CHINH TRI - AN NINH CHAU AU
MOT SO VnN D€ XUNG QUflNH VlfC MV RUT KHOI HI€P U6C eric Lire LirONG HflT N H S N T ^ M TftUNG
Le Duy Thang * Tom tat: Ca che kiem sodt vu khi chien luge tit lau da la nen tang ciia quan he My - Nga, va viec logi bo tru cot nay se dan tai nhung hgu qua sdu sac doi vai moi quan he song phuong. Ca Nga Ian My deu khong the him nhieu y chi chinh tri hay su kien In nhatn cuu van Hiep uac Cdc luc luomg hat nhdn tdm trung (INF). Ca che kiem scat vu khi chien luge, nhu dugc biet den trong suot gdn nica the ky qua, dang di den hoi ket hop ly cua no.
Tir khoa: hiep uac, INF, ten lua, Nga. My
Abstract: The mechanism controlling strategic weapons has been consider as the foundation for the US and Russia relationship for a long time. Terminating it would lead to serious consequences in the bilateral relations. Both Russian and United States of America have shown no political goodwill and patience to save the Treaty of INF. This mechanism, known for nearly past 50 years, is coming to its reasonable end.
Keywords: treaty, INF, missile, Russia, the US
Ngay 21/10/2018, T6ng thSng Donald Trump tuyen bo My se nit khoi Hiep uac Cac lire lircmg hat nhan tSm trung (INF) vai ly do Nga vi pham Hiep uoc. INF la hiep uac vii khi CO tim quan trong dac biet, tung giup ngan chan nguy co xung dgt hat nhan giita hai cuang quoc My va Lien X6. Vi sac Tong
* TS, Trutmg D^i h9c Chinh tri - Bg Quoc phong
Nhan bdi ngay: 30/11/2018 Than bien xong 19/12/2018 Chdo ^h/i^rfn^a n/f/yptO
thong thu: 45 cua My lai c6 buac di mao hiem nit khoi INF va dieu do se tac dong nliu the nao den tinh hinh quoc te la nhirng van de dang dugc nhieu nuoc quan tarn.
1. Khai quat ve Hiep uoc cac luc lagng hat nhan tarn trung
Vac giCra nhiing nam 1970, Lien Xo trien khai cac ten lira dan dao tSm trung RSD-10 Pioneer (phuang lay goi la SS-20 Saber) tarn ban 5.000 km, c6 kha nang bao phu toan bo chau Au da lam day len moi quan ngai vS an ninh chau Au. Nam 1979,
NGHIEN CCfU CHAU AU - EUROPEAN STUDIES KSVJ^Vw' i^'^\^.
T6 chuc Hiep u6c BIC Dai Tay Duong (NATO) da thong qua quyet dinh "16 trinh kep"': (1) Nhat tri tri8n khai cac ten lira tdm trung cua My of chau Au; (2) My tun each dam phan v6 nhihig giai han cua cac ten lua loai nay vai Lien X6.
Chinh vi nhirng "16 trinh kep" cua NATO ma nhung vong dam phan dau INP hhu nhu khong dem Ifil sir tiSn trien nao.
Lien X6 roi khoi ban dam phan vac nam 1983 sau khi nhihig ten lira d^u tien cua My dugc dua tai Anh va Tay Due. Cac cuoc dam phan dugc tiep tuc vao nam 1985, nhung phai tai ngay 8/12/1987, T6ng thong My Ronald Reagan va Tong Bi thu Dang Cong san Lien X6 Mikhail Gorbachev mai ky ket INF va CO hieu luc tu ngay 1/6/1988. Sau khi Lien X6 tan ra, Nga tiep tuc thirc hien hiep uoc nay.
Noi dung chinh cua INF la hai nuac Lien X6, My phai giam so lupfng ten lira hanh trinh va ten Ilia dan dao phong tir mat dit (GLCM) tim ngan (tarn ban tir 500 den 1.000 km) va tIm trung (tlim bin tir 1.000 den duai 5.500 km), mang dau dan hat nhan hoac dau dan th6ng thuong, bao gom ca cac ten lira R-12 va R-14 ma Lien X6 timg bo tri a Cuba nam 1962. Hai ben cam ket khong san xuat, thu nghiem, trien khai cac loai ten lira nay. Moi ben dugc phep giu lai 15 ten lira nguyen ven de trung bay. Hiep uac
kh6ng rang bupc doi vai cac loai ten lira dan dao phong tir tau chien tren bien.
Muc tieu ma My huang den khi ky INF la ngan chan ten liia tim trung SS-20 Saber cua Lien X6 d6 bao ve cac nuac thanh vien NATO a chau Au. SS-20 Saber timg la noi khiep sg cua chau Au vi c6 the ban bat ky muc tieu nao a chau Au.
Tir khi Hiep uac c6 hieu lire, Lien X6 truac day va Nga hien nay da loai bo kha nhiSu vu khi c6 sue ran de cao nhu ten lira dan dEio nhien lieu ran hai tang tarn tning Pioneer, cac be phong di dpng, he thong ten lira dan dao tam trung di dgng Oka... Nhirng he th6ng nay c6 kha nang tac chien manh va la m6i lo ngai Ian vai My va NATO. So sanh vai Nga, nhiing thu ma My tir bo duang nhu 6 muc t6i thilu. Cu the: Giai doan tir thang 6/1988 d6n thang 6/1991, hai ben da ck giam 2.692 ten lua dan dao tam ngan, tarn trung phong tir mat dat. Trong do, My cat giam 846 ten lira, bao gom ca nhimg ten lira da trien khai a Tay Au nham d6i pho voi ten lira SS-20 cua Lien X6. Nga cat giam 1.846 ten lOra (c6 ca SS-20). Phien ban Tomahawk phong tir dat lien ciia My ciing hi hiiy bo theo INF, nhung phien ban Tomahawk phong tir tau chien, tau ngam van con dugc sir dung^.
Hiep uac Cac luc lugng hat nhan tam trung dugc danh gia la mot thoa thuan Ijch ' A.G. Arbatov, Hi^p udc ve ten lira tam trung - sau
30 nam, Tgp chi "Kinh te thS gi6i v^ quan h§ qu6c te",s6 9/2017.
A.G. Arbatov, Hi4p uac ve ten lira tdm trung - sau 30 nam, tii li?u da d§n. , — ^ ^ _ ^ _ = ^ - — -^-^^
JiUtl i^imti iSM....
sijr giu-a My va Nga c6 tinh dot pha tai thai diem ky ket va dugc xem la mot buac tien Ian de ban che chay dua via trang. No c6 tam quan trgng dac biet, giiip ngan chan nguy co xung dot hat nhan giua hai cuang quoc My va Lien X6. D6ng thofi, INF con bao ve cac dong minh chau Au cua My. Phap, Due la hai qu6c gia co tiem luc quan sir manh ciia NATO, tham chi Phap con c6 ca vii khi hat nhan, ciing da thira nhan rang INF dong vai tro quan trgng vai sir on dinh ciia chau Au, la tru cot quan trgng trong cau tnic an ninh chau Au .
Co the noi INF da ma ra "mot thai ky tran day hy vgng", ca My va Lien X6 deu tin rang, tir hiep uac nay co the kiem soat dugc va lam giam m6i de dga ciia mot cugc chien tranh hat nhan va tham chi la giai giap toan bg kho vu khi hat nhan. Tuy nhien, sau han ba thap nien, moi chuyen da thay doi rat nhilu. Trong nhung nam gan day, Nga va My diu khong tin tuong nhau, thuoTig xuyen tranh cai ve viec thuc hien INF va cao bugc nhau pha vo thoa thuan. Hai ben duong nhu dang quay tra lai cugc chay dua vii trang ma da dugc the he truac loai trir.
2. Li do khien Tong thong My quyet dmh rut khoi INF
Thu nhat, nham doi pho vai Nga va Trung Quoc. Tir nam 2014, duai tho'i ciia T6ng thong Barack Obama, My da cao huge
Nga vi pham INF khi triSn khai vii khi hat nhan chi6n thuat bi cSm de de dga cac nuac chau Au va cac nuac thugc Lien X6 cu nay than phuang Tay. Nhung 6ng Barack Obama vSn chgn a lai vai INF chii yeu vi su phan d6i ciia chau Au, dac biet la ciia Due, cung nhu vi lo ngai co the dan tai mot cugc chay dua vii trang mai. Tuy nhien, den nay Tong th6ng My Donald Trump to ra cung ran han nguai tign nhiem. Chinh phii nay da nhieu Ian cao huge Nga vi pham INF. Thang 2/2018, bao cao tinh hinh hat nhan, do Bg Quoc phong My cong b6, neu ro Nga tiep tuc vi pham mot loat hiep uoc va cam ket \e kiem soat vii khi. Den dau thang 10/2018, Bg truang Bg Quoc phong My James Mattis tiep tuc khang dinh cac vi pham ciia Nga la khong the choi cai"*.
Theo cac chuyen gia, mot trong nhiing loai vii khi ma My cao buoe Nga vi pham INF chinh la Ten lira hanh trinh 9M729 (phuang Tay ggi la SSC-8). 9M729 co tfim ban khoang 5.500 km voi hanh trinh bay phurc tap, nen la moi de dga kJiong the doi pho khong chi doi voi My ma ca d6ng minh chau Au. 9M729 la phien ban dat tren mat dat cua Ten lira hanh trinh tam xa tren bien Kalibr-NK. No co the de dang vugt qua he th6ng phong thu ciia doi phuang bang hanh trinh bay phiic tap voi nhilu \kx\ ehuy8n
' A.G. Arbatov, Hiep udc ve ten lira tdm trung - sau 30 nam, tai ligu da dan.
* INF: Cdi kit cua mot hi^p uoc mang tinh col mdc.
Mang MISTEN, Trung tam Thong tin khoa hoc quan sir- Bp Qu6c phong, 20/11/2018.
NGHIEN CCfU CHAU AU - EUROPEAN STUQSES Utm^"^- 'i^-
huang a do cao rat thap^. Hien NATO dang yeu cau Nga c6ng khai chi tiet t6 hop Ten lira hanh trinh 9M729, nhung phia Nga kh6ng c6ng bo cu the ma chi cho biet, 9M729 CO th6ng s6 hoan toan phii hop vai quy djnh ciia INF'^. Viec trien khai ten lira nay van tuan thu cac nghia vu qu6c te ciia Nga. Chinh sir khong ro rang ciia Nga cang lam My lo lang. Day chinh la mot trong nhung nguyen nhan khien My va dong minh chau Au dang "phat sot" voi ten lira 9M729 ciia Nga. Chua bet, Nga con dang day manh cac chuong trinh phat trien ten lira mai, trong do dac biet la dong ten lira dan dao chien thuat/ehien dich Iskander-M voi Ten lira hanh trinh R-500 co tam ban han 500 km va ten lira dan dao lien luc dja (ICBM) RS- 26 Rubezh, tam ban gan 5.500 km co kha^
nang mang nhieu dau dan toe do sieu cao, dan duang da phuang thiic nen rat kho danh chan. Cac chuyen gia quan sir My cho rang, RS-26 Rubezh la ban sao ciia ten lira dan dao thm trung SS-20 Saber bi cam theo INF'.
Nguyen tac dieu khien cCta ten lira nciy la sir dung phuang ph^p dan dutmg h6n hpp, nhu: din duong quan tinh v6i hieu irng Doppler, h? thfing dinh vi ve tinh GLONASS cr giai doan h^nh trinh; 6 giai doan cuoi, SLt dung dau tir dan radar chil dSng, tu dgng tim kiem va tien cong muc tieu bang d^u dan nSng 450kg.
Dieu dac biet la 9M729 co kha nSng mang duoc ca d^u dan thong thubug lln 6ku dan hat nhan; tham chi c6 the duoc ph6ng tir he thong phong ciia ten lira dan dao chien thuat/chien dich Iskander.
* NATO quy trach nhi^m cho Nga ve vi^c My rut khoi Hiep uac INF, Mang MISTEN, Trung tam Thong tin khoa hpc quan su - Bg Qu6c phong, 22/10/2018.
INF: Cdi ket cua niQt hiep uac mang tinh cot mdc, t^i li?u da din.
Theo giai chuyen gia quan sir, quy^t djnh nit khoi INF cua Tong th6ng Donald Trump kh6ng chi nham den Nga, ma con ca Trung Quoc, tham chi co nguai con nhSn manh, Trung Qu6c mai thuc su la muc tieu chinh. Trong khi My va Nga phai eat giam hang nghin ten lira tam ban tir 500 den 5.000 km, thi Trung Qu6c, khong phai la nuac tham gia ky INF, khong bi rang buoc va da
"ranh tay" phat trien chuong trinh ten lua ciia rieng nuac nay . Hang chuc nam qua, Trung Quoc da lien tuc nghien cim, che tao, thir nghiem cac loai ten lira dan dao tir tam ngan, tam trung den lien luc dja. Cac loai ten lira nay deu co kha nang mang dau dan thong thuong hoac hat nhan phong tir tren mat dat, tren khong, tren tau chien. Trong khi ay, tat ca nhung vii khi tren deu nam trong danli sach ma My hi cam trien khai.
Chang han, Trung Quoc da phat Irien cac ten lira dan dao nhu: he th6ng ten lira di dgng tren mat dat (LBMMS) ciing Ten lira hanh trinh DF-10 voi tim ban tCr 1.500 tai 2.000 km; DF-21 "sat thii tau san bay" tam ban han 2.000 km, toe do Mach 10; DF-26
"ke giet dao Guam" co tam ban khoang 3.500 km, CO kha nang mang dau dan thong thuong hoac hat nhan va ca ICBM DF-41 co tam ban 15.000 km, dat toan bg nuac My trong tam ban cua chiing. Nhiing nam gan day, Trung Qu6c xk chu trgng phat trien ten lira tam ngSn, tam trung, khoang 95% trong
^ INF. Cai kit cua mgt hiep udc mang tinh col mdc,
tai li^u da dan. •-,>
Jlt^l uf Oiut ite.,,.
so gan 2.000 ten lira dan dao va ten lija hanh trinh cua nuore nay vi pham INF^. Mot khi xung dot xay ra, chiing co the dugc sii dung de tien c6ng cac can cu ciia My tai Han Qu6c va Nhat Ban. Them vao do, cac ten liia ch6ng tiep ean/ch6ng xam nhap (A2/AD) cGng la trgng tam trong chuong trinh nghien cuTi ten lira cua Trung Qu6c va dugc cho la vii khi him hieu ch6ng lai cac tau san bay hat nhan cua My.
Truoc nhirng chuong trinh phat trien ten li>a ciia Trung Qu6c, cac nha lanh dao My cho rang, chien luge eii cua My kh6ng con hieu qua"* Cac dieu khoan ciia I>JF kh6ng cho phep My phat trien, trien khai ten lua dan dao tren dat lien a khu vuc Thai Binh Duang dang dat Washington 6 the bat Igi so voi Bac Kinh. M6i de dga tir cac loai ten lira cua Trung Quoc can phai bi chan lai va mot phuang phap de lam dieu do la ha "knock- out" chiing bang nhimg ten lira dat tren mat dat CO do chinh xac cao. Nhung he th6ng vii khi nay se re han cac tau san bay va c6 the tac chien ma khong phai hang nghin binh sT ra truoc m6i de dga ten lira khi thuc hien don tien cong phii dau.
Nhu vay, viec nit khoi INF cho phep chinh quyen My tu do hem trong viec trien khai vii khi t4m trung tai chau A, nhat la a ' Nguy CO ciia vi^c My rut khoi Hi?p udc INF, mang MISTEN, Trung tSm Thong tin khoa hoc qu^n sir - Eg Qu6cph6ng, 6/11/2018
'" Li do My doa ngirng hiep udc INF, Mang MISTEN, Trung tam Thong tin khoa hgc quan sir - Bg Qu6c ph6ng ?-V10/?ni8 ^ ^ - _ ^
nhiing khu vuc gan Trung Qu6c nham d6i pho hieu qua hon voi viec Trung Quoc dang tang cuang trang bi vii khi tai Thai Binh Duang, dac biet tai bien Hoa Dong, Bien D6ng dang co tranh chap, noi Trung Qu6c da cho cai tao, b6i dap trai phep va quan sir hoa nhieu bai, dao tien tieu.
Thu hai, nham bao dam vi the s6 1 the giai ciia My. Trong hang chuc nam, sau khi he th6ng cac nuac xa hoi chii nghTa a Dong Au sup do, Lien X6 tan va. My kh6ng con doi trgng. Chinh quyen My qua cac dai tong thong da tien hanh nhieu hanh dgng can thiep, ke ca nhihtg hanh dgng quan sir vao c6ng viec noi bg ciia cac nuac khac, lat d6 chinh quyen a cac quoc gia tir D6ng Au den Bac Phi, Trung Dong..., dung len a cac quoc gia nay chinh quyen than My. My tro thanii sieu cuang so 1 the giai ca ve kinh te, chinh tri, quan sir... Tham vgng ciia My la xay dung the giai don cue, trong do nguai ra quyet dinh ve mgi van de la My.
Nhung sau han chuc nam tap trung vao viec chong khung b6, giai an ninh va tinh bao My nhan ra rang: hien nay, Trung Qu6c la nuac co t6ng san pham quoc noi, ngan sach qu6c phong Ian thu hai the gioi (chi sau My), luc quan ion nhat the giai, khong quan Ian thu ba the giai va hai quan co khoang 300 tau, trong do co han 60 tau ngkm, che tao dugc tau san bay co lugng dan nuoc tai 50.000 tan". Trong cac nam ghn day, d^
" LidoMydoangirnghi4pu&cINF,\hi\i^u6&dln.
NGHIEN cau CHAU AU - EUROPEAN STL-
vucm ra dai duong, Trung Quoc da thiet lap cac cang dgc theo An Do Duong, thiet lap can cu quan sir tai Djibouti (can eii quan sir dau tien a nuac ngoai); nam 2017, Trung Qu6c da trien khai 2 tau chien mang theo binh sT toi can cu nay. D6ng thai, ho da xay dimg, boi dap trai phep mot so dao nhan tao a Bien Dong, xay dimg tren do duong bang dii kha nang cho may bay nem bom cat ha canh, b6 tri cac thiet bi quan su, bao g6m:
radar, to hgp ten lira phong kh6ng... Tham chi ho con c6ng khai thua nhan va ngang ngugc tuyen b6, Bac Kinh co quyen thuc thi cac bien phap bao ve chii quyen va toan ven lanh tho; quan sir hoa Bien Dong la nam trong quyen chu quyen ciia Trung Quoc' Thang 4/2018, Chu tjch Trung Qu6c Tap Can Binh c6ng b6 cac ke hoach xay dung mot luc lugng hai quan bien xanh "dang cap the gioi" . Ro rang, Trung Qu6c dang co nhiing hanh dgng muon canh tranh quyet Met vai My va scan ng6i sieu cuang so 1 thi giai ma My nam giti bay lau nay.
Sau khi Lien X6 tan ra vao nam 1991, trong nhimg nHm dau ton tai ciia nuoc Nga moi, nen kinh te va he th6ng tai chinh suy thoai nang ne. Dieu do da co tac dgng tieu cue den vi the ciia nuoc Nga, siic manh chien dau ciia Quan doi Nga, din noi cac chuyen gia quan su My va phuang Tay cho rang, Quan doi Nga la quan doi hang hai, chi
cay CO vii khi hat nhan. Nhung sau cai each (khoi dgng tir thang 10/2008), Quan doi Nga da CO mot dien mao mai. Ho da chiing minh siic manh qua viec sap nhap Crum (trong khimg hoang Ukraina nam 2014) va dac biet la chien dich quan sir chong khung b6 a Syria (tir 30/9/2015 tai nay). Lien bang Nga dang hoi phuc dan lay lai vi the ciia Lien X6 truac day, tra lai vai vi the ciia mot cuong quoc. Can 30 nam sau su sup d6 ciia Lien X6, nuoc Nga tra nen manh han rat nhieu, thach thuc vj the sieu cuang cua My.
Con d6i vai cac nuac d6ng minh NATO cua My a chau Au, trong suot thai Chi§n tranh Lanh, My dong vai tro la nguoi bao ho ve quan sir, an ninh cho chau Au. Nguai chi buy cac luc lugng quan sir NATO a chau Au luon la mot tuong hoac d6 d6c hai quan My.
Nhung tai nay dang co sir chuyen djch.
Thang 11/2018, phat bi8u truac Quoc hpi chau Au, Thu tuong Dire Angela Merkel neu ro, thai dai ma cac nuoc co the tr6ng cay vao su giup do cua cac nuac khac ma khong dat ra van de gi da ket thiic va vi the, da den liic chau Au can phai thanh lap quan dpi rieng cua minh"'' Ciing quan diem vai ba Angela Merkel, Tong thong Phap Emmanuel Macron ciing nhat tri thanh lap lire lugng quan sir rieng cua chau Au de giam su phu thugc quan su vao My va tang cuang sue
^ Li do My doa ngirng hiep udc INF, tai liau da din. '•* Din theo: Qudn dQt chau Au: Y tudng khong kha
^ Nguy ca cua viec My rut khoi Hiep udc INF, tai lieu thi, Mang MISTEN, Trung tam Th6ng tin khoa hoc
^^d^"- quan su - Bg Ou6c ohong. 4/1/2019,. ^ ^
Jfttyl i^04UL ite.**.
manh noi luc di d6i pho vai Nga'^. Dgng thai cua Due, Phap cho thay, cac nuoc dong minh chau Au cua My ngay cang kh6ng mu6n phu thugc quan su vao My. Tuy nhien, viec thanh lap quan doi chung chau An la dieu My khong mong mu6n vi khi do tieng noi cua My se kh6ng con quan trgng d6i vol chau Au.
Danh gia tinh hinh hien nay, nhieu nha phan tich cho rang, ve ngan han, nuoc My chae chan se ngay cang giau hon' . Tuy nhien, vi nhieu quoc gia khac nhu: Nga, Trung Quoc, An Do, chau Au va mot so nuoc chau Phi dang phat trien rat nhanh nen ti trgng ciia My trong su giau co toan cau chac chan se giam. D6ng thai, ti trgng sue manh quan sir ciia My so vai ciia toan cau ciing giam. The gioi trong tuong lai se da cue, chii kh6ng don gian la dcm cue hay luang cue. Trong the giai do, khong co sieu cuong duy nhat nao nhu nuac My a the ki XX con t6n tai de dong vai tro "nguo'i bao hg an ninh toan cau". Vi the sieu cuong duy nhit hay ba chu cua My dang dan ma nhat va CO thi se bien mat. Chinh vi vay, bang viec nit khoi INF, My dang tu da bo rao can trong phat triin vu khi. Sam hay mugn, Lau Nam Goc co thi bat dau ma rgng kho vii khi ciia minh de kh6ng chi doi pho voi Nga, ngan chan Trung Qu6c a khu vuc chau A - '* Quan dgi chdu Au: Y tudng khong khd thi, tai ii^u da dan.
'^ Lf do My dga hi^p ngirng hi4p udc INF, til li?u da dan.
Thai Binh Duong ma con tiep tuc duy tri anh hucmg ciia hg a chau Au, tham chi la tren toan clu di bao dam vi thi s6 1 thS giai.
Thu ba, moi truong an ninh the gioi co nhieu bat on; cac m6i de dga dang dien bien nhanh hon va manh ban nhieu so vai du bao, dac biet la cac m6i de doa ve chii nghia khimg bo. Cho dii cac nhom Hoi giao cue doan hien dang that bai tren cac chien tnrong 6 Trung D6ng, nhung cac luc lugng do chua the mat hin ma thuang xuyen dugc t6 chiic lai. Va khiing bo co kha nang xam nhap vao cac vung dia ly khac tren the giai, tir chau Au, Tay Phi, Trung D6ng cho tai Dong Nam A, vai nhiing phuang thiic hanh dgng khac nhau. Phong trao H6i giao cue doan se con dai dang. Nhung dieu lo ngai nhat la vat lieu va c6ng nghe san xuat vii khi hat nhan khong an toan, dugc sir dung sai muc dich hoac c6 the roi vao tay cua khiing bo, se la m6i de dga nghiem trgng nhat cho loai nguai.
Siic manh quan su ciia cac nuoc nhu Trung Qu6c, Iran, Tho NhT Ky va Saudi Arabia da tang len mot each dang ngac nhien. Nhieu nuc3fc khac ciing gia tang trang bi quan sir, lam the can bang chien luge truac day bi dao Ion, ke ca ve chien tranh th6ng thuong va chien tranh hat nhan.
Nhimg nuoc co vii khi hat nhan nhu Nga, My, Trung Quoc... tiep tuc duy tri tiem luc hat nhan, tiep tuc phat trien, thir nghiem, trien khai nhieu loai vii khi hat nhan co kha nang tiin cong chinh xac va kho danh chan
10
NGHIEN CQU CHAU AU - EUROPEAN S.w^hon. Cac nuac chua co vu khi hat nhan nhu Trieu Tien, Iran... do kh6ng hi rang huge bai INF nen hg van tiep tuc nghien ciiu, thir nghiem, phat trien va trang bi ten lira tam trung va tam ngan, cung nhu vii khi hat nhan nhung hg kh6ng phai thuc hien bat ky nghia vugi.
Cac bien phap quan su tro nen cung ran hon d khap nai. Vi Igi ich, nhieu nuac san sang sir dung cac bien phap quan sir va phi quan sir de can thiep vao quoc gia khac ma khong can sir cho phep ciia Hoi d6ng Bao an Lien hgp qu6c (LHQ), hay chinh phii hgp phap cua nuac sa tai, nhu: each mang mau a Dong Au, "Miia Xuan Arab", Nga sap nhap Crum (nam 2014), cac nuoc can thiep quan sir vao Syria. Hay a Dong A, Dong Nam A, Trung Quoc banh truang sue manh tren biSn Hoa D6ng va Bien Dong, gay hSn voi cac nuoc Nhat Ban, Viet Nam, Philippines va Indonesia la thi du dien hinh.
Ro rang, roi bo INF, My khong chi co dieu kien de phat trien va b6 tri kho vii khi hat nhan cua cua hg ma con thuan Igi han khi doi pho vol Nga, Trung Qu6c, d6ng thai ngan chan tir xa nhiing nuoc chua co vu khi hat nh^n nhung dang nghien cim, thir nghiem, bat ch^p sir cam van ciia Lien hgp quoc nhu Trieu Tien, Iran.
3. Nhihig he luy cua sy stJp do cua INF Viec ket thuc Hiep uac Cac lire lugng hat nhan tam trung (INF) va din lugt no la su sup do cua ca che kiem soat vii khi hat
nhan Nga - My de dga gay ra sir h6n loan va khien khong chi hai nuac nay ma ca phln con lai ciia the gioi ciing tra nen kem an toan ban nhieu.
Cuoc khung hoang dang dien ra lien quan den Hiep uoc INF da tro thanh mot dju hieu ro rang cho thay tinh trang nguy ngap cua CO che kiem scat vii khi hat nhan Nga - Mf. Trong vai nam qua, Nga va My da cao bugc Ian nhau ve viec kh6ng tuan thii Hiep uac, cho dii thai do cua hg d6i vol hiep uoc nay cung khac biet dang ke. My khong nglii ngo gia tri ciia hiep uoc (trir viec mot s6 quan chuc va chinh tri gia phan d6i bat ky hanh dgng kiem soat vii khi hat nhan nao ve mat y thirc he), nhung My ciing khong coi hiep uoc nay la mot uu tien, cho rang no co y nghTa quan trgng d6i vai an ninh ciia cac dong minh chau Au va chau A ciia hg han la doi voi an ninh ciia chinh hg. Ngugc lai, giai lanh dao Nga, ciing voi phan Ion gioi tinh hoa chinh tri va cac chuyen gia nghien cuu chien luge cua nuac nay, trong thap ky vira qua da thuang xuyen bay to thai dp hoai nghi ve gia tri cua Hiep uac INF. "Khai niem ve chinh sach dot ngoai" gan day nhat ciia Nga dugc cong b6 vao nam 2016 tham chi con kliong nhac tai Hiep uoc INF trong danh sach cac thoa thuan kiem soat vii khi ma Nga cam ket tuan thu". Co le bat chap nhimg ky vgng ciia
Xem: Khdi ni$m ve chinh sdch doi ngoai cua Lien bang Nga, https://viemam.mid.ru/web/vietnam- vn/main/-
/asset_publisher/I "-"-"-•-'-•'•'»'—.-"t/n.->:-n,-,>m_
JllMt Sji%^ oojt He...
11
Nga, Chinh quyin T6ng thdng D.Trump khong chi dung ve phia Quoc hoi, cao bugc Nga vi pham Hiep uoc INF, ma con dua kinh phi cho cong tac nghien cuu phat triin cac luc lugng hat nhan tdm trung vao ngan sach qu6c phong dau tien cua minh'^, dong thai tuyen b6 y dinh nit khoi hiep uoc nay va dp dat cac bien phap trimg phat kinh te mai d6i vol Nga, mot chuoi su kien chua timg co trong lich sir giai trir vii khi.
Ngoai thiet hai true tiep ma hanh dpng nay se gay ra cho an ninh cua Nga, viec My nit khoi Hiep uoc INF co nguy co kich thich mot phan img day chuyen ma se dan den sir sup do cua co che kiem soat vii khi hat nhan Nga - My. Neu Hiep uac nay ket thiic, thi Hiep udc cat giam vii khi tan c6ng chiin luge (START) moi co the chju chung s6 phan, ciing nhu Hiep uac kh6ng ph6 bien vii khi hat nhan (NPT) va Hiep uac cam thir hat nhan toan dien (CTBT). The giai phai doi mat voi mot cugc chay dua vii khi hat nhan tan cong mai, di kem vai mot cuoc canh tranh giiia cac he th6ng chien luge phi hat nhan co dinh vi chinh xac tam xa nham muc dich xkn cong Ian phong thii va viec phat trien vu khi trong khong gian va khong gian mang. Cugc chay dua vu trang da phuang dien nay rat co kha nang se tra thanh da phuong, loi keo ca Trung Quoc, ve-chinh-sach-oi-ngoai-cua-1 i en-bang-
nga?inheritRedirect=faIse
'* Nguy ca cua vi4c My rut khoi Hi4p udc INF, tai lieu
cac nuac thanh vien T6 chiic Hiep uoc Bac Dai Tay Duong (NATO), An Dp, Pakistan, Israel va Triiu Tien. Them vao do, viec pho bien vu khi hat nhan th yeu dien ra sau do se dugc tap trung dgc theo bien giai cua Nga, huge Iran, Th6 NhT Ky, Ai Cap, Saudi Arabia, Han Qu6c va Nhat Ban phai dam bao an ninh cua chinh hg.
Vi My va Nga trong nhirng nam gan day da ngirng hgp tac trong viec dam bao an toan cho nguyen lieu va c6ng nghe hat nhan, nen vu khi hat nhan sam mupn se roi vao tay nhiing ke khiing bo. Nga co kha nang se tro thanh mot trong nhirng muc tieu khung bo hang dau v6i vai tro lanh dao moi cua hg trong cuoc dau tranh chong khiing bo qu6c te a Syria, vi tri dja chinh tri de bi ton thuang va cac duang bien giai phia Nam de hi tham nhap.
Mac dii thuong xuyen bi chi trich o Nga, nhung doi vai an ninh ciia nuac nay, Hiep uoc INF hien quan trgng han so voi each day 30 nam. De dap tra viec Nga trien khai cac he thSng vii khi bi cam theo Hiep uoc INF, My se trien khai tro lai cac lire lugng hat nhan tam trung ciia minh - kh6ng chi a Tay Au nhu truac day ma con a Ba Lan, cac nuac Baltic va Romania, tir do chiing se co the tan cong ra ben ngoai day niii Ural. My ciing co the khoi phuc cac chuong trinh ten lua Pershing II va ten lira hanh trinh tren mat dat ciia hp vai cac he thong tam trung da dugc cai tien va triin khai chiing o chau Au. Dieu nay se bugc Nga
12
NGHIEN CCfU CHAU AU - EUROPEAN ST=j:phai cam kit d6n cac ngu6n lire dang ke cho viec tang cuong kha nang s6ng sot cua cac luc lugng hat nhan ciing nhu cac he thing chi huy-kiim soat va he th6ng th6ng tin ciia hg, vao thai diim tmh hinh nen kinh te Nga doi hoi phai cat giam ngan sach qu6c phong.
My se lam mgi thii co the de do I6i cho Nga vi sir sup d6 cua Hiep uac INF sau khi da danh mot vai nam dat nen tang cho no.
Nga se tr6 thanh tam diem chi trich tai moi diln dan, tir Dai hoi d6ng Lien hgp quoc cho din cac hgi nghi thugng dinh G7 va G20, Cling nhu tai cac cuoc gap Nga-NATO va Nga-EU'^. Chu6i sir kien nay se huge NATO phai tang chi tieu quoc phong va ph6i hgp chat che hon trong viec phat trien cac loai vii khi tin cong va phong thu, ke ca cac he th6ng phong thii ten lira.
Cong d6ng qu6c te ghi nha va tiep tuc coi INF la mot biiu tugng cho giai doan cu6i cimg ciia Chien tranh Lanh va sir chuyen doi sang giai doan giai trir hat nhan thuc su, nghTa la sir cham diit ciia Hiep uoc nay se dugc hieu rgng rai la su quay tro lai the d6i dau va cugc chay dua vii trang nhu thai Chien tranh Lanh. Co che kh6ng pho bien vii khi hat nhan, du kien se dugc thao luan tai hgi nghi danh gia tiep theo vao nam 2020, gia day phai d6i mat voi mot tuong lai tham chi con kem chac chan hon. Neu My va Nga kh6ng con san sang tir bo mot hay hai loai
'^ Nguy ca cua vi^c My rut khoi Hi4p udc INF, tii lieu da din.
phuong tien phong, thi hg co the doi hoi dieu gi mot each chinh dang tir nhimg thanh vien khac trong cong dong quoc te? Hgi nghj danh gia viec thuc hien Hiep uac kh6ng ph6 biin vu khi hat nhan tiep theo rat co the cung se la hgi nghi danh gia cu6i cung.
4. Trien vgng ciia INF
Viec kiem soat vii khi chien luge, nhu dugc biit din trong su6t gan nira the ky ke tir khi Leonid Brezhnev va Richard Nixon ky kit thoa thuan dau tien, dang di toi hoi ket hgp ly ciia no. Nhirng buoc di ciia chinh quyin D.Trump chi day nhanh va bo sung them kich tinh cho sir sup do khong the tranh khoi cua co che kiem scat vu khi. Dii chinh quyen nao chiem ITnh Nha Trang di chang nua, thi Nga va My ciing khong con kha nang tra lai nhimg nam 1970 hay tham chi nam 2010, khi Dmitry Medvedev va Barack Obama ky kit Hiep uac START mai. Tuy vay, kho co thi hinh dung dugc viec bat ky nuoc nao co himg thii voi mot cuoc chay dua vii khi kh6ng giai han. Qua that, each tiep can "tha noi" trong ITnh vuc nay la qua mao hiem. Do d6, trong b6i canh he th6ng song phuong X6 viet (Nga) - My do vo', cac ca che kiem soat via khi chien luge mai co kha nang se xuat hien. Khong the hinh dung ro rang ve cac co che nay, nhung chac chan mot s6 yeu to gid day da tra thanh nhung di tich cua qua khii.
Thu nhat, co che kiim soat vu khi theo thi thirc song phuang My-Nga dang nhudng
JIlM. SJO- &dn. flE..
13
cho cho trgng tam mang tinh da phuang. My ngay cang lo ngai ve kho vii khi dang md rgng cua Trung Quoc va nang lire ten liia dan dao cua Iran, ciing nhieu van de khac. Tren thuc te, khi chi trich Hiep udc INF, cac quan chuc thugc Chirih quyen D.Trump tap trung nhieu hon vao viec Hiep udc khong ap dat bat ky gioi han nao doi vdi cac lire lugng hat nhan cua Trung Quoc. Thu hai, cac thoa thuan truyen thong mang tinh rang huge ve phap ly va phai dugc phe chuan - von tir lau da tao nen cau tnic ciia co che kiem soat vii khi - ciing dang dan bi dao thai. Viec phe chuan bat ky thoa thuan qu6c gia nao hien nay kh6ng chi kho khan ma tham chi co the la bat kha thi, dac bi6t la cac thoa thuan co lien quan tdi vii khi hat nhan, ma sir doi dau dang tiep dien giiia My va Nga con lam phiic tap hem nGa tien trinh nay. Trong nhiing dieu ki^n cang thang nhu vay, viec lieu co ben nao CO kha nang bao dam tuan thii Hiep udc hay khong van la mot cau h6i con bo ngo.
Nhung so phan ciia cac hiep udc INF va ABM cho Xhky ngay ca nhirng thoa thuan mang tinh rang bu0c ve phap ly ciing khong dem lai su bao dam nao - mot ben nao do co thi di dang nit kh6i bit ky thoa thuan nao sau khi hoan thanh cac thu tuc chinh thiic don gian.
Thu ba, cac thong s6 dinh lugng se khong con giu- dugc vai tro thanh phan trung tam ciia cac thoa thuan ve vii khi chien luge trong tuong lai. Khong co ly do gi de tin rSng mot cu6c chay dua vii khi ve s6 lugng.
gidng nhu cac cugc chay dua giiJa Lien X6 va My trudc day, sap dien ra. Thay vao do, cac nha dam phan c6 kha nang se phai danh het tam tri cho nhiing dac diem ve chat lugng ciia cac kho vii khi hat nhan chien luge, chang ban nhu viec sir dung ngay cang nhieu tri tue nhan tao.
Trong tuong lai, thay vi cac ca che song phuang truyen th6ng nhu INF va START mdi, cac thoa thuan tuong lai co the se uu tien nhiing the thuc da phuang linh boat hon, chang ban nhu the thuc cua thoa thuan hat nhan Iran nam 2015. Tuy nhien, khong the bao dam rang mot the thiic nhu vay se beri vung ban. Cac su kien gan day cho thay cac thoa thuan nay van co the bi lat d6 bdi nhirng thay doi ve chinh sach trong nude ciia mot cuong qu6c hat nhan hang dau. Co le chinh thuat ngu- "kiem soat vii khi" can dugc sua lai. Cac ca che "kiem soat vii khi" song phuong, mang tinh rang bugc ve phap ly va chu yeu mang tinh dinh lugng, co the se sdm nhudng cho cho "sir quan ly vu khi chien luge" da phuang, khong chinh thirc va chii yeu mang tinh djnh tinh. Trong boi canh nay, viec duy tri nhieu tuyen th6ng tin lien lac khac nhau se trd nen ngay cang quan trgng, d ca cap cao nhat Ian cac cap thip han. Nhung sir trao doi kip thai vi hpc thuyet quan sir, nhan thirc ve cac m6i de dga va ke hoach phat trien cac lire lugng chien luge, cung nhu viec chtmg sue phan doi pho bien vii klii hat nhan va chu nghia khiing bo hat nhan, ciing se dong vai tro thiet yeu.
14 NGHIEN CCfU CHAU AU - EUROPEAN 5"=JE :•
So vdi thi ky XX, he thing quoc te hien nay phuc tap hon, kho doan djnh ban va co kha nang trd nen nguy hiem ban. Hy vgng rSng viec My sap rut khoi Hiep udc INF se khong trd thanh mot muc khac niia trong danh sach dai nhirng noi bat binh ciia Nga d6i vdi My, ma no se day manh cugc tim kiim nhung m6 hinh mdi nMm giam bdt riti ro hat nhan va tang cuong su 6n dinh chien luge khu vuc va toan cau. Nga co day dii nhiing dieu kien tien quyet can thiet de dam nhan vai tro lanh dao trong viec xac dinh he sinh thai mdi nay. Nude nay tir hao co dugc kinh nghiem doe dao trong viec phat triin va thuc thi cac ca che kiem soat vu khi da dang, cac nha dam phan quoc te dang gdm cua Lien X6 va Nga, ciing nhu mgt cong dong viing chac gom cac chuyen gia ve vii khi chien luge. Hon niia, Nga van la mgt trong hai sieu cudng hat nhan cua the gidi. Vi trudc mat My khong co kha nang se dua viec kiem soat vii khi chien luge da phuong len thanh uu tien hang dau, nen Nga co thi tan dung tinh the khong co d6i thu canh tranh hien tai va hanh dpng trudc.
Xet tdi tkm quan trpng c6 hiru va vai tro chii ch6t ciia no trong ca che kiem soat vii khi hat nhan Nga-My, Hiep udc INF phai dugc dat ten hang dau trong nghi trinh song phuang va dugc uu tien hon van de Ukraina, Syria va cac van de khac, du chimg co thi quan trpng den muc dp nao. Viec pha vo cac thoa thuan kiem soat vii khi thi d8 dang ban
nhieu so vdi viec ky ket chiing, nhung lich su cho thay rang viec bac b6 cac thoa thuan kiem soat vii khi chua bao gid giup cai thien an ninh cua mgt nude va luon lam ton hai no, mot bai hgc ma Moskva va Washington can limy.
Tai lieu tham khao 1. A.G. Arbatov, "Hiep udc ve ten lua tam trung - sau 30 nam". Tap chi Kinh te the gidi vd quan he quoc te, s6 9/2017.
2. Dieu gi se xay ra sau khi My rut khoi INF?, Mang MISTEN, Trung tam Th6ng tin khoa hgc quan su Bg Qu6c phong, 27/12/2018.
3. INF: Cdi ket cua mot hiep uac mang tinh cot mdc, Mang MISTEN, Trung tam Th6ng tin khoa hgc quan sir - Bg Quoc phong, 20/11/2018.
4. Ba nguyen nhdn khien My can trd thuc hien Hiep udc INF, Baodatviet.vn, ngay 20/7/2017.
5. Ly do ong Trump muon cham dirt hiep udc hgt nhdn v&i Nga, Dan tri, ngay 22/10/2018.
6. "My se ciing liic rut khoi Hiep uac INF vd START-3r\ Baodatviet, ngay 25/11/2018.
7. ''My rut khdi INF se ddn din moi cuoc chay dua vw khi hgt nhdn?", Tr^a mang sina.cn, ngay 21/10/2018. aJMJ
