THAY DOI VAI TRO CAC NGANH CUA VIET NAM THEO SO LIEU I/O
CAC NAM 2005 - 2010 - 2015
• PHAN LE NGA
TOM TAT:
Nghidn effu nay suf dung so' lidu bang dau vao - dIu ra (lOT) cQa Td' chffc Hdp tae va Phdt trid'n kinh te (OECD) eung phffdng phap edn dd'i lidn nganh d^ xem xdt sff thay doi vai tro cua cacnganhkinhtd'cua Viet Nam qua ede nam 2005, 2010 va 2015 thdng qua ede ehi tidu hd sS"
lan tda va be so' dp nhay ciia ngdnh. Ke't qua cho thd'y, cae nganh Ndng nghidp - Lam nghidp - Thuy san vd Thid't bi didn ed he so' lan tda vd hd so' do nhay deu Idn hdn 1, them vao dd cdc chi so nay d^u tdng qua cae nam 2005,2010 va 2015, cho tha'y edc nganh nay ddng vai tro quan trpng trong cung ffng va tidu dung cua nen kinh te'. Ben canh dd, nganh San xua't kim loai cd ban tuy cd he so' lan tda va he so' dp nhay xd'p d mffc eao trong td'ng so' 36 ngdnh eua bang lOT, nhffng vai trd cua nganh nay trong eung ffng va tidu diing vdi nen kinh t^ Viet Nam lai dang bi giam dan. Tuy vay, ddy vln Id nhffng nganh can dffdc tdp trung phat tri^n trong thdi gian tdi di khuyd'n khich sff tang len ve san Iffdng va xud't khiu.
Tff khoa: Bdng edn dd'i lidn nganh, bang so lieu I/O, he s6' lan toa, dd nhay.
1. Mof d^u
Nham hffdng de'n muc tieu phat trid'n nin kinh td' mpt each ben vffng, ede nganh kmh te' eiia Vidt Nam deu da xdy dffng nhffng chie'n Iffdc va quy hoach eu the' cho minh. Trong dd, mdi ngdnh kinh td'deu giff nhffng vai trd nhd't dinh dd'i vdi sff phdt tnen ciia edc ngdnh khdc ed lidn quan cung nhff vdi tong thd' n^n kinh td'. Qua cac glai doan khac nhau, vai trd eiia tffng nganh kinh td'ddng gdp vao sff phdt trie'n ciia nen kinh te' ed thd' thay dd'i. Dd' cd thd' xay dffng dffdc ehid'n Iffdc phat trie'n kinh td' pbij hdp, can phai danh gid dung vai trd hidn tai cua tffng ngdnh kmh te', tff do tim ra nhffng nganh can tap trung ngudn Iffc de' phdt trie'n nhdm thffe hien muc tidu phat trie'n nen kinh td' ndi chung.
Bdi nghien cffu nay sff dung so' Heu cda bang lOT eua OECD de' tinh todn cac chi tieu he sd' lan tda va he so' dp nhay eiia nganh kinh te' qua edc nam 2005, 2010 va 2015. Trdn ed sd so sanh sff
thay doi eiia edc chi tieu nay qua cac nam se thay dffde vai trd eda edc nganh dd'i vdi phat triin n^n kinh td'ndi chung cd sff thay ddi nhff the'nao, t^diS cd the' dffa ra nhffng ham y chinh sdch de phattrien nganh trong thdi gian tdi.
2. Crf sd ly thuyd't va phffcfng phap phdn tich 2.1. Ca sd ly thuye't
Bang lOT md ta md'i quan he giffa cac ng^nh trong nen kinh td'. Thdng qua bang lOT, chdng ta ed the' bie't dffdc de' san xud't ra mdt ddn vi san pham cud'i cung ciia mdc nganh thi can bao nhieu san pha'm ciia nganh khac va ngffdc lai, nganh do eung cd'p bao nhieu san phd'm dd' san xudt ra mgt ddn vi san phd'm ciia nganh khac. Bdn canh do, khi cau cud'i cung ciia mdt nganh tang len ini eung cd tac dung keo theo sff tdng Idn ve eau doi vdi cac nganh khac, cung nhff tao ra sff lan toa ve gia tri san xud't va xud't khd'u trong nin kinhte nen kinh td'.
188 S d n -Thdng 6/2019
KINH TE
2.2. Phidfng phdp Phtdfng trinh ccfbdn Leonetif
Phffdng phdp cdn dd'i lien nganh dffdc sff dung de tinh toan anh hffdng eung nhff vai trd eiia cae nganh trong nin kinh td' thdng qua phffdng trinh ed ban Leonetif dffdc bieu didn dffdi dang ma tran nhff sau: ( I - A ) X = F (1)
Trong dd:
A la ma trdn hd sd' ehi phi trung gian trffc tid'p, I la ma trdn ddn vi,
X la vee td gia tri san xua't F la vec td sff dung cud'i eung Tff phffdng trinh (I) suy ra:
X=(}-AyF (2) Va: AX=f/-AJ-'AF (3) Phffdng trinh (3) eho bid't khi eau cud'i cung F
^, ciia mdt nganh nao do thay do'i I ddn vi thi gid tri .. san xua't ciia cdc nganh va cua ca nen kinh te' se ,~ thay ddi thd'nao.
Chi sd' lan toa cua ngdnh kinh te (lien ket ngUdc • backward linkages)
(Cong theo cot ciia ma tran Leontief)
;( Hd sd' lan tda (lidn kd't ngffdc) = n.BL/SBL, Trong do: p,. la cac phdn tff cua ma tran Leontief
n la so'nganh trong md hinh
Chi so' nay cho bie't ne'u cau cud'i ciing ve san pha'm eua mdt ngdnh tang len thi sd keo theo sff tang len ciia cac nganh khac vdi tff each la nganh cung cd'p ede san phd'm dau vdo cho nganh dd nhff the' nao. Nd'u ty Id lidn kd't ngffdc cua mdt nganh Idn hdn I va cang cao thi kha nang lan tda ciia nganh do dd'n ede nganh kinh td' khde cang Idn, hay nganh dd cang can dffdc ehu trpng trong ehinh sach kich cau ciia nen kinh te'.
BQ nhay cua ngdnh kinh te (lien ke't xuoi - '' Forward linkages)
(Cong theo hang ciia ma trdn LeontieO n.FL, He sd dp nhay (hdn kd't xudi) =
ZFL, Chi so'nay cho bie't vai trd ciia mpt nganh nhff la nguon cung san phd'm vat chd't vd dich vu cho toan bd nen kinh te'. Ne'u cau cud'i cCing ve san pham va dieh vu ciia td't ea cdc ngdnh deu tang Idn thi mpt nganh cdn phai san xud't them bao nhieu ddn vi san pha'm dd' dap ffng td't ea nhu eau - tang thdm dd. Nd'u dp nhay ctia mdt nganh kinh ' te Idn hdn I va cang cao thi nganh do cang cd
vai trd to Idn trong kich thich toan bd he thd'ng kinh te'.
3. Ke't qua phan tich thffc nghiem 3.1. So li$u sd dung
Nghidn effu sff dung dff lieu eua Bang lOT Rev.4 giai doan 5 nam 2005 - 2010 - 2015 eua OECD vdi so' lieu ciia 36 nhdm nganh trong nen kinh td'.
3.2. Ket qud phdn tich thtfc nghiem Dffdi day la danh mue 36 nhom nganh trong nen kinh td' dffde thd'ng kd trong bang lOT eua OECD: (Bang 1).
Chi so lan toa cua ngdnh kinh te
Tren cd sd sff dung phffdng phap neu tren de' tinhtoan tff bang lOT cua cac nam 2005, 2010 vd 2015,Bid'u do 1 chi ra chi so'lan tda ctia cae nganh trong nen kinh te'.
Ke't qua tinh todn cho thd'y cd 21 nganh kinh te' ed hd so' lan toa Idn hdn 1 trong ea 3 nam 2005, 2010 va 2015, trong do 2 nganh ed ehi s6' lan tda kinh td' Idn hdn ea la gd va cac san phd'm tff gd vd nut chai (trff dd ndi thd't) (7) vd san ph^m thffc phd'm, do uo'ng va thud'e la (5). Theo ly thuye't, khi edu cud'i eCmg dd'i vdi cac nganh nay tang Idn thl sd cd tae dung kich thich ede nganh eung ffng san phd'm va dieh vu cho cac nganh dd phdt trien theo.
Khi xem xet sff thay ddi vai trd lan tda eua ede nganh kinh td' nam 2010 so vdi 2005 thdng qua so sanh he so' Hen ke't ngffdc cua 2 nam ndy thi 2 nganh cdhd so'lidn kd't ngffdc tang Idn nhieu nha't la Thid'tbidien (16) va Ndng nghiep-Ldm nghiep - Thuy san (1), vdi mffc tang tffdng ffng la 4,28%
va 2,1%. He so' lien kd't ngffdc cua nganh Gd va cac san phd'm tff gd va nut chai (trff dd ndi thdt) (7) giam nhe 0,38% vd nganh San phd'm thffc phd'm, dd uo'ng va thud'e la (5) chi tang nhe 0,45%. 2 nganh cd he so' lien ke't ngffdc giam nhieu nhd't la than ed'e vd ede san pham dau md tinh chd' (9) va san xudt kim loai cdban (13) vdi mffc giam tffdng ffng la 2,95% va 1,93%.
Tffdng tff khi xem xet sff thay ddi vai trd lan tda ciia nganh kinh te'nam 2015 so vdi nam 2010, ket qua eho thd'y hai nganh cd he so' lidn ke't ngffdc tang nhidu nhd't la Vidn thdng (27) vd Ndng nghiep - Ldm nghidp - Thiiy San (1) vdi mffc tang tffdng ffng la 1,9% vd 1,18%. Tuy nhidn, 2 ngdnh nay deu cd hd so' lidn kd't ngffdc chi xd'p xi 1 (tffdng ffng la 1,07 va 1,01) eho nam 2015. Nhff vdy, kha nang kich thich ede nganh eung ffng dau vao cho cae nganh nay se khdng Idn lam khi eau cud'i ciing eiia
So 11 -Thdng 6/2019 1£
Bang 1. Danh nnuc nhom nganh trong nen kinh te STT
N1
N2
N3
N4
N5
N6
N7
NS
N9 N10 N11
N12 N13 N14
N15 N16 N17
N18 Ma nganti
TTL_01T03
TTL_05T06
TTL_07T08
TTL_09
TTL_^10T12
TTL_13T15
TTL_16
TTL_17T18
TTL_19 TTL_20T21
TTL_22 TTL_23 TTL_24
TTL_25
TTL_26 TTL_27 TTL_28
TTL_29
Ten nganh Nong nghiep, lam nghiep va thuy san
Khai thac mo va khai thac cac san pham nang luong Khai thac mo va l^hai thac cac san pham phinang luong Hoat dgng dich vu holro l(hai thac
San pham thuc pham, do uo'ng va thuoc la
Det may. may mac, da va cac san pham lien quan
GS'va cac san pham ttj go'va nut chai {Uil do noi that)
San pham giay va in an
Than coc va cac san pham dau mo tinh che
Hoa chat va duoc pham San pham cao su va nhya Cac san pham khoang san phi kim loai khac
San xuat kim loai co ban San pham kim loai che tao, tiij may moc thiet b[
San pham may tinh, dien til va quang hoc
Thiet bi dien
May moc thiet bi n.e.c.
Xe CO gi6i, :0 mooc va so mi ro mooc
STT
N19
N20
N21
N22
N23
N24
N25
N26
N27 N28 N29 N30
N31 N32
N33
N34 N35
N36 Ma nganh
TTL_30
TTL_31T33
TTL_35T39
TTL_41T43
TTL__45T47
TTL__49T53
TTL_55T56
TTL_58T60
TTL_61 TTL_62T63 TTL_64T66 TTL_68
TTt.J9T82 T T L J 4
TTL_85
TTL_86T88
TTL_90T96
TTL_97T98
Ten nganh Thiet b! van tai khac
San xuat khac; sOa chda lap dat may moc thiet bj
Dien, khi dot, cap ni/dc, thoat nudc, chat thai va djch vu khac phuc
Xay ddng
Thuong mai ban buon va ban le; sila chOa xe co gidi
Van chuyen va idu trij
Chtjd va dich vu an udng
Hoat ddng xuat b^n, nghe nhin va phat song
Vien thong
CNTT va cac dich vu thong tin khac Hoat dpng tai chinh va bao hi^m
Hoat dong bat dong san ^"
Djch vu ITnh vuc kmh doanh khac Hanh chinh cdng va quoc phong; an sinh xa hoi bat budc
1 Giao dye
Sdc khoe con ngudi va cdng tac xa hoi Nghe thuat, giai tri, giai tri va cac hoal dong djch vu khac
Ho tu nhan co ngudi di lam
190 So 11 -Ttiang 6/2019
KINHTE
Bleu do 1: Chi so lan toa cua cdc ngdnh kinh te
1 2 3 ^ 5 6 7 8 9 10 1112 13 14 15 16 17 18 19 20 2122 23 24 25 26 27 28 29 30 3132 33 34 35 36
• 2005 12010 • 2 0 1 S
Nguon: Tdc gid tinh todn tdsd'Ueu hdng fOTcdc ndm 2005, 2010 vd 2015 cua OECD.
cae nganh nay tang len. Nganh cd he sd lien ket - ngffdc Idn nhd't la gd va eac san pham tff gd va nut chai (trff do ndi tha't) (7) thi cung cd sff giam manh nhat ve he so' lien ket ngffdc vdi mffc giam la - 3,66%. Nhff vdy, qua ede nam 2005, 2010 va 2015, I vai trd lan toa cua nganh nay de'n cdc nganh khac
trong nen kinh te'cang ngdy edng giam, 3.3. B^ nhg.y cda ngdnh kinh te
Tid'p tuc xem xet vai trd kich thich toan bd cae nganh trong ndn kinh te'cua mot nganh vdi tff each - la nganh cung ffng san pham va dich vu cho cac
• nganh khac khi cau cud'i cung ciia ede nganh khde
deu tang len, Bieu do 2 eho tha'y dd nhay ciia cdc nganh kinh td'.
Cd 17/36 nganh kinh td'cd he so'do nhay (hay hd sd lidn kd't xudi) Idn hdn 1 trong 3 nam 2005, 2010 va 2015, cd nghia Id ne'u cau cud'i eung eiia td't ea cac nganh trong n^n kmh td'deu tang len 1 ddn VI san pham hoac dich vu thi cac nganh trong so' 17 nganh nay se ed mffc tang gid tri san xua't Idn hdn I ddn vi.
So sanh he so dp nhay cua ede ngdnh qua ede nam 2005, 2010 va 2015, ke't qua tinh toan cho tha'y cd 6 nganh cd he so' do nhay tang qua cac giai
Bieu dd 2: E>6 nhay cua cdc ngdnh kinh te
III III III III II III III III! Ill III
1 2 3 4 S 6 7 8 9 10 1112 13 14 15 16 1718 19 20 2122 23 24 25 26 27 28 29 30 3133 33 34 35 36 i
• 2005 • 2 0 1 0 • 2 0 1 5
Nguon- Tdc gid tinh todn td so'liiu bdng lOTcdc ndm 2005, 2010 vd 2015cua OECD
So 11 - Thdng 6/2019 191
doan, dd la: San pham may tinh, dien tii va quang hoc (15); Khai thac md va khai thac ede san pham ndng Iffdng (2); May mdc thie't hi (17); Thid't hi didn (16); Sanphamkimloaiche'tao, trff mdy mdc thid't bi (14); Ndng nghiep - Ldm nghidp - Thiiy san (1). Mffc tdng eiia he sd'dd nhay nam 2015 so vdi nam 2005 cua cae ngdnh nay tffdng ffng la:
152,59%; 136,45%; 59,93%; 26,63%; 22,89% va 14,82%. Trong 6 nganh cd he sd' dp nhay tang eao nhd't nay, ehi cd nganh (2) la cd he sd' lan tda nhd hdn 1, cdn lai deu cd he sd' lan toa Idn hdn 1. 4 nganh 14, 15,16,17, deu la edc nganh cdng nghiep cd ham Iffdng mdy mdc, che'tao Idn trong ede san pham. Vi vay, trong ehid'n iffde phdt trien kinh td' can itu tien nhdm nganh nay vl nhffng nganh nay vffa cd tde dung kich thich sff gia tang san xud't eua cdc nganh cung ca'p cae ye'u to' dau vao eho chiing, vffa ed tac dung kich thich toan bd he thd'ng nen kmh te' vdi vai trd la nganh cung ffng san pham eho ede nganh khae. Ridng nganh Ndng nghiep - Ldm nghiep - Ngff nghidp (1) tuy ed he so' lan tda va he sd'dd nhay khdng qua cao (tffdng ffng 1,02 va 1,35 nam 2015), nhffng ddy vdn Id ngdnh quan trpng trong nen kinh td', ngay ca khi chie^n Iffdc edng nghiep hda dang dffde ffu tidn thffc hidn.
Bdn eanh do, mpt sd nganh cd he sd' dp nhay giam manh tff nam 2005 dd'n nam 2015 nhff: Than cdc va edc san pham dau md tinh che' (9); Hda chd't va dffde pham (10) va San xud't kim loai cd ban (13) vdi mffc giam tffdng ffng la 44,84%; 36,43%
va 24,4%. 3a nganh ndy dIu ed he so'lan tda d mffc khoang 1,12-1,14 nam 2015 nhffng he sd'dd nhay lai bi giam manh, cho thd'y vai trd kich thich toan bd nen kinh td'ciia cac nganh nay dangbi giamdi qua cac md'c nghidn effu.
3.3. Nhan xet chung vd hdm y chinh sdch 3.3.1. Nhdn xet chung:
Kd't qua nghidn effu eho tha'y 2 nganh Ndng nghiep - Lam nghidp - Thuy San (1) va Thie't bi
dien (16) Id 2 ngdnh kinh td'cd hd sdlantdavahe sd' do nhay dd'i vdi nen kinh td' tang d^u qua cac nam 2005, 2010 vd 2015 va d mffc cao so vdi cac nganh khde. Di^u nay cho thd'y 2 nganh nay co vai trd quan trdng vdi tff edeh la nganh cung ffng cho boat dpng san xua't va tidu diing. Vi the, 2 nganh nay can dffdc ehii trpng phdt trien theo hffdng hi§Q dai trong thdi gian tdi.
Nganh San xud't kim loai cd ban (13) la nganh cd he sd' lan tda va he sd dp nhay vdn d mlic rat cao so vdi ede ngdnh kinh td' khac, tuy nhien hai he sd' nay lai giam deu qua cdc md'c nghidn cil\i 2005, 2010 va 2015. Viet Nam hidn nay vln chu yd'u la khai thdc va xua't khau cac san ph^m nguyen lieu thd. It ham Iffdng che'bid'n ndn ngkh nay vdn ed mgt vai trd quan trpng kich thich cac ngdnh cd lidn quan vd toan bd nen kinh td^phal trie'n, ddng gdp vao sff gia tang xua't khiu. Tuy nhidn, sff gidm ddn eiia he so' lan toa va dp nhay eua nganh ndy cung eho thd'y sff thay do'i trong chie'n Iffdc phat trie'n kinh te' ciia Viet Nam, do la tap trung tang hdm Iffdng ehe' bie'n che' tao trong cac san pham va dieh vu eiia eac nganh kinh t^,
3.3.2. Hdm y chi'nh sdch:
Thd nhd't, can cd cdc bien phdp phu hdp d^phSt trien nganh Ndng - Ldm - Ngff nghidp de' tao ra nhffng san phd'm vffa cd cha't Iffdng td't vffa c6 sllc eanh tranh Idn dap ffng yeu cau xud't kha'u, kich thich ede nganh khae, cung nhff todn bp nen kinh te'phat trien.
Thd hai, chu trpng phat tnen nhffng nganh thugc nhdm cdng nghidp ehd' bid'n ehd' tao theo htidng giamty Id gia cdng chd'bid'n, tang ham Iffdng khoa hpc edng nghd, tap trung vao nhffng nganh c6 he so' lan toa va dp nhay cao (nhff: San pham thi/c pham, do uo'ng va thud'e Id; San pha'm may tinh, didn tff va quang hoc; Thid't bi didn; Mdy mdc thiet bi...) de tao ra sff lan tda va kich thich toan b6 hS thd'ng kinh td' •
TAI LIEU THAM KHAO:
1. Ddo Vdn Hdng (ed.). 2015. "Gido tnnh phdn tich va du bdo kinh li' vT mo". Hd Ndi: Nhd Xud't bdn Dgi hoc Qudc gia Hd Ngi
2. Nguyin Khac Minh, Nguyin Viet Hung. "Thay ddi cdu true kinh ted Viet Nam - Cdch tiep cdn phdn tich I/O', Tap chi Kinh leva Phdt trien. 142 (2009) 4.
192 S d n -Thang 6/2019
KINH TE
3. Nguyin Phuang Thdo (2015), "Sd dung mo hinh cdn dd'i liin ngdnh trong viec li/a chon ngdnh kinh le trgng diem ciia Viet Nam", Tgp chi Khoa hgc DHQGHN: Kinh te'va Kinh doanh, tap 31, sd4 (2015) l-IO.
Ngay nhan bai: 18/5/2019
Ngay phan bien danh gia va s^a chffa: 28/5/2019 Ngay chd'p nhdn dang bai: 8/6/2019
Thong tin tdc gid:
ThS. PHAN LE NGA
Hoc vidn Chinh sach va Phat trie'n
CHANGING ROLES OF VIETNAM'S INDUSTRIES BASED ON THE I/O DATA THROUGH 2005,2010 AND 2015
• Master. PHAN LE NGA Academy of Policy and Development ABSTRACT:
This study uses the input-output data table (lOT) of the Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) and an interdisciplinary balance approach to consider the changing role of economic sectors of Vietnam in 2005, 2010 and 2015 through the indicators of spreading and sensitivity of each industry. The study's result shows that Agriculture - Forestry - Fisheries and Electrical Equipment sectors have the indicators of spreading and sensitivity which are greater than 1 and these indicators have increased over the years 2005, 2010 and 2015. It reveales that these sectors play an important role in the supply and consumption of Vietnam's economy. The study's result also shows that despite the metal manufacturing industry's indicators of spreading and sensitivity are the highest among 36 industries in the lOT, the role of this sector in the supply and consumption of Vietnam's economy is gradually lowering. However, it is still important for Vietnam to promote the growth of the metal manufactunng industry to increase its production and exports.
Keywords: Interdisciplinary balance sheet, I/O data sheet, spreading factor, sensitivity.
So 11 -Thang 6/2019 193
