NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG ÑÒA LYÙ
CUÛA CAÙC COÂNG TRÌNH KHAI THAÙC, SÖÛ DUÏNG NÖÔÙC TREÂN DOØNG CHÍNH SOÂNG HÖÔNG
Nguyễn Thám, Nguyễn Hoàng Sơn* Phan Anh Hằng**
1. Ñaët vaán ñeà
Soâng Höông laø con soâng lôùn nhaát tænh Thöøa Thieân Hueá, baét nguoàn töø caùc nuùi cao cuûa daõy Tröôøng Sôn, coù dieän tích löu vöïc khoaûng 2.830km2, chieám gaàn 3/5 dieän tích cuûa toaøn tænh, trong ñoù coù hôn 80% laø ñoài nuùi, 5% laø coàn caùt ven bieån, phaàn coøn laïi khoaûng 37.000ha ñaát canh taùc [2]. Heä thoáng soâng Höông ñöôïc taïo thaønh töø 3 nhaùnh chính laø soâng Boà, soâng Höõu Traïch vaø soâng Taû Traïch. Hai nhaùnh Höõu Traïch vaø Taû Traïch gaëp nhau ôû ngaõ ba Tuaàn (caùch thaønh phoá Hueá 15km veà phía nam) hôïp thaønh doøng chính soâng Höông, roài hoäi löu vôùi soâng Boà ôû ngaõ ba Sình (caùch Hueá 8km veà phía baéc) vaø ñoå vaøo phaù Tam Giang theo höôùng ñoâng baéc tröôùc khi chaûy ra bieån ôû cöûa Thuaän An.
Soâng Höông ñoùng vai troø heát söùc quan troïng ñoái vôùi ñôøi soáng kinh teá-xaõ hoäi cuûa tænh, laø nguoàn cung caáp nöôùc quan troïng cho haàu heát caùc ngaønh kinh teá, caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân Thöøa Thieân Hueá… Nhöng, do ñieàu kieän töï nhieân nhö ñòa hình, khí haäu phöùc taïp neân soâng Höông cuõng tieàm aån nhöõng ruûi ro nhö luõ luït, haïn haùn… gaây thieät haïi veà taøi saûn vaø tính maïng cuûa con ngöôøi.
Nhaèm haïn cheá nhöõng thieät haïi do luõ luït, haïn haùn gaây ra, baûo ñaûm söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi beàn vöõng, treân soâng Höông ñaõ vaø ñang ñöôïc
* Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá.
** Tröôøng Ñaïi hoïc Phuù Xuaân Hueá.
Hình 1. Moät soá coâng trình khai thaùc, söû duïng nöôùc chuû yeáu treân soâng Höông.
xaây döïng nhieàu coâng trình töôùi tieâu, phaùt ñieän vaø phoøng choáng thieân tai (Hình 1)… Tuy nhieân, beân caïnh vieäc mang laïi nhöõng lôïi ích kinh teá-daân sinh, thì caùc coâng trình ñoù cuõng gaây ra nhöõng thay ñoåi khoân löôøng veà ñieàu kieän töï nhieân vaø moâi tröôøng treân löu vöïc. Vì vaäy, vieäc nghieân cöùu, ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc coâng trình treân doøng chính soâng Höông ñeán ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá-xaõ hoäi vaø moâi tröôøng laø moät vieäc laøm coù yù nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn to lôùn.
2. Hieän traïng caùc coâng trình khai thaùc söû duïng nöôùc treân soâng Höông
Döïa vaøo muïc ñích, nhieäm vuï vaø haäu quaû taùc ñoäng cuûa caùc coâng trình khai thaùc, söû duïng nöôùc treân doøng chính soâng Höông, coù theå phaân thaønh 5 loaïi hình sau (Baûng 1):
- Caùc coâng trình thuûy lôïi ôû ñoàng baèng soâng Höông.
- Caùc coâng trình tieâu uùng, thoaùt luõ.
- Caùc coâng trình hoà chöùa thöôïng nguoàn.
- Caùc coâng trình caáp nöôùc.
- Caùc coâng trình keø.
Baûng 1: Caùc coâng trình khai thaùc, söû duïng nöôùc treân soâng Höông [1], [2], [3], [5]
Teân coâng trình Quy moâ Nhieäm vuï Ñòa ñieåm xaây döïng
(1) (2) (3) (4)
I. Caùc coâng trình thuûy lôïi ôû ñoàng baèng soâng Höông 1. Coáng ba cöûa ôû
ñaàu keânh 5 xaõ vaø 7 xaõ
3 cöûa, moãi cöûa roäng
1,2m, cao 2,5m Choáng luõ vaø caáp nöôùc Nham Bieàu, Höông Traø 2. Coáng Phuù Cam 6 cöûa x 4,5m Choáng luõ, caáp nöôùc vaø
ngaên maën Phuù Cam, Hueá
3. Ñaäp Ñaù Cao trình traøn 1,5m, daøi
204m, roäng 7,6m Ngaên maën, ngaên luõ tieåu
maõn, luõ sôùm Thaønh phoá Hueá 4. Ñaäp coáng La YÛ 23 cöûa, moãi cöûa roäng
3m, cao 1,3m Ngaên maën, giöõ ngoït vaø
tieâu uùng La YÛ,
Phuù Vang 5. Coáng, ñaäp
Thanh Haø Cao 2,5m, roäng 3m Choáng luõ tieåu maõn vaø
ngaên maën Quaûng Thaønh,
Quaûng Ñieàn 6. Ñaäp Thaûo Long Daøi 481m, cao 3,2m Ngaên maën vaø giöõ ngoït Phuù Thanh,
Phuù Vang II. Caùc coâng trình tieâu uùng thoaùt luõ
1. Ñeâ ngaên maën,
choáng luõ 34,5km ñeâ ven soâng,
20km ñeâ ven phaù Choáng luõ, ngaên maën. Haï löu ñoàng baèng nam soâng Höông, ven phaù 2. Coáng tieâu uùng, thoaùt luõ
- Haø Ñoà 3 cöûa x 2,5m Tieâu uùng, thoaùt luõ Quaûng Phöôùc - An Xuaân 3 cöûa x 2,5m Tieâu uùng, thoaùt luõ Quaûng Thaønh - Quaùn cöûa 3 cöûa x 2,5m Tieâu uùng, thoaùt luõ Quaûng Thoï - Phuù Thöôïng 3 cöûa x 2,5m Tieâu uùng, thoaùt luõ Phuù Vang - Caàu Long 6 cöûa x 2,4m Tieâu uùng, thoaùt luõ Phuù Vang - Coáng Quan 11 cöûa x 3,25m Tieâu uùng, thoaùt luõ Loäc Boån
(1) (2) (3) (4) III. Caùc coâng trình hoà chöùa thöôïng nguoàn
1. Hoà Taû Traïch 717km2 Caáp ñieän, laáy nöôùc töôùi,
choáng luõ Döông Hoøa,
Höông Thuûy 2. Hoà Bình Ñieàn 515km2 Caáp ñieän, laáy nöôùc töôùi,
choáng luõ Bình Ñieàn,
Höông Traø 3. Hoà Höông Ñieàn 707km2 Caáp ñieän, laáy nöôùc töôùi,
choáng luõ Höông Vaân,
Höông Traø 4. Hoà A Löôùi 331km2 Caáp ñieän, laáy nöôùc töôùi Hoàng Thaùi, A Löôùi 5. Hoà A Roaøng 46km2 Caáp ñieän, laáy nöôùc töôùi A Roaøng, A Löôùi IV. Caùc coâng trình caáp nöôùc
1. Caùc traïm bôm 430 traïm bôm, töôùi cho
49.920ha Töôùi nöôùc cho luùa, maøu Toaøn tænh 2. Nhaø maùy nöôùc Coâng suaát 104.625m3 /
ngaøy-ñeâm Caáp nöôùc cho saûn xuaát
vaø sinh hoaït Thuûy Bieàu, Thuûy Xuaân, Phöôøng Ñuùc
V. Caùc coâng trình keø
Caùc coâng trình keø 10.710m Choáng xoùi lôû bôø soâng Bôø soâng Höông
Qua thoáng keâ, coù theå thaáy raèng caùc coâng trình khai thaùc, söû duïng nöôùc treân soâng Höông raát ña daïng veà quy moâ vaø chuûng loaïi, taát caû chuùng ñeàu coù vai troø quan troïng trong vieäc ñieàu tieát nöôùc, baûo veä moâi tröôøng, chænh trò doøng soâng... nhaèm khaéc phuïc nhöõng khoù khaên vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc muïc ñích daân sinh-kinh teá cuûa nhaân daân trong vuøng.
3. Nhöõng taùc ñoäng ñòa lyù cuûa caùc coâng trình khai thaùc söû duïng nöôùc treân doøng chính soâng Höông
3.1. Taùc ñoäng ñeán taøi nguyeân ñaát
- Khi xaây döïng caùc hoà chöùa, ñaäp ngaên nöôùc vaø nhaø maùy thuûy ñieän ôû thöôïng nguoàn soâng Höông, nhaø nöôùc ñaõ phaûi söû duïng 12.002ha ñaát röøng vaø ñaát noâng nghieäp [4], laøm cho quyõ ñaát cuûa ñòa phöông giaûm ñi ñaùng keå. Beân caïnh ñoù, vieäc giaûi toûa, di dôøi, taùi ñònh cö cho 1.022 hoä daân ôû vuøng loøng hoà cuõng caàn moät quyõ ñaát khoâng nhoû ôû caùc ñòa phöông khaùc.
- Moãi naêm, löôïng buøn caùt vaø traàm tích lô löûng töø thöôïng nguoàn soâng Höông boå sung ñoä phì cho ñaát laø 1,48 trieäu m3/naêm. Nhö vaäy, vieäc hình thaønh caùc hoà chöùa ñaõ laøm giaûm ñoä phì nhieâu cho ñaát ôû vuøng ñoàng baèng do löôïng phuø sa bò giöõ laïi trong caùc loøng hoà.
3.2. Taùc ñoäng ñeán heä sinh thaùi döôùi nöôùc
- Caùc con ñaäp lôùn ñang xaây döïng treân thöôïng nguoàn soâng Höông seõ phaù vôõ moái lieân heä töï nhieân giöõa con soâng vaø vuøng ñaát noù chaûy qua, taùc ñoäng ñeán toaøn boä löu vöïc soâng vaø heä thoáng sinh thaùi noù hoã trôï. Heä sinh thaùi soâng vaø ñoàng baèng thích nghi chaët cheõ vôùi chu kyø hoaït ñoäng cuûa con soâng. Ñoäng thöïc vaät döïa vaøo luõ ñeå sinh saûn, aáp tröùng, di truù, luõ haøng naêm ñöa döôõng chaát vaøo ñaát... Taát caû caùc vaán ñeà treân coù nguy cô bò phaù vôõ, aûnh höôûng ñeán söï ña daïng sinh hoïc, laøm cho soá löôïng caùc loaøi caù vaø caùc loaøi thuûy sinh bò thay ñoåi. Ñaëc bieät laø nhöõng loaøi di truù theo muøa, laøm maát ñi caùc baõi ñeû trong muøa sinh saûn.
- Quaù trình trao ñoåi nöôùc giöõa soâng vaø bieån bò haïn cheá laøm giaûm ñaùng keå caùc loaøi ñoäng, thöïc vaät thuûy sinh. Caùc nhoùm soáng troâi noåi treân maët nöôùc (beøo) vaø soáng chìm (rong) ñaõ phaùt trieån maïnh caû veà quaàn theå vaø vuøng phaân boá. Söï buøng phaùt thöïc vaät thuûy sinh ôû soâng Höông ñaõ laøm giaûm ñi phaàn naøo tính thaåm myõ cuûa caûnh quan soâng Höông.
3.3. Taùc ñoäng ñeán theá giôùi ñoäng vaät
Hoà chöùa nöôùc cuûa caùc coâng trình thuûy ñieän ôû thöôïng nguoàn soâng Höông chieám moät dieän tích ñaùng keå ñaát ngaäp nöôùc, ñaõ laøm maát ñi heä quaàn theå thöïc vaät, voán laø thöùc aên nuoâi soáng ñoäng vaät. Haäu quaû laø nhieàu loaøi ñoäng vaät cuõng bò tieâu dieät hoaëc phaûi di cö ñeán nôi khaùc sinh soáng. Caùc loaøi thuù nhoû coù vuøng hoaït ñoäng heïp, di chuyeån chaäm nhö caày, meøo röøng, thoû naâu, teâ teâ...
trong quaù trình phaùt quang, thu doïn loøng hoà hoaëc khi tích nöôùc hoà coù theå bò tieâu dieät. Ñoái vôùi caùc loaøi ñoäng vaät lôùn nhö vöôïn, khæ, boø toùt... seõ phaûi di truù ñi caùc vuøng khaùc ñeå traùnh taùc ñoäng cuûa con ngöôøi trong quaù trình thi coâng cuõng nhö khai thaùc, vaän haønh hoà chöùa.
3.4. Taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng
Sau khi hoaøn thaønh caùc hoà chöùa ôû thöôïng nguoàn, ngoaøi vieäc caáp ñieän, caét giaûm luõ vaø ñaùp öùng nhu caàu duøng nöôùc cuûa caùc ngaønh kinh teá thì noù coøn coù vai troø ñaûm baûo doøng chaûy moâi tröôøng cho soâng Höông, vôùi löu löôïng qua ñaäp Thaûo Long laø 31 m3/giaây. Tuy nhieân, trong nhöõng thaùng ñaàu naêm 2010, löôïng nöôùc haï löu soâng Boà bò khoâ kieät do hoà Höông Ñieàn tích nöôùc, ñaõ laøm cho vuøng haï löu bò oâ nhieãm höõu cô vaø vi sinh vaät gia taêng. Beân caïnh ñoù, ñaäp Thaûo Long ôû haï löu ñoùng cöûa ñeå giöõ nöôùc ngoït ñaõ laøm giaûm löu toác doøng chaûy, bieán soâng Höông thaønh “hoà nöôùc” lôùn, gaây ra hieän töôïng “taûo nôû hoa”, möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô gia taêng vaøo muøa heø. Ngoaøi ra, vieäc suùc röûa, baûo döôõng maùy moùc cuõng laø nguyeân nhaân laøm cho caùc kim loaïi naëng nhö mangan vaø saét taêng cao töø 3 ñeán 10 laàn, gaây khoù khaên cho vieäc xöû lyù nöôùc.
3.5. Taùc ñoäng ñeán daân cö
- Söï xuaát hieän heä thoáng caùc coâng trình hoà thuûy ñieän, ñaäp daâng, coâng trình ngaên maën... treân soâng Höông ñaõ goùp phaàn naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân Thöøa Thieân Hueá, laø nieàm mong moûi seõ sôùm laøm thay ñoåi ñaùng keå dieän maïo cuûa moät vuøng ñaát voán coøn nhieàu khoù khaên, vaát vaû do thieân tai luõ luït, haïn haùn... haøng naêm gaây ra.
- Nhöng, vieäc xaây döïng caùc coâng trình lôùn ôû thöôïng nguoàn seõ phaûi di dôøi soá löôïng lôùn daân cö vuøng loøng hoà. Ña soá daân taùi ñònh cö laø daân toäc thieåu soá, neân vieäc di daân seõ laøm xaùo troän ñôøi soáng, phong tuïc taäp quaùn, phöông keá möu sinh cuûa ngöôøi daân. Khi boä phaän daân cö naøy di chuyeån ñeán nôi ôû môùi, caùc caáp quaûn lyù xaõ hoäi cuõng bò xaùo troän theo, gaây taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân.
- Haàu heát caùc hoà chöùa ôû thöôïng nguoàn soâng Höông ñöôïc xaây döïng töø ñoä cao 500-800m, vôùi toång dung tích höõu ích laø 1.071,7 trieäu m3 nöôùc. Ñaây ñöôïc ví nhö “quaû bom nöôùc” khoång loà treo treân ñaàu haøng vaïn ngöôøi daân thaønh phoá Hueá vaø vuøng haï löu, cuõng nhö uy hieáp ñeán quaàn theå di tích coá ñoâ. Do
ñoù, vieäc ñaûm baûo an toaøn cho caùc coâng trình, traùnh thaûm hoïa vôõ ñaäp, xaây döïng cô cheá vaän haønh lieân hoà chöùa laø ñieàu mong moûi cuûa moãi ngöôøi daân Thöøa Thieân Hueá.
3.6. Taùc ñoäng ñeán caùc ngaønh kinh teá 3.6.1. Noâng nghieäp
- Caùc coâng trình ôû haï löu soâng Höông coù taùc duïng raát lôùn trong vieäc ngaên nöôùc maën xaâm nhaäp töø bieån vaøo muøa heø ñeå giöõ nöôùc töôùi cho vuøng ñoàng baèng haï löu thoâng qua caùc coâng trình treân caùc soâng nhaùnh An Cöïu, Lôïi Noâng vaø giöõ nöôùc ngoït ñeå cung caáp nöôùc cho thaønh phoá Hueá vaø caùc khu coâng nghieäp trong tænh. Ñoàng thôøi, caùc coâng trình naøy cuõng nhaèm ngaên luõ tieåu maõn, luõ sôùm, tieâu uùng, baûo veä muøa maøng cho vuøng ñoàng baèng soâng Höông.
- Vieäc xaây döïng caùc hoà chöùa thöôïng nguoàn soâng Höông ñaõ ñaûm baûo ñöôïc yeâu caàu caét luõ sôùm, luõ tieåu maõn, giaûm luõ chính vuï, baûo veä taøi saûn vaø tính maïng con ngöôøi.
- Söï coù maët cuûa caùc hoà chöùa ôû thöôïng nguoàn cuøng vôùi ñaäp Thaûo Long ñaõ ñaûm baûo caáp ñuû veà löôïng cho nhu caàu duøng nöôùc cuûa toaøn vuøng ñoàng baèng soâng Höông vaøo muøa kieät, goùp phaàn ñöa naêng suaát luùa bình quaân taêng töông öùng töø 38,3 taï/ha leân 47 taï/ha. Tuy nhieân, vieäc vaän haønh hoà chöùa khoâng hôïp lyù seõ daãn ñeán nhöõng taùc ñoäng baát lôïi ñoái vôùi saûn xuaát noâng nghieäp (xaû luõ laøm gia taêng möùc ñoä ngaäp luït vaøo muøa möa hay tích nöôùc cho thuûy ñieän laøm gia taêng möùc ñoä thieáu nöôùc, gaây haïn haùn vaøo muøa khoâ).
3.6.2. Ngö nghieäp
- Xaây döïng caùc coâng trình thuûy ñieän ôû thöôïng nguoàn soâng Höông seõ haïn cheá nhöõng luoàng di cö cuûa caùc loaøi caù, laøm thay ñoåi ñieàu kieän sinh saûn, coù nguy cô laøm kieät queä nguoàn thöùc aên cuûa caù daãn ñeán nguoàn thuûy saûn bò giaûm, ñaëc bieät laø caùc loaøi caù quyù hieám. Thôøi gian qua, naêng suaát nuoâi caù loàng ôû haï löu soâng Höông vaø caùc soâng nhaùnh bò giaûm do nöôùc khoâng ñöôïc löu thoâng (tích nöôùc cho thuûy ñieän vaøo muøa khoâ) vaø bò ñuïc, neân caù ñaõ xuaát hieän beänh ñoám ñoû haäu, saûn löôïng giaûm töø 20 ñeán 30% so vôùi tröôùc khi hoà Bình Ñieàn ñi vaøo hoaït ñoäng.
- Vieäc hoaøn thaønh ñaäp Thaûo Long ñaõ ngaên löôïng doøng chaûy soâng Höông vaøo muøa kieät, gaây nguy cô maën hoùa nöôùc ñaàm phaù Tam Giang-Caàu Hai daãn ñeán laøm suy giaûm nguoàn thuûy saûn nöôùc lôï vaø aûnh höôûng ñeán coâng taùc baûo toàn caùc loaøi quyù hieám, loaøi ñaëc tröng cuûa vuøng ñaàm phaù.
3.6.3. Coâng nghieäp
Caùc coâng trình thuûy ñieän ôû thöôïng nguoàn soâng Höông coù toång coâng suaát laép maùy laø 290,7MW. Ñaây laø nguoàn ñieän boå sung theâm coâng suaát vaøo heä thoáng ñieän quoác gia, goùp phaàn laøm taêng saûn löôïng vaø oån ñònh nguoàn ñieän treân ñòa baøn, phuïc vuï ñaéc löïc cho coâng nghieäp hoùa vaø phaùt trieån ñoâ thò, noâng thoân. Ngoaøi ra, caùc hoà chöùa coøn ñaûm baûo cho nhu caàu duøng nöôùc ngaøy caøng taêng cuûa caùc khu coâng nghieäp treân ñòa baøn tænh Thöøa Thieân Hueá.
3.6.4. Caùc ngaønh du lòch-dòch vuï
- Du lòch laø ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá neân vieäc xaây döïng caùc hoà chöùa, ñaäp thuûy ñieän ôû thöôïng nguoàn soâng Höông seõ môû ra nhöõng ñieåm du lòch môùi treân baûn ñoà du lòch cuûa Thöøa Thieân Hueá. Ñoàng thôøi, vieäc xaây döïng kieân coá heä thoáng keø ven soâng seõ laøm cho caûnh quan, moâi tröôøng ñoâi bôø soâng Höông caøng theâm thô moäng. Tuy nhieân, caùc coâng trình naøy cuõng ñaõ voâ tình chia caét, laøm giaùn ñoaïn caùc tuyeán du lòch giöõa truïc soâng Höông vôùi caùc soâng nhaùnh vaø giöõa soâng Höông vôùi ñaàm phaù Tam Giang-Caàu Hai.
- Giao thoâng vaän taûi: Haàu heát caùc coâng trình treân soâng Höông ñöôïc xaây döïng ôû thöôïng nguoàn, cöûa soâng chính hay cöûa vaøo caùc soâng nhaùnh ñaõ gaây caûn trôû cho vieäc giao thoâng thuûy giöõa soâng Höông vôùi caùc soâng nhaùnh khaùc, cuõng nhö vôùi vuøng ñaàm phaù.
- Xaây döïng: Vieäc chaën doøng ñeå xaây döïng caùc hoà chöùa ôû thöôïng nguoàn soâng Höông seõ laøm thieáu huït moät löôïng khoaûng 900.000 m3 caùt soûi haøng naêm, gaây taùc ñoäng khoâng nhoû ñeán vieäc cung caáp nguyeân vaät lieäu cho ngaønh xaây döïng ôû Thöøa Thieân Hueá.
4. Keát luaän vaø kieán nghò 4.1. Keát luaän
Treân soâng Höông xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu caùc coâng trình khai thaùc, söû duïng nöôùc vaø chuùng coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán ñaëc ñieåm ñòa lyù treân toaøn löu vöïc, ñieàu ñoù ñöôïc theå hieän ôû caùc maët sau:
* Tích cöïc:
- Ñieàu tieát doøng chaûy, caáp ñieän, caét giaûm luõ cho vuøng haï du taïi Kim Long töø 1,1-1,2m, ñaûm baûo doøng chaûy moâi tröôøng cho soâng Höông.
- Choáng xoùi lôû bôø soâng, baûo veä caùc coâng trình kieán truùc ven soâng, toân taïo veû ñeïp cuûa caûnh quan ñoâi bôø soâng Höông, goùp phaàn phaùt trieån ngaønh du lòch Thöøa Thieân Hueá.
- Ngaên maën, giöõ ngoït, cung caáp nöôùc töôùi, sinh hoaït vaø saûn xuaát cho nhaân daân trong vuøng...
* Tieâu cöïc:
- Laøm thay ñoåi cheá ñoä doøng chaûy cuûa soâng, xoùi lôû cuïc boä ôû nhöõng ñoaïn soâng coù coâng trình.
- Vieäc chaën doøng seõ laøm suy giaûm ña daïng sinh hoïc treân toaøn löu vöïc, maát röøng ñaàu nguoàn, laøm caïn kieät nguoàn ñaát canh taùc, nguy cô maën hoùa ñaàm phaù Tam Giang-Caàu Hai.
- Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, suy thoaùi caûnh quan ngaøy caøng gia taêng treân löu vöïc; gaây lo laéng cho nhaân daân vaø chính quyeàn ñòa phöông veà tình traïng maát an toaøn cuûa caùc hoà chöùa...
4.2. Kieán nghò
- Sôùm xaây döïng caùc cô cheá, chính saùch ñeå taïo söï phoái hôïp cuûa toaøn xaõ hoäi, nhaát laø taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi daân, caùc toå chöùc chính trò-xaõ hoäi, xaõ hoäi
ngheà nghieäp... tham gia kieåm tra, giaùm saùt, phaùt hieän nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng do quy hoaïch, xaây döïng, quaûn lyù vaän haønh caùc coâng trình thuûy ñieän, hoà chöùa, ñaäp daâng... treân löu vöïc soâng Höông.
- Phaûi tieán haønh khaûo saùt ngay ñòa hình, ñòa chaát, doøng chaûy... ñeå coù nhöõng ñaùnh giaù chính xaùc vaø toaøn dieän vai troø cuûa caùc coâng trình khai thaùc söû duïng nöôùc soâng Höông treân cô sôû tính toaùn chi phí - lôïi ích - kinh teá - sinh thaùi - moâi tröôøng.
- Xaây döïng theâm caùc traïm khí töôïng-thuûy vaên ñuû daøy, ñuû maïnh ñeå coù nhöõng nghieân cöùu, döï baùo moät caùch chính xaùc nhöõng dieãn bieán baát thöôøng cuûa thôøi tieát, khí haäu hieän nay.
- Caàn sôùm xaây döïng quy trình vaän haønh lieân hoà chöùa, keát hôïp vôùi ñaäp Thaûo Long coù xeùt ñeán bieán ñoåi khí haäu ñeå phaân tích, xem xeùt söï xung ñoät giöõa caùc lôïi ích caáp nöôùc - thuûy ñieän - phoøng luõ... döôùi goùc ñoä an ninh moâi tröôøng cuûa caû heä thoáng löu vöïc soâng Höông.
N T - N H S - P A H TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Nguyeãn Vaên Cö, Nguyeãn Hoaøng Sôn (2009). “Phaùt trieån beàn vöõng taøi nguyeân vaø moâi tröôøng nöôùc löu vöïc soâng Höông, tænh Thöøa Thieân Hueá”. Taïp chí Khoa hoïc, Ñaïi hoïc Hueá, soá 16(50) thaùng 3/2009.
2. Nguyeãn Hoaøng Sôn, Nguyeãn Thaùm, Nguyeãn Vaên Cö (2008). “Nghieân cöùu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp khai thaùc beàn vöõng taøi nguyeân nöôùc löu vöïc soâng Höông tænh Thöøa Thieân Hueá”. Hoäi nghò Khoa hoïc Ñòa lyù toaøn quoác laàn thöù III. Haø Noäi, 12/2008.
3. Nguyeãn Thaùm, Nguyeãn Hoaøng Sôn, Nguyeãn Ñaêng Ñoä (2010). “Vai troø cuûa caùc hoà chöùa nöôùc ôû thöôïng nguoàn trong vieäc tính toaùn khaû naêng caáp nöôùc ôû löu vöïc soâng Höông”. Taïp chí Khoa hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh, soá 23 (57) 10/2010.
4. Hoaøng Minh Tuyeån vaø nnk (2009). “Nghieân cöùu xaây döïng vaø ñeà xuaát quy trình vaän haønh ñieàu tieát nöôùc muøa caïn heä thoáng hoà chöùa treân soâng Höông”, Baùo caùo toång keát ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc. Vieän Khoa hoïc Khí töôïng Thuûy vaên vaø Moâi tröôøng, Haø Noäi.
5. UÛy ban Nhaân daân tænh Thöøa Thieân Hueá (2007). Baùo caùo quy hoaïch toång theå phaùt trieån thuûy lôïi tænh Thöøa Thieân Hueá ñeán 2015 vaø taàm nhìn ñeán 2020, Hueá.
TOÙM TAÉT
Treân soâng Höông xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu caùc coâng trình khai thaùc, söû duïng nöôùc vôùi nhöõng nhieäm vuï khaùc nhau. Beân caïnh nhöõng taùc ñoäng tích cöïc ñoái vôùi phaùt trieån kinh teá -xaõ hoäi, thì caùc coâng trình naøy cuõng coù nhöõng aûnh höôûng khoâng nhoû tôùi moâi tröôøng, caûnh quan löu vöïc soâng Höông vaø ñaët ra nhieàu vaán ñeà phöùc taïp caàn giaûi quyeát.
ABSTRACT
GEOGRAPHIC EFFECTS OF PROJECTS EXPLOITING AND USING WATER ON THE PERFUME RIVER
On the Perfume river, the number of projects exploiting and using water with different duties is increasing. Beside having positive effects on the economic-social development, these projects also bring about visible effects on the environment, landscapes along the Perfume river valley as well as raise plenty of complicated problems that need dealing with.
