GIA DINH VEN DO
DUOl TAC DONG CUA DO THI HOA
Tii.S Tran Thu Huong
Khoa Tdm ly hpc, Tru&ng Dgi hgc Khoa hgc xa hdi vd Nhdn vdn.
TOM TAT
Bdi viii: "Gia dinh ven dd dudi Idc ddng ciia dd thi hda" la mdt bdi viet phdn lich nhOng thay ddi ciia gia dinh ven dd dudi gde dd ly ludn vi: qui md, ca edu, vai Ird cua cac Ihdnh vien trong gia dinh, cdc mdi quan hi Irong gia dinh, ddc biet nhdn mgnh din mdi quan lie giUa vg vd chdng, cha me vd con cdi. Diem ndi trdi cda bdi viet ndy Id Ihdng qua cdc ngudn Idi lieu khdc nhau, Idc gid da di din nhdn dinh vd phdn tich dnh hudng ciia dd thi hda den timg chdc ndng chinh ciia gia dinh.
Tit khda: Gia dinh ven do, dd thi hda, vdng ven dd, chdc nang, vai trd.
1. Dat van de
Dd thi hda l i mdt qua trinh tit yd'u cua mpt xa bdi phit tridn. Yd mat dia ly, dd thi hda se bidn ndng thdn trd thinh ving ven dd. Qua trinh dd thi hda din tdi su thay ddi trong ddi sdng vit chit va tinh thin cia ngu&i din ven dd theo ci hai chidu budng tfch cyc vi tidu cue. Nhu viy, ngudi din ven dd budc phii thfch nghi vdi su tic ddng, inh hudng cua dd tbi hda ddn ci nbin minh ndi ridng vi gia dinh, cdng ddng ndi chung. Xuit phat ttt If do nhu viy, ching tdi da tie'n hinh phin tich cic ngudn tai lieu khic nhau dd xic dinh xem gia dinh ven dd da bi inh hudng nhu tiid nio bdi qui trinh dd thi hda.
Ngiy nay, ngudi ta vin thudng nhic ddn dd thi hda trong cic ITnh vyc khoa hpc, trong hoat ddng kinh td - x i hpi nhu mdt khii niem quen thudc vi phd bidn.
Brain Berry cho ring, dd thi hda cd hai vin dd, vin dd t h i nhit lien quan ddn qui trinh tip trung din cu - khi din sd chuydn cu t i vung thua din dd'n ving ddng din hon; vin dd thi hai hdn quan dd'n vin hda vi ldi sd'ng cua ngudi din - ldi sdng thinh thi, vin hda bidn dai vi diu bidu cua van minh, bit ngudn tit cic thinh phd ldn rdi lan tda ra cic dd thi nhd hon hay thim chf l i vttng
TAP CHfTAM Ly HOC, Sd 4 (157), 4 - 2 0 1 2 89
ndng thdn. Trong bii vidt niy, ching tdi quan tim ddn vin dd t h i hai m i Brain Berry dua ra (din theo Trinh Duy Luin, 2004).
Tuong ddng vdi quan didm cua Brain Berry, dd thi hda theo Bemd Hamm gin lidn vdi su thay ddi vin hda, ldi sdng vi phit tridn mit dd din cu ban li sy chuydn dich cia ca ci'u kinh td (din theo Nguydn H i Thinh, 2007).
Theo Trin Cao Son, dd thi hda thyc chit li qui trinh chuydn dich co ciu kinh td vi xa hdi, vdi cic die trung sau (din theo Nguydn H i TTiinb, 2007):
Mdt li, hinh thinh va md rdng quy md dd thi vdi ha ting ky thuit hien dai, din ddn chuydn dich CO ciu kinh td ttt ndng nghiep sang cdng nghiep vi dich vu.
Hai li, ting nhanh din sd dd thi trong tdng sd din cu, din ddn thay ddi CO ciu giai cip, phin ting xa hdi.
Ba li, chuydn ttt ldi sd'ng phin tin (mit diS din sd thua) sang sdng tip trung (mit dp din cu ri't cao).
Bdn li, chuydn t i ldi sd'ng ndng thdn sang ldi sdng dd tbi, ttt vin hda ling xa sang vin hda dd thi, t i vin minh ndng nghiep sang vin minh cdng nghiep.
Noi Idm Igi, d6 thi hoa la qud trinh tS chdc lai mdi trudng cu trd cua con ngudi. Dd thi hoa khdng chi lliay ddi sif phdn bd ddn eu vd nhiing yiu td vdt chdt md cdn la sif chuyen hoa nhitng kiiu mdu cua tidi sdng xd hdi. Trong qud trinh dd thi hoa dd diin ra su phd bien cdc gid tri vdn hda vd Idi sdng do thi vdo cudc sdng ndng thdn. D6 thi hoa cdn duac eoi la mdt qud trinh kinh te - xd hpi lich sit, la qud trinh chuyin biin lit ndng thdn truyin thd'ng sang dd thi hiin dgi.
Nhu viy, do tic ddng cua dd thi hda, vttng ven dd khdng cdn l i ndng thdn thuin tuy nhung chua phai la dd thi, chung tdi xin dupe gpi la vttng "Niia que niia tinh" dd tien binh dung vd dien mao xa hdi cua nd. Dang ttt ndng thdn thuin tiy do tic ddng cia dd thi hda chuydn thinh ving ven dd ndn rd ring nhitng die trung kinh td - van hda - xa hdi co bin cua ndng thdn thuin tiy khdng cdn m i nd bit diu manh nha binh thinh nhiing die trung dd thi nhung lai chua cd binh bii ro rdt.
2. T i c ddng ciia dd thi hda ddn gia dinh ven dd
2.1. Dd thi hda ldm biin dSi qui md, ea edu gia dinh viing ven do Quy md gia dinh la sd lupng cic thanh vidn trong gia dinh, lidn quan dd'n CO ciu (kidu loai) gia dinh.
0 vttng ven dd hidn nay quy md gia dinh dang cd xu budng thu hep din, gia dinh bat nhin ngiy cang chidm uu thd'.
Dudi tic ddng cia su chuydn dich CO ci'u kinh td trong qui trinh dd thi hda, dit d khu vyc ven dd dang dupe chuydn ddi muc dfch s i dung: ttt ndng nghidp sang cdng nghidp, dich -vu vi nhi d. Theo dd, boat ddng kinh td d ving ven dd dang didn ra rit da dang: khdng cbi cd sin xui't ndng nghiep mi cdn cd cdng nghiep, tidu tbi cdng nghiep, djch vu thuong mai... Ty le sin xuit phi ndng nghiep ting len rd ret trong co ci'u kinh td cua vung, keo theo co ciu lao ddng thay ddi. Hoat ddng sin xui't khdng ddi hdi lyc luijng lao ddng tay chin nhidu nhu trudc. Diy l i nguyen nbin khidn cic gia dinh de ft con ban, lim cho quy md gia dinh nhd hon (Tdng Van Chung, 2000).
Mit khic, ngudi din ving ven dd chiu tic dpng cua dd thi hda, cd didu kien tidp xic nhidu vdi cic kenh thdng tin bidn dai ndn nbin thic vd vi'n dd kd hoach hda gia dinh ning len. Hp hieu ring khdng thd tidp tuc quan niem theo kidu "trdi sinh voi, trdi sinh cd" trong cudc sdng hien dai, chi phf dd nudi day con ngay cing dit dd; va ndn kinh te khdng chi ddi hdi lao ddng co bip mi ddi hdi cao vd bam lucmg chit xam, trinh dp, ky nang lao ddng. Didu dd lac ddng de'n binh vi sinh de cua cic gia dinh ven dd, anh budng tryc tie'p ddn sd con trong gia dinh theo hudng giim di.
Cac thanh vien trong gia dinh den dp tudi lao dpng cd thd khdng cung lam mdt cdng viec nhi nong thuin nhi't nhu d ndng thdn, ma lim nhidu nginh nghd khic nhau vdi thdi gian bidu rieng, nen neu sdng chung se giy trd ngai trong sinh boat. Them vio dd, vdi nghd nghiep, trinh dp khic nhau lam cho thu nhip, mic sdng, ldi sd'ng cua tttng cap vp chdng, anh chi em khdng gidng nhau.
Ndu hp cung sinh boat dudi mpt mil nhi se cd nhidu didm khdng ddng nhit, dd niy sinh phidn toil, cd khi thanh xung khic, inh budng dd'n cic mdi quan he tinh cim mdt thit. Thyc td niy khidn cho kidu gia dinh hat nhin (gdm 2 thd he:
cha me vi con cii) din trd ndn phd bidn d ven dd, thay thd cho gia dinh md rpng niiidu thd hd. Gia dinh hat nbin vdi quy md nhd, CO ci'u don gian nhung ciiic nang cua nd lai phong phi vi tinh td, thd bien nhidu uu -viet trong qui trmh phit tridn xa hdi ndi chung, vung ven dd ndi rieng. Kidu gia dinh niy cho phep mdi thinh vien cd tfnh ddc lip cao, phit huy tfnh ty chi, tu do ci nbin.
Vdi quy md gpn nhe, gia dinh liat nbin td ra linh boat va cd khi ning thich ing nhanh vdi cic bidn ddi xa hpi (Ding Cinh Khanh, Ld Tbi Quy, 2007).
Tuy nhidn, tic dpng cua dd thj hda ddn quy md, CO ciu gia dinh vttng ven dd cung din tdi nhttng Men tupng tieu cue trong gia dinh. Ndu nhu trong gia dinh md rdng truydn thd'ng, cic thanh vien dit lpi fch gia dinh len tr6n lpi fch ci nhin, ddi hdi sy phuc ting tuyet ddi cua ngudi be dudi vdi ngudi bd tren, de cao long bidu thio, bidt on dng b i cha me, tdn ki'nb td tien, tdn trpng qui khi... thi gia dinh bat nhin hien dai lai cd xu hudng vuon tdi cii mdi, cii dang
TAP CHfTAM Ly HOC, Sd 4 (157), 4 - 2012 91
vin dpng, thay ddi. Khi kidu gia dinh hat nhin trd thinh phd bidn, vin dd tu do c i nhin, lpi ich c i nhin dupe dd cao, con cii khdng phii tuyet ddi phuc ting cha me nhu trong gia dinh truydn thd'ng, ddi khi ngudi Idn khd kidm soit dupe hinh vi cia tre, xiy ra xung ddt gitta cic thd he. Cd thd ndi, diy l i ban chd chung cua gia dinh hien dai d mpi vttng midn dudi inh hudng cua qui trinh dd tbi hda (Tdn Ntt Quynii Trin, 2008).
2.2. Dd thi hoa lim thay ddi vai trd cua cdc thinh viin trong gia dinh d ving ven dd
2.2.1. Vai trd eiia ngUdi phu nii Irong gia dinh c6 su thay dSi Kbi boat dpng sin xuit ndng nghiep l i chi ydu d ving ven dd, ngudi phu n i ben canh viec gia dinh - mi't khi nhidu th&i gian, chi cd thd tham gia vio cdng viec ddng ing vdi gii tri kinh id thip. Nhin chung, trong gia dinh, ngudi chdng vin l i ngudi ra quydt dinh, ngudi dupe tidp cin vi true tidp hudng liJi ttt cic ngudn lyc kinh td', vin hda, xa hdi. Qui trinh dd thi hda vdi sy da dang cia cic boat ddng sin xuit d ving ven dd vi phd bidn cic phuong tidn, miy mdc bien dai tao didu kien cho ngudi phu n i tidt kiem thdi gian, cdng sic vdi cic cdng viec ndi trp.
Bdng 1: Mtic dd giiip dd nhau giita hai va chdng qua mdt sdcdng viic gia dinh (Trdn Thu Huang - Truang Quang Ldm, 2009)
Cdng viec Cham sdc con cai Giao due con cai Ndi tro Cdng vide nha Cham soc cha me gia
Cic mic dd (%) Thudng xuydn
86,7 93,3 47,5 51,7 71,7
Thinh thoang 11,7 5,0 44,2 36,7 22,5
Hidm khi 0,8 0,8 5,8 6,7 4,2
Khdng bao gid 0,8 0,8 2,5 3,3"
1,7 Hp tham gia ngiy cang nhidu vio cic boat ddng tao thu nhip ngoii gia dinh, khdng chi lam ndng nghiep m i cd thd lim nghd phu hay ldnh doanh, budn bin, ndu du tay nghd cd thd lim vide cho cic khu cdng nghidp, khu chd xuit, cd CO hdi tidp cin nhidu hon vdi cic ngudn lyc vd kinh td, vin lida, xa hdi, cd didu kidn ning cao bidu bidt. Ddng gdp vio thu nhip gia dinh ngiy cang nhidu, vi thd cua ngudi phu ntt d ven dd ngiy cing binh ding hem vdi nam gidi trong gia dinh. Ngudi chdng cd thd chia se, ginh vie vide gia dinh, tao didu
kidn cho vp lao dpng kidm them thu nhip. Ngudi vp tham gia nhidu bon vio qui trinh ra quyd't dinh cic vi'n dd trong gia dinh.
2.2.2. Vai trd cda cha me Irong gido due con cdi dd thay ddi
"Trudc diy, trong gia dinh truydn thd'ng tbi cha me thd hien vai trd l i ngudi riim gitt quydn uy, cd ti'nh quydt dinh ddi vdi con cii trong vide thuc hanh ldi sd'ng, ndp sd'ng, trong quan bd ttng xi; con cii nhi't nhit phii tuin theo su sip dit cua cha me. Tuy nhidn, dudi tic ddng cia dd thi hda, gia dinh hat nhin trd ndn phd bid'n d ven dd, mdi quan hd gitta cha me vdi con cii, gitta cac thinh vidn trong gia dinh trd ndn din chi ban. Vai tro cua cha me chi ydu l i hudng din, bd trp con cii.
Ngoai ra, boat ddng kinh td bin rdn (khdng chi lam ndng nghidp) cudn cac bic phu huynh vio gudng quay "lim an kidm tidn", thdi gian dinh cho vide nudi day, chim sdc con giim di. Vai tro nay dupe chuydn dich phin nhidu ciio giao due nhi trudng. Didu niy khid'n con cii cd phin hing iiut, khi chua thfch ing dupe vdi sy thay ddi cua didu kidn sdng.
2.2.3. Vai Ird gido due ciia ngudi gid (the hi di tru&c) ddi vdi con chdu thay doi
Trong gia dinh truydn thdng, ngudi gii cd vai trd kbi quan trpng trong vide gdp phin cham sdc, die bidt l i giio due chau con, la "pho tit diin sdng"
tmyen dat kinh nghidm ing xi, lao ddng... cho the hd sau. Gia dinh bat nbin trd nen phd bidn d ving ven dd ddng nghia vdi vide ngudi gii din din khdng sdng chung vdi con chiu. Cd thd ndi vai trd cua ngudi gia trong gia dinh hidn dai ndi chung, gia dinh d vttng ven dd ndi ridng, dudi tic ddng cua dd tbi hda, cua nhip sdng duong dai da giim di so vdi gia dinh md rdng trudc diy. Cdng them tdc dd x i \f thdng tin cua ngudi gii khdng thd bing thd he tre nen cd thd nhttng bii hpc kinh nghidm m i cic cu mudn chuydn giao dd'n con chiu thidu di tfnh hidn thuc, khdng phi hpp vdi tinh hudng thuc td ntta.
2.3. Dd thi hoa lim thay ddi ede mdi quan hi trong long tdng gia dinh vendd
2.3.1. Quan he va chdng
Theo Nguydn Die Tuydn (2002), cic nghidn cttu vd md'i quan be niy d ca hai khu vyc dd thi va ndng thdn cho thiy, su phin cdng lao ddng vi cic vai ho trong gia dinh pliin ldn vin li su tid'p tuc cic chuin muc truydn thdng.
Nhttng gia tri tinh thin cia cudc sdng vp chdng nhu binh dang vp chdng, nhu can dupe sdng ddc lip, tim quan trpng cua ddi sd'ng tinh due... dang dupe coi ttpng trong cic gia dinh, nhit l i d cic gia dinh vdi cic cap vp chdng cd trinh dd hpc vin cao vi tai cic thinh phd ldn.
TAP CHfTAM Ly HOC, Sd 4 (157), 4 - 2012 93
Nhidu nghidn ciu nhi'n manh ddn tic ddng ding kd cua ndn kinh td thi trudng, dd thi hda dd'n nhttng thay ddi trong quan he gia dinh ndng thdn. Ching ban, su thay ddi vide phin cdng lao dpng d ndng thdn ddng bing sdng Hdng kiidng theo quy tic truydn thd'ng m i hudng tdi sy dpc lip kinh td gitta vp vi chdng kbi phu ntt tham gia cic boat ddng kinh td phi ndng nghiep. Khi phu ntt tham gia kinti td tbi tru&ng, quan he vp chdng cd xu hudng binh ding ban, xung ddt vai trd vi sy thda hidp vp chdng se xiy ra trong nhttng gia dinh niy.
Vi nhu viy, d ving ndng thdn dang dupe dd thj hda, xuit hidn mdt hinh thic mdi trong quan hd vp chdng (do tic dpng cua yd'u id kinh td), d dd ngudi chdng chip nhin vai trd kinh td cua ngudi vp, cung nhu nhin thiy biu qui cia vide niy (dd din ddn xung ddt gia dinh, quan hd gia dinh Idng leo hon). Trii lai, d vi tri quyd't dinh kinh td gia dinh, ngudi vp dang rit cd ging tdn trpng vai trd chu gia dinh cua ngudi chdng dtt li hinh thic dd trinh sy phd phin cua dao die truydn tbdng vi sy t i bd trich nhidm gia dinh cia ngudi chdng (Nguydn Die Tuydn, 2002).
Nhu viy, cd thd thiy, quan hd vp chdng trong gia dinh ven dd dudi tic dpng cia dd thi hda da binii ding ban so vdi giai doan trudc. Sy binh ding thd bidn d viec ngudi phu n i dupe quydn tham gia gdp y vi quydt dinh cic cdng viec trong gia dinh, bp cung dupe tham gia vio qui trinh phin cdng lao ddng cua gia dinh.
Quan be vp chdng tuy cd binh ding hem nhung thyc td mdt sd gia dinh, ngudi phu ntt vi ap luc kinh td phai rdi xa gia dinh vio thinh phd lim thud, din dd'n sy gin kd't giia vp vi chdng trd ndn long leo, binh thanh ndn nhiing gia dinh thid'u but, ving bdng ngudi phu ntt, bdn canh dd, cttng xuit hidn nhttng ngudi din dng vdi ip lyc tim ly khdng cdn li try cdt gia dinh, mac cam ty ti, y lai vio vp.
2.3.2. Quan hi cha me vd con cdi
Tic ddng cia quan hd tien td vi dd thi hda cung du manh dd lam thay ddi ft nhidu md'i quan he truydn thd'ng gitta cha me va eon cii. Trong nhdm bd thuin ndng quan he niy dupe duy tri tdt hdn vi con cii vin phu thudc vio bd me vd dit d va vd'n sin xui't. Trong nhdm hd kinh doanh bdn hop, sy tich biet gitta quan he kinh td va quan he gia dinh ddi bdi quydn uy cha me phii kdt hpp vdi trit tu gia dinh va tfnh ddc lip ngiy cang md rdng c i a con cii. Didu die biet trong gia dinh ndng thdn ngiy nay i i tfnh chit gia trudng td ra khdng miy phi hpp ntta, nhung tfnh chi't din chi mdi chi dupe duy tri d m i c dd thd nghiem (Nguydn Die Tuydn, 2002).
Cd mpt thuc td, ching ta nhin thiy l i khi nhiing ngudi din viing ven dd ddn vdi cic cdng viec ngoii nhi ndng bay phii di lim i n xa tbi mdi ngudi cd th&i gian lim viec, nghi ngai khic nhau, klidng cing mdt thdi gian bidu sinh
hoat nhu trudc lim giim di co bdi tidp xic, trao ddi gitta cha me vdi con cii.
Viec khdng hidu, khdng kip thdi nim bit nhu ciu cua nhau trd thinh mdt tit ydu khich quan trong ddi sdng gia dinh ven dd.
Cic quan he khic trong gia dinh ven dd ngiy nay vd CO bin cung khdng thay ddi nhidu nhung nhttng bidu hien cia nd cung khic di dd phi hop vdi didu kien, hoin canh mdi. Ben canh dd, chfnh su cai thien mic sd'ng gia dinh, quan niem khic nhau vd giai phdng ci nbin cing vdi tdc dp dd thi hda nhanh chdng d nude ta tao ra nhttng net tieu cyc trong quan be gia dinh.
Do cic ludng vin hda dd thi du nhip, nhidu gii tri ddng nhit vdi truydn thd'ng bdn canh nhttng gii tri khdng phu hpp vdi tip quan dua dd'n cic miu thuin trong ldi sdng giia cic the bd. Diy cung li mdt trong nhttng rio cin lam long leo hPn md'i quan hd giia cic thanh vidn trong gia dinh vung ven dd dudi tic dpng cua "cpn idc" dd thi hda.
2.4. Qud trinh dd thi hoa lim biin doi ede chdc ndng ciia gia dinh vendd
2.4.1. ChUc ndng sinh di bi biin dd'i
Vdi gia dinh Vidt Nam truydn thdng, chic ning niy dupe die bidt dd cao bdi tinh chi't cia ndn vin minh ndng nghiep. Ddng con, nhieu chau la lpi thd to ldn vd sic lao ddng, dem lai thu nhip cho gia dinh. Thdm vio dd, chi phi nudi day tre thi'p, tre em sdm tham gia lao dpng gdp phin tang mic thu cho gia dinh. Mat khic, kbi hdt kha nang lao ddng, cha me hoin toin dua vao sic lao ddng cia con cii: "nhiiu con, nhiiu cda". Song qui trinh dd thi hda vdi su phat tridn cia trinh dp sin xuit da dat ra ydu ciu cao vd trinh dp cia ngudi lao dpng.
Tre em sinh ra cin phai dupe chim sdc, day dd cin thin, ky ludng hem. Nen kinh td khdng ddi bdi sic lao dpng CO bip, thay vio dd la sy phit tridn kinh te tri thic. Cic gia dinh budc phai quan tim ban dd'n vide diu tu cho con cai. Vide nhidu con gid diy khdng ddng nghia vdi "nhiiu phiic" nhu trudc, ttt dd didu chinh ty Id sinh theo hudng giim di.
2.4.2. Dd thi hoa ldm thay ddi chiic ndng kinh lieita gia dinh ven dd
"Trpng ndng, de thucmg" l i quan diem phd bidn cua gia dinh truydn thdng. Kinii td gia dinh li'y ndng nghidp lam chinh, kinh td tu cung tu cip, khdp kfn... Ngiy nay gia dinh Vidt Nam ndi chung, gia dinh ven dd ndi rieng cd xu hudng chuydn sang sin xui't bang hda, giim ty trpng trong sin xuit ndng nghidp, ning cao trinh dd lao dpng.
Dd tbi hda va keo theo nd la quy dit dinh cho boat ddng ndng nghidp khdng cdn nhidu, ngudi din ven dd cd thd bdng chd'c giau ldn nhd tien den bu, giii phdng mat bing, danh dit canh tic cho dy in, mdt sd gia dinh ty nhien giau cd, cim tidn ty trong tay. Mpt sd ft bidt cich diu tu vao cic boat ddng
TAP CHf TAM Ly HOC, Sd 4 (157), 4 - 2 0 1 2 95
kinh doanh khic, gdp phin cii thidn kinh td gia dinh, phin nhidu ngudi din giW tidt kidm hoic si dung ddng tidn dd cho cic boat ddng sinh ldi ngay trudc mit:
cho vay lai, choi Id dd, cd bac... kinh td gia dinh khdng nhttng khdng dupe cii thidn mi cdn cd thd bi suy giim di so vdi khi chua bi liy dit hoic khi dit chua len gii. Nguydn Tbi Hi Thinh (2007) trong nghien cihi cia minh da khing djnh ring: Ty le thit nghiep d ndng thdn ngoai thinh cao hon thinh thi. Thit nghidp anh hudng rit ldn ddn vide dim bio midng com manh io hang ngiy vi nd cdn kdo theo nhttng miu thuin, bit ddng trong cic mdi quan hd xa hdi, khoing cich giiu nghdo ting Idn ding kd, binh quin thu nhip/h(5 giiu cd thd gip 4,37 lin thu nhip cua cic hd trung binh, theo tic gii dd cttng chi'nh li mdt trong nhttng nguydn nhin lim xuit bidn tim trang chin nin, thit vpng, mic cim ty ti, thip kdm, yd'u thd vi dd bi tdn thuong. Cung ddng quan didm vdi Nguydn Thi Hi Thinh, Ld Tbi Thu Hud vi cdng sy (2010) da chi ra mdt thyc trang li ngudi din t i chd cd vide lim da chuydn sang tinh trang thit nghidp - khdng cdng in vide lim sau khi bi thu hdi dit, md khu cdng nghidp.
Bdng 2: Su Ihay ddi vi hogt ddng nghi nghiip cua ngudi ddn sau khi thu hdi ddt (LiThiThu Hui vd cdng sif, 2010)
Trudc khi thu hdi di't Sau khi thu
bdi dit
Hoat ddng nghd nghidp San xuit
ndng nghiep 78%
0%
Budn bin nho 3,5%
20,9%
Cdng nhin/
Lim Thud 18,5%
14,9%
Thit nghidp
0%
64,2%
2.4.3. Chdc ndng gido due eon cdi, dudi tdc ddng ciia dd thi hda ciing thay ddi
Trudc diy, trong gia dinh truydn thdng, cha me hoin toin dim nhin
chic ning giio due con cii, cd thd ndi giao due gia dinh ddng vai trd quan
ttpng trong vide cung cip kid'n thic, ky ning, thii dd cho thd hd sau. Hidn nay,
dudi tic ddng ciia dd thi hda, trd em khdng cdn bi Id thudc hoin toin vio cha
me, nhi trudng vi cic kdnh thdng tin da dang cung cip rit nhidu kidn thic cho
trd vi nhu viy cd thd thSy vai trd, chic ning giio due cua cha me ddi vdi con
cii mang nhttng sic thii khic. Cha me khdng cdn thuin tiy dya vio kinh
nghiem cua minh dd hudng din con cii mi phii lim thdm nhidm vu Ipc nhiing
tic ddng cua nhttng ngudn thdng tin, cua cic kdnh giio due kiiic ddn con cii,
mudn lam tdt chic ning niy ddi hdi cha me cung phai hpc hdi, cip nhit kidn
thic ndu khdng thi khdng thd lim tdt vai trd dinh hudng, cd vin trong giio due
con cii. Dd thi hda d nhttng vung ven noi ma khdng phai tit ca cic dng bd ba me ddu cd d i thdi gian, kidn thic, ky ning, didu kien kinh td dd giao due con cii vi mpt trong cich giai quydt vi'n dd hp lya chpn ia giii gim "tuyet ddi" bpn tre cho trudng hpc vi ri't nhidu tinh hud'ng gid khdc gid cudi da didn ra.
2.4.4. Chiic ndng thda mdn nhu edu tinh cdm eua cdc thdnh viin trong gia dinh
Gia dinh l i mdt nhdm xa bdi die biet, cic thinh vien trong gia dinh gin kdt vdi nhau vd tinh cam bay ndi cicii khic gia dinh chfnh li td im, nhu ciu tuih cam, cim giac gin bd, dupe bio ve, che chd ching ta thudng tim thiy Uong gia dinh. Nguydn IChic Vien khi bin vd gia dinh da khing dinh: Chdi kii dinh Ihifc thu mpi lebdo gia dinh Id tinh yiu ldn nhau giiia nhiing ngudi duac chung sdng v&i nhau. Chic nang niy dupe thda man trong cic sinh boat chung gitta cic thinh vidn trong gia dinh. Dudi tic ddng cia dd thi hda, chic ning nay ciing cd nhttng bid'n ddi: Nhd dd thi hda nhidu gia dinh trd ndn khi gia hon, khi cd didu kidn vd kinh td, ngudi ta nghi nhidu ddn cic nhu ciu c i nhin, ddn su hudng thu ci nhin, sy chim lo tinh thin cho cic thanh vidn khic trong gia dinh hi giim sit. Dd tbi hda da phi vd biu khdng khf binh ydn cia gia dmh, con cii khdng tim thiy sy binh ydn bdn cha me, vp chdng miu thuin luc dye vi cd nhidu tidn hoic vi qui thid'u thdn vd kinh td.
2.4.5. Tdc ddng ciia dd thi hoa din dinh hu&ng gid tri, ldi sdng, phuang thdc hdnh vi ling xic eua gia dinh ven dd
Do cic ludng vin hda dd tbi du nhip, nhidu gii tri ddng nhit vdi truydn thdng, bdn canh dd xuit hidn nhttng gii tri mdi khdng phi hpp vdi phong tyc, tip quan dua dd'n miu thuin trong ldi sdng gitta cic the be. Diy cung li mpt trong nhttng rio can lam Idng leo ban mdi quan be gitta cic thanh vien trong gia dinh vung ven dd dudi tic dpng cua "con idc" dd tbi hda.
Nhu tren da ndi, dinh budng gii tri cia gia dinh ven dd thay ddi khi cd sy xim nhip cia ldi sdng dd tbi, cic gii tri vin hda, khudn miu xa hdi dd thi ca tfch cyc va tieu cyc dang tttng ngay, tttng gid len ldi vao cic mii nhi ven dd.
Nhihig yd'u td mdi xim nhip vao gia dinh: tre ham thich trd vui mdi, sdng tu do, vupt ra ngoii tim kidm soit cua cha me; nhiing trd tidu khidn, giii tri mdi thu hit ngudi din (Id dd, cd bac, mai dim, ma tiy...); nhu ciu vit chit, nhu ciu ci nhin dupe phit tridn thay vi cCf kd't, gin kdt by sinh vi nhau, hy sinh cho gia dinh...
Thu nhip cua gia dinh ven dd cd co hdi duoc cii thidn, bdn canh thu nhip ttt nghd ndng la nhttng ngudn thu t i cac hinh thic lao ddng, dich vu khic - thu nhip cao hon song cd phin khdng dn dinh, do cdng vide cia ngudi din ven dd la khdng cd dinh, diy cung la yd'u td inh hudng dd'n ldi sdng, cich thic sinh boat cua tiing gia dinh ven dd.
TAP CHfTAM Ly HOC, Sd4 (157), 4 - 2012 97
Nhttng tic ddng tidu cue khic cia dd tbi hda nhu: thit nghidp, d nhidm mdi trudng, td nan xa hdi, thdi gian nhin rdi... cung inh hudng manh ddn chit lupng cudc sdng cua ngudi din ven dd.
3. Kdt luin
Xin mupn ldi cua Tdn Ntt QuJ-nh Trin dd kdt thuc cho bii vidt niy: Dd thj hda, vdi ban chit l i mdt hidn tupng chuydn ddi kinh td, xa hdi, vin hda phic hpp, vi viy ddi bdi phii cd nhing chidn lupc phit tridn ddng bd, trong dd vide dim bio ning cao chit lupng sdng (vit chit - tinh thin) cua ngudi din ven dd li muc tidu trpng tim, dd vung ven dd xing ding l i noi sdng, nghi ngoi vi lim vide cua hp c h i khdng phii li mdt bing ching cua sy thit bai trong quy hoach vi md rpng dd thj d Vidt Nam.
Til lidu tham khao
1. Tdng Van Chung, A3 hdi hpc ndng thdn, NXB Dai hpc Qude gia. Hi Ndi, 2000.
2. Ding Canh Khanh, Ld Thi Qaf, Gia dinh hpc, NXB Lf luin cbuib tri, 2007.
3. Ngd Cdng Hoan, Tdm ly hoc gia dinh, NXB Dai hpc Su pham Hi Ndi, 1993.
4. Ld Thi Thu Hud va cpng sy, Tdc ddng ciia viic Ihu hdi ddt ndng nghiip din ngudi ddn trong qud Irinh dd thi hda ddc thd cdng nghiip hda xd Bd Hiin - huyin Binh Xuyen - linh VTnh Phuc, 2010.
5. Phan Thi Mai Huong, Nhiing bii'n ddi ca bdn vi Idm ly cOa cu dan ving ven dd dd dugc dd thi hda. Hi Ndi, 2006.
6. Trin Thu Huong, Bao cao tdm til nghidn ciu: "Xung ddt gia dinh d ving ven dd trong qud trinh dd thi hda", Ngay nghien cihi sinh KHXH khu vyc Ddng Nam A - Cic nghien cihi Tim ly htpc: Mdi tru&ng gia dinh, mdi trudng giio due vi sy phit tridn cua Ire em. Ha Npi, 2011.
7. Tmong Quang Lam, Tinh cd kit vg chdng trong gia dinh ngitdi ddn ving ven dd, Khoa luin td't nghidp khoa Tim 1^ hpc, 2009.
8. Trinh Duy Luin, Xa hdi hgc dd thi, NXB Khoa hpc Xa hdi. Hi Ndi, 2004.
9. Vu Hao Quang, Gia dinh Viet Nam, quan hi quyin life vi xu hudng biin ddi, NXB Dai hpc Qude gia. Hi Ndi, 2006.
10. Nguydn Thi Hi Thanh, Nghiin ciu Idc ddng cia viic chuyin ddi si dung ddt ndng nghiep din ngu&i ddn ven dd Hd Ndi Irong qui trinh dd thi hda. Hi Ndi, 2007.
11. Tdn Nu Quynh Trin, Vdn hda ling xd irong bdi cdnh dd Ihi hda (trudng hop thinh phd Hd Chf Muii).
12. Nguyen Thanh Tuin, Biin ddi vin hda dd Ihi Viet Nam, NXB Van hda Tbdng tm va Vien Van hda, 2006.
