26 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2004, Soá 2 (2)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Khu vöïc chuùng ta ñaõ vöøa môùi hoài phuïc töø taùc ñoäng cuûa dòch Hoäi chöùng nhieãm khuaån ñöôøng hoâ haáp caáp (SARS) vaøo naêm 2003 thì buøng phaùt moät dòch beänh ñaày ñe doïa taøn phaù khaùc - chuûng H5N1 cuûa cuùm gia caàm aûnh höôûng tôùi ngaønh coâng nghieäp chaên nuoâi gia caàm cuûa 8 nöôùc chaâu AÙ vaø gaây ra beänh vaø töû vong ôû ngöôøi taïi Vieät Nam vaø Thaùi Lan.
Nhöõng baøi hoïc ruùt ra töø vieäc SARS buøng phaùt coù theå ñoùng moät vai troø naøo ñaáy trong vieäc laøm giaûm söï laây nhieãm H5N1 sang ngöôøi maø gaàn ñaây trôû thaønh moät vaán ñeà to lôùn hôn.
Söï lan truyeàn nhanh choùng cuûa SARS trong voøng 4 thaùng keå töø khi noù xuaát hieän laàn ñaàu tieân ôû mieàn nam Trung Quoác vaøo naêm 2002 sang 29 nöôùc vaø khu vöïc daãn ñeán keát quaû laø coù toång soá tích luõy toaøn caàu goàm 8.098 ca bò maéc beänh vaø 774 ngöôøi bò töû vong. Vieäc naøy theå hieän roõ raèng baát cöù moät buøng phaùt beänh truyeàn nhieãm naøo cuõng coù theå nhanh choùng lan truyeàn luùc ban ñaàu nhö theá naøo trong heä thoáng y teá vaø sau ñoù laø lan ra toaøn caàu qua vieäc di chuyeån baèng ñöôøng haøng khoâng do thieáu nhöõng bieän phaùp kieåm soaùt laây nhieãm vaø y teá coâng
coäng1. Nhaän bieát nhu caàu caáp thieát phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc yeáu toá nguyeân nhaân gaây ra SARS nhaèm coù theå khoáng cheá höõu hieäu söï buøng phaùt cuûa dòch, Toå chöùc y teá theá giôùi (WHO) vôùi 11 cô sôû xeùt nghieäm haøng ñaàu treân theá giôùi ñaõ xuùc tieán vieäc nhaän daïng caùc taùc nhaân gaây beänh vaø phaùt trieån caùc xeùt nghieäm chaån ñoaùn. Trong voøng moät thaùng maïng löôùi ñaõ xaùc ñònh chaéc chaén moät loaïi vi-ruùt corona môùi laø taùc nhaân gaây beänh cuûa SARS vaø phaùt trieån caùc xeùt nghieäm chaån ñoaùn cho vieäc söû duïng trong laâm saøng2. Ngoaøi ra, chia seû vaø aán haønh caùc höôùng daãn veà ñieàu trò vaø chaån ñoaùn, caùc quy trình kieåm soaùt nhieãm khuaån keå caû höôùng daãn veà vieäc taäp trung ñoâng ngöôøi ñöôïc cung caáp cho caùc nöôùc coù heä thoáng y teá bò cöïc kyø caêng thaúng do bò aûnh höôûng cuûa dòch vaø raát caàn söï trôï giuùp 3-6. Nhö vaäy, hieän taïi chöa coù söïï hôïp taùc vôùi toác ñoä nhanh trong caùc coäng ñoàng y hoïc vaø khoa hoïc trong khu vöïc.
Caùc beänh truyeàn nhieãm khaùc coù yù nghóa quan troïng veà y teá coâng coäng tieáp tuïc aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa haøng trieäu ngöôøi ôû khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. ÔÛ Nam AÙ, caùc nhieãm khuaån hoâ
Ñöông ñaàu vôùi caùc ñe doïa cuûa beänh
truyeàn nhieãm ôû chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông qua coäng taùc khu vöïc vaø quoác teá
Adeeba Kamarulzaman MBBS, FRACP
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vieäc taêng cöôøng coäng taùc quoác teá qua caùc chöông trình nhö Quyõ toaøn caàu phoøng choáng AIDS, beänh lao vaø soát reùt ñang cung caáp caùc noã löïc thieát yeáu nhaèm taêng nguoàn löïc ñeå chieán ñaáu vôùi caùc beänh truyeàn nhieãm. Ngoaøi nhöõng hoã trôï taøi chính tröïc tieáp, caùc nöôùc ñaõ phaùt trieån trong khu vöïc coù theå cung caáp caùc hoã trôï giaùo duïc vaø kyõ thuaät raát caàn thieát ñeå caûi thieän naêng löïc y teá coâng coäng cho caùc nöôùc ít phaùt trieån hôn veà caùc lónh vöïc ña daïng nhö giaùm saùt beänh taät, kieåm soaùt nhieãm khuaån, caùc phoøng xeùt nghieäm chaån ñoaùn vi sinh, caùc chöông trình khaùng sinh vaø khaùng retro vi-ruùt.
In recent years, increased international collaboration through programmes such as the Global Fund to Fight AIDS, tuberculosis and malaria is providing crucial efforts to increase resource to fight major infectious diseases. In addition to direct financial assistance, developed countries in the Asia- Pacific region can provide much needed technical and educational support to improve the public health capacities in less developed countries in areas as disease surveillance, infection control, microbiological diagnostic laboratories, antibiotic and antiretroviral programmes.
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2004, Soá 2 (2) 27 haáp caáp tính, tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån sô sinh tieáp
tuïc laø nguyeân nhaân cô baûn cuûa töû vong treû em7. Gaàn ñaây hôn, ôû Indonesia, moät dòch soát xuaát huyeát ñaõ gaây ra 58.301 ca nhieãm vôùi 685 ca töû vong töø thaùng gieâng ñeán thaùng tö naêm 20048. Nhieàu ca soát xuaát huyeát gaây neân 14 ca töû vong cuõng ñöôïc nöôùc laùng gieàng Vieät Nam baùo caùo. Trong naêm 2002, tyû leä maéc môùi döï ñoaùn cuûa beänh lao ôû khu vöïc Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông laø gaàn 5 trieäu ca9. Khu vöïc naøy cuõng ñang coù söï phaùt trieån roäng lôùn dòch HIV ôû raát nhieàu nöôùc vôùi gaàn 1 trieäu ngöôøi bò nhieãm HIV chæ trong naêm 2002.
Ngoaøi vieäc coù tyû leä maéc môùi vaø hieän maéc cao caùc beänh truyeàn nhieãm, chaâu AÙ vaø vuøng Thaùi Bình Döông cuõng ghi nhaän möùc ñoä cao vieäc khaùng khaùng sinh cuûa caùc sinh vaät gaây nhieãm khuaån ôû coäng ñoàng cuõng nhö trong beänh vieän. Trong moät nghieân cöùu giaùm saùt veà tính nhaïy caûm cuûa thuoác choáng vi truøng ñoái vôùi S.Pneumoniae töø caùc beänh phaåm laâm saøng cuûa 11 nöôùc chaâu AÙ, vieäc khaùng penicillin coù töø 4 ñeán 80%. Trong moät ñieàu tra quoác gia cuûa moät soá beänh vieän lôùn ôû Malaysia, tyû leä coâ laäp cuûa khaùng Methicillin S. Aureus (MRSA) töø caùc beänh phaåm laâm saøng coù töø 0.1 ñeán 0.54 treân 100 laàn nhaäp vieän.
Töông töï, coù tyû leä khaùng khaùng sinh cao trong caùc gram aâm tính phaân laäp ñöôïc ghi nhaän trong ñieàu tra naøy10. Vaán ñeà khaùng khaùng sinh tieáp tuïc laøm taêng tính phöùc taïp vaø chi phí trong ñieàu trò caùc beänh nhaân naøy.
Ñoái vôùi raát nhieàu caùc beänh truyeàn nhieãm naøy, vieäc thieáu moät heä thoáng baùo caùo vaø giaùm saùt, caùc phöông tieän chaån ñoaùn bò thieáu huït cuõng nhö khoâng ñuû caùc nguoàn löïc kyõ thuaät vaø nhaân löïc, thieáu nhaän thöùc trong caùc nhaø chuyeân moân laâm saøng vaø caùc caùn boä y teá, coäng vôùi vieäc thieáu kinh phí ñang laø nhöõng yeáu toá ñoùng goùp vaøo vieäc kieåm soaùt vaø quaûn lyù keùm caùc vaán ñeà naøy.
Caùc maïng löôùi khu vöïc nhö maïng löôùi chaâu AÙ veà Giaùm saùt caùc nguoàn beänh gaây khaùng (ANSORP) vaø toå chöùc Nghieân cöùu, giaùo duïc ñieàu trò vaø ñaøo taïo veà AIDS taïi chaâu AÙ (TREAT Asia), moät saùng kieán cho khu vöïc cuûa Quyõ Hoa Kyø cho nghieân cöùu veà AIDS (amfAR) laø moät soá ví duï cuûa caùc maïng löôùi sinh ñoäng coù theå ñoùng vai troø chính trong taêng cöôøng naêng löïc nghieân cöùu, laâm saøng vaø xeùt nghieäm cuûa caùc cô sôû vaø toå chöùc tham gia.
Dòch SARS ñaõ theå hieän raèng moät noã löïc ñöôïc ñieàu phoái toát coù theå ñem laïi vieäc kieåm soaùt nhanh choùng vaø coù hieäu quaû vieäc buøng phaùt dòch nghieâm troïng. Hy voïng raèng nhöõng baøi hoïc ruùt ra töø SARS seõ daãn tôùi caùc noã löïc vaø hôïp taùc quoác teá ñöôïc taêng cöôøng khoâng chæ ñoái vôùi vieäc kieåm soaùt vieäc buøng phaùt caùc beänh truyeàn nhieãm trong töông lai maø coøn kieåm soaùt höõu hieäu caùc dòch beänh ñang toàn taïi nhö HIV/AIDS, lao, soát reùt, soát xuaát huyeát vaø nhieàu caùc beänh laây truyeàn khaùc ñang laø nhöõng moái ñe doïa lieân tuïc cho söùc khoûe cuûa daân chuùng trong vuøng.
Tieán só Nguyeãn Huy Quang (dòch)
Taùc giaû: Adeeba Kamarulzaman MBBS, FRACP, thuoäc Ñôn vò nghieân cöùu Beänh truyeàn nhieãm Trung taâm Y teá Ñaïi hoïc Malaya Kuala Lumpur, Malaysia
Taøi lieäu tham khaûo
1. Lam WK, Zhong NS, Tan WC. Overview on SARS in Asia and the world.Respirology. 2003 Nov 8; Suppl: S2-5.
2. WHO Multicentre Collaborative Network for Severe Acute Respiratory Syndrome Diagnosis. A multicentre col- laboration to investigate the cause of severe acute respira- tory syndrome. Lancet. 2003 May 17; 361(9370): 1730-3.
3. WHO. Hospital Infection Control Guidance for Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS).
http://www.who.int/csr/sars/infectioncontrol/en/print.html 4. WHO. Management of Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS). http://www.who.int/csr/sars/manage- ment/en
5. WHO. Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS):
Laboratory diagnostic tests.
http://www.who.int/csr/sars/diagnostictests/en/
6. Zaidi AK, Awasthi S, deSilva HJ. Burden of infectious diseases in South Asia. BMJ. 2004 Apr 3; 328(7443): 811-5 7. WHO. Dengue fever in Indonesia - update
http://www.who.int/csr/don/2004_05_11a/en/
8. WHO. Tuberculosis.
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs104/en/
9. Song JH, Lee NY, Ichiyama S, et al. Spread of drug- resistant Streptococcus pneumoniae in Asian countries:
Asian Network for Surveillance of Resistant Pathogens (ANSORP) Study. Clin Infect Dis. 1999 Jun; 28(6): 1206-11.
10. Unpublished data. Quality in Healthcare Section, Medical Development Division, Ministry of Health Malaysia. 2004.
