Caùc yeáu toá nguy cô lieân quan ñeán beänh lyù vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em coù gì ñaëc bieät ôû caùc trung taâm baûo trôï xaõ hoäi, traïi treû moà coâi? Coù hay khoâng vieäc xuaát hieän caùc yeáu toá nguy cô môùi ñoái vôùi beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp taïi caùc cô sôû naøy? Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc tieâu: xaùc ñònh tyû leä hieän maéc, moâ taû ñaëc ñieåm caùc yeáu toá nguy cô cuûa beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi Trung taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi; Tìm hieåu moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá nguy cô vôùi tình traïng vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi cô sôû noùi treân. Ñaây laø moät nghieân cöùu moâ taû caét ngang vôùi 98 treû tham gia ñieàu tra. Keát quaû cho thaáy: Tyû leä hieän maéc VÑHH caáp 44,4%; tyû leä suy dinh döôõng 15,6%; tyû leä treû döôùi 5 tuoåi bò thieáu maùu (huyeát saéc toá döôùi 12g/dL) 56,4%; 100% treû ôû chung phoøng;
62,2% nguû cuøng giöôøng; 75,6% duøng chung chaên; 66,7% thöôøng xuyeân chuyeån phoøng. Lieân quan giöõa VÑHH vôùi tình traïng tieâm chuûng (RR=1,53; p=0,7), vôùi tieàn söû VÑHH 3 thaùng tröôùc ñoù (RR= 0,5;
p=0,7), vôùi vieäc treû ôû chung phoøng (RR=5,3; p=0,1). Tyû leä hieän maéc VÑHH trong nghieân cöùu naøy laø 44,4% töông töï nhö caùc nghieân cöùu khaùc. Caùc ñaëc ñieåm veà dinh döôõng vaø thieáu maùu phuø hôïp vôùi tyû leä chung trong coäng ñoàng. Vieäc treû ôû trung taâm ñöôïc boá trí ôû chung phoøng, duøng chung chaên hay di chuyeån phoøng thöôøng xuyeân laø yeáu toá thuaän lôïi cho vieäc lan truyeàn beänh VÑHH. Khoâng nhaän thaáy söï lieân quan coù yù nghóa giöõa tình traïng tieâm chuûng vaø tieàn söû VÑHH cuûa treû vôùi beänh lyù VÑHH hieän taïi. Tuy nhieân coù moái lieân quan böôùc ñaàu giöõa vieäc treû soáng chung phoøng vôùi beänh lyù VÑHH.
Töø khoaù: Vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp, tyû leä hieän maéc, yeáu toá nguy cô, Trung taâm baûo trôï treû em
The prevalence and risk factors for respiratory tract infection on orphanage
children in orphanage center no. 4, Bavi, Hanoi
Le Thanh Hai (*), Le Kien Ngai (**)
Introduction: Are there any specific characteristics for risk factors of Acute Respiratory tract Infection (ARI) on children in orphanages? Are there whether or not new risk factors for ARI in those facilities? Objectives: This study was conducted with the aim of identifying the prevalence, describing
Tyû leä hieän maéc vaø caùc yeáu toá lieân quan ñeán beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi trung
taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi
Leâ Thanh Haûi (*), Leâ Kieán Ngaõi (**)
features of risk factors for ARI, and assessing association between the risk factors and ARI on orphanage children in Orphanage Center (OC) No.4, Ba Vi, Ha Noi. Study methods: This is a cross- sectional survey with a sample of 98 children. Results: the prevalence of ARI is 44.4%; malnutrition - 15.6%; anemia (hemoglobin <12g/dL) - 56.4%; room sharing rate - 100%; bed sharing rate - 62.2%; blanket sharing rate - 75.6%; room transfer rate - 66.7%. There is an association between ARI and vaccination status (RR=1,53; p=0,7), with history of ARI within the last 3 months (RR= 0,5;
p=0,7), and room sharing (RR=5,3; p=0,1). Conclusion: the ARI prevalence found in this study is 44.4%, similar to other studies' findings. The nutrition and anemia characteristics are found in consistence with the general prevalence found in the community. Children's sharing of room, bed, blanket and being transferred from room to room create enabling conditions for transmission of ARI within the center. There is no significant association between ARI and vaccination status and history of previous ARI. However, initially recognizable association is found between ARI and the condition of sharing room in the orphanage center.
Key words: acute respiratory tract infection, orphanage children, center
Taùc giaû
(*) TS. BS. Leâ Thanh Haûi - Phoù giaùm ñoác Beänh vieän Nhi Trung öông
(**) Ths. BS. Leâ Kieán Ngaõi - Tröôûng khoa Kieåm soaùt nhieãm khuaån Beänh vieän Nhi Trung öông.
E.mail: [email protected]
1. Ñaët vaán ñeà
Vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp (VÑHHC) laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính gaây töû vong cho treû em toaøn caàu. Öôùc tính haøng naêm coù khoaûng 4,5 trieäu treû em döôùi 5 tuoåi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån töû vong vì VÑHHC. VÑHHC cuõng laø lyù do khieán 50%
soá treû ñeán khaùm, nhaäp vieän taïi caùc cô sôû y teá treân toaøn theá giôùi [3]. Caùc yeáu toá lieân quan ñeán beänh lyù vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em bao goàm: treû suy dinh döôõng, treû coù caân naëng luùc sinh thaáp, treû khoâng ñöôïc nuoâi döôõng baèng söõa meï, khoùi buïi, thuoác laù, ñieàu kieän soáng chaät choäi thieáu veä sinh, thôøi tieát thay ñoåi… [6].
Thaùng 2 naêm 2008 xuaát hieän nhieàu treû töø caùc trung taâm baûo trôï xaõ hoäi, traïi treû moà coâi ñeán khaùm vaø nhaäp vieän taïi Beänh vieän Nhi Trung öông. Caùc em ñoù coù bieåu hieän cuûa tình traïng beänh lyù vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû möùc ñoä naëng, sau ñoù moät soá treû ñaõ töû vong.
Lieäu caùc yeáu toá nguy cô lieân quan ñeán beänh lyù
vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em coù gì ñaëc bieät ôû caùc trung taâm baûo trôï xaõ hoäi, traïi treû moà coâi? Coù hay khoâng vieäc xuaát hieän caùc yeáu toá nguy cô môùi ñoái vôùi beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp taïi caùc cô sôû naøy?
Moät cuoäc ñieàu tra ñöôïc thöïc hieän taïi Trung taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi nhaèm goùp theâm moät yù kieán traû lôøi caùc vaán ñeà treân.
Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa chuùng toâi laø Xaùc ñònh tyû leä hieän maéc, moâ taû ñaëc ñieåm caùc yeáu toá nguy cô, ñöôøng laây truyeàn lieân quan ñeán beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi trung taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi.
Tìm hieåu moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá nguy cô hieän höõu vôùi tình traïng vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi cô sôû noùi treân.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
2.1. Quaàn theå vaø ñòa ñieåm nghieân cöùu:
Treû ñang ñöôïc nuoâi döôõng, chaêm soùc taïi Trung taâm Baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi
2.2. Thôøi gian nghieân cöùu: Thaùng 3/2008 2.3. Thieát keá nghieân cöùu:nghieân cöùu moâ taû caét ngang
2.4. Phöông phaùp tieán haønh
- Taát caû treû em hieän dieän taïi Trung taâm trong ngaøy ñieàu tra ñöôïc löïa choïn vaøo nghieân cöùu
- Khaùm laâm saøng ñeå phaùt hieän caùc treû ñang coù VÑHHC.
- Quan saùt nôi ôû, nôi chaêm soùc treû; phoûng vaán ngöôøi chaêm soùc treû vaø laõnh ñaïo Trung taâm ñeå moâ taû caùc yeáu toá nguy cô, ñöôøng laây truyeàn coù theå cuûa beänh VÑHHC. Caùc chæ soá ñöôïc ñaùnh giaù trong nghieân cöùu naøy bao goàm: tieàn söû tieâm vaéc xin; tieàn söû vieâm ñöôøng hoâ haáp; tình traïng toaøn thaân; tình traïng dinh döôõng; tình traïng vieâm ñöôøng hoâ haáp hieän taïi; ñöôøng laây truyeàn (nguû chung giöôøng)…
- Laáy dòch tî haàu, xeùt nghieäm nuoâi caáy tìm söï hieän dieän cuûa caùc chuûng vi khuaån cö truù.
2.5. Phaân tích soá lieäu
- Caùc bieán soá ñònh tính ñöôïc moâ taû döôùi daïng taàn suaát, caùc bieán ñònh löôïng ñöôïc theå hieän döôùi daïng giaù trò trung bình (mean) vaø ñoä leäch chuaån (SD) neáu phaân boá chuaån hoaëc döôùi daïng trung vò (median) vaø khoaûng bieán thieân (range) neáu phaân boá khoâng chuaån.
- Ñaùnh giaù moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá nguy cô vaø VÑHHC thoâng qua pheùp phaân tích töông quan giöõa hai bieán nhò phaân baèng test kieåm ñònh Fisher, tyû soá nguy cô töông ñoái (relative risk - RR)
3. Keát quaû nghieân cöùu
- Coù 45 treû ñeán 5 tuoåi (14 trai -31,1%; 31 gaùi - 68,9%) vaø 53 treû treân 5 tuoåi (35 trai - 66,0%; 18 gaùi - 34%) hieän dieän trong ngaøy ñieàu tra.
- Trong soá caùc treû thuoäc nhoùm ñeán 5 tuoåi coù 20 treû (44,4%) hieän ñang coù daáu hieäu cuûa VÑHHC (soát, ho, chaûy muõi, haét hôi, phoåi coù ran), ñaõ tìm thaáy vi khuaån cö truù trong dòch haàu hoïng cuûa 20 treû (44%) trong nhoùm naøy; trong khi chæ coù 8 treû (15,1%) ôû nhoùm treû lôùn hôn 5 tuoåi coù caùc daáu hieäu cuûa VÑHHC vaø chæ coù 5 treû (9,4%) tìm thaáy ñöôïc vi khuaån cö truù trong dòch haàu hoïng.
3.1. Ñaëc ñieåm caùc yeáu toá nguy cô lieân quan ñeán beänh VÑHH caáp
Treû ≤ 5 tuoåi N = 45
Treû > 5 tuoåi N = 53
Toång N = 98 Tình traïng tieâm
chuûng n % n % n %
Coù 30 66.7 1 1.9 31 31.6 Khoâng 3 6.7 0 0.0 3 3.1 Khoâng bieát 12 26.7 52 98.1 64 65.3 Toång soá 45 100.0 53 100.0 98 100.0
Baûng 1. Ñaëc ñieåm tình traïng tieâm chuûng cuûa treû
Treû ≤ 5 tuoåi Treû > 5 tuoåi n Mean ± SD n Mean ± SD
Huyeát saéc toá döôùi 12g/dL 22/39 (56,4%)
9.6±0.8 11/49 (22.4)
10.5±0.7
Baïch caàu treân 10000/ml
31/36 (86,1%)
15060±4256 7/47 (14.9)
14614±5196
Suy dinh döôõng 7/39 (15,6%)
- - -
Giôùi haïn – SD 11 (24,4%)
- - -
Khoâng suy dinh döôõng 27 (60,0%)
- - -
Baûng 2. Ñaëc ñieåm veà tình traïng dinh döôõng vaø thieáu maùu
Treû ≤ 5 tuoåi N = 45
Treû > 5 tuoåi N = 53
Toång N = 98 Ñaëc ñieåm ñieàu kieän soáng
vaø chaêm soùc n % n % n %
Nguû cuøng giöôøng 45 100.0 35 66.0 80 81.6 Nguû cuøng giöôøng VÑHHC 28 62.2 4 7.5 32 32.7 Coù ñöôïc buù baèng bình 38 84.4 0 0.0 38 38.8 Treû thöôøng xuyeân ñöôïc
chuyeån phoøng ôû
30 66.7 28 52.8 58 59.2 Duøng chung chaên 34 75.6 20 37.7 54 55.1
Coù muùt tay 6 13.3 0 0.0 6 6.1
Duøng chung khaên lau 5 11.1 6 11.3 11 11.2
Baûng 3. Moät soá ñaëc ñieåm veà ñieàu kieän soáng vaø chaêm soùc treû
Treû coù tieàn söû VÑHH
Treû ≤ 5 tuoåi N = 45
Treû > 5 tuoåi N = 53
Toång N = 98
n % n % n % Coù 33 76.7 15 29.4 48 51.1 Khoâng 10 23.3 36 70.6 46 48.9 Toång 43 100.0 51 100.0 94 100.0
Baûng 4. Tyû leä treû coù tieàn söû vieâm ñöôøng hoâ haáp trong voøng 3 thaùng gaàn ñaây
3.2. Moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá nguy cô vaø tình traïng VÑHHC ôû nhoùm treû döôùi 5 tuoåi
4. Baøn luaän
4.1. Tyû leä hieän maéc vaø ñaëc ñieåm caùc yeáu toá nguy cô lieân quan ñeán beänh VÑHH caáp -Tyû leä hieän maéc (prevalence) cuûa beänh VÑHH caáp ôû treû em taïi Trung taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi laø 20/45 (44,4%). Tyû leä naøy hoaøn toaøn khoâng cao hôn caùc soá lieäu ñaõ coâng boá. Rahman vaø coäng söï trong moät nghieân cöùu coâng boá naêm 1997 taïi Bangladesh ñaõ keát luaän "tyû leä hieän maéc VÑHH caáp ôû treû döôùi 5 tuoåi trong coäng ñoàng vuøng noâng thoân laø 58,7%" [4].
- Tyû leä treû döôùi 5 tuoåi ôû ñöôïc nuoâi döôõng taïi trung taâm naøy ñöôïc ghi nhaän coù suy dinh döôõng laø
15,6% vaø giôùi haïn suy dinh döôõng laø 24,4% khoâng khaùc xa vôùi soá lieäu veà tyû leä suy dinh döôõng treû em ñaõ ñöôïc Boä Y teá coâng boá, (töø 20-25%). Trong khi ñoù tyû leä treû döôùi 5 tuoåi bò thieáu maùu (huyeát saéc toá döôùi 12g/dL) ghi nhaän laø 56,4% cao hôn chuùt ít so vôùi cuõng tyû leä naøy ñöôïc Chöông trình Dinh döôõng coâng boá, ( 49%)[6].
- Vôùi lí do treû ñöôïc thu nhaän veà trung taâm töø nhieàu nôi khaùc nhau (beänh vieän, gia ñình, boû rôi…) cho neân tyû leä treû döôùi 5 tuoåi ñöôïc naém roõ veà tình traïng tieâm chuûng chæ coù 66,7%. Tyû leä naøy thaáp hôn nhieàu so vôùi tyû leä treû ñöôïc tieâm caùc loaïi vaéc xin nhö Chöông trình tieâm chuûng môû roäng ñaõ coâng boá, (treân 90%)[8] .
- Do treû ñöôïc nuoâi döôõng taïi trung taâm baûo trôï vì vaäy ñieàu kieän soáng cuûa treû coù nhieàu ñieåm khaùc vôùi nhöõng treû ñöôïc nuoâi soáng taïi gia ñình, taát caû treû ñeàu ñöôïc saép xeáp nguû cuøng giöôøng vôùi nhau (100%), coù ñeán gaàn 2/3 soá treû (62,2%) nguû cuøng giöôøng vôùi treû ñang bò VÑHHC, hôn 3/4 treû ñöôïc ñieàu tra (75,6%) duøng chung chaên ñaép vaø hôn 2/3 soá treû (66,7%) ôû trung taâm thöôøng xuyeân ñöôïc chuyeån phoøng ôû. Vieâm ñöôøng hoâ haáp laø beänh laây truyeàn qua ñöôøng khoâng khí vaø thoâng qua tieáp xuùc vôùi dòch tieát cuûa ñöôøng hoâ haáp, vieäc treû nguû chung giöôøng, ñaép chung chaên vaø thöôøng xuyeân chuyeån phoøng ôû laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå beänh laây lan trong quaàn theå.
Ñieàu naøy theå hieän ôû chæ soá treû bò vieâm ñöôøng hoâ haáp trong voøng 3 thaùng tröôùc ngaøy ñieàu tra khaù cao (76,7%).
4.2. Lieân quan giöõa moät soá yeáu toá nguy cô vaø tình traïng VÑHHC ôû nhoùm treû döôùi 5 tuoåi
Caùc yeáu toá nguy cô ñöôïc thaûo luaän trong nghieân cöùu naøy bao goàm tình traïng tieâm chuûng, tieàn söû vieâm ñöôøng hoâ haáp trong voøng 3 thaùng tröôùc ngaøy ñieàu tra vaø tình traïng ôû chung phoøng vôùi treû ñang bò VÑHH. Lieân quan giöõa tình traïng tieâm chuûng vaø VÑHHC chöa thaáy ñeà caäp trong caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây. Lieân quan giöõa tình traïng ôû chung phoøng vôùi VÑHH, theo Anders Koch vaø coäng söï laø 2,5 laàn so vôùi nhoùm treû khoâng ôû chung phoøng [6].
Trong ñieàu tra naøy tình hình VÑHH ôû nhoùm treû khoâng ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû cao gaáp 1,53 laàn nhoùm treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû nhöng söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (RR = 1,53; p=0,7);
khoâng ghi nhaän ñöôïc söï khaùc bieät giöõa tình traïng vieâm ñöôøng hoâ haáp hieän taïi vôùi tieàn söû vieâm ñöôøng
Tieâm chuûng
Coù Khoâng
Toång soá VÑHHC
n % n % n %
Coù 13 92.9 1 7.1 14 100 Khoâng 17 89.5 2 10.5 19 100
RR= 1.53 ; p = 0.7
Baûng 5. Lieân quan giöõa tình traïng tieâm chuûng vaø VÑHH
Tieàn söû VÑHH Coù Khoâng
Toång soá VÑHHC
n % n % n % Coù 2 11.1 16 88.9 18 100 Khoâng 5 20.8 19 79.2 24 100
RR= 0.5; p= 0.7
Baûng 6. Lieân quan giöõa tieàn söû VÑHH trong voøng 3 thaùng vaø tình traïng VÑHH hieän taïi
ÔÛ chung phoøng
Coù Khoâng
Toång soá VÑHHC
n % n % n %
Coù 18 94.7 1 5.3 19 100
Khoâng 17 77.3 5 22.7 22 100
RR=5.3 ; p= 0.1
Baûng 7. Lieân quan giöõa vieäc trong cuøng phoøng coù treû ñang bò VÑHH vaø tình traïng VÑHH
hoâ haáp trong voøng 3 thaùng tröôùc ngaøy ñieàu tra vôùi RR=0,5, p=0,7; Tìm thaáy coù söï lieân quan lôùn giöõa vieäc treû ôû chung phoøng vôùi tình traïng VÑHH (RR=5,3), tuy nhieân coù theå do haïn cheá veà qui moâ cuoäc ñieàu tra pheùp kieåm ñònh chæ cho giaù trò p ôû möùc 0,1 (p=0,1).
Tyû leä hieän maéc VÑHH ôû treû em ñöôïc nuoâi döôõng taïi Trung taâm Baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi laø 44,4% töông töï nhö keát quaû cuûa caùc nghieân cöùu taïi ñòa ñieåm khaùc. Caùc ñaëc ñieåm veà dinh döôõng vaø thieáu maùu phuø hôïp vôùi tyû leä chung trong coäng ñoàng. Phaàn lôùn treû ôû trung taâm ñöôïc boá trí ôû chung phoøng, duøng chung chaên hay di chuyeån phoøng thöôøng xuyeân laø yeáu toá thuaän lôïi cho vieäc lan truyeàn beänh VÑHH.
Khoâng nhaän thaáy söï lieân quan coù yù nghóa giöõa tình traïng tieâm chuûng vaø tieàn söû VÑHH cuûa treû vôùi beänh lyù VÑHH hieän taïi. Tuy nhieân coù moái lieân quan böôùc ñaàu giöõa vieäc treû soáng chung phoøng vôùi beänh lyù VÑHH.
Do nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän döôùi hình thöùc moät cuoäc ñieàu tra caét ngang vì vaäy soá löôïng maãu thu thaäp ñöôïc coù theå chöa phaûn aùnh heát ñaëc ñieåm cuûa quaàn theå.
Lôøi caûm ôn:
Nhoùm nghieân cöùu xin chaân thaønh caûm ôn Ban Giaùm ñoác vaø caùn boä nhaân vieân Trung taâm Baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi ñaõ taïo ñieàu kieän cho cuoäc ñieàu tra naøy.
Taøi lieäu tham khaûo Tieáng Vieät
1. Baùo caùo Hoäi nghò dinh döôõng toaøn quoác. Boä Y teá, Vieän Dinh döôõng, 2008. Haø Noäi, thaùng 6/2008
2. Baùo caùo toång keát tieâm chuûng môû roäng naêm 2009. Boâ Y teá, Vieän Veä sinh dòch teá Trung öông, Döï aùn Tieâm chuûng môû roäng. Haø Noäi, thaùng 3/2010
Tieáng Anh
3. Long-term morbidity and mortality following hypoxaemic lower respiratory tract infection in Gambian children. T. E.
West, T. Goetghebuer, P. Milligan, E. K. Mulholland,& M.
W. Weber. Bulletin of the World Health Organization, 1999, 77 (2)
4. Prevalence of acute respiratory tract infection and its risk factors in under five children. Rahman MM, Rahman AM.
Bangladesh Med Res Counc Bull. 1997 Aug;23(2):47-50.
5. Risk factors for severe respiratory syncytial virus infection leading to hospital admission in children in the Western region of the Gambia. Martin W Weber, et al.International Journal of Epidemioly 1999; 28: 157-162 6. Risk Factors for Acute Respiratory Tract Infections in Young Greenlandic Children. Anders Koch, Kåre Mølbak, Preben Homøe, Per Sørensen1, Thomas Hjuler, Mette Ehmer Olesen, June Pejl, Freddy Karup Pedersen, Ove Rosing Olsen, and Mads Melbye. American Journal of Epidemiology Vol. 158, No. 4
