Ton giao, tin ngiidng d Dong Nam A trong boi canh hpi nhap hien nay
LE THU HUYEN*
VO THI THANH THUY**
Tom tat: Ddng Nam A Id mpt khu vUc cd truyin thdng lich sd vdn hod Idu ddi vd duac xem Id bdo tdng tin ngifng, tdn gido cua lodi ngi^ vdi rdt nhiiu logi hinh tin ngudng nhu tin ngUang sung bdi tii nhien, tin ngudng phon thuc, tin nguang Thdnh hoang, tin ngu&ng thd cung t6 ti&n. Dde biet, bdc tranh tdn gido cua Ddng Nam A cung rdt da dgng vdi cdc tdn gido chinh nhU Phgt gido, Islam gido, Cong gido, Nho gido, Hindu gido. Hien nay, trong boi cdnh hpi nhap todn cdu, cdc nudc Dong Nam A diu nhdn biet dugc tdm quan trgng cda tdn gido, tin ngUdng di bien tdn gido, tin ngudng trd thdnh mpt trong nhdng ca hpi cda qud trinh todn cdu hda ve vdn hoa. Tuy nhi&n, viic da dgng hda cdc logi hinh ton gido, tin ngUdng cung ddt ra nhiiu thdch thdc trong tiin trinh phdt triin qudc gia vd khu viic. Bdng phiAmg phdp nghien cdu lich sd, phiomg phdp so sdnh, ddi chiiu, muc dich cua bdi viit nhdm khdi qudt ddi sdng tdn gido, tin ngu&ng d khu vUc Bdng Nam A. Qua do, cung chi ra nhUng ca hpi ud thdch thdc cua chinh yiu to ndy trong qud tinh hpi nhap vd phdt triin hiin nay.
Td khoa: Tdn gido, tin ngi&ng, ca hdi, thdch thdc, Dong Nam A.
1. D a c d i e m t o n giao, tin n g i i d n g truyen thd'ng. Ngoai ra, edn cd tin ngu&ng Ddng N a m A thd eflng to tien, tin ngfldng thd Maa..
Theo mot so nghien eflU,"trong tam cua tin 1.1. Cdc nii&c Dong Nam A d&u Id - ' , ,
ngfldng Ddng Nam A khdng phai la van de nhiXng niide da ton gido, tin ngd&ng , , -•-,-•,,--, . , . , ,
dao due, CUu roi hnh hon hay giai thoat.
Ddng Nam A la mot khu vUc ed nhilu Hoat dpng tin ngudng de cap tdi kha nang loai hinh tin ngUdng nhu: tin ngudng sung ca nhan, phue lanh va de cap tdi sfl che bai tfl nhien; tin ngfldng phon thUc; cac chd trudc nguy hiem va nhflng rui ro, bat loai hinh tin ngfldng lidn quan dd'n nghe hanh"'i>. Bdn canh cac loai hinh tin trong lua nfldc, n g h i bien, nghe thu cdng ngfldng rat phong phu, Ddng Nam A cdn la
* ThS, NCS. Ld Thu Huyen, ** ThS. Vo Thi Thanh Thuy, Tnfdng Dai hoc Npi vu Ha Noi, Phan hieu Quang Nam
72 Nghien cdu Bdng Nam A, sqJ/2019^
diem dd'n cua nhilu tdn giao nhfl P h a t giao, Hindu giao, Nho giao, Dao giao, Islam giao va Kito giao. Nhiftig tdn giao nay du nhap vao khu vifc bang nhieu eon dudng khae nhau va trong khoang thdi gian khae nhau, cd anh hudng, vai trd khdng nho trong ddi song cua cac dan toe d Ddng Nsun A.
Cae qud'c gia trong khu vUe Ddng Nam A deu la cae qud'c gia cd nhieu tdn giao, tin ngifdng, trong do thudng cd mpt tdn giao trd t h a n h ehu dao trong qud'c gia minh. Cu the nhu b Malaysia, ngoai Islam giao duge coi la qud'e giao chid'm ti le 54,4% dan so trong ea nUde thi cdn cd Hindu giao chie'm 7,4%, P h p giao chie'm 6,4%, Kitd giao chid'm 2,8%, tdn giao dan gian Trung Quic la 24,7%'^*. Cdn d Viet Nam hien nay, ngoai nhiftig tdn giao du n h a p tfl bdn ngoai vao eon hinh t h a n h va phat t r i l n mdt so' tdn giao ban dia, eu t h i : tin do P h a t giao (hon 11 trieu ngUdi), Cdng giao (gin 7 trieu ngUdi), Tin Lanh (htfn 1 trieu ngUdi), Cao Dai (2,4 tridu ngfldi), P h a t giao Hda Hao (1,5 tridu ngudi), Tinb do Cu si P h a t hdi Viet Nam (htfn 1 trieu ngUdi);
eon lai la tin do cac tdn giao khac, chie'm g i n nfla trieu ngUdi*^'.
Nhu vay, ehinh su da dang trong ddi sd'ng tdn giao, tin ngifdng da tao nen sU phong phu trong ddi song van hda d mdi qud'c gia trong khu vUc, the hien kha nang thich nghi va tinh khoan dung trong tid'p n h a n nhiftig gia tri tfl ben ngoai. Tuy nhien, sif da dang nay cflng la mdt trong nhiJng nguydn nhan tao ra nhilu thach thfle cho md'i quan he ton giao - dan tdc
vd'n da phflc tap, ngay cang trd ndn kho khan hon dd'i vdi khu vfle.
1.2. Cdc ton gido d Bong Nam A co s^ phdt trien khong dong deu trong moi quoc gia
Trong bfle t r a n h ton giao, tin ngfldng da dang d Ddng Nam A, ehung t a t h a y ed mdt thflc trang la eae qud'c gia ed n h i l u tdn giao cung t i n tai song lai e6 tdn giao chiem lugng tin do r l t ddng, tdn giao dd tao ra sU anh hfldng cao trong ddi sd'ng va d mdt so qud'e gia, tdn giao da sd' p h a n nao ed sU anh hudng len ea ye'u to' chinh tri. Cu the la, b Thai Lan, Myanmar, Viet Nam, dao Phat chie'm Uu the', cho ndn sU a n h hUdng eua dao P h a t trong ddi sd'ng r a t dam net.
Trong khi do, b Malaysia, Indonesia thi Islam giao lai la tdn giao chie'm UU the va tao r a n h i l u a n h hudng trong ddi sd'ng tdn giao va ca ddi sd'ng cbinh tri. Con d Philippines thi Cdng giao lai chie'm anh hudng nhieu,,
d Vidt Nam, tinh dd'n t h a n g 6/2017, Nha nfldc da cong n h a n hoac d p giay chumg n h ^ n dang ki boat dgng tdn giao cho 41 to ehflc thudc 15 tdn giao^*' vdi khoang 25,3 tridu tin do, chie'm 27% dan so. Trong do, P h a t giao ed khoang 11 trieu tin d l , Cdng giao cd t r e n 6,7 tridu tin do, Cao Dai (da cdng nhdn 10 hpi thdnh vd 1 phdp mdn) vdi 2,3 tridu tin do, P h a t giao Hda Hao hon 1,3 trieu tin do. Tin Lanh (da edng nhan 10 hpi thdnh) cd htfn 1 trieu tin d l . Hoi giao (dd cdng nhdn 8 t6 chdc) vdi khoang 100 nghin tin d l , Tinh do Cfl si P h a t hgi Vidt Nam khoang 1,5 trieu tin do, Dao Tfl an Hieu nghia khoang
Le Thu Huyen, Vo Thi Thanh Thiiy - Tdn gido, tin ngudng d Bdng Nam A.. 73
trdn 70 nghin tin d l , Dao Baha'i trdn 7 nghin tin d l , Dao Bflu stfn Ky hflOng khoang 16 nghin tin do, Minh Sfl dao cd hon 1 nghin tin do, Minh Ly dao - Tam Tdng mid'u khoang htfn 1 nghin tin do, Baiamdn (da cdng nhdn 2 Hpi dong) khoang htfn 30 nghin tin d l , Giao hdi cae Thanh hufu ngay sau eua Chua Gid su Ki td (gpi tat la tdn giao Mac Mdn) cd khoang g i n 2 nghin tin do'^'.
Chinh tfl nhiftig dae diem neu tren da tao ra mgt thach thfle trong quan ly n h a nflde v l tdn giao. Nd'u nhfl cac qud'c gia khdng c6 ehinh saeh tdn giao dam bao sfl cdng bang gifla cac tdn giao thi se dan dd'n sfl khdng hai long trong mdi tdn giao, mau thuan tdn giao la ta't ye'u xay ra.
2. Mpt s5' va^n d e d|it ra v e tdn giao, tin ngit&ng t r o n g bd'i c a n h hpi n h | i p hipn n a y
2,1. Sii da dpng trong ton gido, tin ngii&ng bien Dong Nam A trd thdnh mgt khu vitc tdm diem cua vdn de ly khai
Van de ly khai dang trd t h a n h mgt xu the cd tinh chat toan elu, he luy eua ly khai dat ra nhieu thach thflc Idn trong ddi sd'ng nhan loai hidn nay. Trong r a t nhieu nguydn nhan dan dd'n ly khai dan tde thi tdn giao la mgt trong nhiftig nguydn n h a n Idn. Mpt bp phan ngfldi thilu sd' theo mdt tdn giao trong mdt qud'c gia ma da so ngfldi theo mdt ton giao khac lai nam quyen cai tri ndn gay ra sfl bat binh eua cdng dong s i c tdc, tdn giao dd'i lap. Cung cd trudng hgp do khdng ehiu sU thd'ng tri eua chinh
quyln dUcfng thdi n e n da gay r a nhiftig cudc dau tranh ddi ly khai d i m mau, day la nbOing nguydn n h a n gay nen xung dot tai khu vifc nay. Co t h i diem qua mpt sd' cupc xung dot d i n dd'n xu hUdng ddi ly khai d Dong Nam A nhU sau:
Indonesia co khoang 250 trieu dan, trong dd ed 87% dan so' theo H i i giao va 8% theo Cong giao. Xung dot eang t h i n g gifla ngfldi Cong giao vdi ngUdi Hoi giao da keo dai d nhieu ntfi, nhU d quin dao Maluku vdi dan so' khoang 3 tridu ngUdi, trong dd ngUdi theo dao Hoi chid'm 55%, theo dao Cdng giao chid'm 44%. Xuat phat tfl tam ly hi phan biet dd'i xfl nen da hinh t h a n h nhu^g bat dong gifla bai cdng d i n g tdn giao nay va nhiJng mau thuan am I trd t h a n h xung dot Idn"^^'. Nhflng ngUdi Hdi giao da t h a n h lap cac dtfn vi ban quan sfl dugc trang hi vu khi s i n sang tie'n hanh cupc "Thanh ehien" de bao vd ngfldi H i i giao. Xung ddt d Aceh, mot tinh c6 khoang 5 tridu dan vdi 98% dan so' la ngfldi Hoi giao va la mpt trong nhflng tinh giau tai nguyen thien nhien cua Indonesia vdi nhieu dlu, khi dot, vang, bae, cao su. Ngay 18/11/2009, tai Banda Aceh (thu phu Aceh) da didn ra mdt eupe bieu tinh Idn khie'n khoang 5 nglnn ngfldi thiet mang.
Philippines cd khoang g i n 100 trieu dan, trong dd ed 85% ngfldi theo Cdng giao, 5% tin do Hoi giao, eon lai la eae tdn giao khac. Cupc xung dot gifla ngfldi Cdng giao vdi ngfldi Hoi giao do to chfle Hoi giao Abu Sayyaf gay r a d quan dao Mindanao (hon dao Idn thfl hai cua Philippines), phia Nam Philippines vdi khoang 20% ngfldi
74 Nghien ciiu Bdng Nam A, sd'3/20l9_
dan tren dao theo dao H i i . Do tinh trang ngheo ddi va sfl khac bidt ve tdn giao, dao da trd t h a n h eai ndi eua phong trao Iy khai vdi sfl r a ddi cua To ehflc Mat t r a n Hoi giao giai phdng Moro (MILF) va Mat t r a n Giai phdng dan tdc Moro (MNLF). Ca MILF va MNLF dlu chu trfltfng t h a n h lap nha nfldc rieng d dao nay. Trong nhCfng thap nidn qua, khoang 120 nghin ngfldi thiet mang vi xung dot gifla hai to chfle nay vdi quan Chinh phu. T l chfle Abu Sayyaf da gay ra n h i l u vu bat cde, efldp cua, gid't ngfldi. Nam 1986, MILF tach khoi MNLF, tuyen md 40 nghin tay sung va doi t h a n h lap Nha nflde ddc lap gom 4 tinh c6 da sd' dan Hoi giao d Mindanao. Tfl dd dd'n nay, xung dot, b i t cdc, gilt ngfldi thfldng xuyen xay ra gifla ngfldi Cdng giao va cac nhdm Hoi giao tai day.
Thai Lan, mpt d l t nfldc ma P h a t giao dflgc coi la qud'e dao vdi 64 tridu dan, trong dd khoang 95% dan sd' theo dao Phat, edn so ngfldi theo Hoi giao cbi khoang 2,3 trieu ngfldi, sing tap trung chu ye'u d 3 tinh m i l n Nam Thai Lan la: Pattani, Yala va Narathiwat'^'. Ba tinh nay vd'n la eua Malaysia nen b l u bet ngudi dan b day la ngudi Ma Lai theo dao Hii, trong khi do ngudi theo Phat giao thudng la ngUdi gd'c Thai nen da hi nhflng ngfldi Hoi giao eoi khdng phai la ngfldi ban xfl. Nhifng ngfldi Hoi giao tai day cam thay khdng dfltfc chinh quyen quan tam, da so nhiftig chfle vu quan trgng trong bg may h a n h chinh duge giao cho ngudi theo dao P h p trong khi ngUdi Hoi giao t h l y hi mat da't dai, van hda truyen thd'ng,... Tfl dd, hg ludn tim
each chong lai, tao ra nhflng bat on cua khu VLfc m i l n Nam Thai Lan lam hang ngan ngudi thidt mang trong eae cupc xung dot gifla ngudi Hoi giao vdi canh sat ke tfl khi cudc chien t r a n h du kich ddi Iy khai bung phat trd lai vao thang 01/2004, cho de'n nay van chfla ed d l u hidu l i n g xud'ng.
Tai Myanmar, mau thuan gifla tin hflu theo Islam giao t h i l u sd' thupc chung tde Rohingya sd'ng t a i m i l n bac bang Rakhine vdi tin do P h a t giao dfltfc sU h^u t h u i n cua chinh quyen Myanmar. Hidn nay, lan sdng xung dot v i n dang am \ d i l n r a tai Myanmar lidn quan den mau t h u a n ndi t r e n .
Nhu vay, hidn nay thach thflc Idn dd'i vdi cac qud'e gia Ddng Nam A xuat phat tfl mau t h u i n tdn giao la r a t Idn. TU sfl xung ddt nay d i n dd'n xu the ddi ly khai dang am i didn ra tai mpt s l ntfi trong khu vfle.
Bdi vay, m l i qud'c gia c i n cd nhfltig ehinh sach tdn giao n h i m boa htfp va phat trien cac tdn giao mgt each binh dang, n h i m phat huy cae gia tri tich cUc cua tdn giao trong ddi song va phat t r i l n mgi mat cua qud'e gia minh.
2.2. Cdc quoc gia Dong Nam A cdn tdn trong sii da dang ton gido, tin ngii&ng d quoc gia minh vd hien ton gido, tin ngifng thdnh cd hpi de phdt trien
Hidn nay, Ddng Nam A la khu vUc t i n tai nhilu loai hinh the c h l ehinh tri, eung vdi no la mgt kho t a n g tdn giao, tin ngfldng da dang cung song h a n h tai khu VLfc nay. Moi mgt n h a nfldc d m quyen can cd nhflng cbinh sach quan ly phu hgp vdi
Le Thu Huyen, Vo Thi Thanh Thuy - Ton gido, tin ngudng d Bdng Nam A... IS
tinh hinh tdn giao, tin ngifdng d quo'c gia minh de cho cae tdn giao, tin n^Jdng duge boat ddng tu do nhiftig trong khudn kho eho phep cua Nha nude. Cac tdn giao, tin ngudng d n dugc Nha nude dd'i xfl edng b i n g eho du la tdn giao da so hay thieu so.
Cac tdn giao, tin ngudng can phat huy cae gia tri dao dflc, nhan van moi tdn giao mang trong minh d l mang lai ltfi ich cho nhan dan.
Trong lich sfl cae quoc gia Ddng Nam A, Malaysia la nude ed nhflng chuyen hudng tich cUc trong chinh sach tdn giao, gdp p h i n giam thieu sU b i t hoa trong xa hdi lidn quan den mau t h u i n tdn giao. Trudc nhOUg nam 1970, Chinh phu Malaysia thUc hidn ehinh sach uu tien ddi vdi ngUdi Ma Lai va tdn giao Islam. Cbinh sif uu tien nay d i n dd'n khung h o i n g chinh tri trong hob sfl Malaysia nam 1969. Trude tinh hinh dd, chinh phu Malaysia da dat van de thd'ng nhat dan tde len hang dlu. Du xua't than tfl ngfldi gd'c Hoa, gd'c An, hay gd'c Ma Lai tbi tren lanh tho cua Lidn bang ngay nay ta't ca dlu htfp thanh mgt dan tdc Malaysia.
Trdn tinh t h i n dd, ngay 3L/8/1970, ehinh phu da thdng qua He tfl tudng dan tde:
RUCUNEGARA (nln tang qud'e gia). Vdi h^ t u tudng nay, da co su dieu chinh cbinh sach dd'i vdi Islam giao, tuydn bo se ung hg Islam giao ca trong chinh sach dd'i ngi va dd'i ngoai, nhflhg nhat quan quan diem khdng bid'n d l t nfldc Malaysia thanh dat nude t h i n quyln Islam giao ma day la da't nude thd' tue'^'. SU thay doi nay da tao da eho sU phat t r i l n hda hgp gifla cac dan tdc, tdn giao d Malaysia va bid'n Malaysia trd
thanh mot qud'e gia cd nhieu khdi sac trong phat trien mpi mat, ed vi tri quan trpng trong khu vife.
Doi vdi Viet Nam, vdi nbuing chinh sach phu hgp dd'i vdi tdn giao, tin ngUdng, eae tdn giao ngay cang phat trien v l so' lUtfng, cd nhilu boat ddng Ich nUde lgi dan. Tfl trong lich sfl, van d l tdn giao, tin ngudng ludn dugc Dang va Nha nude quan tam hang dlu. Trong eae ban Hie'n phap (tfl Hidn phap n a m 1946 dd'n nay la Hid'n phap n a m 2013) hay trong Nghi quye't Van kidn cac ky dai hdi Dang, van de tdn giao, tin ngifdng ludn dugc dUa len bang dlu.
Dai hdi XII cua Dang khang dinh: Tiep tuc hoan thidn chinh saeh, phap luat ve tin ngUdng, tdn giao, phat huy nhflng gia tri van boa, dao dflc td't dep cua cac tdn giao;
quan tam va tao dilu kidn cho cae to ehflc tdn giao sinh boat theo hid'n chfltfng, dieu Id cua eae to ehflc tdn giao da dflgc Nha nfldc edng nhan, theo quy dinh cua phap luat. Vide ra ddi Luat tdn giao, tin ngudng n a m 2016 (cd bieu lUc tfl 01/01/2018) la minh chflng ro nhat khang dinh vai trd cua tdn giao, tin ngifdng trong ddi sd'ng va can thiet phai ed sfl quan ly cua nha nUde ve tdn giao, tin ngfldng trong bd'i eanh hdi n h a p hidn nay de cac tdn giao, tin ngUdng dugc binh dang boat ddng va binh dang cdng hien cho nhan loai.
Nhu vay, qua nhiftig phan tich trdn cd the khang dinh rang, Ddng Nam A la mdt khu vifc cd ddi sd'ng tdn giao, tin ngUdng r l t phong phu. Yeu to' nay tao ra nhieu thach thflc song cung khdng it ctf hpi cho mdi qud'c gia trong khu vUc trong bd'i canh
76 Nghien edu Bdng Nam A, s6 3/2019 hdi n h a p hidn nay. Mdi mot qud'c gia d n
n h a n thflc dUge tam quan trpng cua tdn giao, tin ngudng trong phat t r i l n dat nUdc, dong thdi ed nhflhg chinh sach phu htfp d l phat huy tieh cue t a t e l cac tdn giao, tin ngifdng cua qud'c gia minh trong sU nghiep phat trien ehung, vi mdt n e n hda binh thinh vUgng, vi sU hoa htfp khu VLfc ndi ehung va hda hgp dan tgc d tflng qud'e gia./.
CHU THICH
1. Niels Milder (2015), NhOng thay doi trong vdn hda & tdn gido cua Ddng Nam A, Nxb Hong Dflc, Ha Ndi,
2. Li&mg Thi Thoa (2013), Nhan td tdn gido trong chd nghia ly khai d mpt sd niidc Ddng Nam A td sau chiin tranh thi gidi thd hai din nay, Nxb Chinh tri Qud'c gia. Ha Ndi.
3. http://www.nhandan.com.vn (Truy cap ngay 18/08/2016).
4. 15 tdn giao do la: Phat giao. Hoi gido, Bahai, Cdng giao. Tin lanh, Mac mon, Phat giao Hda Hao, Cao Dai, Bdu Son Ky Huong, Tinh D6 Cu Si Phat Hdi, Tfl An Hieu Nghia, Phat Du&ng Nam Tdng Minh Su Dao, Minh Ly Dao Tam Tdng Mieu, dao Ba la mdn Kho me va Phat giao Hieu Nghia Ta Lcfn.
5. Theo bao cao tai tap huan true tuyen cdng tac mat tran cho can bo UBMTTQVN cac cap nam 2018 vl cdng tac tdn giao.
6. http://,btgcp.gov.vn/Xung ddt dan tpc 7. httpy/.btgcp.gov.vn/Xung dot dan tdc 8. Ly Tudng Vdn (2010), "Vl mdt vai kinh
nghidm cua Malaysia trong giai quyet md'i quan he gifla van de dan tgc va tdn giao".
http://www.vusta.vn/vi/news/Thong-tin-Su- kien-Thanh-tuu-KH-CN/Ve-mot-vai-kinh-
nghiem-cua-Malaixia-trong-giai-quyet-moi- quan-he-giua-van-de-dan-toc-va-ton-giao- 35210.html
9. http://www.vusta.vn/vi/news/Thong-tin- Su-kien-Thanh-tuu-KH-CN/Ve-mot-vai- kinh-nghiem-cua-Malaixia-trong-giai- quyet-moi-quan-he-giua-van-de-dan-toc-va- ton-giao-35210.html
TAI I J E U THAM KHAO
1. Ngd Van Doanh (2008), Islam gido ud vdn hda Ddng Nam A thdi can - hien dgi, Tap chi Nghien cflu Tdn giao. So 12, tr.59-68.
2. Nguyin Hong Dfltfng (2009), Mdi quan h&
ton gido vd chinh tri nhiing vdn di If luan vd md thdc. Tap chi Nghien cflu T6n gido, so' 7 &8, tr5.
3. Truong Sy Hung (2017), Tdn gido vd v&n hda Ddng Nam A, Nxb Chinh tri Qud'c gia, Ha Ndi.
4. Niels Milder (2015), Nhiing thay doi trong vdn hda & tdn gido cua Ddng Nam A, Nxb Hong Dflc, Ha Ngi.
5. Tnnh MUu - Nguydn Kim Minh (2006), Budc ddu tim hiiu mpt sd ddc diim chd yeu cda cdc phong trao ly khai ddn tpc d Ddng Nam A, Tap chi Nghidn cflU Ddng Nam A, So' 4, tr.48-52.
6. LUtfng Thi Thoa (2013), Nhdn td tdn gido trong chd nghia ly khai d mdt sd nUdc Ddng Nam A tu sau chiin tranh thi gidi thd hai din nay, Nxb Chinh tri Quic gia. Ha Ndi.
7. Ly Tudng Van (2010), Vi mpt vdi kinh nghi&m cda Malaixia trong gidi quyit mdi quan he gida vdn de ddn tpc vd ton gido.
http://www.vusta.vn/vL/news/Thong-tin-Su- kien-Tbanh-tuu-KH-CN/Ve-mot-vai-kinh- nghiem-cua-Malaixia-trong-giai-quyet-moi- quan-he-giua-van-de-dan-toc-va-ton-giao- 35210.html
8. http://www.nhandan.com.vn (Truy cap ngay 18/08/2016).
9. http://btgep.gov.vn/ Xung dpt dan tgc
