NGHIÊN cứa - TRAO Đốl
Tác động của chuyển đổi sô đến doanh nghiệp Việt Nam
LÊ THỊ HẬU*
Trong bôi cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số đang là xu hưởng tất yếu và là vấn đề sống còn đối với các quốc gia, tổ chức, đặc biệt là các doanh nghiệp. Những sự thay đổi to lớn về năng suất lao động, trải nghiệm của người dùng và các mô hình kinh doanh mới đang đưực hình thành cho thấy vai trò và ảnh hưởng to lớn của chuyển đổi sô' trong các doanh nghiệp.
Qua phân tích tác động của chuyển đổi sô' đến doanh nghiệp Việt Nam, bài viết đề xuâ't một sô giải pháp giúp quá trình chuyển đổi sô' của các doanh nghiệp tăng tô'c và hiệu quả.
Cơ HỘI CỦA CHUYẾN Đổl SÔ TRONG DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
Chuyển đổi sô' trong doanh nghiệp là sự tích hợp các công nghệ kỹ thuậtsô vào tất cả các lĩnh vực nhằm thay đổi căn bản cách thức vận hành, mô hình kinh doanh và cung cấp cácgiá trị mới cho khách hàng của doanh nghiệp đó, cũng như tăng tốccác hoạtđộngkinh doanh, Chuyển đổi số cũng là sự thay đổi về văn hóa doanh nghiệp, đòi hỏi các doanh nghiệp phảiliên tục thay đổi, thử nghiệmcái mói,sẩn sàng chấp nhận that bạivà rủi ro.
Đô'i với cácdoanh nghiệp, chuyển đổi sô tô'i ưu hóa các quy trình, giảm chi phí chuyển đổi các chuỗi cung ứng, nâng cao năng suất lao động và phát triển thêm các ngành công nghiệpmới. Chuyển đổi sô'khiến cho việc giao dịch, trao đổi hàng hóa và dịch vụ thông qua thương mại điện tử được dễ dàng hơn. Do đó, người tiêu dùng cũng có thể kết nốivà tiếp cận các sản phẩm dịch vụ theo nhu cầu với giá cả cạnh tranh hơn. Đồng thời, chuyên đổi sô' còn giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh với các doanh nghiệp khác trong việc tương tácnhanh chóng với khách hàng,chính sách chăm sóc và phục vụ khách hàng, Chuyển đổi sô' cũng hỗ trợngười quản lý dễdàng đánh giá chất lượng công việc của từng nhân viên, nhân sựqua sô liệu báo cáo nhận lại cuốingày,cuối tuần, cuối tháng hoặc cuối quý.
Tại Việt Nam, Cameron và cộng sự (2019) đã chỉ ra 7 xu hướng chủ đạo góp phần thúc đẩy phát triển kinh tê' sô', đồngthời đóng vai trò trọng yếu trongquá trình chuyển đổi sô' của các doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm: các công nghệ sô' mói nổi; hội nhập quốc tế; đảm bảo an ninh mạng và bảo mật cá nhân; cơ sở hạ tầng năng lượng và kỹ thuật số; nhu cầu của các thànhphô'thông minh; gia tăng vềkỹ năng số, dịch vụ sốvà nền kinh tê'làm việc tựdo; thay đổi trong hành
vi của người tiêu dùng hướng đến cộng đồng sô.Phần lổn cácdoanh nghiệp đều áp dụng công nghệ thôngtin trong hoạt động sản xuất, chủ yếu là trong công tác vận hành, tương tác với khách hàng và đô'i tác. Động lực phổ biếnmà các doanh nghiệptiến hành đầu tư vào công nghệ sô'chính là gia tăng năng suâ'tbán hàng, giảm thiểu chi phí đầu vào, tăng cường công tácgiámsát và quản lý. Vì vậy, các doanh nghiệp đã thiếtlập nhận thức về vai trò của chuyển đổi sô' đến hiệu quả hoạtđộng của mình.
Còn theo Cisco (2020), có đến 70%
doanh nghiệp trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang đẩy nhanh quá trình sô' hóa do tác động của đại dịch Covid-19 và 86% doanhnghiệp khảo sát tin rằng, sô' hóa sẽ giúp phát triển khả năng phục hồi chông lại các cuộc khủng hoảngnhưđạidịchCovid-19. Năm 2020, có hơn 70% doanh nghiệp (trong đó có 72% doanh nghiệp nhỏ và vừa) tại Việt Namđang tìm cách chuyển đổi sô'nhằm đưa các sản phẩm và dịchvụ mới ra thị trường,tăng đángkể so vớimức 32% của năm 2019.
KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC
Bên cạnh những cơ hội, thì doanh nghiệp cũng đang gặp nhiều khó khàn trong quá trình chuyển đổi sô'. Hình 1 chỉ ra một sô'thách thức củacác doanh nghiệp khi chuyển đổi sô', trong đó rào cản lớnnhâ't là chi phí đầu tư cho chuyển 'Trường Đại họcTài nguyên và Môi trường Hà Nội
26
Kinh têvàDự báođổi số. Tiếp đến là khả năng tiếp cận thông tin tài liệu, chuyên gia hỗ trợ hay năng lực quản trị dữ liệu của các doanh nghiệp vẫn còn thấp, quy trình nội bộ chưa được chuẩn hóa. Ngoài ra, khả năng kết nối với các phải pháp chuyển đổi số trên thị trường và khả năng tiếp cận nguồn vốn của các doanh nghiệp vẫn còn tương đôi hạn chế. Bên cạnh đó, các rủi ro liến quan đến an toàn thông tin, bảo mật dữ liệu cũng gây ảnh hưởng đến quá trình chuyển đổi số trong doanh nghiệp.
Qua tìm hiểu của tác giả, nguyên nhân khiến quátrình chuyển đổi sốtrong doanh nghiệp Việt Nam đang còn gặp nhiều khó khăn, có thể kểđến như:
- Môi trường pháp lý và thể chếcho phát triểnkinh tếsố ởnướcta vừathiếu, vừa nhiều lỗ hổng, chưa chặt chẽ, đồng bộ, minh bạch và mang tính kiến tạo.
Thời gian qua, do sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ, kinh tê sô'cùng các phương thức kinh doanh và các ý tưởng sáng tạo mới xuất hiện
/àchưa có tiền lệ trước đây làmcho các :ơ quanquản lý nhà nướctỏ ra khá lúng Í úng trong quản lý các hoạt động kinhtế
ố, như: vấn đề quản lý và thu thuếđối 'ới các hoạt độngthương mại trực tuyến, nhất là kinh doanh qua các mạng xã hội vàcung cấpdịch vụxuyênbiên giới,vấn dề bảo đảmquyềnlợi cho người lao động và người tiêu dùng qua thế giới mạng, việc xử lý, giải quyết những tranh chấp, xung đột về hoạt động cũng nhưlợi ích của các chủ thểtham gia các hoạtđộng
inh doanh, thương mại và dân sự trên môi trường số. Mặtkhác,việc chưa hoàn thiện khung pháp lý đối với nhiều lĩnh
ực sô' dẫn tới những kẽ hở và sai phạm, gây ra mất lòng tin đối với những nền tang từcông nghệ sô. Từ đó, các doanh nghiệp vẫn còn nghi ngại và chưa sẩn sang xây dựng chiến lược chuyên đổi sô' cụ thể.
- Thiếu tầm nhìn về chuyển đổi số.
Bío cáocủa Cisco (2020) đã chỉ ra rằng, cic doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa còn thiếu tầm nhìn ve chuyển đổisô'. Trong đó, 17% doanh ndhiệp còn thiếu kỹ nàng sô' và nhânlực, 16,7% thiếu nền tảng công nghệ thông tin
15,
thiếu tầm nhìn và tư duy về chuyển đổi số
rõ c k
V
I đủ mạnh để cho phépchuyên đổi số, ,7% thiếu tư duy kỹ thuật số. Việc
làm chodoanh nghiệp không xác định được mục tiêu chuyển đổi sô'.
HÌNH 1: CÁC THÁCH THỨC KHI CHGYEN Đổi só CỞA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
'SgiK.Ti Cục Phat triền dơ.anh nghiẹp - Bợ Ké' hoạch vồ Eỉđi.í tư. Dự 3H iJS/'Tl LmkSME '2021 Ị
60% 56 0%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
HÌNH 2: Xơ HƯỚNG ỨNG DỤNG CÁC NEN tảng số TẠI VIỆT NAM
Đây cũng chính là lý do khiến chuyển đổi sô'chủ yếu diễn ra ở các doanh nghiệp lớn, trong khi đa sô' các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn phảnứng thụ động với những thay đổi của thị trường và không thật sựcho thấy nỗlực chuyểnđổi sô'trongdoanh nghiệp (Hình 2).
- Thiếu sự mạnh dạn đầu tưtừ các nhà lãnh đạo.
Khó khăn lớn nhất của hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam khi triển khai các công nghệ mới là không gắn kết được lợi ích của chuyển đổi sô' với mục tiêu kinh doanh. Việc thuyết phục từngphòng, ban trong doanh nghiệpchấp nhận thay đổi thói quenvà hợp tác là quá trình không hềdễ dàng với các nhà quản lý công nghệ.
Nhận thức về chuyển đổi sô' mới chỉ thiên về công nghệ, nhưng thực tế việc chuyển đổi phải bắt đầu từ mô hình kinhdoanh và tư duy lãnh đạo.
- Hạn chê' về năng lực đội ngũ. Theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam(2020), tỷ lệ cácdoanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn khi tuyển dụng lao động có kỹ năng vềthương mại điện tử và công nghệ thôngtin khá cao, chỉ có trên dưới 30% doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu về nguồn nhân lực này. Đối với việc sửdụngcácphần mềmquản lý trong giao dịchthương mại điện tử giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, xét về quy mô, thì nhóm doanh nghiệp lớn có xu hướng
Economyand Forecast Review
27
NGHIÊN cứa - TRAO Đối
sử dụng nhiều hơn so với nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa. Báo cáo của Vietnam Report (2019) cũng cho thấy, có đến 49,1% doanh nghiệp gặp phải tình trạng thiếu lao động có kỹ năng sử dụng công nghệ và khoảng 27,3% nhân viên ngại học, ngại thay đổi cách làmviệc.
ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
Để quá trình chuyển đổi số’ đượcthực hiện một cách nhanh, hiệuquả,cầnlưuý một vài giải pháp sau:
Thứ nhất, xây dựngvà hoàn thiện môi trường thể chế, pháp lý đáp ứng yêu cầu của thời kỳ hội nhập quốc tếtrong điều kiện kinh tê sô. Xây dựng và công bó quy hoạch ngành về phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin. Trên cơ sở đó, banhànhcác chuẩn trao đổi thông tin giữa các cơ quan, đơn vị để tạo sự liên kết, đồng bộ trong quá trình đầu tưvà phát triển hạ tầng dựa vào ứng dụng công nghệ thông tin.
Ngoài ra,Nhà nước cần ban hành các nghị định về chia sẻdữ liệu;về bảo vệdữliệu cá nhân; vềxác thực điện tử; vềbảo vệ dữ liệu cá nhân và bảo đảmquyền riêng tư của cá nhân; về việc xử lý, giải quyếtnhững tranh chấp, xung đột về hoạt động, cũng như lợi ích của các chủ thể tham gia các hoạt động, kinh doanh, thươngmại và dân sựtrên môi trường sô'...
Thứ hai, nâng cao nhận thức của lãnh đạo các doanh nghiệp về chuyển đổi số, họ cần nắm rõ về chuyển đổi số, kinh tế số... để có những quyết định, quyết sáchcho doanh nghiệp mình phù hợp với năng lựcvà khảnăng tài chính của doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu, lựa chọn các công nghệ phù hợp với lĩnh vực hoạt động của mình, từ đó lựa chọn đô'i tác cung câp các giải pháp, các công nghệ để thực hiện số' hóa cho doanh nghiệp mình.
Thứ ba, doanh nghiệp cần chủ động đầu tư hệ thông máy móc,thiết bị, công nghệ phù hợp với tốc độ pháttriển hạ tầng công nghệthông tinquốc gia, tốc độ
pháttriển củainternet,các ứng dụngcủa các công nghệ mới do cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại.
Thứ tư, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực cho nền kinh tế số. Nghiên cứu thay đổi nội dung, phương pháp đào tạo nhằm xây dựng nguồn nhân lực có khả năng tiếp nhận các xu thế công nghệ sản xuất mới; tập trung vào thúc đẩy đào tạo vềkhoahọc, công nghệ, kỹ thuật và toán học, ngoại ngữ, tin học;xây dựng chương trình đào tạo, đào tạo lại kiến thức nghề nghiệp;
cung câp khả năng tự học tập một cách linh hoạt, phù hợp đốì với từng tổchức, cá nhân... Có chính sáchkết nốì với cộng đồng khoahọc,công nghệ trong nướcvới nướcngoài, đặc biệt vớicộng đồng người ViệtNamởnước ngoài.
Thứ năm, Chính phủ cần thường xuyên rà soát, phát hiện, khắc phục lỗ hổng bảo mật trên toàn hệ thống, bổ sung thiết bị, phần mềm chuyên dụng có khả năng kiểm tra, kiểm soát an ninh, an toàn thông tin trên môi trường mạng viễn thông, internet, tần số vô tuyến điện... Xây dựng, triển khai thực hiện các giải pháp kỹ thuật chuyên biệt nhằm kiểm tra, phát hiện các nguy cơ gây mất an ninhthông tin.
Tổ chức diễn tập hàng năm về phòng, chông tấn công mạng cấp quốc gia với sự tham gia của cơ quan chính phủ, các tập đoàn kinh tế trọng yếu, các doanh nghiệp cung câp dịch vụ viễn thông, internetvà cáccơ quan, tổ chức có liên quan, đảm bảo xử lý kịp thờicác nguy cơ gây mấtanninh, đe dọa gây mất an ninh thôngtinở Việt Nam.u
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Thủ tướng Chính phủ (2020). Quyết định số 749/QĐ-TTg, ngày 03/06/2020phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm2025, địnhhướng đếnnăm 2030
2. Cục Pháttriển doanh nghiệp - BộKế hoạch và Đầu tư,Dự án USAID LinkSME (2021). Báo cáothường niên chuyển đổi số doanhnghiệp 2021: Rào cản vànhu cầu chuyển đổi sổ
3. Hiệp hộiThươngmạiđiện tử Việt Nam (2020). Báocáo chỉ số thương mại điện tử2020 4. Vietnam Report (2019). Báo cáo thường niên Vietnam CEO Insight 2019: Chuyển đổi sô'và cơ hộicủa các doanhnghiệp Việt Nam
5. Cameron A., Pham T. H., Atherton J., Nguyen D. H,, Nguyen T. p., Tran s. T., Nguyen T.
N., Trinh H. Y., Hajkowic/ s. (2019). Tương lai nền kinh tế số Việt Nam - Hướng tới năm 2030và 2045, CSIRO, Brisbane
6. Phan TrọngPhức (2021). Bàn về giải pháp phát triển kinh tếsô' trong bô'i cảnh hiện nay, Tạp chí Kinh tê' và Dự báo, sô' 7, tháng 3/2021
7. Cisco (2020). Cisco Global Digital Readiness Index 2019
8. Nguyen Khac Quoc Bao, To Cong Nguyen Bao (2021). Vietnam’s trade numbers aren’t evidence of currency manipulation, AustralianNationalUniversity: East Asia Forum
