KÊ TOÁN - KIỂM TOÁN
KINH NGHIỆM THựC hiện APA - CÔNG CỤ CHỐNG CHUYEN giá
TẠI MỘT SÔ NƯỚC TRÊN THÊ GIỚI
• TRẦN THỊ LUẬN
TÓM TẮT:
APA thường được sửdụngđể kiểm soát việcchuyển giá của cácbên có quan hệ liên kết cũng như trongviệc phân chia lợi nhuận củacác cơ sở thường trú. Việc áp dụng APAsẽnâng caohiệu quả công tác quản lýthuế, giảmchi phí tuânthủ pháp luậtthuế,xácđịnhgiá thị trường trong giao dịch liên kết phù hợpvớibảnchấthoạtđộngkinh doanh làmphátsinhmức lợi nhuận thíchhợp để thực hiện nghĩa vụ thuếthunhập và ngănngừa việc đánhthuế trùng, giảm thiểutranhchâp về giá chuyển nhượng tronggiao dịch liênkết, qua đó góp phần tíchcựctrong quátrình đẩy lùi hoạt động chuyểngiácủacác doanh nghiệp.
Từkhóa: APA, thỏa thuậnxác định giá, công cụ chống chuyểngiá.
1. Khái niệm APA
Thỏa thuận trước về xác định giá (Advance PricingAgreement- APA)là thỏa thuận bằng văn bản, đượcthực hiện trước khi các giaodịch liên kết xảy ra, để xác định một nhóm các nhân tố (như phương pháp tính, các điều chỉnh và so sánh thích hợp, các giả định trong yếu sẽ xảy ra trong tương lai,...) làmcơ sở choviệcxác định mức giá chuyển giao thíchhợp trong các giao dịch liên kết của đối tượng nộpthuế trong khoảngthờigian nhấtđịnh.
APA là một dạng camkếtmang tính pháp lý giữa cơ quan thuế (của một hoặc nhiều nước) và đối tượng nộp thuế (ĐTNT) được xâydựng trước khi có giao dịch Hên kết, theo đó các yếu tố để xác định giá chuyển giao như phương pháptínhgiá, các yếu tố so sánh,điềuchỉnh hay cácgiả định có liên quan đến mức thay đổi về giá trong tương lai được thỏa thuận trước vàsẽ cóhiệu lực áp dụng khi các giao dịch liên kết diễn ra (theo đúng các điều kiện đãmô tả)trong một thời kỳ nhấtđịnh. APA có mục đích bổ trợ về mặt quản lý khi các phương pháp truyền thống khó cóthể ápdụng một cách hiệu quả.
- Đôivới cơ quan thuế: Phương pháp APA cung
cấp một lộ trình thực hiện nghĩa vụ thuế kháđầy đủ của đối tượngnộpthuếtrong tương lai,giúpcơ quan thuếchủ động hơn khi thu thuế; giảm đượcchi phí tuân thủ vì trong thời hạn thực hiện APA cơ quan thuế không cần phải thanh tra kiểm tra chuyển giá chừng nào đối tượng nộp thuếvẫn còn tuân thủ những quy định đã được thống nhất trong APA;
giảm được rủi ro kiện tụng trongtrườnghợpkhông có sự nhât trí về quyết địnhthanh tra của cơ quan thu thu thuế vì APAdựatrên nguyên tắc tự nguyện;
củngcố mối quan hệ giữa cáccơ quan thuế vàgiữa các cơ quan thuế với đối tượng nộp thuế, qua đó tạo ra sự tin tưởng lẫn nhau trong hợp tác thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước.
- Đốivớiđốitượng nộp thuế: PhươngphápAPA tạo môi trường thuế thuận lợi cho người nộp thuế, giúp đối tượngnộp thuế dự báođượcmứcthuế phải nộp trong một khoảng thời gian nhất định trong tương lai và nhờ đó tránh được những bất ổn về nghĩa vụ thuế hay phạt hành chính... có thểxảy ra trong quá trình thanh tra chuyển giá, giúp đôi tượng nộp thuê chủ động trong việc xây dựng kế hoạch kinh doanh; loại bỏ rủi ro liên quan đến kiệntụng
SỐ6-Tháng 4/2022 395
TẠP CHÍ CÔNG THƯƠNG
trong trường hợp không thống nhát về quyết định thanh tra chuyển giá của cơ quan thuế, giúpdoanh nghiệp tránh đượcbịđánhthuế trùng, nếuthamgia APA song phương hoặc đa phương.
2. Kinhnghiệmáp dụng APA của một sô' quôc gia trên thế giới
2.1. Kinhnghiệm của TrungQuốc
về
văn bảnquyphạm pháp luật:- APAđược quy định tại Điều 42 Luậtthuế Thu nhập doanh nghiệp (Luật thuếTNDN), Điều 113 Quy định về thực hiện Luật thuế TNDN: Điều 42 Chương 6 “Điều chỉnh về thuếtrong trường hợpđặc biệt” Luậtthuế TNDNquy định: “Mộtcông ty có thểnộpcho cơ quan thuế tài liệu về nguyên tắc xác định giá và phương pháp tính toán áp dụng trong cácgiao dịch liên kết của công ty. Thôngquađàm phán vàphê duyệt,cơ quan thuế có thểký kết một thỏa thuận xác định giátrước với công ty”.
Điều 113 Quy định về thực hiện Luật thuế TNDNquy định: “Thỏa thuận xác định giá trước” quy định tại Điều42 Luật ThuếTNDN là thỏa thuận giữa một công ty và cơquan thuế saukhicông ty đó nộp hồ sơ và tiến hành đàm phán với cơ quan thuế về nguyên tắc xác định giá và phương pháp tính toán áp dụng vớigiao dịch liên kết theonguyên tắc giá thị trườngchocácnăm trong tươnglai.
- Quy trìnhthựchiện và quảnlý APAhàng năm được quy định thêm tại Chương 6 Biện phápthực hiện điều chỉnh thuế đặc biệt (Thông tư số 2, quy định cơ bản về xác định giá thị trường tại Trung Quốc).
về cơ quancó trách nhiệm chính trong chương trìnhAPA:
- APA đơn phương: đượcđàm phán vàký kết tại cấpcơ quan thuế địa phương với sự tham giahướng dẫn kỹ thuật củaCơ quan quản lýthuế Trung Quốc.
- APA song phươngvà đa phương: Phòng thuế quốctếcủaCơ quan quản lýthuế Trung Quốc là cơ quan có thẩm quyền. Giám đốc Phòngthuếquốctế ủy thác quyền đàm phán cho Bộ phận chông trốn thuếthuộc Phòng thuế quốc tế. Cơ quan thuế địa phươnghỗ trợ Bộ phận chống trốn thuếthực hiện thu thập thông tin và tiến hành phân tích.
- Nguồn lực chuyênmôn: trên 100 chuyên gia về xácđịnhgiá thị trường.
về Quy trình, thủ tục thực hiện APA (gồm 6 bước):
Bước 1: Họp trước khi nộp hồ sơ
- Nếu cơ quan thuế chấp thuận: đưa ra “Thông báo đàm phánchính thức về APA”.
- Nếu cơ quan thuế không chấp thuận: đưa ra
“Thông báo từ chối APA”. (trongvòng 15 ngày) Bước 2:Nộp hồ sơchínhthức
- NNT nộp đơn yêu cầu APA trong vòng 3 tháng.
Bước 3: Kiểmtra và đánh giá
- Cơ quan thuế kiểm tra hồ sơ APA từ 5 đến 8 tháng.
Bước 4: Đàmphángiữa cơquan thuế và NNT Bước 5:Thỏathuận và ký kết
Bước 6:Thực hiện và giámsát - NNT thực hiện và khai báo.
- Cơ quanthuêgiám sát.
Thống kê chương trình APA đãthực hiện:
- Chương trình APA hiện tạicó hiệu lực từ năm 2008. Tuy nhiên, trong giai đoạn 1998 - 2008, cơ quan thuế địa phương và Cơ quan quản lý thuế Trung Quốc đã đàm phán và ký kết được nhiều APA vớiđốitượngnộpthuế.
- Trong 5 năm (từ2005 đến 2009): ký 53 APA (41 APA đơn phương và 12 APA song phương;
trong 12 APA song phương: châu Á: 9,châuÂu: 2, Mỹ: 1). Năm 2009:ký 7 APA song phương, 5 APA đơn phương.
- Phương pháp xác định giá thị trường đượcáp dụng nhiều nhất trong các APA: phương pháp so sánh lợi nhuận.
- Loại hình giao dịch liênkết chủ yếu: mua và bántài sản hữu hình.
về một số vấn đề khác:
- Thờihạn áp dụng APA: từ 3đến5năm.
- Mối quan hệ giữa APA vớinộiluật: APA thay thế quy định của nội luật.
- Phítham gia APA: không thu phí.
- Khả năngáp dụng hồitô đốivới APA: theo đề nghị của đốitượng nộp thuếvà được cơ quan thuế chấpthuận.
- GiahạnAPA: không phảinộp phí.
- Thông tin yêucầu trong hồ sơ APA:
+ Thông tin củacác bên liên kếttrong APA.
+ Lịch sửhoạt động kinh doanh, cơcấutổchức của tập đoàn, sở hữu, vốn, thỏa thuận tài chính, hoạt độngkinh doanhchủ yếu, địa điểm hoạtđộng và cácgiaodịch chính.
+ Mô tả cácgiao dịch được xem xét, giátrị giao dịchvàmốiquanhệcủa các giao dịch này với các giao dịch khôngđược xem xéttrongAPA.
+ Đối với mỗi đối tượngđược xem xét, phân tích chi tiết các chức năng, hoạtđộng kinh tế đượcthực hiện, tài sản sử dụng, chi phí kinhtếphảitrả, rủi ro
39Ó SỐ 6 - Tháng 4/2022
KÊ TOÁN - KIỂM TOÁN
phải gánh chịu, điều khoản hợp đồng, và điềukiện kinhtế liênquan.
+Bảnsao hợp đồngchocácgiao dịch nội bộ.
+ Dữ liệu tài chính và dữ liệuvề thuếtrong tối thiểu 3 năm.
+ Hồ sơ tuân thủ! nguyên tắc xác định giá thị trường.
+ Bất kỳ quy định hoặc hiệp định về thuế nào liên quan đến phương pháp xácđịnhgiá thị trường được đềxuất.
+ Phân tích các vấn đề hiện tại và trước đó liên quan đến giao dịchđược xemxét mà cơ quan thuế đã nêu ra trong quá trình thanh tra các giao dịch này.
+ Phân tích chi tiết, toàn diện về lựa chọn phương pháp và lý do lựa chọnphươngpháp.
2.2. Kinh nghiệmcủa Malaysia về văn bản quy phạm pháp luật:
Mục 138C củaLuật ThuếTNDN:
- Theo mục này và bất kỳ quy định nào trong Luật này,căn cứ và hồ sơ gửi Tổng cục trưởngbởi bất kỳdoanh nghiệp nào có giaodịchquabiêngiới với một bên liênkết.
+ Tổngcục trưởng có thể ký kết một thỏa thuận giátrướcvới doanh nghiệp đó; hoặc
+ Trong trường hợp áp dụng mục 132, các cơ quan có thẩmquyền có thểký kếtmột thỏa thuận giá trước, để có thể xác định phương phápchuyển giá được sử dụng cho bấtkỳ sựphân bổ thu nhập hoặc chi phí nào trongtương lai, đảmbảogiá giao dịch theo giáthịtrường.
- Hồ sơtheo như tiểu mục đầu tiên phải được trình bàytheo như mẫu được quyđịnh vàbao gồm những nội dungchitiếtmà Tổngcụctrưởng có thể yêu cầu.
- Những giao dịch được đề cập trong tiểu mục đầu tiên có thể được hiểulà giaodịch giữa:
+ Các doanh nghiệp mà trong đó một doanh nghiệp kiểm soát doanh nghiệp còn lại;
+ Nhữngcá nhân là họ hàng của nhau;
+ Các doanhnghiệpcùng chịu sựkiểmsoát của mộtdoanh nghiệp khác.
về Cơ quan có tráchnhiệm chính trong chương trình APA:
Cục đa quốc gia
- Cơ cấu Cục đa quốcgia gồm4bộ phận:
+ Đội thanhtrachuyểngiátại cơ sở;
+ Đội thanhtrachuyểngiátại cục;
+ APA/MAP;
+ Chính sách.
Thống kê chươngtrìnhAPA đã thực hiện:
- Đã ký được 2 APA đơn phương; nhiều hồ sơ đang xem xét giải quyết.
- Thời gian cần thiết để ký 1 APA: từ 6 - 12 tháng đối với thỏa thuận đơn phương, từ 12-24 tháng đối vớicác thỏa thuận khác.
- về nguyên tắc, các doanh nghiệp đang trong quá trìnhthanh trakiểm tra thuế thìsẽkhông được xem xét để thực hiện đàm phán APA. Tuy nhiên, trên cơ sở về sựlinh độngtrong quá trình xem xét hồ sơ,kết quả củaviệc thanh tra, kiểm tra cũng có thểhỗtrợvà xem như một kênhthôngtin cho việc xem xét 1chương trình APA.
- Thời hạn áp dụng APA:từ 3đến5 năm.
- Phíthamgia APA: không thu phí.
3. Giảipháp ứng dụng APA của Việt Namdựa trênkinh nghiệm quốctế
Thứ nhất, xây dựng vàhoàn thiện hệ thông các văn bảnhướngdẫn ápdụng APA. Những văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn áp dụng APA phải cụ thể hơn,đi kèm với những hướng dẫn chi tiết, rõ ràng và thốngnhấtcho phép cơ quan thuếthựchiện đàm phán APA với các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty Đa quốc gia. Bêncạnhđó, cầnđưa ra thêm quy địnhvềgiới hạn thờigiancụ thể cho từng bước thực hiện APA.Quyđịnh này nhằmtránhtình trạng cán bộ thuế (do thiếu kinh nghiệm hoặc do tác phong làm việc chậm, thiếu nghiêm túc) kéo dàithời gianthực hiện APA, gây khó khăn cho các doanh nghiệp.
Thứhai, hoàn thiện bộmáy thực hiệnAPA. Để có thể thựchiệnthành công các thỏa thuận APA, Tổng cục Thuế và các Cục thuế địa phương cần phải thiết lậpmộtcơquan dưới quyềnchuyên trách quản lý APA chịu trách nhiệm thi hành APA từ bước tham vấn trước khinộp hồ sơ, chođếnviệc ký kết vàgiámsát thực hiện APA.
Thứba, xây dựng cơ sở dữliệu (CSDL)về đối tượng nộp thuế để phục vụ choviệc đàm phán APA.
Có một CSDL vềĐTNTđầy đủvàđáng tin cậy là mộttrong những điều kiện quan trọng để cơ quan thuế đàmphán thành công APA vớiđối tượng nộp thuế. Do đó,việc xây dựng CSDL về giá chuyển giao hếtsức cần thiết đốivới Việt Nam hiện nay.
Thứ tư, đẩymạnhcông tác tuyên truyềntới các doanh nghiệpáp dụng APA. DoAPAlà biện pháp thỏa thuận có lợi cho cả cơquan thuế và ĐTNT, nên Tổng cục Thuế cần tăng cường hiểu biết cho các doanh nghiệp vềlợi ích mà APAđem lại. Các biện pháp có thể áp dụng đó là tổ chức cáchội nghị,
SỐ6-Tháng 4/2022 397
TẠP CHÍ CÔNG THƯƠNG
hội thảo, biên soạn sách hỏi đáp, đưa ra những hướng dẫn và quy địnhchi tiết cụthể hơn về APA.
Thứ năm, tăng cườnghợp tác quốctếvới các cơ quanthuế nước ngoài thông qua ký kết các Hiệp định thuế. Để việc triển khai chương trình APA
được hiệu quả, cơ quan thuếViệt Nam cần tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác với các cơ quan thuế nước ngoài thông qua ký kết các Hiệp định thuế, trongđó cần chú ý đưa thêm vào Hiệp định thuế các điều khoảncần thiết ■
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Thùy Dương, (2014), Việt Nam nên chọn APA song phương hay đa phương, Tạp chí Tài chính, https://thoibaotaichinhvietnam.vn/viet-nam-nen-chon-apa-song-phuong-hay-da-phuong-50605.html
2. Nguyễn Thị Lan, (2014), vấn đề địnhgiáchuyểngiaocủacáccôngtyđaquốcgiahoạt độngtrên lãnh thổ Việt Nam -Thực trạngvà giải pháp, Báo cáo tóm tắt đềtài khoa học và công nghệcấp Bộ,Mã sốB2012-08-07,Trường ĐạihọcNgoạithương.
3. Bộ Tài chính(2013), Thông tưsô'201/2013/TT-BTC, hướng dẫnviệc áp dụngThỏathuậntrước phươngpháp xác định giátínhthuế(APA)trong quản lý thuế.
4. Transparency International Organisation. (2013). Corruption Perceptions Index. Berlin, Germany:
Transparency International Organisation.
Ngày nhận bài: 11/2/2022
Ngày phản biện đánh giá và sửa chữa: 3/3/2022 Ngày chấp nhận đăng bài: 13/3/2022
Thông tintác giả:
ThS. TRẦNTHỊ LUẬN Khoa Kế toán
TrườngĐại học Kinh tế ■ Kỹ thuật công nghiệp
EXPERIENCE IN USING THE ADVANCE PRICING AGREEMENT - THE ANTI-TRANSFER PRICING
TOOL OF SOME COUNTRIES
• Master. TRAN THI LUAN Faculty of Accounting
University of Economic and Technical Industries
ABSTRACT:
Advance pricing agreement (APA) iscommonly used to control the transfer pricing between related parties and the profit distribution of permanent business establishments. The implementation ofAPA will improve the efficiency of tax administration, reduce the cost of tax compliance, determine themarket price in related-party transactions in accordance withthe nature of business activities whichgenerate profits to fulfilltheincometax obligationsand prevent double taxation, and minimize disputes over the transfer prices in related-partytransactions. The use of APA will activelycontributingto theprevention of transfer pricing.
Keywords: APA,pricing agreement, anti-transfer pricing tool.
