Nghien cOu - Trao doi
Danh gia thuC trang o nhilm moi trufmg niid^c ciia cac khu l(inh te tinh Ha TTnh
O PHAM TH! LAN Dai hgc Mo - Dja chat NGUYIN VAN HUNG
Tong edng ty Tii nguyen vi Mdi trudng Vlit Nam
Tom tat
Nhin Chung, mdi trudng nude tgi KKT tinh Ha Tfnh da phan eae diem nkm trong gidi hgn eho phep, trU mpt sd diem ven bien. NUde bj d nhiem nghiem trgng nhat la bien vdi spdpt biin do sped trong qui trinh thi edng vgn hanh th^
nghi$m to hpp nhd may cua Cdng ty Formosa Hd Tinh Id nguyen nhan gay ra ONMT biin nghiem trgng, lim hai san tgi 4 tlnh mien Trung chit bat thudng (thdng 4/2016).
Bai Viet ndy, tdc gia da danh gii thpc trang ONMT nudc tgi eie khu kinh ti Vung Ang vd CCra khau qud'c ti Cau Treo nham cung cap eic so ligu, thdng tin ed ban tin cay, dg ehinh xde cao phpc vy ed higu qua eho edng tic dp bio, canh bao, phdng, trinh, xt? ly, khac phpc ONMT nude, phue vp phit triin mgnh vi ben vUng eua cic KKT ndi rieng vi tlnh Hd Tinh ndi chung.
Dat van de
Phat triln KT-XH la qua trinh thay doi tich eye ve mpi mat cDa n l n kinh t l . Nd bao gom sU va ddng thdi cd sy hoan chfnh ve mat cd cau, the che kinh te; Tuy nhien, trydc nhDng biln d l i theo chieu hudng x l u cua mdi trudng da dat ra v i n de can cd nhOng gi&i phap khic phyc kjp thdi de hudng den mdt nen kinh te phat then ben vDng. NhDng nam gan day, sU phat triln KT-XH mgnh me dang la nguyen nhan gay d nhilm va suy thoai TNMT mdt each nghiem trpng.
Tlnh na TTnh la mdt trong cac tlnh phat triln kinh te mgnh me, dac biet la khu kinh te Vung Ang va khu cDa khIu quoc te Cau Treo. Ben cgnh nhDng Ipi ich kinh t l ma khu edng nghiep dem Igi thi nd cung tao ra mpt sDcep Idn den mdi trUdng, gay suy thoai, ONMT sdng &nh hudng ngUpc trd Igi tdi cudc sd'ng cDa con ngudi. SD tac ddng cDa cac hoat ddng cdng nghiep ndi day tdi mdi trydng la rat rd rang, tryc tiep va sau rpng, lam cho mdi trUdng sdng dang m l t can bing sinh thai, gay d nhilm ngudn nUdc, khdng khf, d nhiem dlt, d nhiim phdng xg. Dac biet.
la v i n de d nhilm nude.
Myc tilu cua bai b&o nay 11 danh gia thyc trgng v i n de d nhiem nudc tai hai khu kinh te. TD dd la tai
12 Tdi nguyen vo fvloi tru'dng | Kyi-raing 4/2019
lieu giup cac nha qu&n ly tinh Ha TTnh ed them ed sd trong vide qu&n ly TNMT ndi chung, ngan ngDa ONMT nudc ndi ridng.
0(7 li$u va khu vi/c nghien cufu
Khu vyc nghien cDu gom hai KKT tfnh Ha TTnh la khu kinh te' Vung Ang va KKT eDa khIu qude t l C l u Treo (hinh 1). KKT Vung Ang 11 mdt nam tgi, phia Nam, each Tp. 70 km ve phia Nam. KKT cDa khIu qud'c te Cau Treo nam trdn qud'c Id 8 thudc dia ban huyen HUdng Sdn, thdng thUdng sang cDa khIu qude te Nam Phao, huydn Kham Kheuth, tlnh Bolikhamxai, Lao.
Hinh 1. Khu vpc nghiin eUu
i^rr
^ ^ X
u_
ft i > j \
\ N '
> A > •
k
1
h'
DD lieu nghien cDu bao gom k i t q u i cae diem quan trac mlu nudc mat, nudc nglm, nudc bien ven bd, nUdc th&i nam 2017. Viec d&nh gia thye trgng d nhilm mdi trudng nUdc dUde so sanh vdi QCVN 08:200a/BTNMT, QCVN 09:2008/BTNMT, QCVN 14:2008/BTNMT, QCVN 40:2008/BTNMT va QCVN 10:2008/BTNMT, QCVN 08-MT:2015/BTNMT.
ThUc trgng 6 nhiem moi trUdng nUdc l(hu Itinh te tinh Ha TTnh
Mdi trudng nude khu kinh te tinh Ha Tfnh bao gdm nudc mat, nude nglm, nude thai va nude bien ven bd. Thyc trang d nhiem cae thanh nude dd dupe danh gia cu the nhu sau:
Nudc mgt
Qua k i t qu& phan tfeh dupe tai cac v[ tri quan trac nam trong cac KKT eho thly chat lupng nude mat trong nam 2017 nhin chung chUa b\ 6 nhilm cac kim loai nang ddc. Tuy nhien, cd hien tUdng gia tang ham lupng chit hDu cd, cac chat dinh dudng nhu Amoni, pholphat va sat mdt sd vj trf quan trac vao ngudn nude da va dang ngay cang gia tang, trong dd boat ddng phat trien cac KKT trong diem cung la mdt phan nguyen nhan d i n d i n ONMT.
K i t qua phan tich eho thay, phan Idn eae vj tri quan trie khdng cd sy bien ddng Idn theo cac quy, ngogi trU mdt sd vj trf quan trac nudc mat sD dyng cho muc dich d p nudc sinh hoat nhu cdng xa chfnh Hd Kim Sdn, xa Ky Hoa, huyen Ky Anh, cdng xa chinh ho Tau Voi, xa Ky Thinh, huyen Ky Anh, sdng Ngan Phd tgi diem giao giOa NUdc Sot va sudi Rao An, xa Sdn Kim 1, huyen HUdng Sdn...va ddi vdi nudc mat sD dyng cho myc dfeh khac tgi cac vj trf nhu Sdng Ngan Phd tgi diem c l u tran dUdng tD UBND xa Sdn Kim I sang xa Sdn Kim II, Khe Da Hat tgi c l u Da Hat, xa Ky Long (Qudc Id 1 A), Khe Thau Dlu tgi clu Thiu Dlu, xa Ky Phypng (Qud'c Id 1 A)...
Nguyen nhan d i n den sU biln ddng k i t q u i phan tich tai cac vj trf quan trac trong nam va sU gia tang ham lupng cac thanh phan mdi trudng trdn la do nUde thai, rac th&i phat sinh tD hogt ddng s&n xuit kinh doanh, nudi trdng thuy s&n, chan nudi, trdng trot va sinh hogt chua dupe xii \'^, hoac xD ly chua triet de va khdng dgt tieu chuan 66 th&i vao ngudn nudc da va dang ngdy cang gia tang, trong dd hoat ddng phat trien cac KKT trpng diem cDng la mot phan nguyen nhan d i n den ONMT.
NUdc ngim
Chit IUdng nudc dudi dlt tgi 2 khu kinh te trong nam 2017 nay nhin chung chua bj d nhilm bdi cac
kim logi nang ddc, chat hDu cd, florua, sunfat, nitrat, dd cDng, chat ran tong so. Tuy nhidn, cd hidn tUdng gia tang ham IUdng amoni, mangan, s i t , coliform vupt GTGH tgi mdt sd vj trf quan trac nhU dja ban tram y t l Ky Ha, nha may thDy s&n Nam Ha TTnh, xdm Long Sdn phudng Ky Long, thdn Hai Thanh va thdn H&i Phong xa Ky Ldi, trgm Y te Ky Ninh, nudi trong thDy s&n Ky Trinh... Nguyen nhan dan d i n sU gia tang ham lUpng eae thanh phin mdi trudng tren la y thDc ve ve sinh mdi trUdng cDa ngUdi dan cung nhu cac cd sd san xuit kinh doanh chua dupe quan tam dung mDc ndn tinh trang rac th&i, nude th&i sinh hoat, nudc th&i chan nudi, nudc th&i tD cac hogt ddng che bien thDy s&n ehua dUde chD trpng de xD ly triet de. Bdn canh dd, vide xay dyng ha ting cd sd d i n den khai thac ngudn nudc ngam qua mUc da lam xao trdn cac mgeh nude dUdi dat, tgo dieu kien thuan Ipi eho viee xam nhap ban, xam nhap man diln ra nhanh hdn.
Cd sd dU li$u nudc thai
Quan trac chit IUdng mdi trUdng nude th&i dUdc tien hanh tgi cae khu cdng nghiep, cum cdng nghiep th&i ra mdi trUdng tilp nhan. Ket qu& quan trie dupe so sanh vdi gia trj gidi han (GTGH) cua nUde thai cdng nghiep - Quy chuan ky thuat qud'c gia ve nudc th&i cdng nghiep.
Nhin chung, chit IUdng mdi trudng nUdc th&i tai cae vj tri quan trac thudc 2 khu kinh te cd chuyen bien theo ehilu hudng tfch cUc, hau het gia trj ham lupng cac thdng so tai cac vj trf quan trac deu nam trong gia trj gidi hgn cho phep theo gia tri C^ax " QCVN 40:2011/BTNMT. Tuy nhien, v i n edn mpt sd vj tri thude diem quan trie xa nudc th&i cd cac thdng sd vupt qua gia trj gidi han quy djnh theo cot B cua gia trj C^ax - QCVN 40:2011/BTNMT ra mdi trudng nhU KCN PhD Vinh, KCN Vung Ang I, Khu c h l bien sDc s&n cDa Cdng ty Mitraco. Nguyen nhan la do hau het c&c cd sd san xuat chua ed he thd'ng xis ly nude th&i nen vin cdn mpt vai thdng sd vUdt qua gia trj gidi hgn quy dinh theo cot B cua gia tri C^^x - QCVN 40:2011/BTNMT nhu COD, BOD5, Coliform, Tong photpho. Sat.
l^e ehi't lupng nudc biin ven bd
Qua kit qu& phan tfeh cae diem quan trac cho thay: Cae thdng so vat ly deu giao ddng trong ngUdng chp phep, ngoai trD dp muoi dao ddng tU 15,3- 34,2 %o, dgt gia trj cao nha't 34,2 %o tgi diem bien CDa Khau khu kinh te Vung Ang. Trong khi dd, eae thdng sd kim loai nang thi deu cd gia tri thap hdn so vdi gia trj gidi han theo QCVN 10:2008/
BTNMT. Cac thdng sd khac cung da phan nam Toi nguyen vd Mdi trudng | Ky 1 - Thang 4/2019 lO
trong gidi han eho phep. Tuy nhien, ham lUpng Sat tgi cac cac diem thude khu kinh te Vung Ang cd mdt sd dilm bien cao vUdt gia tri gidi hgn cy t h i : Diem bien bai t i m Ky Ninh va biln CDa Khau khu kinh t l Vung Ang (trong quy I, quy II va quy IV); Bien MDI Dao va diem each khe Laeh Bd 100m ve phia Ddng Bae xa Ky Nam (quy IV), diem c&ng Sdn DUdng (quy II ) cao hdn so vdi quy trudc va cao hdn so vdi gia tri gidi han eho phep va cd mpt so thdng sd tiep tyc biln dpng mgnh giDa cac quy nhy la sat, mangan, coliform. Diem bien Ky Ninh vdi gia tri ham lupng sat xac djnh dupe cao bat thudng trong ddt quan trac nam 2017 tilp tyc bien ddng manh va cao vupt gia tr[ gidi hgn tgi hau hit cac quy trong nam 2017.
Nhin Chung, chat lupng nudc bien ven bd cd cac chi tieu ed b&n dang n i m trong gidi hgn cho phep, ngoai trU mdt so diem da neu tren. Cac thdng sd cd su thay doi theo mua nhung v i n kha tUdng ddng chat lupng nudc bien cDa quy sau so vdi cac quy trude. 6 nhilm mdi trudng nude bien ed su ddt biln do sU co trong qua trinh thi cdng van hanh thD nghiem to hdp nha may cDa Cdng ty Formosa Ha TTnh la nguyen nhan gay ra ONMT bien nghiem trpng, lam hai s&n tgi 4 tinh mien Trung chet ba't thudng (thang 4/2016).
Ket luan va kien nghj
Tai khu vpc Khu kinh te Vung Ang: Day la khu kinh te trpng diem cDa tlnh vdi nhilu dy an quy md Idn, eae hogt ddng san xuat kinh doanh diln ra mgnh me hdn cac khu vyc khac do dd ap lUc d i n cac thanh phin mdi trUdng cung Idn hdn. Tuy nhien, k i t qua phan tich qua 4 quy trong nam 2017 cho thay chat lupng mdi trudng tai khu vUc nay dang tUdng ddi td't dan Idn, phin Idn cac thdng s6 cua cic thanh phin mdi trUdng cd gia tri nam trong gia tri gidi han cho phep. Ngogi trD nudc th&i cdng nghidp, mdt sd chf tieu vupt ngUdng eho phep.
Tai khu vUe khu kinh ti eCfa khiu qud'c ti Cau Treo:Vd\ djnh hudng hoat ddng den nam 2025 la mpt trung tam kinh te thypng mai cDa khIu va giao IUu qud'c te hoat dpng sdi dpng va hieu qu& do dd so vdi KKT Vung Ang, cac hoat ddng s&n xuat kinh doanh trong khu vuc diln ra it hdn, &p lye den c&c thanh phin mdi trydng eung gi&m nhp hdn. Dilu nay the hidn rd qua k i t qu& quan trie phan tich qua 04 quy nam 2017 tai khu vUc khu kinh te cDa khau qudc t l Cau Treo, cae thdng so phan tfch cac thanh phin mdi trudng deu 6 mDe thap va h i u hit deu nam trong cac g i i trj gidi hgn cho phep. Chi mdt vai 14 Tdi nguyen va M6i tru'dng | Kyi-THang 4/2019
thdng sd vUpt gia tri gidi hgn tgi mdt sd diem tuy nhien mDc dp vupt khdng cao.
Tren cd s6 ket qua quan trac chat lUpng mdi trudng nam 2017 tai khu vye cae khu kinh t l va theo ddi, danh gia vdi cac nSm trUde ve hien trang cac thanh phin mdi trudng: NUdc mat, nudc ngam, nude bien ven bd, nUdc th&i, d l ed mpt so kien nghj sau:
Dd'i vdi mdi trUdng mat: Cae ca'p chinh quyen va cac cd quan qu&n ly nha nude can cd cac gi&i phap quy hoach sD dyng ngudn nudc hdp ly di dd'i vdi bao v§ ehat IUdng nguon nUdc. Tang cUdng tuydn truyln, qu&n ly, nang cao nhan thDc, thyc thi phap luat v l b&o ve mdi trudng ddi vdi cac doanh nghiep san xuit kinh doanh va ngUdi dan tren dja ban tinh nham nang cao nhan thDc va t i m quan trpng cDa vide b&o ve ngudn nude sgeh.
Dii vdi nudc bien ven bd: NUde bien ven bd (tap trung tai khu kinh te Vung Ang) cd vai trd quan trpng dd'i vdi sy phat then cDa khu kinh te dac biet la doi vdi du an Formosa. Chit IUdng bien ven bd chju &nh hudng tryc tiep tU chat IUdng nude mat, hogt ddng tai cac c&ng bien, nUdc th&i nudi trdng thDy s&n. Do dd, can cd bien phap qu&n ly cac nguon thai &nh hUdng den chat lupng bien ven bd, quy hogeh sD dyng ngudn nudc mdt each hpp ly.
Dd'i vdi nUdc ngam: Can cd bien phap ho trd ky thuat, nang cao nhan thDc eho ngudi dan xD ly ngudn nUdc ngam trudc khi sD dung eho myc dich sinh hoat nhu logi bd sat bang phUdng phap Ipc, coliform va e.eoli bang cloramin B hoac nhiet dp. Co bien phap qu&n ly, khai thac ngudn nude nglm mot each hpp ly, ben vDng, nham gi&m thieu &nh hudng tD eae ngudn th&i den chat lupng nUde ngam.
Dd'i vdi nudc thii: Can cd bien phap ky thuat va Dng dung cac che tai kinh te, phap luat de yeu clu cac nha may, xi nghiep ph&i xD ly nUde th&i theo dDng ehi tieu trUdc khi x& th&i ra mdi trudng.
Tai lieu tham kh&o
1. Quye't dinh 162/2007/QD-TTg cua Thii tudng Chfnh phD, 2007. Truy cap 25/12/2015.
2. QCVN 08:2008/BTNMT - Quy chuan ky thuat Qud'c gia ve chit lupng nude mat;
3. QCVN 09:2008/BTNMT - Quy chuin ky thuat Qud'c gia ve chit IUdng nude ngam;
4. QCVN 10:2008/BTNMT - Quy chuan ky thuat Qudc gia ve chit lupng nude bien ven bd;
5. QCVN 40:2011/BTNMT - Quy chuin ky thuat Qud'c gia v l nudc thai cdng nghiep.•
