22 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 1.2014, Soá 30 (30)
Moät soá ñaëc ñieåm dòch teã hoïc thaûm hoïa töï nhieân taïi Vieät Nam trong giai ñoaïn 2002-2011
Vuõ Thò Mai Trang1, Haø Vaên Nhö2
Baøi baùo naøy trình baøy keát quaû phaân tích soá lieäu veà thaûm hoïa töï nhieân (THTN) ñöôïc löu tröõ taïi Ban chæ ñaïo Phoøng choáng luït baõo Trung öông (BCÑ PCLBTW) nhaèm moâ taû moät soá ñaëc ñieåm dòch teã hoïc THTN taïi Vieät Nam töø 2002 ñeán 2011. Keát quaû: trong toång soá 436 tröôøng hôïp THTN ñöôïc baùo caùo, boán loaïi thaûm hoïa töï nhieân thöôøng gaëp nhaát goàm: loác (56,2%); luõ queùt (21,3%); luõ luït (12,2%) vaø baõo (8,3%). Luõ queùt xaûy ra chuû yeáu ôû caùc tænh trung du vaø mieàn nuùi phía Baéc (72%) vaø taäp trung nhieàu vaøo thaùng 7 (46,2%). Loác xaûy ra nhieàu nhaát vaøo thaùng 4 (33%); baõo xaûy ra nhieàu nhaát vaøo thaùng 9 (48,6%) vaø luõ luït taäp trung vaøo thaùng 10, 11 (51,8%). Vieäc xaùc ñònh xu höôùng cuûa THTN coøn gaëp khoù khaên do thôøi gian nghieân cöùu chöa ñuû daøi (10 naêm), thoâng tin trong caùc baùo caùo chöa ñaày ñuû, chöa chi tieát veà thôøi gian vaø ñòa ñieåm xaûy ra thaûm hoïa. Ñeå khaéc phuïc nhöõng haïn cheá naøy, quy ñònh ghi cheùp vaø baùo caùo veà THTN chung caàn ñöôïc chænh söûa ñeå coù nhieàu thoâng tin caàn thieát vaø aùp duïng thoáng nhaát trong caû nöôùc.
Töø khoùa: thaûm hoïa töï nhieân, loác, luõ queùt, baõo, luõ luït, Vieät Nam
Some epidemiological characteristics of natural disasters in Viet Nam during 2002 - 2011
Vu Thi Mai Trang1, Ha Van Nhu2
This report is based on the analysis of available data included in the database of the Central Committee for Flood and Storm Control (CCFSC) to describe some epidemiological characteristics of natural disasters in Vie Nam from 2002 to 2011. Results: from 2002-2011, a total of 436 natural disasters, including 245 cyclones (56.2%), 93 flash floods (21.3%), 53 floods (12.2%), 36 typhoons (8.3%) and 9 others were reported. Flash floods occurred more regularly in the mountainous provinces of Northern Vietnam (72%). Thirty-three percent of tornado occurred in April; 46.2% of flash floods occurred in July; 48.6% of typhoons occurred in September; and 51.8% of floods occurred in October and November. It was difficult to identify the trends of natural disasters, due to the incomplete and/or non-detail information reported in the database. Therefore, recording and reporting system should be improved. Recording and reporting templates should be applied throughout the country. Studies on the epidemiology of disasters should be carried out in various regions across the country.
Key words: natural disaster, flash flood, typhoon, flood, Vietnam Keywords
1. Ñaët vaán ñeà
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, döôùi taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu, thaûm hoïa töï nhieân (THTN) khoâng nhöõng taêng veà soá löôïng maø coøn veà cöôøng ñoä vaø möùc ñoä aûnh höôûng. Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Trung taâm nghieân cöùu dòch teã hoïc thaûm hoïa (CRED), naêm 2012 treân toaøn theá giôùi ñaõ ghi nhaän 310 THTN, laøm 9.930 ngöôøi töû vong, hôn 106 trieäu ngöôøi khaùc bò aûnh höôûng, vaø gaây thieät haïi kinh teá khoaûng 38 tyû USD.
Chaâu AÙ bò aûnh höôûng nhieàu nhaát bôûi THTN, veà soá löôïng thaûm hoïa, soá ngöôøi töû vong vaø soá ngöôøi bò aûnh höôûng [8].
Vieät Nam laø moät trong möôøi nöôùc coù soá THTN vaø soá ngöôøi bò aûnh höôûng bôûi THTN nhieàu nhaát treân theá giôùi [9]. Theo thoáng keâ cuûa Ban chæ ñaïo Phoøng choáng luït baõo Trung öông (BCÑPCLBTW), töø naêm 1996 ñeán 2006, caû nöôùc coù 115 THTN laøm cheát 6.353 ngöôøi, 2.753 ngöôøi maát tích vaø 7.647 ngöôøi bò thöông [1]. Maëc duø haàu heát caùc söï kieän THTN ñeàu ñöôïc ghi laïi, tuy nhieân chöa coù baùo caùo toång quaùt naøo veà ñaëc ñieåm dòch teã hoïc THTN taïi Vieät Nam, vì vaäy nghieân cöùu naøy ñöôïc tieán haønh nhaèm böôùc ñaàu cung caáp nhöõng thoâng tin cô baûn veà ñaëc ñieåm dòch teã hoïc THTN taïi Vieät Nam, ñoàng thôøi keát quaû nghieân cöùu seõ laø cô sôû cho vieäc hình thaønh, trieån khai caùc nghieân cöùu saâu hôn veà lónh vöïc naøy trong töông lai.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu naøy phaân tích thoâng tin veà caùc söï kieän THTN ñöôïc caùc tænh trong caû nöôùc baùo caùo trong thôøi gian töø 2002 ñeán heát 2011 vaø ñöôïc löu tröõ taïi BCÑ PCLBTW. Trong quaù trình thu thaäp vaø phaân tích soá lieäu, moät soá thoâng tin caàn thieát nhöng khoâng coù trong cô sôû döõ lieäu ñaõ ñöôïc thu thaäp boå sung töø caùc tænh vaø töø internet. Theo qui ñònh cuûa BCÑ PCLBTW, taát caû caùc söï kieän THTN (hay coøn goïi laïi thieân tai) ñeàu phaûi ñöôïc baùo caùo veà BCÑ PCLBTW. Baùo caùo ñöôïc Ban chæ huy PCLB vaø Tìm kieám cöùu naïn (TKCN) tænh toång hôïp töø caùc baùo caùo
cuûa caùc huyeän thaønh moät baùo caùo chung cho tænh roài göûi veà trung öông. Töø naêm 2012, maãu baùo caùo ñaõ ñöôïc thay ñoåi ñeå thu thaäp ñöôïc nhieàu thoâng tin hôn ñaõ ñöôïc aùp duïng. Tuy nhieân, trong thöïc teá caùc baùo caùo thöôøng khoâng ñaày ñuû thoâng tin theo qui ñònh vaø chöa thoáng nhaát giöõa caùc baùo caùo. Thaûm hoïa töï nhieân trong nghieân cöùu naøy chæ taát caû nhöõng söï kieän nhö baõo, luït, loác xoaùy, luõ queùt, saït lôû ñaát ñaõ xaûy ra vaø ñöôïc caùc tænh baùo caùo veà BCÑ PCLBTW.
Phaân tích soá lieäu: soá lieäu ñöôïc nhaäp vaøo phaàn meàm Epidata 3.1, sau ñoù chuyeån sang phaàn meàm SPSS 16.0 ñeå phaân tích. Caùc pheùp tính thoáng keâ moâ taû thoâng thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå tính taàn soá, tyû leä phaàn traêm. Caùc baûng, bieåu ñoà vaø baûn ñoà dòch teã hoïc phuø hôïp ñöôïc söû duïng ñeå trình baøy keát quaû nghieân cöùu.
3. Keát quaû
Keát quaû nghieân cöùu ñöôïc trình baøy trong baøi baùo naøy goàm: (i) phaân boá THTN theo naêm (Baûng 1), (ii) Phaân boá THTN theo vuøng (Hình 1-Hình 4) vaø (iii) Phaân boá THTN theo thaùng (Bieåu ñoà 1).
Baûng 1 cho thaáy trong 10 naêm, toång soá 436 THTN ñöôïc baùo caùo. Trong ñoù loác (56,2%), luõ queùt (21,3%), luõ luït (12,2%) vaø baõo (8,3%) laø boán loaïi phoå bieán nhaát. Naêm 2007 coù nhieàu THTN nhaát (84 Taùc giaû:
1 CN.Vuõ Thò Mai Trang, Cöû nhaân Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
Email: [email protected]
2 TS. Haø Vaên Nhö, Tröôûng boä moân Phoøng choáng thaûm hoïa, tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
Email: [email protected]
Bieåu ñoà 1. Phaân boá 4 loaïi THTN phoå bieán theo thaùng, 2002-2011
*ATNÑ: aùp thaáp nhieät ñôùi
vuï) vaø thaáp nhaát laø naêm 2008 (11 vuï). Trong giai ñoaïn naøy, THTN ñaõ xaûy ra ôû caû 64 tænh thaønh phoá treân toaøn quoác. Trong ñoù, Phuù Thoï laø tænh coù soá THTN nhieàu nhaát (37), tieáp ñeán laø Laøo Cai (35), Quaûng Nam (33) vaø thöù tö laø Thöøa Thieân Hueá (30).
Phaân boá boán loaïi THTN phoå bieán nhaát theo tænh ñöôïc trình baøy trong hình 1, 2, 3 vaø 4.
Hình 1 cho thaáy loác xoaùy xaûy ra ôû haàu heát caùc tænh, chæ coù 5 tænh (Gia Lai, Kon Tum, Khaùnh Hoøa, Haø Nam vaø Nam Ñònh) khoâng thaáy soá lieäu veà loác trong giai ñoaïn naøy. Phuù Thoï laø tænh coù soá loác nhieàu
nhaát (28 laàn)). Hình 2 cho thaáy luõ queùt xaûy ra ôû 25 tænh, trong ñoù 11 tænh thuoäc vuøng nuùi vaø trung du phía Baéc (72% toång soá luõ queùt). Laøo Cai, Haø Giang, Baéc Kaïn laø 3 tænh coù soá löôïng luõ queùt lôùn nhaát.
Rieâng Laøo Cai, soá luõ queùt chieám 18,3% toång soá luõ queùt cuûa caùc tænh ñöôïc baùo caùo. Trong khi luõ queùt xaûy ra chuû yeáu ôû caùc tænh mieàn nuùi phía Baéc, baõo vaø luõ luït xaûy ra ôû haàu heát caùc tænh, ñaëc bieät laø caùc tænh Baûng 1. Phaân boá thaûm hoïa töï nhieân theo naêm
Hình 1. Baûn ñoà phaân boá loác taïi Vieät Nam (2002-2011)
Hình 2. Baûn ñoà phaân boá luõ queùt taïi Vieät Nam (2002-2011)
Hình 3. Baûn ñoà phaân boá baõo taïi Vieät Nam (2002-2011)
mieàn Trung. Quaûng Trò bò aûnh höôûng nhieàu nhaát bôûi baõo (13 traän) (Hình 3). Quaûng Bình laø tænh bò aûnh höôûng nhieàu nhaát bôûi luõ luït (13 traän) (Hình 4). Dieãn bieán 4 loaïi THTN phoå bieán theo thaùng trong 10 naêm ñöôïc trình baøy ôû bieåu ñoà 1.
Bieåu ñoà 1 cho thaáy loác xaûy ra nhieàu nhaát vaøo thaùng 4, chieám 33%. Soá loác trong thaùng 4 vaø 5 chieám 54%. Neáu tính trong ba thaùng (thaùng 4, 5 vaø 6), soá côn loác chieám 63% toång soá loác. Thaùng 7 laø thaùng coù nhieàu luõ queùt xaûy ra nhaát (46,2% toång soá luõ queùt ñöôïc baùo caùo trong 10 naêm). Neáu tính trong 3 thaùng (thaùng 6, 7 vaø 8) coù 69 traän luõ queùt, chieám 74,2%. Baõo xaûy ra nhieàu nhaát vaøo thaùng 9 (48,6%);
luõ luït xaûy ra nhieàu vaøo thaùng 10, 11. Soá traän luõ luït trong 2 thaùng (10 vaø 11) chieám 51,8% toång soá traän luõ luït trong 10 naêm.
4. Baøn luaän
4.1. Veà thaûm hoïa töï nhieân
Trong 10 naêm (2002-2011), 436 THTN ñöôïc baùo caùo (trung bình 44 tröôøng hôïp/naêm). Rieâng naêm 2007, soá THTN ñöôïc ghi nhaän nhieàu nhaát vôùi 84 tröôøng hôïp. Trong giai ñoaïn naøy, soá THTN coù xu höôùng taêng töø 2002 (24 tröôøng hôïp) ñeán naêm 2007 (84 tröôøng hôïp). Töø 2008 ñeán 2011, soá THTN coù xu höôùng giaûm vaø soá THTN trung bình haøng naêm chæ baèng 50% soá trung bình trong 10 naêm (22 so vôùi 44)
(Baûng 1). Xu höôùng naøy coù ñieåm töông ñoàng vôùi xu höôùng THTN treân theá giôùi trong cuøng giai ñoaïn töø 2002 ñeán 2011. Soá THTN xaûy ra naêm 2011 chæ baèng moät nöûa so vôùi soá THTN trung bình trong thaäp kyû tröôùc [7]. Tuy nhieân, thoâng tin trong caùc baùo caùo chöa ñoàng nhaát giöõa caùc soá lieäu trong caùc baùo caùo vaø soá lieäu chi tieát cuûa töøng tröôøng hôïp thaûm hoïa.
Maëc duø coù söï thay ñoåi nhöng keát quaû phaân tích naøy chöa cho thaáy xu höôùng taêng hay giaûm roõ reät veà soá löôïng THTN taïi Vieät Nam. Ñieàu naøy coù theå do soá lieäu 10 naêm chöa phaûi laø thôøi gian ñuû daøi ñeå coù theå thaáy ñöôïc roõ xu höôùng taêng, giaûm veà soá löôïng THTN, do vaäy phaân tích soá lieäu trong thôøi gian daøi hôn coù theå thaáy roõ hôn xu höôùng. Moät ñieàu löu yù laø so saùnh soá löôïng THTN ñöôïc ghi nhaän treân theá giôùi vaø taïi Vieät Nam chæ laø töông ñoái vì tieâu chuaån ñònh nghóa moät veà moät THTN treân theá giôùi khaùc vôùi ôû Vieät Nam. Theo CRED, moät söï kieän THTN ñöôïc ghi nhaän khi coù töø 10 tröôøng hôïp töû vong trôû leân, trong khi ñoù, trong nghieân cöùu naøy, THTN goàm taát caû caùc söï kieän "thaûm hoïa" ñöôïc baùo caùo veà BCÑ PCLBTW. Ñieàu naøy cuõng ñaët ra vaán ñeà Vieät Nam caàn phaûi coù tieâu chí ñeå xaùc ñònh theá naøo thì ñöôïc goïi laø moät "thaûm hoïa töï nhieân" hay coù theå aùp duïng tieâu chuaån cuûa CRED.
4.2. Loác, luõ queùt, luõ luït vaø baõo
Keát quaû nghieân cöùu naøy cho thaáy loác (56,2%), luõ queùt (21,3%), luõ luït (12,2%) vaø baõo (8,3%) laø boán loaïi THTN phoå bieán nhaát taïi Vieät Nam. Keát quaû naøy cuõng töông töï soá lieäu thoáng keâ toaøn caàu cuûa CRED trong 100 naêm (töø 1900 ñeán 2000) [9]. Moät ñieåm ñaùng chuù yù laø THTN khoâng chæ coù boán loaïi treân maø coøn moät soá loaïi nöõa, ví duï nhö haïn haùn. Nghieân cöùu naøy cho thaáy trong cô sôû döõ lieäu cuûa Ban chæ ñaïo PCLBTW khoâng coù baùo caùo veà haïn haùn, maëc duø trong thöïc teá, haïn haùn ñaõ xaûy ra nghieâm troïng taïi nhieàu vuøng cuûa Vieät Nam, ñaëc bieät taïi caùc tænh mieàn Trung vaø Taây Nguyeân (ví duï naêm 2010, 2013). Nhö vaäy, vieäc boå sung qui ñònh veà baùo caùo taát caû caùc loaïi THTN laøm cho cô sôû döõ lieäu ñaày ñuû hôn trong töông lai laø caàn thieát.
Loác: soá löôïng loác coù xu höôùng taêng theo thôøi gian, töø 2003 ñeán 2007. Naêm 2007 laø naêm coù nhieàu loác nhaát trong 10 naêm (60 traän). Chieàu höôùng taêng veà soá löôïng loác coù theå laø bò aûnh höôûng bôûi nhöõng nguyeân nhaân sau: thöù nhaát, coù söï taêng leân thöïc söï veà soá löôïng loác, trong boái caûnh bieán ñoåi khí haäu chung cuûa theá giôùi. Nhieàu nghieân cöùu treân theá giôùi Hình 4. Baûn ñoà phaân boá luõ luït taïi Vieät Nam (2002-2011)
cho thaáy soá löôïng THTN taêng leân theo thôøi gian, ñaëc bieät laø loác, luõ luït [4] [5] [6]; thöù hai, coù theå moät phaàn laø do trong nhöõng naêm gaàn ñaây, baùo caùo veà loác noùi rieâng cuõng nhö caùc loaïi thieân tai noùi chung ñaày ñuû hôn. Loác xaûy ra ôû 59/64 tænh/thaønh phoá, nhieàu hôn ôû caùc tænh trung du, mieàn nuùi phía Baéc vaø mieàn Trung (Hình 1).
Thôøi gian xaûy ra loác: trong toång soá 245 traän loác ñöôïc baùo caùo, coù 233 (95,1%) baùo caùo chæ roõ thaùng xaûy ra loác. Keát quaû phaân tích cho thaáy thaùng 4 laø thaùng coù nhieàu loác xaûy ra nhaát, chieám 39,8% toång soá loác coù baùo caùo thôøi gian. Soá loác trong thaùng 4 vaø thaùng 5 chieám 54% toång soá traän loác. Neáu tính ba thaùng, thaùng 4, 5 vaø thaùng 6 coù 147 traän loác, chieám 63% toång soá traän loác. Nhö vaäy loác thöôøng xaûy ra vaøo thôøi gian giao muøa, töø muøa xuaân sang muøa heø. Theo chuùng toâi, soá löôïng loác trong thöïc teá coù theå coøn cao hôn soá ñöôïc baùo caùo do vieäc thöïc hieän baùo caùo vaø löu tröõ coù theå chöa ñöôïc chaët cheõ. Baèng chöùng laø nghieân cöùu naøy cho thaáy nhöõng thoâng tin chi tieát veà loác, ví duï thôøi gian, ñòa ñieåm chính xaùc xaûy ra loác khoâng ñöôïc baùo caùo ñaày ñuû, ñaëc bieät naêm 2008 khoâng thaáy baùo caùo naøo veà loác. Do vaäy, nhöõng nghieân cöùu trong töông lai caàn ñöôïc thöïc hieän ñeå thu thaäp thoâng tin boå sung töø caùc tænh coù theå cho soá lieäu chính xaùc hôn laø chæ döïa vaøo baùo caùo saün coù. Hôn nöõa, ñeå coù thoâng tin ñaày ñuû veà thôøi gian xaûy ra loác, caùc baùo caùo caàn ghi roõ thôøi gian bao goàm giôø, ngaøy, thaùng, naêm cuûa töøng traän loác.
Luõ queùt: keát quaû nghieân cöùu cho thaáy luõ queùt phaân boá nhieàu taïi caùc tænh trung du vaø mieàn nuùi phía Baéc. Trong 10 naêm (2002-2011) luõ queùt ñaõ xaûy ra ôû 25 tænh. Laøo Cai, Haø Giang, Baéc Caïn laø ba tænh coù soá löôïng luõ queùt lôùn nhaát ñöôïc baùo caùo, chieám 37,6% toång soá luõ queùt ñöôïc baùo caùo cuûa 25 tænh.
Rieâng Laøo Cai coù soá löôïng luõ queùt nhieàu nhaát: 17 traän, chieám 18,3% toång soá luõ queùt cuûa caùc tænh ñöôïc baùo caùo trong 10 naêm naøy (Hình 2). Moät ñieàu ñaùng chuù yù laø, thöïc teá nhöõng naêm gaàn ñaây luõ queùt hay xaûy ra taïi caùc tænh mieàn Trung, nhö Haø Tónh, Quaûng Bình, Quaûng Trò, Quaûng Nam nhöng soá lieäu töø naêm 2002-2011 khoâng thaáy baùo caùo luõ queùt taïi caùc tænh naøy. Baèng chöùng veà luõ queùt taïi caùc tænh naøy coù theå deã daøng tìm ñöôïc treân internet vôùi töø khoùa "luõ queùt Vieät Nam 2010". Nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn treân, coù theå luõ queùt xaûy ra ñoàng thôøi vôùi luõ luït treân dieän roäng neân caùc tænh khoâng baùo caùo rieâng veà luõ queùt. Trong cô sôû döõ lieäu cuûa BCÑ PCLBTW, ñaïi ña soá baùo caùo veà luõ queùt coù thoâng tin veà tænh nhöng khoâng coù thoâng
tin veà huyeän vaø xaõ. Vì vaäy, nhöõng thoâng tin chi tieát hôn veà ñòa ñieåm xaûy ra luõ queùt cuõng caàn ñöôïc toång hôïp ñeå coù theå thaáy ñöôïc chính xaùc hôn nhöõng nôi coù nguy cô cao, goùp phaàn cho coâng taùc ñaùnh giaù nguy cô vaø thöïc hieän caùc bieän phaùp caûnh baùo vaø phoøng choáng phuø hôïp.
Luõ queùt thöôøng xaûy ra vaøo thaùng 6, 7 vaø 8 trong naêm, truøng vôùi muøa möa. Baõo taäp trung nhieàu vaøo thaùng 9; luõ luït taäp trung vaøo thaùng 10 vaø 11. Keát quaû naøy töông töï keát quaû nghieân cöùu cuûa Haø Vaên Nhö [3]. Loác xaûy ra nhieàu vaøo khoaûng thaùng 4, thaùng 5, ñaây laø thôøi ñieåm chuyeån muøa töø muøa xuaân sang heø, phuø hôïp vôùi qui luaät töï nhieân taïi Vieät Nam.
Baõo: trong 10 naêm, toång soá traän baõo laø 36 (8,3%
toång soá THTN). Tyû leä naøy thaáp hôn nhieàu so vôùi tyû leä baõo trong toång soá caùc THTN treân toaøn theá giôùi (naêm 2011: 25,3%) [10] Trong thöïc teá, haøng naêm nöôùc ta chòu aûnh höôûng tröïc tieáp töø 6-10 côn baõo [2], tuy nhieân coù nhöõng traän baõo khoâng gaây thieät haïi veà ngöôøi, thieät haïi lôùn veà taøi saûn neân khoâng ñöôïc baùo caùo. Hôn nöõa, theo sau baõo thöôøng keøm theo luõ luït neân nhieàu khi baùo caùo khoâng phaân bieät roõ laø thieät haïi do baõo hay luõ luït do vaäy soá löôïng baõo vaø luõ luït coù theå chöa hoaøn toaøn chính xaùc. Baõo chuû yeáu xaûy ra ôû caùc tænh ven bieån mieàn Trung (Hình 3).
Luõ luït: trong 10 naêm, toång soá traän luõ luït laø 53 (chieám 12,2% toång soá THTN). Tyû leä naøy thaáp hôn raát nhieàu so vôùi tyû leä luõ luït trong toång soá caùc THTN treân toaøn theá giôùi (naêm 2011, luõ luït chieám 52,1%
toång soá THTN) [10]. Moät trong nhöõng nguyeân nhaân cuûa tyû leä luõ luït taïi Vieät Nam thaáp laø do baùo caùo ñoâi khi khoâng phaân bieät roõ laø do baõo hay luõ luït nhö ñaõ trình baøy treân ñaây. Khi phaân tích veà aûnh höôûng cuûa luõ luït leân caùc tænh, thaønh phoá, do soá lieäu chi tieát veà caùc traän luõ khoâng ñaày ñuû (12 baùo caùo khoâng ghi roõ tænh bò aûnh höôûng) neân vieäc toång hôïp thoâng tin veà tình hình thaûm hoïa taïi caùc tænh xaûy ra sai leäch.
Chính vì vaäy, vieäc coù bieåu maãu thoáng nhaát, quy trình thoáng keâ ñaày ñuû laø caàn thieát ñeå ñaûm baûo cô sôû döõ lieäu THTN taïi Vieät Nam taêng tính chính xaùc, giuùp cho vieäc phaân tích toát hôn vaø ñöa ra nhöõng chieán löôïc thieát thöïc hôn. Luõ luït xaûy ra nhieàu ôû caùc tænh mieàn Trung, nôi cuõng thöôøng chòu aûnh höôûng cuûa baõo. Ñòa hình heïp vaø doác cuõng laø ñieàu kieän cho luõ luït deã xaûy ra ôû vuøng naøy (Hình 4).
4.3. Moät soá löu yù khi ñoïc keát quaû nghieân cöùu naøy
Thöù nhaát, maëc duø trong thöïc teá caùc söï kieän
THTN ñöôïc löu tröõ taïi BCÑ PCLBTW khaù ñaày ñuû, tuy nhieân nhieàu thoâng tin chi tieát (thôøi gian, ñòa ñieåm, phaïm vi aûnh höôûng cuûa thaûm hoïa,…) khoâng phaûi luoân ñaày ñuû. Vieäc naøy daãn ñeán khoù khaên trong phaân tích ñeå coù ñöôïc böùc tranh ñaày ñuû veà thaûm hoïa töï nhieân taïi Vieät Nam. Thöù hai, caùc baùo caùo ñoâi khi khoù phaân bieät roõ raøng laø baùo caùo thieät haïi do baõo hay luõ luït hay do luõ queùt (vì luõ luït, luõ queùt thöôøng xaûy ra sau baõo) do vaäy, vieäc phaân loaïi THTN coù theå coù nhöõng truøng laëp, vieäc naøy daãn ñeán vieäc phaân loaïi, thoáng keâ chöa hoaøn toaøn chính xaùc. Thöù ba, chöa coù tieâu chuaån roõ raøng ñeå ñònh nghóa veà THTN taïi Vieät Nam, do ñoù vieäc so saùnh vôùi soá lieäu cuûa theá giôùi chæ coù tính töông ñoái.
Toùm laïi, trong 10 naêm, 436 THTN ñöôïc baùo caùo. Loác xoaùy, luõ queùt, luõ luït vaø baõo laø boán loaïi THTN phoå bieán nhaát taïi Vieät Nam, chieám 97,3%
toång soá THTN trong giai ñoaïn naøy. Loác xoaùy vaø luõ queùt thöôøng xaûy ra ôû vuøng nuùi vaø trung du mieàn
Baéc; baõo vaø luõ luït xaûy ra nhieàu ôû caùc tænh ven bieån mieàn Trung. 33% loác xaûy ra vaøo thaùng 4; 46,2% luõ queùt xaûy ra vaøo thaùng 7; 48,6% baõo vaøo thaùng 9 vaø 51,8% luõ luït xaûy ra vaøo thaùng 10 vaø 11.
Vieäc xaùc ñònh xu höôùng cuûa THTN coøn gaëp khoù khaên do thoâng tin taïi cô sôû döõ lieäu saün taïi Ban chæ ñaïo PCLBTW coøn chöa ñaày ñuû, chöa chi tieát veà thôøi gian, ñòa ñieåm xaûy ra thaûm hoïa. Ñeå khaéc phuïc nhöõng haïn cheá naøy, quy ñònh ghi cheùp vaø baùo caùo veà THTN noùi chung caàn ñöôïc xaây döïng vaø aùp duïng thoáng nhaát trong caû nöôùc. Caàn tieán haønh nhöõng nghieân cöùu saâu hôn veà dòch teã hoïc thaûm hoïa treân toaøn quoác.
Hieän nay do chöa coù qui ñònh tieâu chuaån veà moät THTN taïi Vieät Nam (maø tieáng Vieät thöôøng goïi laø thieân tai) neân vieäc so saùnh thoâng tin veà THTN cuûa Vieät Nam vaø theá giôùi chæ mang tính töông ñoái. Do vaäy, tieâu chuaån veà THTN taïi Vieät Nam caàn ñöôïc xaây döïng vaø aùp duïng thoáng nhaát trong caû nöôùc.
Taøi lieäu tham khaûo Tieáng Vieät
1. Boä Y teá (2007), Baùo caùo keát quaû nghieân cöùu hoaït ñoäng y teá khi coù thieân tai, thaûm hoïa taïi 19 tænh, thaønh phoá giai ñoaïn 1996-2006.
2. Ñaëng Vaên Chính (2008), Haäu quaû söùc khoûe cuûa luõ luït ôû mieàn Trung Vieät Nam naêm 2003-2004, Nhaø xuaát baûn Y hoïc thaønh phoá Hoà Chí Minh.
3. Haø Vaên Nhö (2011), Moät soá ñaëc ñieåm dòch teã hoïc cuûa luõ queùt taïi Vieät Nam trong giai ñoaïn 1989 ñeán 2008, Taïp chí Y teá coâng coäng, soá 21, tr. 32-36.
4. Haø Vaên Nhö (2011), Moät soá ñaëc ñieåm dòch teã hoïc cuûa nhöõng tröôøng hôïp töû vong vaø chaán thöông do luõ queùt naêm 2005 taïi huyeän Vaên Chaán, tænh Yeân baùi, Taïp chí y hoïc thöïc haønh, soá 10(788), tr. 22-26.
5. Haø Vaên Nhö (2011), Nghieân cöùu moät soá yeáu toá lieân quan ñeán töû vong do luõ queùt taïi 3 tænh mieàn nuùi phía Baéc Vieät Nam
naêm 2008, Taïp chí y hoïc thöïc haønh, soá 7(773), tr. 66-69.
6. Haø Vaên Nhö vaø Traàn Nöõ Quyù Linh (2011), Toång quan veà ñaëc ñieåm dòch teã hoïc, nguyeân nhaân vaø hoaøn caûnh töû vong lieân quan ñeán luõ luït treân theá giôùi, Taïp chí y hoïc thöïc haønh, soá 8(778), tr. 65-68.
Tieáng Anh
7. Asian Disaster Reduction Center (ADRC) (2011), Natural Disaster Data Book 2011 (An Analytical Overview). p. 5.
8. Center for Research on the Epidemiology of Disaster (CRED) (2013), Newsletter Issue CRED CRUNCH, (31).
9. Center for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) (2004), Thirty years of natural disasters 1997-2003:
The numbers.
10. Guha-Sapir Debby et al (2011). Annual Disaster Statistical Review 2011: The numbers and trends.
