MÙNG ĐẢNG - MÙNG XUAN - MÙNG đát NUÕC đoi mõi
Gìn giũ nét văn lỊóa trụvén thống dân tec Miròng Hòa Binh trong các
LÉ HỘI ĐẦU NĂM MŨI
Lẽ Anh
I ị òa Bình là tinh miền núi, cỏ nhiều dân tộc
* cùng sinh sổng.
Trong đỏ, người Mường chiếm hơn 63% dân so, cũng giống như nhiều dãn tộc khác, đầu năm mới, ở các vùng Mường trong tinh Hòa Bình bắt đầu tổ chức lễ hội, không chi để vui chơi mà còn là dịp đe bà con thỉnh cầu ước nguyên với trời đất, thần thảnh, tổ tiên cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Trong cộng đồng 7 dân tộc gồm Mường, Dao, Thái, Tày, Mông, Kinh và Hoa đang sinh sống trên mành đất Hòa Bình thì người Mường chiếm đa số và được gắn liền với những địa danh nổi tiếng là Bi, Vang, Thàng, Động, cùng áng sử thi “Đẻ đất, đè nước.” Trải qua quá trình hình thành và phát triển, người Mường Hòa Bình có những đặc trưng riêng về ngôn ngữ, trang phục, phong tục, tập quán... tạo nên vẻ đẹp phong phú và đặc sắc trong bức tranh văn hóa Hòa Bình.
Ngày nay, khi xã hội ngày
càng phát triên, nhiêu nét văn hóa truyền thống của người Mường Hòa Bình vẫn được lưu giữ và phát huy, trong đó, lễ hội được đánh giá là một nét văn hóa đặc trưng trong đời sống sinh hoạt có từ xa xưa của người Mường, bao gồm các mặt như tinh thần, vật chất, tôn giáo, tín ngưỡng và văn hóa nghệ thuật...
Cứ mồi dịp Tet đến, xuân về cũng giống như nhiều dân tộc khác, người Mường Hòa
Lễ hội Khai hạ Mường Bi đầu năm mới mang đậm nét văn hóa của người Mường ở tỉnh Hòa Bình.
Bình tô chức nhiêu lễ hội truyền thống, đây là một hoạt động sinh hoạt văn hóa có ý nghĩa giáo dục truyền thống.
Qua các lễ hội, người Mường mong muốn gửi gắm hy vọng vào một mùa bội thu, một năm mới ấm no, hạnh phúc, binh yên cho cả bản Mường. Nét đặc trưng ở các lễ hội dân gian của người Mường thường thể hiện sự kết nối của cộng đồng, tình thần đoàn kết, gắn bó của một bàn Mường, một vùng Mường.
<ĐCưá/vcTỈAâny'Ẽỗcưỉ/
84 Tạp chí Kiểm tra- Sô 1-2022
MÙNG ĐẢNG - MÙNG XUÂN - MÙNG ĐÁT NUỚC đoi mõi
Mỗi lễ hội có nét đẹp bản sắc, tín ngưỡng, truyền thống riêng mang dấu ấn của từng dân dộc, từng vùng miền, tiêu biểu như lễ hội Khai hạ Mường Bi (Tân Lạc), lễ hội Mường Động (Kim Bôi), lễ hội Mường Thàng (Cao Phong), lễ hội Đu Vôi (Lạc Sơn), Tết com Đe Mường Rậm (Yên Thủy), lễ hội Xên bản - Xên Mường của người Thái (Mai Châu), lễ hội Gầu Tào của đồng bào Mông (Mai Châu), lễ hội cầu mùa của người Tày (Đà Bắc), Tet nhảy, lễ cấp sắc của đồng bào Dao... Bên cạnh đó, tại các đền, chùa cũng tổ chức các lễ hội truyền thống vào dịp đầu năm để người dân đến du xuân, vãn cảnh, chiêm bái như: lễ hội chùa Tiên (Lạc Thủy), lễ hội đền Bờ (Đà Bắc), lễ hội đình Ngòi (TP Hòa Bình), lễ hội đình làng Vôi (Lạc Thủy), lễ hội đình cổi (Lạc Sơn)...
Nét đặc trưng ở các lễ hội dân gian thường thể hiện sự kết nối của cộng đồng, tinh thần đoàn kết, gắn bó của một bản, một vùng. Trong lễ hội thường được chia thành 2 phần là phần lễ và phần hội. Với phần lễ thường được tổ chức trang trọng, tôn nghiêm, mang màu sắc tín ngưỡng; phần hội được tổ chức với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thê thao, các trò chơi dân gian, âm thực... Tùy theo từng vùng,
từng dân tộc, phần thực hiện nghi lễ có khác nhau, nhưng mọi hoạt động đều được tổ chức trang nghiêm, thành kính, bày tỏ lòng tưởng nhớ, kính trọng tói tổ tiên, thần linh, những người có công dựng bản, dựng Mường để tạ ơn và cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, một năm mới ấm no, hạnh phúc, bình yên.
Khi nhắc đến các lễ hội đặc sắc của người Mường - Hòa Bình đầu năm mới, không thể không nhắc đến lễ hội Khai hạ hay còn gọi là lễ xuống đồng, lễ mở cửa rừng, là lễ hội dân gian gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước, mang nhiều dấu ấn của nền văn minh Việt cổ và hoạt động không thể thiếu của đồng bào Mường. Lễ hội Khai hạ khởi đầu cho một năm mới, vì sau nghi lễ này, người dân bắt tay vào làm công việc đồng áng hay vào rừng hái lượm, săn bắn...
Trong đó, lễ hội Khai hạ Mường Bi được tổ chức vào ngày 7-8 tháng giêng hàng năm tại xã Phong Phú (Tân Lạc). Phần lễ được tồ chức trang nghiêm tại miếu thờ xóm Lũy Ải với nghi lề cúng Thành Hoàng là Quốc mẫu Hoàng Bà và Tam vị Tản Viên Sơn Thánh. Sau khi thầy mo làm nghi lễ, đám rước kiệu gồm hơn 40 người, đi đầu là dàn cò ke, ống sáo, tiếp theo là đoàn chiêng, đoàn cờ, đoàn tế, các cụ cao niên và nhân dân rước Quốc
mẫu Hoàng Bà ra sân vận động xã để vui hội. Tiếp theo đó, đoàn rước kiệu ra cánh đồng của xã thực hiện nghi thức xuống đồng đường cày đầu xuân với mong ước một năm mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, bản làng no ấm. Rời khỏi không gian trầm mặc nơi miếu thờ, đoàn người trẩy hội trở về sân vận động để xem trình tẩu chiêng Mường, thi ném còn, bắn nỏ, đẩy gậy, kẻo co, đánh mảng, đi cà kheo... Tiếng chiêng vang ngân trong không gian rộn ràng càng làm không khí ngày hội thêm tưng bừng, náo nhiệt. Bên cạnh các trò chơi dân gian truyền thống, trong lễ hội còn tổ chức thi ẩm thực, già trẻ, gái trai của đất Mường Bi cùng trổ tài thi thố làm cho ngày hội thêm phần hấp dẫn.
Các lễ hội của người Mường - Hòa Bình thường gắn liền với những đặc điểm cụ thể về địa lý, tự nhiên và đời sống xã hội của các cộng đồng dân cư tồn tại ở đây từ lâu đời. Việc gìn giữ nét văn hóa truyền thống dân tộc Mường Hòa Bình trong các lễ hội đầu năm mới không chỉ tôn vinh, bảo tồn giá trị lịch sừ, văn hóa, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân mà còn góp phần quảng bá, giới thiệu về bản sắc văn hóa các dân tộc tỉnh Hòa Bình đến du khách trong nước và quốc tế. □
cDCuân' cKlĂâtn' ỉềấH' Tạp chíKiểmtra- Sô 1-2022 85
