•Chủ nghĩa Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh 31
ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM VẶN DỤNG QUAN ĐIÉM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
VÈ MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG
GIỮA NHÀ NƯỚC, THỊ TRƯỜNG VÀ XÃ HỘI TRONG Sự NGHIỆP ĐỔI MỚI ĐẤT NƯỚC
ThS. LÊ MINH XUÂN1"1
Tóm tắt: Bài viếtphân tích quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin về mối quan hệ biện chủng giữa nhà nước, thị trường và xã hội. Từ đó, chỉ ra sự vận dụng của ĐảngCộng sản Việt Nam trong công cuộcđôi mới,xây dựngvà pháttriến đấtnước hiện nay.
Từ khóa: chủ nghĩa Mác - Lênin;Đảng Cộngsản ViệtNam; nhà nước; thịtrường; xãhội
I
Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về mối quan hệ biện chứng
•giũanhànước, thị trường và xã hội Thứ nhất,“nhà nước là sản phẩm củamột xã hội đã phát trìếntới một giai đoạn nhấtdịnh °
Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác -Lênin, nhànước không phải đượcđưa vào, áp đặt từ bên ngoài xã hội mà nó có nguồngốcởbên trong xãhội, nảy sinh từ đời sống xã hội. Chính “xã hội côngdân” làtiền đề, cơ sở hình thành nhà nước. C.Mác viết:
“Trên thực tế, gia đình và xã hội công dân là những tiền đề của nhànước, chính chúng mới lànhững yếu tố thực sự tích cực; nhưng trongtư duy tư biện thì tất cả điều đó đều bị đặt lộnngược”(2).
Trong Hệ tư tưởng Đức, C.Mác và Ph.Ăngghen đã nêu tư tưởng về vai trò quyết địnhcủa chếđộtư hữu trong kinh tế đối vớichế
(,) Học viện Chính trị khu vực II, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Khoa học chính trị - Số 03/2022
độ chính trị: “Cơ cấu xã hội và nhà nước luôn nảy sinhra từ quátrình sinh sống của những cá nhân nhất định... của nhữngcánhân đúngnhư trong hiện thực, nghĩa là đúng như họ đang hành động, sản xuất một cách vật chất, tức là đúng như họhànhđộngtrong những giớihạn, tiền đề và điềukiệnvật chất nhất định, không phụthuộc vào ý chícủahọ”(3). Như vậy, xétđến cùng theo quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen thì cơsở kinh tế, cơ sở hạ tầng của đời sống xã hội là nguồn gốc củanhà nước.
Ph.Ăngghen cho rằng, nhà nước không phải là thứ quyền lực xa lạ, thần thánh, siêu nhiên từ bên ngoài áp đặt vàoxãhội, mà là sản phẩm củaxãhội -một xãhộiđãphát triển đến giai đoạn nhất định, phản ánh tình trạng mâu thuẫn không thể điều hòa được trong chính bảnthân xãhội đó.
Kếthừa tư tưởng của C.Mác vàPh.Ăngghen về nhà nước, V.I.Lênin tiếp tục nghiên cửu,bổ sung và làm rõ quan điểm “nhà nước là sản phẩm của xã hội”: “Xã hội đã chia thành các giai cấp, tức là chia thành các nhómngười mà
32 • Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ ChíMinh
nhữngnhóm này luôn luôn có thể chiếm đoạt laođộng của những nhóm khác, người này bóc lộtngười khác”(4). Ông cũng cho rằng, nhà nước chỉ được hình thành khi mâu thuẫn trong lòng xã hội- mâuthuẫngiaicấpphát triển cao: “Nhà nước là sản phẩm và biểuhiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được. Bất cứở đâu, hề lúc nào vàchừng nào màvề mặt khách quan, những mâu thuẫn giai cấp không the điều hòa được, thì nhà nước xuất hiện”(5). Theo quan điểm của V.I.Lênin, nhà nước vừa là sản phẩm, vừa là biểu hiện của những mâu thuần giaicấp khôngthể điều hòavànhà nước chính là sản phẩm củaxã hội - xãhội với một lực lượng sản xuấtphát triển làm phávờcác tổ chức, cơquan quản lý cũ,được ra đời trong xã hội không cógiai cấp.
Thứ hai, nhà nước“dứng trên xãhội và ngày càng táchrời khỏi xã Zwz’*6’
Không phảikhi nào xã hộicũng có nhà nước:
“Nhà nước quyết không phải là một quyền lực từ bên ngoài áp đặtvào xã hội. Nó cũng không phải là cái “hiện thực của ý niệm đạo đức”, là “hình ảnh và hiện thực của lý tính”
như Ph.Hêghen khẳng định. Đúng ra, nhà nước là sản phẩm của một xã hội đã phát triển tới một giai đoạn nhất định”(7). Trong xãhội cộng sảnnguyên thủy không cósựtồn tại của nhà nước, tổ chức xã hội đầu tiên của loài người, đó là thị tộc và bộ lạc. Nhà nước chỉ rađời khi xãhội cósự phân chia giai cấp, vì vậy dù tồn tại dưới hình thức nào thì nhà nước cũng phản ánh và mang bản chất giai cấp. về bản chất, nhà nước là công cụ thống trị của giai cấp thống trị: “Nhà nước là nhà nước của giai cấp có thế lựcnhất,của cái giai cấp thống trị về mặt kinh tế và nhờ có nhà nước mà cũng trởthành giai cấpthống trịvề mặt chính trị và do đó có thêm được những phương tiện mới để đàn áp và bóc lột giai cấp bị áp bức”(8), song để duy trì xã hội trong vòng “trậttự”, bảo đảm lợi ích, địa vịcủa giai cấp thốngtrịtrong xãhội, nhà nước phảithực hiện đồng thời nhiều chức năng, trong đó có chức năng xã hội.
Chức năng xã hội của nhà nước bắt nguồn từ nhiệm vụ giảiquyết những công việc chung của xã hội. Tuy nhiên, cần phân biệt những chức năng xã hội không có tính chất chính trị theo kiểu các cơ quan thị tộc, bộ lạcđảmnhiệm chức năng xã hội do nhà nước thựchiện. Nhà nướcthựchiện chức năng xã hội trongmối liên hệmật thiết với chức năng giai cấp. Song, vai trò công cụ thống trị giai cấp của nhà nước chỉ có thể thực hiện thông qua chức năng xã hội hay nói cách khác, chứcnăng xã hội là cơsở, điều kiện vàphương thứcthựchiệnchức năng giai cấp. Ph.Ăngghen khẳng định: “Ở khắp nơi, chức năngxã hội làcơsở của sựthống trị chính trị; và sự thống trị chính trị cũng chỉ kéo dài chừng nào nó còn thực hiện chức năng xã hội của nó”(9). Chínhchức năng xãhội củanhà nướcđãlàm cho nótrở thành một tổ chức công quyền - bệđỡ chosự thốngtrịcủanhà nước đối với xãhội. Vì vậy, sẽ là mơ hồnếu không thấy được tính chất chính trị, tính giai cấp của các chủtrương,chính sáchvà sự can thiệp của nhà nước vào các lĩnh vực kinh tế, tư tưởng, văn hóa, giáodụcvà xã hội. Neu quy các chức năng đa dạng của nhà nước về một chức năng giai cấp,hoặc tuyệt đối hóatính chất chính trị, tính giai cấp, chức năng xã hội, màkhông thấyđược hết vaitròtíchcựccủa chức năng xã hội trong sự phát triển của xã hội thì sẽ là một sai lầm phiến diện. Khi nhà nướcnắmquyền trong tay
“giai cấpđại biểu cho toàn thể xãhộitrong thời đại của mình”(10) nghĩa là giai cấp đang đóng vai trò tiến bộ và cách mạng, thì tính tích cực của chức năng xãhội thể hiệncàngrõ rệt.
Thứ ba, mối quanhệ biện chứng giữa nhà nước, thịtrường vàxãhội
Nhànước với vai trò là một thiết chế chính trị-xã hội quantrọng, đại diệncho lợi ích của giai cấp cầm quyền đã can thiệp vào xã hội nhằm thúc đẩysự phát triểncủaxã hội, đặcbiệt làsự phát triển về năng suấtlaođộng (lĩnhvực kinh tế) theo chiều hướng phục vụ cho lợi ích của giai cấp mình. Vớitư cáchlà một bộ phận thuộc kiến trúc thượng tầng, nhà nước không chỉ làngười quản lý, ban hành các quy định,
Khoa học chính trị - số 03/2022
• Chủnghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ ChíMinh
luật chơi trên thị trường, mà cònđóngvai trò là chủ thể của hoạt độngsảnxuất,là ngườimua và báncác hàng hóa, dịchvụ trênthị trường. Đối với mỗi một kiểu thị trường khác nhau thì mức thâm nhập, can thiệp của nhànước đối với thị trường cũng hết sứcđa dạng và phong phú. Mối quan hệ giữa nhànước và thị trường xuất phát từ chínhnhucầucủacảhai bên, đó là mối quan hệ tấtyếu, tương tác phụ thuộc nhau. Vai trò, chức năng củanhànướcvà thị trường biển đổi, gắnliềnvớisự biến đổi của lực lượng sản xuất.
Nhà nước là một tổ chức xã hội đặc biệt của quyền lực chính trị được giai cấp thống trị về mặt kinh tế lập ra nhằm thực thi quyền lực chính trị của giai cấp mình. Tuy nhiên, nó không chỉ là một tổ chức xã hội “thuần túy”, mà còn là một bộ máy quản lý xã hội. Ngay từ đầu bộ máy này đã nằm trongtay giai cấp có the lực nhất - giai cấpthống trị về mặtkinh tế.
Nắm được nhànước đồng nghĩa với việc giai cấp nàynắm được quyền thống trị về chính trị và có thêm những công cụ, thủ đoạn mới để củng cổ sự thống trị trong lĩnhvực kinh tế và tăngcường đànáp, bóc lột các giai cấp,tầnglóp bị ápbức. Thực chất củamối quan hệgiữa nhà nước, thị trường vàxã hội là ởchỗ,toàn bộ sự vận động củađời sống xãhội mà yếu tố quyết định làđời sống kinh tế, đã làm cho nhà nước vốn được nảy sinh từ xã hội, nhưngdo nhu cầu khách quan củaxã hội lại tách ra, trở thành cái độc lập, thậm chíđối lập với xã hội.
Thị trường được vậnhành theo quy luậtnhư:
quy luật giá trị, quy luật cung - cầu, quy luật cạnh tranh, quy luật giá trị thặng dư... Đây là những quy luậthoàn toàn khách quan.Nghĩa là, vận động tự thân theo cơ chếcủa thị trường.Tuy nhiên, thị trường không phải làvạn năng,hoàn hảo, tối ưu, nó cũng có những mặt trái, khuyết tật mà con người không bao giờmong muốn.
Khi nhắc đến thị trường ta không chỉ nhắc đến đó lànơidiễn ra sự mua bán, mà trongmối quanhệ với nhà nước quản lý,thì đó là các loại thịtrường, các yếu tổthịtrường và chủ thểtrên thị trường. Như vậy, quanhệ giữa nhànướcvà thị trường, vềthực chất là quan hệ giữa nhà nước
33
(vớitưcáchlàngười quản lý) với sự hình thành, phát triển của các loại thịtrường, các yếu tốthị trường vàcác chủ thểthị trường. Đâychính là quan hệ họp tác, bổ sungcho nhau, tùy thuộc vào nhau cùngpháttriển đểđạt đượclợi ích.
Thị trường vận hành và phát triển theo các quy luật khách quan,nhưng thị trường lạikhông phải là lực lượng vạn năng. Thị trường sẽ thất bại nếu như không thể phânbổ hiệu quảnguồn lực sản xuất ra hàng hóa, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của xã hội. Đồng thời, nếunhànước không can thiệp kịp thời, phù họp dẫn tớitình trạng cạnhtranh không lành mạnh, các tác động của ngoại ứng, ảnh hưởngtốt ít dần, trong khi đó, các ảnh hưởng xấu lại gia tăng thì thị trường cũngsẽ sụpđổ,khôngthể đạt được hiệuquảxã hội. Bêncạnh đó, kinh tế thị trường pháttriến sẽ kéotheo sự giatăngchênhlệch về giàu - nghèo dần tớisự bất ổncủa kinh tế vĩ mô.
Nhà nước không chỉ là người quản lý, ban hành các quy định, luật chơi trên thị trường, mà còn đóng vai trò chủ thê hoạt động sản xuất (nhất làcác hàng hóavà dịch vụ công),là người mua và bán các hàng hóa, dịch vụ trên thị trường. Như vậy, lúc này quan hệ giữa nhà nước,thị trường vàxã hội biểu hiện ra là quan hệ giữacácchủ thể trên thị trường, quan hệ giữa những người mua, ngườibán hàng hóavà dịch vụ chịu sựtương tác, ràng buộc cùa các quy luật kinh tế trên thị trường, cũng như sự quản lý điều hành của nhà nước thôngqua hệ thống quy định luật pháp vàcác côngcụ quản lý.
Quan hệ giữanhà nước và thịtrường, về bản chất là quan hệ lợi ích. Đó là lợi ích của nhà nước và các chủ thể trên thịtrường. Nhà nước thực hiện quản lýlà hướng tới mục đích bảo đảm thị trường phát triển hiệuquả. Thị trường phát triển chính là cơ sởkinh tế, bảo đảm sự phát triến của nhà nước. Vì vậy, trong xử lý quan hệ giữanhà nước và thị trường cần bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các chủ thể trên thị trường. Điều này cần khẳng định là, sự tương tác giữa nhànướcvà thị trườngđềuhướngđến gia tăng lợi ích, tạo rasự tăng trưởngnói chung của các chủ thể trênthị trường. Đây chính là
Khoa học chính trị - số 03/2022
34 • Chủ nghĩa Mác -Lênin, tưtưởng Hồ ChíMinh
mặt thống nhất trong mối quan hệ giữa nhà nước và thị trường, thúc đẩy nhà nước và thị trườnggắn bó,tương tác với nhau.
Nhànước banđầu được nảy sinh từ xã hội, tuy nhiên, càng về sau do hoàn cảnh,điềukiện thay đổi nhấtlà sựphát triển của lực lượng sản xuất, nhà nước đã dần độc lập với xã hội, trở thành côngcụ hữu ích của giai cấp cầm quyền để đề ra nhữngphươnghướng và biện pháptác động ngược trở lại xã hội nhằmđảm bảo, duy trì cho xã hội trong vòng “trậttự”, đồng thời thỏa mãn ở mứcđộnhất định nhu cầu của cộng đồng.
Bên cạnh đó, mối quan hệ nhà nước, thị trườngvàxãhội cũng làmối quan hệgiữa chủ thể với khách thể, khi nhà nước đóng vai trò là chủ thểquản lý nềnkinh tếthị trường và xã hội; là mối quan hệ giữacácchủ thểtrongnền kinh tế, khi nhà nướcxuất hiện với tư cách là một chủ thể trên thị trường, sẽ quan hệ bình đẳng với các chủ thể khác theoluật định.Quan hệ giữa nhà nước và thị trường cũng phản ánh mối quan hệ giữa cái chủ quan vớicái khách quan là vai trò, chức năng quản lý, điều hành của nhà nước, với nhân tố khách quan là các quy luật vậnđộng của thịtrường và yếu tố xã hội nhằm xác địnhsự “phân công”họp lý giữa nhà nước, thị trường và tác động của các yếu tố xã hội trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Thị trường luôn vận động theo các quy luậtkháchquan, chịu sựđiềutiết của nhà nước, lúc đó, nhà nước xuất hiện là các quy định,luật lệvà cáccông cụ điều tiết khác. Các công cụ này là sản phẩm chủ quan để định hướng, tạo luật chơi cho thị trường.
2. Sự vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam với mối quan hệ biện chứng giữa nhà nước, thị trường và xã hội
TạiĐại hộilần thứVI (năm 1986), Đảngđã đề ra đường lối đổi mới, pháttriển nền kinh tế hàng hóa nhiềuthành phần có sự quản lý của Nhà nước. Tuy lúc đó chưa khảng định trực tiếp mối quan hệ giữa nhà nước, thị trường và xã hội, nhưng trong đường lối, chú trương pháttriểnkinh tế củaĐảng đều phản ánhtính chất và sự gắn bó của các thành tố này với
nhau. Chủ trương xóa bỏ cơ chế quản lý tập trung, quan liêu, bao cấp, chuyển sang xây dựngcơ chế quản lý kinh tế mới. Cũng tạiĐại hội này, Đảngđãnhấn mạnh mối quan hệ giữa chính sách kinh tế với chính sách xã hội, kết họp chặt chẽkinhtếvới xã hội, xãhộivới kinh tế. Như vậy, Đảng đã đoạn tuyệt với cơ chế quản lý tập trung, quan liêu, bao cấp chuyển sang nền kinhtế mới - kinhtế hànghóa nhiều thànhphần vận hành theo cơchế thị trường có sự quảnlýcủa nhà nước. Đây làmột bướcđột phátrong tư duy kinh tế, thừa nhận cơ chế thị trường với sựtham gia củanhiều thành phần kinh tế bêncạnh kinh tế nhà nước.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (nãm 1991) đã khẳng định: “Phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã hội chù nghĩa, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhànước”*1°. Cương lĩnh cũng chỉ rõ,Nhà nước thực hiện quản lý bàng pháp luật, kế hoạch, chính sách và các công cụ khác: “Xây dựng và phát triển đồng bộ cácthị trường hàng tiêudùng,vật tư, dịch vụ, tiềnvốn, sức lao động... Xác định quyền của người sở hữu, quyền của người sử dụng tư liệu sản xuất và quyền quản lý củaNhà nước tronglĩnhvực kinh tế... Đổi mới và nâng cao hiệulực,hướng dần, kiểmsoátvà điều tiếtcủa Nhà nước”(l2). Đồng thời, cầnkếthọp tốt giữa tăng trưởng kinh tế với tiến bộxãhội; giữa đời sống vật chất và đời sống tinh thần; giữa đáp ứng nhu cầu trước mắtvới chăm lo lợi ích lâu dài; giữa cá nhân với tập thể và cộngđồng xã hội. Kếthợp và phát huyđầyđủvai trò củaxã hội, các đoàn thể, nhà trường, gia đình, từng tập thể lao động và tập thể dân cư trong việc chăm lobồi dưỡng hình thành con người mới.
Đại hội lần thứ VIII của Đảng (năm 1996) đã rút ra mối quan hệ giữa kế hoạch hóa với thị trường, giữa thị trường trong nước với thị trường quốc tế, giữa quyền quản lý của nhà nước và quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệpvề phân phối và lấy đó làm cơ sở cho việc tiếp tục đổimớicơchếquản lý kinh tếvới
Khoa học chính trị - số 03/2022
• Chủ nghĩaMác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
mục tiêuxóabòcơ chế tập trungquan liêu, bao cấp, tiếp tục tạo lập đồng bộ cơchế thị trường có sự quản lý của nhànước theo định hướng xãhội chủ nghĩa. Trong mối quan hệ giữa nhà nước, thị trường và xã hội, Đảng nhấn mạnh vai trò của thành tố nhà nước trong việc khắc phục những khiếm khuyết củathịtrường, cũng như tronggiải quyết các vấn đề xã hội: “Nhà nước thực hiện tốt chức năng: định hướngsự pháttriển;trực tiếp đầu tư vào một sốlĩnhvực để dần dắt nồ lực phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa... khắc phục, hạn chế mặt tiêu cực của cơ chế thị trường; phân phối và phân phối lại thu nhập quốc dân; quản lý tài sản công và kiêm kê, kiêm soát toàn bộ hoạt độngkinh tế, xã hội”<13).
Đại hội lầnthứ IX (năm 2001)củaĐảng đã xác định nền kinh tế thị trườngđịnh hướngxã hội chủ nghĩa làmô hình kinhtế tổng quát của ViệtNam trong thời kỳquáđộ lênchủnghĩa xã hội, đồng thời làm rõ một sốkhía cạnh liên quan đến nội hàm của mô hình này. “Nhà nước...
quảnlýnền kinh tế bằng pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách, sử dụng cơ chế thịtrường,áp dụngcác hình thứckinhtế và phươngphápquảnlýcùa cùa kinh tế thị trường đế kíchthích sảnxuất, giải phóng sứcsản xuất, phát huy mặt tích cực, hạn chế và khắc phục mặttiêu cực của cơ chế thị trường, bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động, của toàn thểnhân dân”(l4).Như vậy,trong mối quan hệ giữa nhà nước và thịtrường, Đảngxác định giữa chúng có mốiquan hệ bổ trợ, cùng nhauthúcđẩy tăng trường kinh tế. Trong mối quan hệ với xã hội, Đảng xác định: “Tăng trưởng kinh tế gắn liền với bảođảm tiến bộvàcông bằngxãhội ngay trong từng bước phát triển”(l5). Như vậy, trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,cảbathành tố nhànước, thị trường và xã hộiđềucó vaitrò quantrọng, tạo nguồn lực và động chotăng trưởng.
(1) C.Mác và Ph.Ãngghen, Toàn tập, t.21, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.252
(2) C.Mác và Ph.Àngghen, Toàn tập, t.l, Sđd, tr.313 (3) C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, t.3, Sđd, tr.36 (4) V.I.Lênin, Toàn tập, t.39, Nxb Tiến bộ, Matxcơva,
1977, tr.81
(5) V.I.Lênin, Toàn tập, t.33, Sđd, tr.9
(6), (7), (8) và (9) c Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, t.21, Sđd, tr.253,
252,255 và 253 _
(10) C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, t.20, Sđd, tr.389
(11). (12), (13). (14) và (15) £)àng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại
hội Đang thời kỳ’ đôi mới (Đại hội VI, VII, VIII, IX), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr.317, 317, 320, 636- 637 và 637
(l6) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lẫn thứXIII, 1.1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 130-132
Ke thừa tư duy của các kỳ Đại hội Đảng, Đại hội lần thứ XIII của Đảng (năm 2021) xác định rất rõ mối quan hệ giữanhànước, thị trườngvàxãhội: “Trong nền kinh tế thịtrường
35
định hướngxãhội chủ nghĩa, giữa Nhà nước, thị trườngvàxãhội có quan hệchặt chẽ. Nhà nước xây dựng và hoàn thiện thể chế, bảo vệ quyền tài sản, quyền kinh doanh, giữ ổn định kinh tế vĩ mô, các cân đối lớn của nền kinh tế... Thị trường đóng vai trò quyếtđịnh trong xác định giá cả hàng hóa, dịch vụ; tạo động lực huy động,phân bổ các nguồn lực; điều tiết sản xuất và lưu thông; điềutiết hoạt độngcủa doanh nghiệp, thanh lọc những doanh nghiệp yếu kém. Cáctổ chức xãhội có vai trò tạosự liên kết, phối hợphoạtđộng,giảiquyết những vấn đề phát sinhgiữacác thành viên; đại diện vàbảovệlợiíchcủacácthànhviên trong quan hệvới các chủthể,đối tác khác;cungcấp dịch vụhồ trợ chocác thành viên; phản ánhnguyện vọng, lợi ích của các tầng lớp nhân dân với Nhà nước vàtham gia phản biệnluật pháp,cơ chế, chính sáchcủa Nhà nước, giámsát cáccơ quan và đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước trong việcthực thipháp luật”(16).
Tóm lại, dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam đã dần hình thành quan điếmkháchquan khoa học vềmối quan hệ biện chứng giữanhànước, thị trườngvàxãhội trong quá trinh xâydựng nền kinh tế thịtrường định hướngxã hội chủ nghĩaở Việt NamQ
