Maëc duø töû vong baø meï vaø treû em ñang treân ñaø giaûm ôû Ñoâng Nam AÙ, tuy nhieân möùc giaûm khoâng ñoàng ñeàu. Ñaûm baûo coâng baèng laø chìa khoùa ñeå ñaït ñöôïc Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû. Trong baøi baùo naøy chuùng toâi söû duïng döõ lieäu coù theå so saùnh ñöôïc giöõa caùc quoác gia theo töøng thôøi ñieåm, chöùng minh xu höôùng giaûm töû vong töø naêm 1990 ñeán naêm 2008 nhaèm ñaùnh giaù caùc nguyeân nhaân chính gaây töû vong ôû baø meï vaø treû em. Söï baát bình ñaúng trong bao phuû caùc can thieäp theå hieän qua hai ño löôøng phoå bieán laø phaân nhoùm giaøu - ngheøo vaø phaân nhoùm thaønh thò - noâng thoân. Nghieân cöùu tröôøng hôïp giaûm tyû leä töû vong ôû Thaùi Lan vaø Indonesia cho thaáy möùc ñoä thaønh coâng khaùc nhau cuûa caùc can thieäp cuõng nhö moät soá yeáu toá thuùc ñaåy giaûm töû vong. Chuùng toâi xaây döïng Coâng cuï phaân tích cöùu soáng (Lives Saved Tool Analysis) theo vuøng vaø theo nhoùm nöôùc ñeå öôùc
löôïng tyû leä töû vong coù theå phoøng ngöøa theo nguyeân nhaân vaø theo can thieäp. Ba moâ hình giaûm töû vong baø meï vaø treû em trong khu vöïc ñöôïc xaùc ñònh laø:
ñieåm xuaát phaùt sôùm, xu höôùng ñi xuoáng nhanh (ôû Brunei, Singapore, Malaysia vaø Thaùi Lan), giaûm nhieàu giai ñoaïn ñaàu (beàn vöõng ôû Vieät Nam nhöng coù söï dao ñoäng ôû Philippines vaø Indonesia), tyû leä xuaát phaùt ñieåm cao vaø coù xu höôùng ñi xuoáng (ôû Laøo, Campuchia vaø Myanmar). Phaùt trieån kinh teá döôøng ñaõ taïo ñieàu kieän quan troïng laø phaûi ñi keøm vôùi môû roäng hôn caùc can thieäp cuûa heä thoáng y teá. Heä thoáng y teá caàn ñöôïc quan taâm vaø môû roäng ñoä bao phuû hôn nöõa. Hieäp hoäi caùc Quoác gia Ñoâng Nam AÙ (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) cuõng caàn ñaåy maïnh thöïc hieän chính saùch ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu veà söùc khoûe cuûa baø meï, treû sô sinh vaø treû em.
Söùc khoûe baø meï, treû sô sinh vaø treû döôùi 5 tuoåi ôû Ñoâng Nam AÙ:
HÖÔÙNG TÔÙI HÔÏP TAÙC KHU VÖÏC CHAËT CHEÕ HÔN
Dr Cecilia S Acuin MD a, Prof Geok Lin Khor PhD b, Tippawan Liabsuetrakul PhD c, Endang L Achadi DrPH d, Thein Thein Htay MD e,
Rebecca Firestone ScD f g, Zulfiqar A Bhutta PhD h
Ngöôøi dòch: Leâ Minh Thi, Ñoaøn Thò Thuøy Döông
Giôùi thieäu
Töû vong baø meï vaø treû em ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ ñaõ giaûm ñaùng keå qua hôn hai thaäp kyû, tuy nhieân thaønh töïu naøy khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc nöôùc. Trong 10 nöôùc ASEAN, chæ coù 3 nöôùc coù tyû leä töû vong treû em döôùi 10/1000 treû sinh soáng, ñoù laø Brunei, Singapore vaø Malaysia. Tyû leä töû vong treû sô sinh vaø treû döôùi 5 tuoåi ôû Thaùi Lan vaø Vieät Nam ñaõ giaûm beàn vöõng xuoáng döôùi 15/1000 treû sinh soáng qua hai thaäp kyû. Tuy nhieân, taïi Philippines vaø Indonesia, tyû leä töû vong vaãn dao ñoäng ôû möùc 30 - 50/1000 treû sinh soáng.
Thaäm chí naêm 2008, Myanmar, Campuchia vaø Laøo coù möùc töû vong dao ñoäng töø 50 - 70/1000 treû sinh soáng, möùc töû vong naøy töông ñöông vôùi möùc töû vong cuûa nöôùc laùng gieàng töø thai thaäp kyû tröôùc vaø ñöôïc xeáp vaøo nhoùm nöôùc coù möùc töû vong cao nhaát chaâu AÙ[1].
Theo öôùc tính cuûa Lieân Hieäp Quoác, moãi naêm coù khoaûng 350 000 phuï nöõ töû vong vì mang thai vaø sinh nôû[2], gaàn 9 trieäu treû em döôùi 5 tuoåi bò töû vong [3].
Treân toaøn theá giôùi, naêm 2008, khoaûng 18.000 baø meï [2] vaø 400.000 treû em döôùi 5 tuoåi [3] töû vong thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Laøo vaø Campuchia naèm trong nhoùm 7 nöôùc coù tyû suaát cheát meï cao nhaát theá giôùi, chæ ñöùng sau khu vöïc caän Sahara Chaâu Phi.
Indonesia laø moät trong nhoùm 11 nöôùc chieám 65%
tröôøng hôïp töû vong meï treân toaøn theá giôùi [2]. Maëc duø Ñoâng Nam AÙ laø khu vöïc ñaït Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû 4 (MDG4) veà giaûm töû vong treû em nhöng Campuchia vaø Myanmar ñöôïc xeáp nhoùm coù loä trình giaûm töû vong chöa phuø hôïp [4]. Tyû leä töû vong ôû Indonesia, Laøo vaø Philippines ñaõ giaûm nhöng chöa beàn vöõng. Töông töï nhö vaäy, duø taát caû caùc nöôùc trong khu vöïc ñaõ giaûm tyû suaát cheát meï (theo Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû 5) nhöng Indonesia, Philippine vaø Myanmar coù toác ñoä giaûm vaãn raát chaäm.
Maëc duø xu höôùng khaùc nhau theo töøng quoác gia, coù quoác gia coù gaùnh naëng taøn taät vaø töû vong lôùn, coù quoác gia coù thaønh töïu ñieån hình, nhöng Ñoâng Nam AÙ vaãn laø khu vöïc ít ñöôïc söï quan taâm töø nhöõng noã löïc gaàn ñaây nhaèm ñem laïi söùc soáng môùi vaø taêng cöôøng loä trình hoaïch ñònh chính saùch cuûa Hieäp hoäi Söùc khoûe Baø meï, Treû sô sinh vaø Treû em (the Partnership for Maternal, Newborn and Child Health)[5]. Neàn kinh teá caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ ngaøy caøng gaén boù, nhu caàu caáp thieát ñaët ra laø raø soaùt, giaûi quyeát nhöõng thieáu soùt trong chöông trình nghò söï vaø löïa choïn chính saùch ñeå ít nhaát giöõ möùc giaûm töû vong beàn vöõng hoaëc thuùc ñaåy ñöôïc toác ñoä giaûm töû vong.
Caùc kyõ thuaät can thieäp coù hieäu quaû vaø trong khaû naêng chi traû coù theå giaûm phaàn lôùn töû vong meï, töû vong treû sô sinh vaø töû vong treû em laø saün coù [6-9], vaäy taïi sao toác ñoä giaûm töû vong khoâng ñoàng ñeàu?
Chuùng toâi taäp trung nghieân cöùu khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, khu vöïc coù kinh teá phaùt trieån thöù 9 treân theá giôùi, Thoâng ñieäp chính
- Töû vong meï, töû vong treû sô sinh vaø töû vong treû em ôû Ñoâng Nam AÙ ñaõ giaûm beàn vöõng töø naêm 1990 nhöng toác ñoä giaûm khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc nöôùc. ÔÛ moät soá nöôùc, töû vong giaûm laø keát quaû cuûa toác ñoä giaûm töû vong nhanh, baét ñaàu giaûm tröôùc ñoù raát laâu, tröôùc khi coù Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû naêm 1990. Moät soá nöôùc ñaõ giaûm ñöôïc töû vong vaø toác ñoä giaûm beàn vöõng töø naêm 1990 nhöng moät soá nöôùc coøn ñang phaûi noã löïc nhieàu.
- Trong khu vöïc nguyeân nhaân töû vong meï coù söï dòch chuyeån töø nguyeân nhaân truyeàn nhieãm sang
nguyeân nhaân khoâng truyeàn nhieãm. Töû vong treû em phaàn lôùn vaãn do caùc nguyeân nhaân coù theå phoøng traùnh ñöôïc trong giai ñoaïn sô sinh vaø giai ñoaïn döôùi moät tuoåi.
- Ñoä bao phuû cuûa caùc can thieäp khoâng ñoàng ñeàu laø haïn cheá chính ôû caùc nöôùc coù ít can thieäp giaûm töû vong.
- Thaønh töïu ñaït ñöôïc ôû moãi nöôùc laø khaùc nhau, tuy nhieân moät soá nöôùc coù theå coi laø caâu chuyeän thaønh coâng ñieån hình. Chìa khoùa thaønh coâng laø khaû naêng loàng gheùp caùc can thieäp söùc khoûe cho baø meï, treû sô sinh vaø treû em vôùi vieäc ñaàu tö heä thoáng y teá treân dieän roäng, tieáp caän nhoùm ñoái töôïng ôû noâng thoân cuõng nhö nhöõng nhoùm yeáu theá khaùc trong xaõ hoäi.
- Taêng tyû leä bao phuû caùc can thieäp leân 60% taùc ñoäng beàn vöõng ñeán giaûm töû vong meï do phaù thai khoâng an toaøn, saûn giaät vaø baêng huyeát cuõng nhö giaûm töû vong treû sô sinh do vieâm phoåi, nhieãm khuaån vaø ngaït sô sinh. Duø ñaây khoâng phaûi laø giaûi phaùp nhanh choùng caûi thieän söùc khoûe cuûa baø meï, treû sô sinh vaø treû döôùi 5 tuoåi trong khu vöïc nhöng hôïp taùc môû roäng caùc can thieäp hieäu quaû coù theå goùp phaàn laøm giaûm töû vong.
- Caàn coù söï hôïp taùc chaët cheõ hôn trong khu vöïc qua Hieäp hoäi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ (ASEAN) ñeå hoã trôï nhöõng nöôùc caàn thuùc ñaåy toác ñoä giaûm töû vong môùi coù theå ñaït ñöôïc caùc Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû.
thaønh coâng vaø hoaït ñoäng cuûa khu vöïc naøy thöôøng bò lu môø bôûi caùc quoác gia lôùn hôn nhö Trung Quoác, AÁn Ñoä cuõng nhö vieäc Lieân Hôïp Quoác nhoùm caû khu vöïc maø khoâng tính tôùi söï khaùc bieät cuûa caùc quoác gia trong khu vöïc coù söï keát noái veà lòch söû, ñòa lyù vaø chính trò [10]. Duø coù nhieàu vaán ñeà söùc khoûe khaùc cuûa quoác gia, khu vöïc, cuõng nhö treân theá giôùi, trong baøi baùo naøy, chuùng toâi raø soaùt laïi moät caùch nghieâm tuùc nhöõng thaønh coâng trong giaûm töû vong baø meï vaø treû em ôû khu vöïc cuõng nhö laøm roõ caùc yeáu toá quyeát ñònh thaønh coâng vaø thaùch thöùc ñeå ñaït ñöôïc Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû. Baùo caùo baét ñaàu baèng xu höôùng giaûm töû vong cuûa khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø caùc nguyeân nhaân töû vong meï vaø treû em theo Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû 4 vaø 5. Chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu tröôøng hôïp hai nöôùc nhaèm nhaán maïnh söï khaùc bieät trong moâ hình giaûm töû vong. Cuoái cuøng, caùc ngaên ngöøa töû vong treân dieän roäng ñöôïc phaân tích nhaèm xaùc ñònh theâm caùc tieáp caän hieäu quaû ñeå caûi thieän söùc khoûe cho baø meï, treû sô sinh vaø treû em ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ.
Öôùc tính tyû leä töû vong theo töøng quoác gia Vôùi möôøi quoác gia ñöôïc nghieân cöùu, chuùng toâi thu thaäp caùc öôùc tính töø nguoàn soá lieäu ñaïi dieän quoác gia, töø Boä Y teá cuõng nhö caùc Toång ñieàu tra Daân soá vaø Söùc khoûe, vaø caùc ñieàu tra cuïm ña chæ soá (Multiple Indicator Cluster Surveys). Chuùng toâi cuõng xem xeùt, öôùc tính soá lieäu cuûa caùc toå chöùc quoác teá nhö Quyõ Nhi ñoàng Lieân Hôïp Quoác, Toå chöùc Y teá Theá giôùi vaø Toå chöùc Ño löôøng vaø Ñaùnh giaù Söùc khoûe (phuï luïc treân web, trang 1-2). Öôùc tính cuûa töøng quoác gia veà tyû suaát cheát meï, tyû leä töû vong sô sinh vaø tyû leä töû vong treû döôùi 5 tuoåi ñöôïc trích daãn töø baùo caùo Thieân Nieân kyû caäp nhaät cuûa Lieân Hôïp Quoác [2, 3]. Nhöõng öôùc tính naøy cho pheùp so saùnh xu höôùng töû vong giöõa caùc quoác gia trong cuøng moät thôøi ñieåm baèng caùch aùp duïng phöông phaùp öôùc tính taùi taïo (replicable estimation methods) ñeå giaûm caùc sai soá khoâng do choïn maãu. Nhöõng öôùc tính veà tyû leä giaûm töû vong naøy coù xu höôùng thaáp hôn so vôùi öôùc tính cuûa Toå chöùc Ño löôøng vaø Ñaùnh giaù Söùc khoûe. Ñeå roõ hôn veà gaùnh naëng töû vong sô sinh, chuùng toâi thu thaäp rieâng öôùc tính töû vong sô sinh (töû vong trong voøng 28 ngaøy ñaàu sau sinh) vaø töû vong treû döôùi 1 tuoåi sau giai ñoaïn sô sinh (töû vong töø 28 ngaøy ñaàu ñeán döôùi 1 tuoåi sau khi sinh). Do baùo caùo cuûa Lieân Hôïp Quoác khoâng coù xu höôùng töû vong sô sinh cuûa taát caû caùc nöôùc trong khu vöïc neân chuùng toâi söû duïng öôùc tính cuûa Toå chöùc Ño löôøng vaø Ñaùnh giaù Söùc khoûe [11]. Nhöõng nguyeân
nhaân töû vong sô sinh vaø töû vong treû em ñöôïc baùo caùo theo nguyeân taéc chuaån cô baûn ñeå tính toaùn phaân boå töû vong cuûa treû [12]. Uôùc tính töû vong meï theo nguyeân nhaân ñöôïc thu thaäp töø caùc baùo caùo Döï tính ngöôïc cho ñeán 2015 cuûa caùc nöôùc [4] vaø cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi [13]. Döõ lieäu töø Ñieàu tra Daân soá vaø Söùc khoûe [14] vaø töø caùc ñieàu tra cuïm ña chæ soá [15,16] ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù ñoä bao phuû cuûa caùc can thieäp trong khu vöïc, nguoàn döõ lieäu naøy taùch bieät öôùc tính theo phaân loaïi giaøu ngheøo vaø khu vöïc thaønh thò - noâng thoân [17-20], töø ñoù xaùc ñònh möùc ñoä bao phuû can thieäp trung bình cuûa moãi quoác gia theo nhoùm kinh teá vaø khu vöïc. Soá lieäu ñaïi dieän quoác gia ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn soá lieäu chung cho khu vöïc, tröôøng hôïp soá lieäu khoâng ñaïi dieän quoác gia seõ ñöôïc chuù thích roõ.
Phaân tích hieäu quaû can thieäp
Tröôøng hôïp cuûa Thaùi Lan vaø Indonesia ñöôïc nghieân cöùu ñeå xaùc ñònh vai troø cuûa heä thoáng y teá trong giaûm töû vong meï. Thaùi Lan ñaït ñöôïc thaønh töïu cao vaø Indonesia ñaït ñöôïc ít thaønh töïu hôn; Töû vong sô sinh vaø töû vong meï laø hai chæ soá ñaàu ra nhaïy caûm, chòu taùc ñoäng nhieàu cuûa söï phaùt trieån heä thoáng y teá.
Soá lieäu ñaïi dieän quoác gia laø ñaàu vaøo ñeå tính toaùn vaø môû roäng phaân tích cho giai ñoaïn tröôùc naêm khaûo saùt thieân nieân kyû (1990)[21, 22]. Soá lieäu thích hôïp ñöôïc vaøo phöông trình baäc 2:
Log10 MMR hoaëc Log10 NMR = Döõ lieäu cuûa naêm + taùc ñoäng tuyeán tính theo naêm + bình
phöông taùc ñoäng cuûa naêm
Hoaëc vôùi phöông trình baäc nhaát
Log10 MMR hoaëc Log10 NMR = Döõ lieäu cuûa naêm + taùc ñoäng tuyeán tính theo naêm
Ñeå xaùc ñònh xem lieäu töû vong meï giaûm laø do thay ñoåi chöông trình can thieäp hay laø xu höôùng theo thôøi gian; trong ñoù MMR laø tyû soá töû vong meï vaø NMR laø tyû leä töû vong sô sinh.
Chuùng toâi ñaõ söû duïng coâng cuï cöùu soáng (the Lives Saved Tool, LiST) ñeå tính caùc tröôøng hôïp töû vong coù theå ngaên ngöøa neáu taêng ñoä bao phuû can thieäp ñaõ ñöôïc chöùng minh coù hieäu quaû laøm giaûm töû vong meï, töû vong sô sinh vaø töû vong treû döôùi 5 tuoåi [23,24]. LiST tính toaùn theo neàn moâ hình cuûa Spectrum (the Spectrum modelling platform) vaø
cuûa Futures Group, phaùt trieån töø döï aùn di bieán ñoäng daân soá vaø tính toaùn keát quaû cho töøng ñôn vò, laø moâ hình ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc can thieäp keá hoaïch hoùa gia ñình vaø HIV/AIDS [25] Moâ hình ñöa ra caùc öôùc tính töû vong coù theå ngaên ngöøa theo nguyeân nhaân vaø möùc ñoä bao phuû cuûa can thieäp, ñaàu vaøo laø caùc döï baùo daân soá (demographic projections), soá töû vong meï vaø treû em, phaân boå töû vong theo nguyeân nhaân, caùc can thieäp hieäu quaû vaø tình traïng söùc khoûe ñòa phöông [7,26-28]. Caùch tính naøy ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå phaân tính hieäu quaû cuûa caùc goùi can thieäp cöùu soáng baø meï vaø treû em ôû Nam Phi [29] vaø vuøng Caän Sahara, chaâu Phi[30] nhöng ñaây laø laàn ñaàu tieân ñöôïc söû duïng cho khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Ñeå phaân tích, chuùng toâi ñaùnh giaù taát caû caùc can thieäp söùc khoûe cho baø meï, treû sô sinh vaø treû döôùi 5 tuoåi trong LiST [31] (Caùc can thieäp vaø öôùc tính veà taùc ñoäng cuûa can thieäp ñöôïc trình baøy trong phuï luïc treân trang web trang 3-8). Giaù trò cuûa caùc can thieäp ñöôïc xaùc ñònh qua vieäc chuaån hoùa quaù trình raø soaùt, söû duïng caùc tieâu chí coù saün ñeå xaùc ñònh loaïi can thieäp ñöôïc tính ñeám ñeán döïa treân cô sôû möùc ñoä cuûa baèng chöùng (maø can thieäp mang laïi) [31]. Phaân tích ñöôïc thöïc hieän cho taát caû 10 nöôùc vaø sau ñoù nhoùm thaønh 3 nhoùm nöôùc coù cuøng xu höôùng giaûm töû vong:
nhoùm 1 (Brunei, Singapore, Malaysia, Thaùi Lan);
nhoùm 2 (Philippines, Indonesia, Vieät Nam) vaø nhoùm 3 (Laøo, Campuchia, Myanmar). Chuùng toâi ñaùnh giaù khaû naêng cöùu soáng qua 3 giaû thuyeát veà möùc ñoä bao phuû laø 60%, 90% vaø 99%.
Moâ hình giaûm töû vong
Giaûm töû vong meï, töû vong sô sinh vaø töû vong treû em coù söï khaùc bieät giöõa caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theå hieän qua 3 moâ hình khaùc nhau (Bieåu ñoà 1, trong ñoà thò khoâng theå hieän xu höôùng cuûa Brunei vaø Singapore vì nhöõng nöôùc naøy phaùt trieån hôn, khoâng thích hôïp vôùi Muïc tieâu phaùt trieån Thieân Nieân Kyû) [10,32]. Moâ hình ñaàu tieân laø nhöõng nöôùc coù tyû leä töû vong thaáp trong giai ñoaïn töø naêm 1990 (naêm baét ñaàu thöïc hieän Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû) ñeán naêm 2008 taïi Brunei, Singapore, Malaysia vaø Thaùi Lan. Naêm 1990, tyû soá cheát meï ôû nhöõng nöôùc naøy ñaõ ñaït döôùi möùc 100/100000 treû ñeû soáng, vaø tyû suaát töû vong sô sinh, töû vong treû döôùi 5 tuoåi ñaõ ñaït möùc 20/100 000 treû ñeû soáng, hoaëc thaäm chí thaáp hôn.
Nhöõng nöôùc naøy laø nhöõng nöôùc coù kinh teá phaùt trieån nhaát trong khu vöïc vaø coù ñaàu tö nhieàu nhaát vaøo heä thoáng y teá trong thôøi gian qua.
Bieåu ñoà 1. Xu höôùng giaûm tyû suaát cheát meï (A), tyû leä töû vong sô sinh (B) vaø tyû leä töû vong treû döôùi 5 tuoåi (C) taïi Ñoâng Nam AÙ naêm (1990-2008)
Nguoàn soá lieäu: Toå chöùc Y teá theá giôùi 2 (A), Quyõ Nhi ñoàng Lieân Hôïp Quoác 3 (B, C).
Moâ hình thöù 2 ít coù söï cheânh leäch hôn ôû caùc nöôùc Philippines, Indonesia vaø Vieät Nam, naêm 1990 coù xuaát phaùt ñieåm cao, giaûm nhanh vaø ñeàu (tröø tyû soá cheát meï ôû Indonesia, sau naêm 2000 baét ñaàu coù söï dao ñoäng ôû Indonesia vaø Philippine). Taïi Vieät Nam, töû vong luoân giaûm ñeàu trong suoát thôøi kyø naøy, möùc töû vong ñaõ giaûm xuoáng gaàn möùc cuûa Thaùi Lan.
Moâ hình thöù ba cuûa nhoùm caùc nöôùc Laøo, Campuchia vaø Myanmar, naêm 1990 coù xuaát phaùt ñieåm cao, giaûm daàn daàn töø naêm 1990 ñeán 2005, ngoaïi tröø tyû suaát cheát meï cuûa Campuchia [33]. Caû 3 quoác gia ñöôïc Lieân Hieäp Quoác xeáp vaøo danh saùch caùc nöôùc chaäm phaùt trieån nhaát theá giôùi do coâng boá tyû soá cheát meï, tyû suaát töû vong sô sinh vaø tyû suaát töû vong treû em cao.
So saùnh tyû suaát cheát meï vaø bình quaân thu nhaäp theo ñaàu ngöôøi (phuï luïc treân trang web trang 9) cho thaáy quoác gia coù thaønh coâng trong giaûm tyû suaát cheát meï cuõng laø nhöõng quoác gia coù bình quaân thu nhaäp ñaàu ngöôøi taêng; ñaùng löu yù ôû moät soá quoác gia, töû vong giaûm tröôùc khi bình quaân thu nhaäp ñaàu ngöôøi taêng. Töû vong meï ôû Thaùi Lan baét ñaàu giaûm nhanh töø tröôùc nhöõng naêm 1990. Khi tyû suaát cheát meï giaûm xuoáng möùc 100 thì toác ñoä giaûm chaäm hôn, maëc duø bình quaân thu nhaäp ñaàu ngöôøi vaãn tieáp tuïc taêng. Moâ hình cuõng töông töï nhö vaäy khi xem xeùt tyû leä töû vong sô sinh vaø töû vong treû em döôùi 5 tuoåi vôùi bình quaân thu nhaäp ñaàu ngöôøi (Xem phuï luïc treân web trang 10-11).
Giaûm töû vong sô sinh sôùm vaø sô sinh muoän Taùch rieâng töû vong treû döôùi 1 tuoåi töø naêm 1990 ñeán naêm 2010 thaønh töû vong sô sinh sôùm vaø töû vong sô sinh muoän (Xem phuï luïc treân web trang 12) cho thaáy töû vong treû döôùi moät tuoåi giaûm phaàn lôùn laø do töû vong sô sinh muoän giaûm beàn vöõng, nhaän ñònh naøy ñöôïc ruùt ra töø caùc quoác gia Malaysia, Thaùi Lan vaø Vieät Nam. Möùc töû vong sô sinh sôùm vaø sô sinh muoän ôû Philippines vaø Indonesia töông töï nhö ôû Laøo, Campuchia vaø Myanmar. Ñieåm xuaát phaùt ôû naêm 1990 ôû Philippines vaø Indonesia thaáp hôn nhöng toác ñoä giaûm tyû leä töû vong khoâng nhanh, duø coù caùc Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû thuùc ñaåy. Tyû suaát töû vong treû döôùi 1 tuoåi ôû Brunei vaø Singapore giaûm phaàn lôùn do giaûm tyû suaát töû vong sô sinh sôùm, gioáng moâ hình cuûa nhöõng nöôùc coù thu nhaäp cao [34].
Tröø Brunei vaø Singapore, toác ñoä giaûm töû vong sô sinh sôùm ôû 8 nöôùc ASEAN coøn laïi raát ñaùng quan taâm. Veà maët chính saùch vaø trieån khai chöông trình,
can thieäp ñeå giaûm töû vong sô sinh sôùm gaàn vôùi can thieäp giaûm töû vong meï vaø coù theå khoâng theo kòp toác ñoä giaûm töû vong treû döôùi 5 tuoåi. Philippines, maëc duø laø quoác gia ñích cuûa Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû 4 veà giaûm töû vong treû [4], nhöng coù toác ñoä giaûm tyû suaát töû vong sô sinh sôùm thaáp nhaát trong khu vöïc, thaáp hôn Campuchia vaø Myanmar, hai quoác gia ñöôïc ñaùnh giaù laø chöa coù tieán boä nhaèm ñaït ñöôïc Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû 4.
Nguyeân nhaân töû vong
Bieåu ñoà 2A veà phaân boå nguyeân nhaân töû vong meï cho thaáy chæ soá naøy phuï thuoäc nhieàu vaøo chæ soá söùc khoûe vaø möùc ñoä phaùt trieån cuûa heä thoáng y teá. Baêng huyeát chieám tyû leä lôùn nhaát trong caùc nguyeân nhaân töû vong cho thaáy caáp cöùu saûn khoa chöa ñöôïc thöïc hieän toát. Saûn giaät, moät trong saùu nguyeân nhaân haøng ñaàu gaây töû vong meï chöùng toû ôû Ñoâng Nam AÙ ñang coù söï chuyeån dòch moâ hình töû vong gioáng nhö cuûa caùc nöôùc phaùt trieån. Caùc nguyeân nhaân töû vong giaùn tieáp khaùc ví duï nhö beänh truyeàn nhieãm vaãn laø gaùnh naëng cuûa khu vöïc; soát reùt vaø HIV cuõng aûnh höôûng ñeán söùc khoûe baø meï [33]. Phaù thai khoâng an toaøn laø nguyeân nhaân chieám gaàn 10% caùc tröôøng hôïp töû vong meï. Toùm laïi laø caùc nguy cô töû vong meï ñaõ giaûm nhöng coù söï chuyeån dòch caùc nguyeân nhaân töû vong nhö treân theá giôùi vaø nhöõng nguyeân nhaân naøy aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh löïa choïn bieän phaùp can thieäp, can thieäp ñôn leû hay can thieäp theo caû goùi, nhaèm cöùu soáng baø meï vaø treû em [13].
Söï khaùc bieät veà tyû leä töû vong treû em moät phaàn laø do nguyeân nhaân töû vong (Bieåu ñoà 2B). Caùc vaán ñeà söùc khoûe sô sinh, ví duï tai bieán khi sinh non chieám 40% nguyeân nhaân gaây töû vong laø giaûi thích toát nhaát cho nhöõng tröôøng hôïp töû vong coù theå ngaên ngöøa trong khi nhieàu nöôùc ASEAN ñaõ thaønh coâng trong vieäc giaûm gaùnh naëng töû vong sô sinh muoän vaø töû vong treû em noùi chung. Caùc beänh truyeàn nhieãm, trong ñoù coù vieâm phoåi vaø tieâu chaûy, chieám 50%
trong soá caùc nguyeân nhaân gaây töû vong cho treû em, vì vaäy caàn tieáp tuïc noã löïc giaûm töû vong treû em thoâng qua can thieäp 2 nguyeân nhaân naøy [12].
Söï cheânh leäch veà ñoä bao phuû can thieäp trong moãi quoác gia
Trong khu vöïc coù söï cheânh leäch lôùn veà ñoä bao phuû thieäp giöõa caùc quoác gia. Tuy nhieân ngay trong moät quoác gia cuõng coù söï cheânh leäch naøy khi phaân tích theo nhoùm thu nhaäp vaø khu vöïc noâng thoân/thaønh thò. Söï cheânh leäch theå hieän qua tyû leä bao phuû chaêm soùc tröôùc sinh, ngöôøi ñôõ ñeû coù kyõ naêng vaø tieâm chuûng baïch haàu, ho gaø, uoán vaùn, sôûi cuõng nhö can thieäp uoáng buø nöôùc vaø ñieän giaûi ñeå ñieàu trò tieâu chaûy; ñaây laø chìa khoùa ñeå tieáp tuïc trieån khai caùc can thieäp chaêm soùc naâng cao söùc khoûe treû em [4,8].
Theo ñoä bao phuû chöông trình can thieäp, Laøo laø quoác gia coù ñoä bao phuû thaáp nhaát trong khu vöïc,
döôùi 60%, thaäm chí thaáp ôû trong nhoùm coù thu nhaäp cao. Möùc ñoä bao phuû cuûa can thieäp chaêm soùc tröôùc sinh laø lôùn nhaát, khoaûng treân 90% ôû taát caû caùc nöôùc tröø Laøo vaø Campuchia, tyû leä naøy cao hôn nöõa ôû nhoùm coù thu nhaäp cao vaø nhoùm ôû thaønh thò. Söï cheânh leäch naøy cho thaáy coù theå môû roäng caùc can thieäp tröôùc sinh ñeå cöùu soáng baø meï. Maëc duø raát nhieàu nöôùc trong khu vöïc ñuû tieâu chuaån ñeå nhaän taøi trôï vaécxin vaø chöông trình tieâm chuûng töø Lieân minh Toaøn caàu (Global Alliance) vaø ñaõ nhaän ñöôïc söï hoã trôï veà maët taøi chính cuõng nhö quyeát ñònh chính saùch taêng tyû leä bao phuû vaéc-xin, nhöng tyû leä bao phuû vaécxin coøn cheânh leäch nhieàu giöõa caùc vuøng trong moät quoác gia cuõng nhö giöõa caùc quoác gia trong khu vöïc.
Laøo vaø Campuchia laø hai quoác gia coù söï cheânh leäch lôùn nhaát veà ñoä bao phuû. Ñoä bao phuû vaéc xin trong nhoùm thu nhaäp cao nhaát ôû Campuchia töông ñöông vôùi nhoùm thu nhaäp cao nhaát ôû caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ khaùc, baèng Indonexia. Tuy nhieân ñoä bao phuû ôû nhoùm thu nhaäp thaáp nhaát ôû Campuchia thaáp hôn khoaûng 40% so vôùi nhoùm thu nhaäp cao nhaát, taïo ra khoaûng caùch lôùn veà coâng baèng trong tieâm chuûng. Sô ñoà cho thaáy caùc quoác gia coù tyû leä bao phuû ngöôøi ñôõ ñeû coù kyõ naêng raát thaáp (tröø Thaùi Lan vaø Vieät Nam), tyû leä bao phuû ñaëc bieät maát caân ñoái ôû Philippines, Laøo vaø Campuchia.
Taïi Laøo, söï khaùc bieät veà tyû leä ngöôøi ñôõ ñeû coù kyõ naêng giöõa thaønh thò vaø noâng thoân laø lôùn nhaát trong 6 nöôùc so saùnh. Ngöôøi ñôõ ñeû coù kyõ naêng laø chæ soá theå hieän söï phaùt trieån cuûa heä thoáng y teá, vaø nhìn chung, tæ leä bao phuû thaáp, cheânh leäch ñaùng keå giöõa caùc nhoùm yeâu caàu heä thoáng y teá caàn phaùt trieån toaøn dieän vaø phuø hôïp hôn[5]. Moâ hình naøy caàn taäp trung vaøo nhoùm yeáu theá vaø duy trì söï coâng baèng khi taêng tyû leä bao phuû cuûa caùc chöông trình can thieäp [35].
Nghieân cöùu tröôøng hôïp:
Thaùi Lan vaø Indonesia
Nghieân cöùu taäp trung kyõ hôn vaøo hai nöôùc coù kinh nghieäm khaùc nhau khi can thieäp giaûm töû vong laø Thaùi Lan vaø Indonesia ñeå tìm hieåu caùc yeáu toá quyeát ñònh ñeán vieäc giaûm töû vong. Taïi Thaùi Lan, töû vong meï ôû baét ñaàu giaûm töø nhöõng naêm 1960 (Phuï luïc treân web trang 16) vaøo thôøi ñieåm khi ngöôøi ñôõ Bieåu ñoà 2. Nguyeân nhaân töû vong meï (A) vaø töû vong treû em (B)
ôû Ñoâng Nam AÙ
Nguoàn soá lieäu: Töû vong meï töø baùo caùo Thieân nieân kyû cuûa Lieân Hôïp Quoác taïi khu vöïc Ñoâng Nam AÙ naêm 2010, bao goàm 10 nöôùc ASEAN vaø Ñoâng Timor (döõ lieäu khoâng taùch rieâng theo töøng quoác gia. Töû vong treû döôùi 5 tuoåi töø Black vaø coäng söï [12].
ñeû coù kyõ naêng ñaõ ñöôïc ñaøo taïo thaønh heä thoáng vaø ñöôïc trieån khai taïi taát caû caùc beänh vieän coäng ñoàng [36-38]. Trong giai ñoaïn Alma-Ata naêm 1978, tyû suaát cheát meï cuûa Thaùi Lan ñaõ döôùi 200 vaø tieáp tuïc giaûm vaøo naêm 1980, naêm kinh teá baét ñaàu phaùt trieån, chöông trình baûo hieåm y teá daønh cho ngöôøi ngheøo vaø caùc can thieäp rieâng veà laøm meï an toaøn baét ñaàu ñöôïc trieån khai. Ñaàu nhöõng naêm 2000, heä thoáng y teá ñöôïc caûi caùch, trieån khai nhieàu can thieäp cho baø meï, treû sô sinh vaø treû em loàng gheùp vôùi bao phuû heä thoáng y teá toaøn quoác.
Söï hoã trôï cuûa chính saùch y teá ñöôïc ñieàu phoái thoâng qua caùc keá hoaïch caáp quoác gia thaønh coâng ñaõ taïo ra ñieàu kieän vaø ñaàu tö nhaèm kích thích caùc naêng löïc xaõ hoäi, taøi chính, cô caáu toå chöùc trong vieäc cung caáp dòch vuï, ñaëc bieät laø y teá tuyeán quaän/huyeän [21, 39, 40]. Nghóa vuï phuïc vuï noâng thoân ñoái vôùi ngöôøi môùi toát nghieäp y khoa cung caáp nguoàn nhaân löïc beàn vöõng cho caùc beänh vieän coäng ñoàng[36].
Khi phaân tích caùc chöông trình trong moâ hình tuyeán tính, khoâng coù chöông trình ñôn leû naøo giaûi thích ñöôïc vieäc giaûm töû vong meï giai ñoaïn 1960 vaø 1995, ñieàu ñoù gôïi yù töû vong giaûm nhanh do nhieàu yeáu toá phoái hôïp. Tuy nhieân, sau naêm 1997, giai ñoaïn khuûng hoaûng kinh teá, toác ñoä phaùt trieån kinh teá khoâng baèng thôøi gian tröôùc ñoù thì moâ hình tuyeán tính laïi phuø hôïp. Töû vong meï taêng töø naêm 1997 ñeán 2000, vaø sau ñoù laïi giaûm nhanh. Xu höôùng giaûm nhanh naøy ñi cuøng vôùi söï hoài phuïc kinh teá vaø aùp duïng bao phuû baûo hieåm y teá toaøn dieän, thaønh laäp Ban chaêm soùc söùc khoûe Baø meï vaø Treû em tænh, trieån khai chöông trình Söùc khoûe Thaùi Lan vaø Chöông trình Saiyairak [21,39,40].Trong thôøi gian ngaén naøy, ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa chöông trình can thieäp raát khoù khaên.
Sau Thaùi Lan khoaûng hôn chuïc naêm, vaøo nhöõng naêm 1970, Indonesia môùi baét ñaàu trieån khai chính saùch nhaân löïc y teá döïa vaøo coäng ñoàng treân toaøn quoác[41]. Nhöõng saùng kieán taùc ñoäng vaøo caáu phaàn laøm meï an toaøn ñöôïc thöïc hieän cuoái nhöõng naêm 1980, thôøi gian ñoù tyû suaát cheát meï ôû Indonesia cao gaáp khoaûng 9 laàn so vôùi Thaùi Lan (Phuï luïc treân web trang 16-17) [14,22]. Chöông trình coâ ñôõ thoân baûn ñöôïc trieån khai töø naêm 1989 ñeán naêm 1996 nhöng vieäc ñaøo taïo oà aït 54 000 coâ ñôõ thoân baûn trong 7 naêm vaø trieån khai thöïc hieän taïi coäng ñoàng thì chaát löôïng dòch vuï coøn phaûi xem xeùt [41].
Khaû naêng tieáp caän dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe ôû Indonesia khaùc nhau giöõa caùc nhoùm thaønh thò hay
noâng thoân, thu nhaäp vaø trình ñoä hoïc vaán. Khoâng gioáng nhö Thaùi Lan, ngöôøi ñôõ ñeû coù kyõ naêng ñöôïc ñaøo taïo song song vôùi xaây döïng cô sôû y teá vaø phaùt trieån heä thoáng chuyeån tuyeán, taïi Indonesia khoâng phaûi baát cöù trung taâm chaêm soùc söùc khoûe naøo cuõng coù theå chaêm soùc saûn khoa thieát yeáu. Khoaûng 40%
caùc beänh vieän huyeän khoâng coù baùc só saûn [41] cho thaáy haïn cheá trong vieäc cung caáp chaêm soùc lieân tuïc 24 giôø vôùi nhöõng tröôøng hôïp caáp cöùu. Heä thoáng y teá phaân quyeàn vaø phaân khuùc thaùch thöùc khaû naêng duy trì beàn vöõng söï taäp trung mang tính toaøn dieän vaø coù söï phoái hôïp trong chaêm soùc söùc khoûe baø meï vaø treû em.
Giaûm töû vong sô sinh (Phuï luïc treân web trang 18) ôû hai nöôùc naøy phaûn aùnh söï thuyeân giaûm cuûa töû vong meï. Caùc can thieäp giaûm töû vong sô sinh caàn nhieàu hoã trôï töø heä thoáng y teá hôn chæ chöông trình can thieäp veà baø meï hay treû em. Taïi Thaùi Lan, chöông trình can thieäp chaêm soùc treû sô sinh ñöôïc loàng gheùp vôùi caùc chöông trình chaêm soùc baø meï [36,39,40] nhöng söï loàng gheùp naøy khoâng ñöôïc baùo caùo taïi Indonesia.
Töû vong meï vaø töû vong sô sinh ôû Thaùi Lan vaø Indonesia giaûm trong ñieàu kieän kinh teá phaùt trieån nhanh, trình ñoä hoïc vaán taêng nhanh vaø coâng baèng giôùi cuõng ñöôïc caûi thieän [42]. Maëc duø nhöõng yeáu toá naøy coù theå taùc ñoäng ñeán möùc ñoä thaønh coâng nhöng vaãn coù nhöõng yeáu toá quyeát ñònh töû vong khaùc taùc ñoäng. Chính saùch trieån khai cuûa Thaùi Lan laø phoái hôïp ña ngaønh, huy ñoäng hoaøng gia vaø nhieàu boä ngaønh khaùc nhau, trong ñoù coù Vaên phoøng An ninh Söùc khoûe Quoác gia chòu traùch nhieäm veà taøi chính y teá, ñaëc bieät veà bao phuû baûo hieåm y teá. Ñaàu tö vaøo chaêm soùc söùc khoûe ban ñaàu töø nhöõng naêm 1970 ñem laïi lôïi ích laâu daøi [5]. Tuy nhieân ñòa lyù vaø daân soá cuõng ñoùng vai troø quan troïng. Thôøi ñieåm töû vong meï giaûm nhanh vaøo nhöõng naêm 1970, Thaùi Lan coù daân soá ít, taäp trung hôn so vôùi Indonesia, daân soá ñoâng vaø phaân taùn, söï khaùc bieät naøy coù theå laø yeáu toá quan troïng trong vieäc thieát laäp tieáp caän vôùi cô sôû haï taàng, yeâu caàu cô baûn khi thöïc hieän bao phuû chöông trình.
Phaân tích coâng cuï cöùu soáng LiST
Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán môû roäng ñoä bao phuû cuûa chöông trình ñöôïc phaân tích qua coâng cuï cöùu soáng LiST cho toaøn boä khu vöïc ASEAN vaø cho töøng nhoùm quoác gia theo xu höôùng töû vong meï ñöôïc trình baøy phía treân. Chuùng toâi söû duïng tyû leä, tyû suaát thay vì soá tuyeät ñoái vì nhöõng öôùc löôïng caàn ñöôïc caân nhaéc thaän troïng theo caùch thu thaäp soá lieäu cuûa ñòa phöông
Phaân tích LiST ñöôïc phaùt trieån thaønh ño löôøng ñeå öôùc löôïng vaø ñaùnh giaù öu ñieåm cuõng nhö haïn cheá cuûa can thieäp. Raát nhieàu can thieäp ñöôïc raø soaùt qua baùo caùo [25,43] vaø soá lieäu ñöôïc coi nhö öôùc tính chung khu vöïc [44,45] Ñaây laø öôùc löôïng toát nhaát vôùi taùc ñoäng can thieäp vaø maëc duø phaân tích naøy khoâng coù giaù trò trong vieäc ñaùnh giaù caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán töû vong trong giai ñoaïn sô sinh [30], nhöng vaãn coù giaù trò trong vieäc ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc chöông trình can thieäp.
Möùc trung bình cuûa khu vöïc ASEAN gaàn vôùi möùc trung bình cuûa nhoùm 2 vaø nhoùm 3 (nhö ñaõ phaân tröôùc ñoù), nhoùm chieám phaàn lôùn daân soá vaø coù tyû suaát töû vong cao hôn (sô ñoà 3A). Maëc duø coù söï khaùc bieät cô baûn veà soá tröôøng hôïp töû vong meï coù theå phoøng ngöøa theo nhoùm nöôùc, xu höôùng chung cuûa caû khu vöïc cuõng chæ roõ nhöõng söï thieáu huït quan troïng. Ví duï nhö môû roäng möùc ñoä bao phuû can thieäp cho taêng huyeát aùp/nhieãm ñoäc thai ngheùn trong thôøi gian mang thai vaø quaûn lyù phaù thai an toaøn seõ giaûm ñaùng keå töû vong meï trong khu vöïc. Can thieäp giaûm töû vong do baêng huyeát sau ñeû seõ giaûm ñaùng keå nguyeân nhaân töû vong meï trong nhoùm 2 vaø 3 nhöng khoâng phaûi nhoùm 1.
Phaân tích töông töï ñöôïc thöïc hieän vôùi töû vong sô sinh vaø töû vong treû em (Sô ñoà 3B vaø C). Can thieäp veà ngaït sô sinh coù theå cöùu soáng nhieàu treû trong nhoùm 2 vaø 3 hôn nhoùm 1. Tyû leä töû vong sô sinh vaø töû vong treû em coù theå phoøng ngöøa ñöôïc qua caùc can thieäp veà beänh truyeàn nhieãm ôû taát caû caùc nhoùm cho thaáy beänh truyeàn nhieãm vaãn laø thaùch thöùc cuûa toaøn boä khu vöïc [12,46]
Taäp trung vaøo ñoä bao phuû toaøn daân cuûa caùc can thieäp, moät vaán ñeà nhaän ñöôïc söï quan taâm lôùn trong caùc boái caûnh hoaïch ñònh chính saùch y teá khaùc [47], chuùng toâi phaân tích tyû leä töû vong coù theå cöùu soáng neáu bao phuû chöông trình can thieäp leân tôùi 99%. ÔÛ caáp ñoä khu vöïc, bao phuû toaøn daân chaêm soùc saûn khoa thieát yeáu seõ cöùu soáng ñöôïc 1/5 soá tröôøng hôïp töû vong meï (xem baûng) nhöng neáu bao phuû toaøn daân chaêm soùc saûn khoa toaøn dieän seõ cöùu soáng ñöôïc hôn 50% soá tröôøng hôïp töû vong meï. Phaàn lôùn nhöõng tröôøng hôïp töû vong meï coù theå cöùu soáng thuoäc nhoùm 2 vaø 3, nhoùm coù möùc ñoä bao phuû can thieäp thaáp (phuï luïc treân web trang 13-15). Do tieáp caän chaêm soùc saûn khoa thieát yeáu vaø toaøn dieän ñaõ toát ôû nhoùm 1 neân soá tröôøng hôïp töû vong meï coù theå ngaên ngöøa khi trieån khai can thieäp naøy bò haïn cheá hôn. Ngöôïc laïi, quaûn lyù toát nhöõng baø meï sau naïo phaù thai seõ phoøng ngöøa
Bieåu ñoà 3. Töû vong meï (A), Töû vong sô sinh (B), vaø töû vong treû döôùi 5 tuoåi (C) ñöôïc cöùu soáng neáu nhö bao phuû caùc can thieäp taïi caùc moác 60, 90 vaø 99% cho khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø caùc nhoùm thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ theo xu höôùng giaûm töû vong.
Nhoùm 1 bao goàm Brunei, Singapore, Malaysia, vaø Thaùi Lan; Nhoùm 2 bao goàm Philippines, Indonesia vaø Vieät Nam; Nhoùm 3 bao goàm Laøo, Campuchia vaø Myanmar.
ñöôïc nhieàu tröôøng hôïp töû vong meï ôû nhoùm 1 hôn so vôùi nhoùm 2 vaø 3. Khi trieån khai quaûn lyù phaù thai toaøn dieän ôû nhoùm 1, tyû leä töû vong meï coù theå ngaên ngöøa ít hôn khi trieån khai caùc can thieäp khaùc ôû caùc nhoùm khaùc coù theå do chaêm soùc saûn khoa toaøn dieän ñaõ bao goàm quaûn lyù phaù thai toát.
Bao phuû toaøn daân chaêm soùc saûn khoa thieát yeáu seõ ngaên ngöøa ñöôïc khoaûng 1/5 tröôøng hôïp töû vong sô sinh ôû nhoùm 3. Trong toaøn khu vöïc, neáu bao phuû chaêm soùc saûn khoa toaøn dieän coù theå ngaên ngöøa ñöôïc
gaáp 2 laàn soá tröôøng hôïp töû vong sô sinh so vôùi bao phuû chaêm soùc saûn khoa thieát yeáu, ñaëc bieät laø cho nhoùm 2 vaø 3. Nhöng duø bao phuû 99%, tyû leä töû vong treû sô sinh coù theå ngaên ngöøa lôùn nhaát bôûi moät trong hai can thieäp naøy cuõng khoâng vöôït quaù 1/3 chöùng toû caàn phaûi coù caùc can thieäp chaúng haïn nhö caùc chöông trình ñeà caäp ñeán giai ñoaïn phaùt trieån sôùm qua vieäc söû duïng steroids trong giai ñoaïn tröôùc sinh vaø chaêm soùc kieåu chuoät tuùi (Kangaroo)[48].
Can thieäp tröïc tieáp tôùi beänh truyeàn nhieãm nhö tieâu chaûy vaø vieâm phoåi taùc ñoäng ñeán phaàn lôùn töû
vong sô sinh muoän vaø töû vong treû em trong nhoùm 2 vaø 3. Trong nhoùm 1, tyû leä töû vong tuy nhoû nhöng neáu taêng ñoä bao phuû leân 99% thì cuõng coù taùc ñoäng ñaùng ñeå ñeán tyû leä naøy. Can thieäp döï phoøng nhö taêng tieáp caän nöôùc saïch goùp phaàn caûi thieän töû vong ñaùng ñeå, cöùu soáng nhieàu tröôøng hôïp töû vong hôn tieâm vaéc xin phoøng vieâm phoåi ôû taát caû caùc nhoùm.
Keát luaän
Töø naêm 1990, maëc duø coù söï caûi thieän söùc khoûe baø meï, treû sô sinh vaø treû em ñaùng keå trong khu vöïc, ñaëc bieät ôû Malaysia, Thaùi Lan vaø Vieät Nam, nhöng tyû leä töû vong cao, ñoä bao phuû thaáp vaø baát bình ñaúng trong caùc nhoùm vaãn laø thaùch thöùc vôùi nhöõng nöôùc khaùc nhö Laøo, Campuchia vaø Myanmar. Thaønh coâng cuûa ba nöôùc ñaàu coù söï ñoùng goùp ñaùng keå cuûa phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi vaø chính saùch, taäp trung vaøo chöông trình söùc khoûe baø meï, treû em vaø loàng gheùp vôùi caáu phaàn khaùc cuûa heä thoáng y teá [49-51], ñaùng chuù yù laø chính saùch nghóa vuï y teá oån ñònh, mang tính chieán löôïc keøm theo cô cheá hoã trôï taøi chính ôû Malaysia vaø Thaùi Lan. Qua nghieân cöùu tröôøng hôïp Thaùi Lan, heä thoáng y teá thuaän lôïi ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc giaûm töû vong meï, duø taêng tröôûng kinh teá chæ ôû möùc vöøa phaûi, vaø khoâng coù taùc ñoäng hoaëc can thieäp ñôn leû naøo coù theå giaûi thích cho möùc ñoä giaûm töû vong nhanh. Nghieân cöùu tröôøng hôïp taïi Indonesia chæ ra caùc can thieäp töông töï trieån khai trong heä thoáng y teá vaø ñaëc ñieåm ñòa lyù chính trò khaùc coù theå cho keát quaû khaùc bieät.
Chính vì vaäy, maëc duø phaân tích LiST coù theå öôùc löôïng taùc ñoäng cuûa can thieäp khi taêng toái ña möùc ñoä bao phuû cuûa caùc chöông trình can thieäp nhöng nghieân cöùu tröôøng hôïp caûnh baùo naâng cao söùc khoûe khoâng ñôn thuaàn taêng chi phí daønh cho y teá. Thay vaøo ñoù, caùc can thieäp nhaèm vaøo caùc nhoùm ñích vaø mang tính beàn vöõng laøm giaûm caùc trôû ngaïi coù theå haïn cheá tieáp caän vôùi can thieäp y teá cuûa caùc nhoùm yeáu theá maø hoï caàn nhaát phaûi ñöôïc ñaûm baûo trong thôøi gian daøi. Ví duï, phaân tích LiST cho thaáy can thieäp chaêm soùc saûn khoa thieát yeáu vaø toaøn dieän coù theå giaûm moät nöûa soá tröôøng hôïp töû vong meï vaø 1/6 soá tröôøng hôïp töû vong sô sinh ôû Laøo, Baûng 1. Phaàn traêm töû vong coù theå cöùu soáng neáu bao phuû 99%
caùc can thieäp trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø töøng nhoùm nöôùc thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ.
Campuchia vaø Myanmar. Tuy nhieân chæ coù theå ngaên ngöøa nhöõng tröôøng hôïp töû vong naøy neáu bao phuû nhanh vaø roäng trong nhoùm coù thu nhaäp thaáp vaø nhoùm noâng thoân, coù theå thoâng qua ñaàu tö taøi trôï beàn vöõng nöôùc ngoaøi, ñoái vôùi caùc quoác gia coù möùc chi cho y teá thaáp. Taïi Philippines vaø Indonesia, hai quoác gia ñoâng daân nhaát trong khu vöïc, maëc duø coøn nhieàu thaùch thöùc veà vaên hoùa vaø ñòa lyù nhöng töû vong tieáp tuïc coù xu höôùng giaûm coù theå do caûi thieän tieáp caän dòch vuï söùc khoûe qua caùc caùch thöùc tieáp caän vaø toå chöùc taøi chính coâng baèng hôn [47].
Duø chöông trình nghò söï cuûa caùc quoác gia trong khu vöïc coù theå caàn chænh söûa vaø ñöa vaøo thöïc hieän ñeå hoaøn thaønh chöông trình nghò söï coøn dang dôû veà söùc khoûe baø meï, treû sô sinh vaø treû em, nhöng keát quaû nghieân cöùu cho thaáy nhieàu ñieåm chung vaø quan troïng giöõa caùc nöôùc trong khu vöïc. Nhieàu can thieäp giaûm töû vong treû em quan troïng ñaõ ñöôïc trieån khai ôû möùc ñoä coäng ñoàng trong toaøn khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, nhöng caàn ñaëc bieät quan taâm ñaàu tö vaøo dòch vuï söùc khoûe, taïo ñieàu kieän cho caùc nöôùc trong khu vöïc coù khaû naêng giaûm töû vong meï vaø treû sô sinh. Tieáp caän vôùi dòch vuï phaù thai an toaøn vaø quaûn lyù roái loaïn taêng aùp trong thôøi kyø mang thai seõ giaûm töû vong meï do nhöõng nguyeân nhaân naøy ôû caùc nöôùc töø Brunei ñeán Myanmar. Töông töï nhö vaäy, taát caû caùc nöôùc trong khu vöïc ñaõ nhaän bieát ñöôïc nôi caàn môû roäng bao phuû can thieäp sô sinh quan troïng ñeå ngaên ngöøa nhöõng tröôøng hôïp ñeû non vaø töû vong sô sinh do nhieãm khuaån.
Nghieân cöùu naøy coøn moät soá ñieåm haïn cheá. Thöù nhaát, nghieân cöùu söû duïng öôùc löôïng giaûm töû vong töø caùc ñôn vò cuûa toå chöùc Lieân Hieäp Quoác, caùc öôùc löôïng naøy coù theå khoâng töông ñoàng vôùi öôùc löôïng cuûa quoác gia vaø söû duïng phöông phaùp ño löôøng khaùc, tuy nhieân, thöôøng ñöôïc öu tieân ñeå phaân tích so saùnh giöõa caùc nöôùc. Öôùc löôïng cuûa caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ ñöôïc tính toaùn töø ñieàu tra hoä gia ñình, baùo caùo coù theå thaáp hôn so vôùi thöïc teá vaø phaân loaïi töû vong coù theå chöa chính xaùc. Chæ coù 5/10 quoác gia ñeà caäp ñeán trong nghieân cöùu naøy coù heä thoáng khai baùo sinh töû, vaø khoâng phaûi caû naêm heä thoáng naøy ñeàu coù phaân loaïi nguyeân nhaân töû vong [2]. Ñaây laø nhu caàu caáp baùch nhaèm taêng cöôøng chaát löôïng döõ lieäu cuûa Laøo vaø Myanmar, ñaëc bieät veà töû vong meï, tuy nhieân nhöõng hoaït ñoäng tieân phong trong kieåm soaùt töû vong meï ôû Malaysia seõ cung caáp moâ hình tieàm naêng coù theå söû duïng cho caû khu vöïc[52].
Tính saün coù cuûa soá lieäu ñaùng tin caäy vaø coù theå
so saùnh ñöôïc ñaõ aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh löïa choïn nguoàn soá lieäu. Ví duï, maëc duø söû duïng bình quaân thu nhaäp ñaàu ngöôøi ñeå phaân tích nhöng chæ soá naøy khoâng coù saün ñoái vôùi caùc nghieân cöùu tröôøng hôïp, do vaäy toång saûn phaåm quoác noäi ñöôïc söû duïng thay theá cho Thaùi Lan vaø Indonesia.
Öôùc tính LiST khoâng theå phaân taùch theo nhoùm quoác gia vaø tình traïng kinh teá, thaønh thò hay noâng thoân. Vieäc phaân taùch ño löôøng theo nhoùm laø quan troïng bôûi nhoùm ngheøo hôn döôøng nhö coù tyû leä töû vong cao hôn vaø ñoä bao phuû can thieäp thaáp hôn so vôùi nhoùm giaøu, do ñoù aûnh höôûng nhieàu ñeán öôùc löôïng[43]. Haïn cheá cuûa döõ lieäu khoâng cho pheùp thöïc hieän caùc phaân tích saâu hôn, keå caû thöû nghieäm tröôøng hôïp. Chuùng toâi cuõng khoâng theå phaân tích chi phí cho vieäc môû roäng ñoä bao phuû cuûa can thieäp vaø hy voïng seõ thöïc hieän trong nghieân cöùu saép tôùi.
Töø khi ñöôïc hình thaønh vaøo naêm 1967, ASEAN ñaõ laø trung taâm hôïp taùc kinh teá vaø vaên hoùa xaõ hoäi.
Do vaäy beänh truyeàn nhieãm laø moät trong caùc vaán ñeà söùc khoûe raát ñöôïc caùc nöôùc ASEAN quan taâm.
Hieän taïi, troïng taâm cuûa khu vöïc ñaõ baét ñaàu chuyeån daàn sang nhöõng vaán ñeà söùc khoûe khaùc. Khung Chieán löôïc Phaùt trieån Söùc khoûe giai ñoaïn 2010 - 2015 cuûa ASEAN ñaõ chuyeån taäp trung sang tieáp caän dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe, chuaån bò cho caùc ñaïi dòch vaø caùc beänh truyeàn nhieãm ñaõ ñöôïc söï hoã trôï nhieàu töø khu vöïc.
Kinh teá cuûa ASEAN phaùt trieån ngaøy moät maïnh meõ, söï hôïp taùc khu vöïc trong y teá coù theå laø ñoäng löïc thuùc ñaåy nhöõng thaønh vieân keùm phaùt trieån hôn taäp trung vaøo söùc khoûe baø meï, treû sô sinh vaø treû em. Vai troø quan troïng cuûa ASEAN trong vieäc thu huùt, chuyeån tieáp caùc nguoàn hoã trôï taøi chính trong vuï soùng thaàn taøn phaù taïi Indonesia naêm 2004 vaø taùc ñoäng cuûa côn baõo loác xoaùy taïi Myanmar naêm 2008 ñaõ khaúng ñònh taàm aûnh höôûng cuûa cam keát naøy - thieän chí vaø kinh nghieäm cuøng laøm vieäc trong thaûm hoïa coù theå ñöôïc aùp duïng ñeå naâng cao söùc khoûe cho baø meï vaø treû em trong khu vöïc[54,55].
Tuy nhieân söï hoã trôï naøy neân ñöôïc söû duïng nhö theá naøo? Kinh nghieäm töø nhöõng nöôùc ASEAN, nhö ñaõ thaûo luaän trong baøi vieát naøy, gôïi yù raèng can thieäp hieäu quaû ñeå haïn cheá töû vong meï vaø treû caàn môû roäng cho nhoùm yeáu theá, nhoùm chòu aûnh höôûng nhieàu nhaát do caùc nguyeân nhaân nhö phaù thai khoâng an toaøn, saûn giaät, baêng huyeát sau sinh, vieâm phoåi, nhieãm truøng vaø ngaït. Vôùi kyø voïng tyû leä bao phuû cuûa nhöõng chöông trình naøy tôùi ñöôïc nhoùm ngheøo, chính phuû
caàn phaûi saùng taïo keát hôïp caùc can thieäp söùc khoûe vôùi caùc chöông trình phi söùc khoûe, ví duï nhö caùch thöùc toå chöùc phoái hôïp taøi chính ôû caáp vi moâ vaø cô cheá luaân chuyeån tieàn teä coù ñieàu kieän ñaõ ñöôïc thöïc hieän thaønh coâng ôû nhöõng khu vöïc khaùc [56,57].
Khoâng theå ñaït ñöôïc Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nhieân kyû treân toaøn theá giôùi neáu nhö khoâng coù söï noã löïc cuûa töøng nöôùc thaønh vieân. Vì coäng ñoàng caùc nhaø taøi trôï ñang taäp trung söï hoã trôï vaøo gaùnh naëng cuûa chaâu Phi vaø caùc nöôùc Nam AÙ, caùc nöôùc ASEAN caàn taêng cöôøng hoã trôï laãn nhau. Ví duï veà cô cheá hoã trôï saün coù bao goàm söï phoái keát hôïp taøi chính qua quaù trình cuûa heä thoáng giaùm saùt cuûa AEAN - heä thoáng caûnh baùo sôùm ñeå theo doõi xu höôùng kinh teá vó moâ vaø phaùt hieän sôùm nhöõng yeáu toá taùc ñoäng coù haïi ñeán söï phaùt trieån. Trong y teá coâng coäng, heä thoáng thoâng tin ngaên chaën SARS cuûa ASEAN (the ASEAN SARS Containment Information Network) cho thaáy caùc nöôùc thaønh vieân ñaõ thaønh coâng trong vieäc chia seû thoâng tin, baøi hoïc kinh nghieäm vaø phaùt hieän môùi ñoái vôùi hoäi chöùng hoâ haáp caáp tính nguy hieåm. Tuy nhieân, ASEAN chöa cuøng phaùt trieån nhöõng saùng kieán veà söùc khoûe baø meï, treû sô sinh vaø treû em. Nhöõng saùng kieán naøy coù theå phaùt trieån thoâng qua chia seû thoâng tin vaø baøi hoïc kinh nghieäm (ví duï baét ñaàu baèng boå sung caùc döõ lieäu coù theå so saùnh ñöôïc giöõa caùc quoác gia), noã löïc hôïp taùc taøi chính caàn ñöôïc keát noái vôùi ñaàu ra vaø coù theå öu tieân cho nhöõng nöôùc trong SEAN chöa ñaït ñöôïc Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû.
Vai troø cuûa caùc taùc giaû
CSA, RF, GLK, TTH, TL vaø EA ñaõ goùp phaàn vaøo ñöa ra khaùi nieäm, thieát keát vaø thu thaäp döõ lieäu cho baûn döï thaûo ñaàu tieân. TL, EA vaø GLK goùp phaàn thu thaäp, phaân tích vaø phieân giaûi döõ lieäu cho caùc nghieân cöùu tröôøng hôïp. ZB, RF vaø CSA goùp phaàn thu thaäp, phaân tích vaø phieân giaûi döõ lieäu trong phaân tích LiST. CSA vaø RF chòu traùch nhieäm chung trong Chieán löôïc tìm kieám vaø tieâu chí löïa
choïn taøi lieäu
Chuùng toâi söû duïng caùc nghieân cöùu Ñieàu tra Daân soá vaø söùc khoûe (Campuchia naêm 2000 vaø 2005; Indonesia caùc naêm 1987, 1991, 1994, 2002- 03 vaø 2007; Philippines caùc naêm 1993, 1998, 2003 vaø 2008; vaø Vieät Nam naêm 1997 vaø 2002)[14], Ñieàu tra Multiple Indicators Cluster Surveys[15, 16], ngaân haøng döõ lieäu cuûa khu vöïc vaø caùc toå chöùc taøi chính toaøn caàu nhö Ngaân haøng Phaùt trieån chaâu AÙ vaø Ngaân haøng Theá giôùi [17-20,32]. Nguoàn döõ lieäu ñieàu tra caùc Muïc tieâu phaùt trieån Thieân Nieân Kyû [4] vaø xuaát baûn phaåm cuûa caùc cô quan thuoäc Lieân Hôïp Quoác, chuû yeáu cuûa Quyõ Nhi ñoàng Lieân Hôïp Quoác [3, 15] vaø Toå chöùc Y teá Theá giôùi [1, 2, 40] töø naêm 1960 ñeán thaùng 10 naêm 2010. Chuùng toâi söû duïng caùc töø khoùa: "chaâu AÙ", "chaâu AÙ vaø
Thaùi Bình Döông", "Ñoâng Nam AÙ", "SEA", "Hieäp hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ" vaø "ASEAN" (theo khu vöïc ñòa lyù); "Campuchia", "Indonesia", "Coäng hoøa daân chuû nhaân daân Laøo", "Laøo", "Malaysia",
"Myanmar", "Philippines", "Thaùi Lan" vaø "Vieät Nam" (nhöõng nöôùc trong moái quan taâm cuûa chuùng toâi); "(meï HOAËC treû HOAËC sô sinh) VAØ (söùc khoûe HOAËC chaêm soùc söùc khoûe)", "(söùc khoûe HOAËC töû vong) VAØ (magn thai HOAËC thai)", vaø "(söùc khoûe HOAËC töû vong) VAØ (baø meï HOAËC sô sinh HOAËC treû döôùi moät tuoåi HOAËC treû em HOAËC treû döôùi 5 tuoåi" (ñoái vôùi ñieàu kieän söùc khoûe); "heä thoáng y teá",
"taøi chính y teá", "laõnh ñaïo", "chính quyeàn", "heä thoáng thoâng tin", "dòch vuï", "quy ñònh veà saûn phaåm söùc khoûe", "nhaân löïc" (ñoái vôùi heä thoáng y teá); "tyû suaát töû vong meï", "tyû leä töû vong treû döôùi 1 tuoåi",
"tyû leä töû vong sô sinh", "tyû leä töû vong treû döôùi 5 tuoåi", "ñôõ ñeû coù kyõ naêng", "chaêm soùc tröôùc sinh",
"chaêm soùc sau sinh", "tieâm chuûng", "dinh döôõng baø meï vaø treû em", vaø "nguyeân nhaân töû vong meï, treû döôùi 1 tuoåi vaø treû em" (ñoái vôùi chæ soá cuûa caùc chöông trình y teá vaø giaûm töû vong); vaø "toång saûn phaåm quoác noäi", "GDP", "GDP ñaàu ngöôøi", "y teá quoác gia", "NHA", "chi tieâu y teá coâng vaø tö", vaø
"(out-of-pocket HOAËC OOP) chi tieâu y teá" (ñoái vôùi taøi chính). Nhöõng döõ lieäu naøy ñöôïc hoaøn thaønh ñaïi dieän cho döõ lieäu quoác gia vaø ñöôïc xuaát baûn thöôøng kyø. Döõ lieäu rieâng cuûa caùc nöôùc ñöôïc caùc thaønh vieân trong nhoùm kieåm ñònh vaø caäp nhaät. Chuùng toâi cuõng tìm kieám caùc baøi vieát khoa hoïc cuûa ñoàng nghieäp veà söùc khoûe baø meï vaø treû em trong khu vöïc treân heä thoáng PubMed töø naêm 1960 ñeán thaùng 10 naêm 2010 cuõng nhö raø soaùt caùc nguoàn taøi lieäu tham khaûo cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi, Quyõ Nhi ñoàng Lieân Hieäp Quoác, Ngaân haøng Theá giôùi vaø Ngaân haøng Phaùt trieån chaâu AÙ. Khoâng coù ngoân ngöõ naøo ñöôïc loaïi boû trong quaù trình tìm kieám, ñoái vôùi nhöõng baùo caùo ñaày ñuû ñaõ söû duïng ngoân ngöõ cuûa caùc taùc giaû (tieáng Thaùi, Bahasa, Malay, Trung Quoác, Philippines, vaø Myamar).
vieäc phaân tích vaø phieân giaûi döõ lieäu. Toaøn boä nhoùm taùc giaû goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng baûn thaûo vaø raø soaùt baùo caùo.
Caùc xung ñoät lôïi ích
CSA ñöôïc tröôøng Ñaïi hoïc Philippines vaø Vieän Söùc khoûe Quoác gia thueâ vaø ñaõ nhaän thuø lao tö vaán töø döï aùn vôùi chính phuû Philippines, Quyõ Nhi ñoàng Lieân Hieäp Quoác, Cô quan Phaùt trieån Quoác teá Hoa Kyø, vaø Vaên phoøng Toå chöùc Y teá Theá giôùi khu vöïc Taây Thaùi Bình Döông. GLK ñaõ nhaän thuø lao tö vaán töø Vieän Gerontology, Tröôøng Ñaïi hoïc Putra Malaysia, Vieän nghieân cöùu khoa hoïc söï soáng quoác teá (International Life Sciences Institute SEA), SEAMEO TROPMED Trung taâm khu vöïc veà Dinh
döôõng coäng ñoàng, vaø ñöôïc thueâ bôûi tröôøng Ñaïi hoïc Y Quoác teá, Malaysia. Taát caû caùc taùc giaû khaùc khoâng coù xung ñoät veà maët lôïi ích.
Lôøi caûm ôn
Nghieân cöùu naøy laø moät phaàn trong taäp hôïp caùc nghieân cöùu ñöôïc taøi trôï bôûi Toå chöùc China Medical Board, Toå chöùc Rockefeller vaø Toå chöùc Atlantic Philanthropies. Nhoùm taùc giaû göûi lôøi caûm ôn traân troïng ñeán caùc trôï lyù Virasakdi Chongsuvivatwong, Edward McNeil (Khoa Dòch teã hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Y Prince of Songkla, Thailan), Marian Valera, Bryan Lim, Joan Javellana-Ottao (Ñaïi hoïc Philippines, Vieän Nghieân cöùu Söùc khoûe quoác gia), vaø Arjumand Rizvi (Ñaïi hoïc Aga Khan, Pakistan).
Taøi lieäu tham khaûo
1. WHO. World health statistics 2010. Geneva: World Health Organization, 2010.
2. WHO. Trends in maternal mortality: 1990-2008. Geneva:
World Health Organization, 2010.
3. UNICEF. Levels and trends in child mortality, Report 2010. Estimates developed by the UN Inter-agency Group for Child Mortality Estimation. United Nations Children's Fund, 2010.
http://www.unicef.gr/pdfs/UNICEF_Levels_and_Trends_i n_Child_mortality.pdf. (accessed Nov 22, 2010).
4. Countdown to 2015. Maternal, Newborn and Child Health. 2010 country profiles.
http://www.countdown2015mnch.org/reports-
publications/2010-country-profiles. (accessed May 12, 2010).
5. Rohde J, Cousens S, Chopra M, et al. 30 years after Alma- Ata: has primary health care worked in countries?. Lancet 2008; 372: 950-961. Summary | Full Text | PDF(231KB) | CrossRef | PubMed
6. Campbell OMR, Graham WJLancet Maternal Survival Series steering group. Strategies for reducing maternal mortality: getting on with what works. Lancet 2006; 368:
1284-1299. Summary | Full Text | PDF(296KB) | CrossRef | PubMed
7. Darmstadt GL, Bhutta ZA, Cousens S, Adam T, Walker N, de Bernis LLancet Neonatal Survival Steering Team.
Evidence-based, cost-effective interventions: how many newborn babies can we save?. Lancet 2005; 365: 977-988.
Summary | Full Text | PDF(147KB) | CrossRef | PubMed 8. Kerber KJ, de Graft-Johnson JE, Bhutta ZA, Okong P, Starrs A, Lawn JE. Continuum of care for maternal, newborn, and child health: from slogan to service delivery.
Lancet 2007; 370: 1358-1369. Summary | Full Text | PDF(209KB) | CrossRef | PubMed
9. Bhutta ZA, Ali S, Cousens S, et al. Interventions to address maternal, newborn, and child survival: what difference can integrated primary health care strategies make?. Lancet 2008; 372: 972-989. Summary | Full Text | PDF(340KB) | CrossRef | PubMed
10. Chongsuvivatwong V, Phua KH, Yap MT, et al. Health and health-care systems in southeast Asia: diversity and transitions. Lancet 201110.1016/S0140-6736(10)61507-3.
published online Jan 25. PubMed
11. Rajaratnam J, Marcus J, Flaxman A, et al. Neonatal, postnatal, childhood, and under-5-mortality for 187 countries, 1970-2010: a systematic analysis of progress
towards Millennium Development Goal 4. Lancet 2010;
375: 1988-2007. Summary | Full Text | PDF(7872KB) | CrossRef | PubMed
12. Black R, Cousens S, Johnson H, et al. Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis. Lancet 2010; 375: 1969-1987. Summary | Full Text
| PDF(1713KB) | CrossRef | PubMed
13. Khan KS, Wojdyla D, Say L, G#lmezoglu AM, Van Look PFA. WHO analysis of causes of maternal death: a systematic review. Lancet 2006; 367: 1066-1074. Summary
| Full Text | PDF(2367KB) | CrossRef | PubMed
14. Measure DHS. Demographic and Health Surveys.
http://www.measuredhs.com. (accessed April 27, 2010).
15. UNICEF. Multiple Indicator Cluster Surveys. UNICEF.
http://www.childinfo.org/mics.html. (accessed July 4, 2010).
16. National Statistics Office. Monitoring the situation of children and women. Thailand multiple indicator cluster survey December 2005-February 2006 Final Report.
http://www.unicef.org/thailand/MICS_Final_Report2.pdf.
(accessed Sept 20, 2010).
17. Gwatkin D, Rutstein S, Johnson K, Suliman E, Wagstaff A, Amouzou A. Socio-economic differences in health, nutrition, and population in Cambodia. Washington, DC:
The World Bank, 2007.
18. Gwatkin D, Rutstein S, Johnson K, Suliman E, Wagstaff A, Amouzou A. Socio-economic differences in health, nutrition, and population in Indonesia. Washington, DC: The World Bank, 2007.
19. Gwatkin D, Rutstein S, Johnson K, Suliman E, Wagstaff A, Amouzou A. Socio-economic differences in health, nutrition, and population in the Philippines. Washington, DC: The World Bank, 2007.
20. Gwatkin D, Rutstein S, Johnson K, Suliman E, Wagstaff A, Amouzou A. Socio-economic differences in health, nutrition, and population in Vietnam. Washington, DC: The World Bank, 2007.
21. Bureau of Policy and Strategy, Ministry of Public health.
In: Wibulpolprasert S, ed. Thailand Health Profile 2005- 2007. Bangkok: The War Veterans Organization of Thailand Printing Press, 2007.
http://www.moph.go.th/ops/thp/index.php?option=com_con tent&task=view&id=6&Itemid=2&lang=en. (accessed Nov 22, 2010).
22. Ministry of Health, Indonesia. National Health Surveys 1980-2008. Jakarta, Indonesia.
23. Plosky WD, Stover J, Winfrey B. The Lives Saved
Tool. A computer program for making child and maternal survival projections. UNICEF.
http://www.jhsph.edu/bin/i/x/list_manual.pdf. (accessed Nov 22, 2010).
24. Department of International Health. LiST: The Lives Saved Tool-an evidence-based tool for estimating intervention impact. Johns Hopkins University.
http://www.jhsph.edu/dept/ih/IIP/list/index.html. (accessed Oct 30, 2010).
25. Stover J, McKinnon R, Winfrey B. Spectrum: a model platform for linking impact of maternal and child survival intervention with AIDS, family planning and demographic projections. Int J Epidemiol 2010; 39 (suppl 1): i7-i10.
PubMed
26. Jones G, Steketee RW, Black RE, Bhutta ZA, Morris SS.
The Bellagio Child Survival Study Group. How many child deaths can we prevent this year?. Lancet 2003; 362: 65-71.
CrossRef | PubMed
27. Bhutta ZA, Ahmad T, Black RE, et alfor the Maternal and Child Undernutrition Study Group. What works?
Interventions for maternal and child undernutrition and survival. Lancet 2008; 371: 417-440. Summary | Full Text | PDF(286KB) | CrossRef | PubMed
28. Boschi-Pinto C, Young M, Black RE. The child health epidemiology reference group reviews of the effectiveness of interventions to reduce maternal, neonatal and child mortality. Int J Epidemiol 2010; 39 (suppl 1): i3-i6. PubMed 29. Chopra M, Daviaud E, Pattinson B, Fonn S, Lawn JE.
Saving the lives of South Africa's mothers, babies, and children: can the health system deliver?. Lancet 2009; 374:
835-846. Summary | Full Text | PDF(191KB) | CrossRef | PubMed
30. Friberg IK, Kinney MV, Lawn JE, et al. Sub-Saharan Africa's mothers, newborns, and children: how many lives could be saved with targeted health interventions?. PLoS Med 2010; 7: e1000295. CrossRef | PubMed
31. Walker N, Fischer-Walker C, Bryce J, Bahl R, Cousens SCHERG Review Groups on Intervention Effects.
Standards for CHERG reviews of intervention effects on child survival. Int J Epidemiol 2010; 39 (suppl 1): i21-i31.
PubMed
32. World Bank. World Development Indicators database.
http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Re sources/GNIPC.pdf. (accessed Sept 27, 2010).
33. Hogan M, Foreman K, Naghavi M, et al. Maternal mortality for 181 countries, 1980-2008: a systematic analysis of progress towards Millennium Development Goal
5. Lancet 2010; 375: 1609-1623. Summary | Full Text | PDF(1819KB) | CrossRef | PubMed
34. Lawn JE, Cousens S, Zupan JLancet Neonatal Survival Steering Team. 4 million neonatal deaths: When? Where?
Why?. Lancet 2005; 365: 891-900. Summary | Full Text | PDF(633KB) | CrossRef | PubMed
35. Boerma JT, Bryce J, Kinfu Y, Axelson H, Victora CGCountdown 2008 Equity Analysis Group. Mind the gap:
equity and trends in coverage of maternal, newborn and child health services in 54 Countdown countries. Lancet 2008; 371: 1259-1267. Summary | Full Text | PDF(247KB)
| CrossRef | PubMed
36. Wibulpolprasert S. Community financing: Thailand experience. Health Policy Plan 1991; 6: 354-360. PubMed 37. Van Lerberghe W, De Brouwere V. Of blind alleys and things that have worked: history's lessons on reducing maternal mortality. Studies Health Serve Organ Policy 2001; 17: 7-33. PubMed
38. Bureau of Policy and Strategy, Ministry of Public Health. Health policy in Thailand. Nonthaburi: Ministry of Public Health, 2009.
http://bps.ops.moph.go.th/webenglish/Health%20Policy%2 09.pdf. (accessed Nov 22, 2010).
39. Pramualratana P, Wibulpolprasert S. Health insurance systems in Thailand. Nonthaburi: Health System Research Institute, 2002.
http://ihppthaigov.net/publication/attachbook/92/chapter3.
pdf. (accessed Nov 22, 2010).
40. SEARO WHO. Improving maternal, newborn and child health in the South-East Asia Region. Data source: Basic indicators: health situation in south-east Asia, World Health Organization, South-East Asia Region, 2004.
41. Azwar A. Evolution of safe-motherhood policies in Indonesia. Initiative for Maternal Mortality Programme Assessment (IMMPACT), Country Co-ordinating Group &
Technical Partners Meeting, Aberdeen, UK, January 2004.
42. Gakidou E, Cowling K, Lozano R, Murray CJL.
Increased educational attainment and its effects on child mortality in 175 countries between 1970 and 2009: a systematic analysis. Lancet 2010; 376: 959-974. Summary | Full Text | PDF(2855KB) | CrossRef | PubMed
43. Victora CG. Commentary: LiST: using epidemiology to guide child survival policymaking and programming. Int J Epidemiol 2010; 39 (suppl 1): i1-i2. PubMed
44. Bryce J, Friberg I, Kraushaar D, et al. LiST as a catalyst in program planning: experiences from Burkina Faso, Ghana and Malawi. Int J Epidemiol 2010; 39 (suppl 1): i40-
i47. PubMed
45. Hazel E, Gilroy K, Friberg I, et al. Comparing modelled to measured mortality reductions: applying the Lives Saved Tool to evaluation data from the Accelerated Child Survival Programme in West Africa. Int J Epidemiol 2010; 39 (suppl 1): i32-i39. PubMed
46. Coker RJ, Hunter BM, Rudge JW, Liverani M, Hanvoravongchai P. Emerging infectious diseases in southeast Asia: regional challenges to control. Lancet 201110.1016/S0140-6736(10)62004-1. published online Jan 25. PubMed
47. Tangcharoensathien V, Patcharanarumol W, Ir P, et al.
Health-financing reforms in southeast Asia: challenges in achieving universal coverage. Lancet 201110.1016/S0140- 6736(10)61890-9. published online Jan 25. PubMed 48. Victora CG, Rubens CEthe GAPPS Review Group.
Global report on preterm birth and stillbirth (4 of 7):
delivery of interventions. BMC Pregnancy Childbirth 2010;
10 (suppl 1): S4. PubMed
49. Limwattananon S, Tangcharoensathien V, Prakongsai P.
Equity in maternal and child health in Thailand. Bull World Health Organ 2010; 88: 420-427. CrossRef | PubMed 50. UN Country Team Malaysia. Malaysia, Successes and challenges, Kuala Lumpur: United Nations Development Programme. http://www.undp.org.my/mdgs/malaysia-mdg- report. (accessed Nov 22, 2010).
51. Health Policy and Strategy Institute. Measuring health systems performance in Vietnam: results from eight provincial health systems assessments.
http://www.healthsystems2020.org/content/resource/detail/
2515/. (accessed Sept 25, 2010).
52. Abu Bakar S, Mathews A, Jegasothy R, Ali R, Kandiah N. Strategy for reducing maternal mortality. Bull World Health Organ 1999; 77: 190-193. PubMed
53. Association of Southeast Asian Nations. Joint Statement of the 10th ASEAN Health Ministers Meeting Singapore.
http://www.aseansec.org/24938.htm. (accessed Oct 30, 2010).
54. ASEAN Regional Programme for Disaster Management. A regional strategy for disaster reduction.
http://www.aseansec.org/18455.htm. (accessed Nov 22, 2010).
55. Tripartite Core Group; the Government of the Union of Myanmar, the United Nations, and the Association of Southeast Asian Nations. Post-Nargis Joint Assessment (PONJA). http://www.aseansec.org/21765.pdf. (accessed Nov 22, 2010).
56. Ahmed MU, Islam SK, Quashem A, Ahmed NCGAP Working Group on Microinsurance. Health microinsurance:
a comparative study of three examples in Bangladesh. Good and Bad Practices 2005. case study 13. PubMed
57. Fiszbein A, Schady N, Ferreira F, et al. Conditional cash transfers: reducing present and future poverty. Washington, DC: The World Bank, 2009.
a Institute of Clinical Epidemiology, University of the Philippines, National Institutes of Health, Ermita, Manila, Philippines
b Faculty of Medicine and Health, International Medical University, Kuala Lumpur, Malaysia
c Epidemiology Unit, Faculty of Medicine, Prince of Songkla University, Hat Yai, Songkhla, Thailand d Faculty of Public Health, University of Indonesia and
SEAMEO TROPMED, Regional Center for Community Nutrition, Jakarta, Indonesia
e Public Health Division, Department of Health, Ministry of Health, Myanmar
f China Medical Board, Cambridge, MA, USA g Harvard Global Equity Initiative, Boston, MA, USA h Department of Paediatrics and Child Health, Aga Khan
University, Karachi, Pakistan
Correspondence to: Dr Cecilia S Acuin, University of the Philippines, National Institutes of Health, Institute of Clinical Epidemiology, Pedro Gil, Ermita, Manila 1000, Philippines.
