinh s i n xuit. Ty Id doanh nghidp ed dieu ehinh edng ngbd/may mdc thidt bjedng nghd sin xuit hoae thdng tin chiem 12% toan nganh, trong dd ti Id doanh nghidp thuc hiendidu ehinh thanh cdng 1 lanchiem gin mdt niia. Hoat dpng R&D cua eie doanh nghiep vin cdn rit khidm tdn, vai khoing 6% doanh nghidp chd bien ehe tao khai bio la cd tidn hinh trong nam 2016, trong dd 28% da bat dau thuc hien tir trudc 2016. Ve ling dung cdng nghd thdng tin, hau nhu toin bd cac doanh nghiep cd trang bi may tinh, gin % cd su dung intemet de giao djch vdi khich hang, vi khoing 1/3 sd doanh nghiep sii dung intemet de giao dich ngan hang hoae quan ly didu hanh sin xuat kinh doanh. Ty le doanh nghiep cd website ridng eiia minh chiem khoang 45%.
BiBfi !• Turn hinh rang.nglif t? doanh njhlfj pgliih ch* Ufai tbitu
gii Id TSng diiu aa Doanli ngtijp joj-
Ket qua ude lupng cho thiy vide trang bi may tinh va ed thue hien chidn lupc cai tidn quy trinh sin xuat cua doanh ngbiepdupc udc lupnglin luat eho eie tap cua doanh cd tic ddng ddn nang suit lao ddng ciia bidn giii thieh khie nhau, tii khdng ed kidm soat cie doanh nghidp, theo hudng lam ning suat lao ddng ydu td lidn quan den loai hinh doanh nghidp, nganh va giim 0,5% va 0.13% tuong ling cho 2 ydu td (Bang 2 vi tri dja ly ddn ki^m soit tung ydu td va tat e i cac ydu torn tit cic he sd udc luang cho hai yeu to o cac md td nay. Nghidn eiiu ude lupng md hinh bing phuang hinh khac nhau). Kdt quajidij^uy md hinh probit cho phap binh phuong nhd nhat (OLS). Hd sd udc luang thay cac doanh nghiep chd bidn che tao lua chpn thue OLS ed the sal Idcb do bidn ndi sinh, rd nhat li vi miic hien cii tien quy trinh sin xuat thuong cd quy ^^ ^^^
dd tap tmng vdn(K/L) cing eao thi ning suit lao ddng ddng lu 300 trd len, lao dpng tuoi tu 31-45, ^^^^^
cao De xic dinh ed hay khdng ed tdn tai van dd bidn nginh edng nghe eao, a khu vue tJong Nam Bo ((„>
ndi sinh khi ap dung OLS, nghien ciiu edng tidn hanh thanh pho Hd Chi Minh), co tip tmng nhidu doanh
nghidp Cling nginh, vdi it lao ddng ngudi nude ngoai Uong khu vuc, la edng ty ed phin hoac vdn nude ngoii. Nhu viy eie doanh nghidp nay da dat quy md va miic dp cdng nghe eao, ndn vide cii tidn khd tao ra su gia tang ding kd vd ning suat lao ddng, hoic vide thay ddi quy trinh sin xuat niy chua vupt qua didm hda vdn dd tao gii tri gia ting cao ban so vdi trudc.
Bimi:Tkd«ncc4icta 1 Kbengbtm
1 Wlft),(b).Cc) lDNc6tnn((biiiilyttoli | --f
IDN c6 cti Dcn qui tllllb ste mill -IB R BgM d b lune n i l l u
Cokitm -66 -IS
-.65
•At a^otrfu
soit(c) ! (a).(b).Cc)
• 54 1 .52 -12 1 -13
V^ nhdm eac ydu td lidn quan ddn ning suit lao ddng d miic dd doanh nghidp thi miic dd tip tmng vdn, miie dd tap tmng eiia c i c doanh nghidp eung nganh Uong mdt khu vuc, loai hinh doanh nghidp, vj tri dia ly ddu cd tic dpng ddn ning suit lao ddng eiia doanh nghidp. Trong dd, miie dd tip tmng vdn tic ddng tieh cue ddn ning sudt lao ddng, vdi 1% tang them cua mdt ddng vdn tren mdi lao ddng ung vdi miic tang ning sudt l i 0.4%. 0 cac miic quy md lao ddng cang Idn thi tic ddng eua vide ting lao ddng cang nhidu han. Doanh nghidp cd hoat ddng xuit nhip Ithau hoae trong nganh sii dung cdng nghd cao hoic ty Id lao ddng eila doanh nghidp nude ngoii cung nganh trong khu vue ciia doanh nghidp dang xem xdt tuong ling vdi miic ting ning suat 1%. Doanh nghidp nha nude vi nude ngoii cd miic ting nang suit cao hon doanh nghidp tu nhan 0.5% va 0.2%. So vdi vung Ddng Nam Bd, doanh nghidp dat tai ddng bing sdng Ciiu Longed nang suit cao hon 0.2%, vi doanh nghiep tai Hi NOi cd ning suit thSp ban 0.2%.
Cau tnie vi ehat luong lao ddng cung ed inh hudng ddn ning suit: so vdi lao ddng nam, 1% ting ty Id lao ddng nu lim giim ning suit lao ddng 0.15%, cdn 1%
tang ty Id lao ddng cd bing dai hoe hoac cao ban lam ting nang suit 1% so vdi lao ddng khdng bang cip, vi 1% ting ty Id iao ddng tii 16 ddn 31 tudi giiip ning suit ting 0.3% so vdi Iao ddng tudi tu 31 den 55.
Md hinh cung cho thay trong nhdm yeu td lien quan den ngudi lao dpng edinh hudng ddn ning suit lao ddng eiia doanh nghidp ehd, bidn chd tao, chi ed trinh dp lao ddng cd y nghia thdng kd. Trong dd, ydu td trinh dp Iao dpng dupe do ludng bdi su thay ddi ciia ning suit lao ddng theo eae miie trinh dp vdi nhdm tham chidu li ty Id Iao ddng ehua qua dao tao. Cu the, neu ty Id lao ddng cd bang tmng c i p hoic cao dang nghd tang 1% thi ning suit lao ddng giim 0.36%. Ty le Iao ddng ed chiing chi nghd ting Idn 1% cung lim giim nang suit Iao ddng d miic th^p ban la 0.17%, cd the do nghd dao tao ciia nhdm lao ddng nay tuy ngin ban nhung phu hap vdi nhu ciu ky nang ciia doanh nghidp. Ngupc lai, nang su^t Iao ddng sd ting Idn tuong dng gan 1% tuong ling vdi 1% ting ty Id lao ddng ed trinh dd dai hpe.
4. Ket iuan
Nghidn ciiu phin tich djnh lupng vai trd eua cii tien edng nghd ddi vdi ning suit lao ddng ciia doanh nghiep nganh chd bien che tao cua Viet Nam sii dung sd lidu tu Tdng didu tra doanh nghidp 2017. Kdt qua phan Uch eho thiy ning lue ddi mdi cdng nghd eiia cac doanh nghiep trong nginh vin eon rit khidm tdn, ty Id doanh nghidp thue bien boat ddng R&D va ddi mdi/dieu chinh cdng nghd sin xuit v i thdng tin cdn rit thap, chiem khoing 5% vi 10% sd doanh nghiep toan nginh. Viec eii tidn quy trinh sin xuit tuy dupe da sd eae doanh nghidp thue hidn nhung chua dat bieu qua ddi vdi vide nang eao ket qua hoat ddng eiia doanh nghidp. Do dd cin ed cac chinh sich khuyen khich, hd tra de nganh diy manh ning luc eii tidn ddi mdi cdng nghe de ning cao nang suit lao ddng, ning lue eanh tranh, gdp phin phuc vu cho cdng eude tang trudng kinh td trong thdi gian tdi./.
Tai lieu tham l(hao
Crepon, B., Duguet, E., and Mairesse, J., 1998, 'Research, Innovation and Productivity: An Econometric Analysis at the Firm Level', Economies of Innovation and New Technology, 7, 2, pp. 115-158.
Griffth, R., Huergo, E., Mairesse, J., and Peters, B., 2006, 'Innovation and Productivity Across Four European Countries', Oxford Review of Economic Policy, 2, 4, pp. 483-498.
Masso, J. and Vahter, P., 2008, 'Technological Innovation and Productivity in Late- Transition Estonia: Econometric Evidence from Innovation Surveys', The European Journal of Development Research, 20, 2, pp. 240-261,
Lee, C. (2008), 'Innovation, Productivity and Exports: Firm-Level Evidence from Malaysia'.
Nottingham University Business School University of Nottingham-Malaysia Campus, Working Paper Series, 6.
Vien Quan ly Kinh te Tmng uong (CIEM), Nhdm nghien eiiu kinh td phit trien Trudng Dai hpe Copenhagen (DOE) vi Tdng cue thdng ke (GSO) (2012), "Ning luc eanh tranh vi edng nghd d cip dp doanh nghidp tai Viet Nam: Ket qua dieu tra nim 2010", Nhi xuit bin Lao ddng. Hi Ndi.
Vien Quin ly Kinh te Tmng uong (CIEM), Tdng cue thdng kd (GSO) vi Nhdm nghien cuu kinh te phat trien Tmdng Dai hoc Copenhagen (DOE) (2015), "Ning luc canh tranh vi cdng nghd d e i p dd doanh nghiep tai vidt Nam: Kdt qua di^u tra nim 2010-2014", Nhi xu^t ban Lao ddng, Ha Ndi.
