VÊN §Ò M¤I TR¦êNG TRONG QU¸ TR×NH C¤NG NGHIÖP HãA, HIÖN §¹I HãA

(1)

VÊN §Ò M¤I TR¦êNG TRONG QU¸ TR×NH C¤NG NGHIÖP HãA, HIÖN §¹I HãA

Vò Hy Ch−¬ng (chñ biªn). VÊn ®Ò m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. H.: Khoa häc x· héi, 2007, 226 tr.

Tïng Kh¸nh l−îc thuËt

gµy nay, m«i tr−êng ®ang cã nh÷ng biÕn ®æi to lín, nguån lîi cho sù tån t¹i ®a d¹ng cña tù nhiªn vµ lµ nguån sèng cña loµi ng−êi ®ang bÞ c¹n kiÖt dÇn, m«i tr−êng sinh th¸i bÞ hñy ho¹i. VÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng ngµy cµng trë nªn bøc xóc gay g¾t h¬n v− ®ang lµ vÊn ®Ò thêi sù mang tÝnh toµn cÇu. ë ViÖt Nam, trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu dù ¸n, c«ng tr×nh kinh tÕ ®ang ®−îc xem xÐt quyÕt ®Þnh cho tiÕn hµnh ë c¸c ®Þa ph−¬ng nh−ng thiÕu sù c©n nh¾c ®Çy ®ñ ®Õn yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng, ®· béc lé nh÷ng m©u thuÉn th−êng cã gi÷a yªu cÇu ph¸t triÓn ®Ó t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i trong môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. V×

vËy, c¸c néi dung ph©n tÝch, c¸c quan

®iÓm vµ ph−¬ng h−íng cho chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p xö lý vÊn ®Ò m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò

®−îc quan t©m hµng ®Çu.

Cuèn s¸ch “VÊn ®Ò m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn

®¹i hãa” ®−îc tæng hîp tõ kÕt qu¶

nghiªn cøu cña ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc x· héi cÊp nh− n−íc m· sè KX.02.10 “C¸c vÊn ®Ò x· héi vµ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” thùc hiÖn trong giai

®o¹n 2001-2005, do GS., TSKH. Vò Hy Ch−¬ng lµm chñ biªn vµ mét tËp thÓ c¸c nh− khoa häc tham gia, víi mong muèn cung cÊp nh÷ng luËn gi¶i khoa häc - nh÷ng quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr−êng, gãp phÇn vµo viÖc xem xÐt xö lý kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn nÈy sinh gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng, nh»m phôc vô tÝch cùc chñ tr−¬ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ-x· héi ®Êt n−íc trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam.

Néi dung cuèn s¸ch ®−îc tr×nh bµy trong 03 ch−¬ng:

n

(2)

Ch−¬ng I: B¶o vÖ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi bÒn v÷ng.

Ch−¬ng II: §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng trong qu¸

tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn

®¹i ho¸ cña ViÖt Nam.

Ch−¬ng III: §Ò xuÊt nh÷ng chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cÇn thiÕt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,

hiÖn

®¹i ho¸

®Êt n−íc ph¸t triÓn kinh tÕ-x·

héi theo yªu cÇu ph¸t

triÓn bÒn v÷ng.

Trªn c¬ së lµm râ çc kh¸i niÖm m«i tr−êng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ë Ch−¬ng I çc t¸c gi¶ ®· ®i s©u ph©n tÝch mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng víi t¨ng tr−ëng nhanh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Çc t¸c gi¶ cho r»ng kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th×

cµng ph¶i tÝnh ®Õn vÊn ®Ò m«i tr−êng.

Ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i ®èi mÆt kh«ng chØ víi viÖc t«n träng logic ph¸t triÓn kinh tÕ riªng cña nã, mµ cßn ph¶i tÝnh

®Õn c¸c quy luËt h×nh thµnh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m«i tr−êng, bao gåm c¶

m«i tr−êng tù nhiªn vµ m«i tr−êng x·

héi. NÕu nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn g©y ra hñy diÖt m«i tr−êng th× chÝnh nÒn kinh tÕ còng bÞ diÖt vong.

VÒ vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng, theo c¸c t¸c gi¶, tïy vµo quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p g¾n víi m«i tr−êng nªn cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau. Song ®Þnh nghÜa ®−îc sö dông nhiÒu h¬n c¶ trong c¸c nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ ®Þnh nghÜa cña ñy ban thÕ giíi vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn (WCED), ®−a ra n¨m 1987: “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng

®¸p øng nhu cÇu cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai” (tr. 20). C¸c t¸c gi¶ cho r»ng ®Ó x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng, cã thÓ ®Ò ra mét sè nguyªn t¾c chung, nh−: mét, ph¶i ®Æt con ng−êi vµo trung t©m cña mäi suy nghÜ, mäi sù c©n nh¾c;

hai, dï ë c¸c møc ®é, ®iÒu kiÖn, kh¶

n¨ng kh¸c nhau, çc n−íc ®Òu ph¶i h−íng tíi viÖc sö dông çc c«ng nghÖ th©n m«i tr−êng; ba, trong çc quyÕt

®Þnh, nhÊt lµ ®èi víi c¸c chñ tr−¬ng

®Çu t− quan träng, çc chÝnh s¸ch chñ yÕu vÒ sö dông tµi nguyªn, ph¶i t×m çch ph¶n ¸nh ®−îc gi¸ trÞ cña m«i tr−êng, kÓ c¶ çi gi¸ ph¶i tr¶ cho sù hoµn phôc vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng; bèn, m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng ph¶i mang tÝnh x· héi s©u s¾c, ph¶i cã sù tham gia cña nh©n d©n trong mäi kh©u cña qu¸ tr×nh quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn… Vµ nhÊn m¹nh “Tr¸i ®Êt nµy kh«ng thÓ trë thµnh trong lµnh vµ an toµn cho mçi ng−êi, nÕu kh«ng cã ý chÝ hîp t¸c cña tÊt c¶ mäi ng−êi” (tr. 25).

VÒ vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn

®¹i ho¸ víi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi bÒn v÷ng, c¸c t¸c gi¶ nhÊn m¹nh, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng chØ gióp chóng ta gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi trong ph¸t triÓn mµ cßn lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn

®−îc yªu cÇu cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

(3)

Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸

ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi lµ con ®−êng tÊt yÕu cña mäi quèc gia ®Ó t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §ång thêi víi viÖc ph¸t triÓn nh÷ng c«ng nghÖ míi trong khai th¸c vµ sö dông çc lo¹i tµi nguyªn, còng ph¸t triÓn theo nh÷ng c«ng nghÖ xö lý m«i tr−êng do ¸p dông çc c«ng nghÖ khai th¸c tµi nguyªn ®ã g©y ra. Bªn c¹nh nh÷ng ph¸t kiÕn khoa häc ®Ó tËn dông mäi tÝnh n¨ng cã ®−îc cña çc lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn phôc vô cho lîi Ých cña m×nh, con ng−êi còng t¹o ra ®−îc nh÷ng ph¸t kiÕn khoa häc nh»m b¶o vÖ vµ phôc håi m«i tr−êng sinh th¸i tù nhiªn

®¶m b¶o cho sù tån t¹i l©u bÒn cña cuéc sèng con ng−êi trong thiªn nhiªn.

ViÖc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng, theo dâi diÔn biÕn vµ ®¸nh gi¸

t×nh tr¹ng suy gi¶m cña çc yÕu tè m«i tr−êng, t×m çc gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc n¹n « nhiÔm vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i tù nhiªn, lu«n ®−îc çc n−íc trªn thÕ giíi hÕt søc chó ý. Dï lµ n−íc giµu hay ë çc n−íc cßn nghÌo, çc ho¹t ®éng cña con ng−êi ®· ®¹t tíi møc mµ çc t¸c

®éng cña chóng ®èi víi m«i tr−êng kh«ng chØ h¹n chÕ trong l·nh thæ tõng quèc gia, mµ cßn lan ra çc n−íc kh¸c, lµm cho çc vÊn ®Ò m«i tr−êng trë thµnh vÊn ®Ò toµn cÇu. Cã thÓ nãi, sù quan t©m cña nh©n lo¹i ®Õn çc vÊn ®Ò m«i tr−êng ngµy cµng t¨ng lªn theo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi.

Theo c¸c t¸c gi¶, ë nhiÒu diÔn ®µn toµn cÇu, trong ®ã cã Héi nghÞ Th−îng

®Ønh Tr¸i ®Êt vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn t¹i Rio de Janeiro (Brazil, 1992),

®Æc biÖt lµ Héi nghÞ Th−îng ®Ønh thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i Johannesburg (Nam Phi, 2002), ®·

chän m«i tr−êng lµ vÊn ®Ò trung t©m.

Theo tinh thÇn cña B¶n Tuyªn ng«n

Rio vµ Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21, cã thÓ nãi ng¾n gän lµ: tÊt c¶ çc n−íc ®Òu cã tr¸ch nhiÖm lµm sao cho sù ph¸t triÓn cña m×nh lµ l©u bÒn, kh«ng g©y tæn h¹i cho n−íc kh¸c; çc n−íc ®Òu cã tr¸ch nhiÖm lµm cho sù ph¸t triÓn chung lµ l©u bÒn, trong ®ã çc n−íc ph¸t triÓn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm nhiÒu h¬n vµ ph¶i gióp ®ì çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vÒ mÆt c«ng nghÖ vµ tµi chÝnh (tr.45).

Ngoµi ra, c¸c t¸c gi¶ còng giíi thiÖu kinh nghiÖm cña mét sè quèc gia vÒ xö lý nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr−êng trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng (tr.50-53).

Sau khi ®iÓm l¹i mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu còng nh− c¸c thÓ chÕ, chÝnh s¸ch cña §¶ng ®èi víi viÖc ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña sù ph¸t triÓn ë n−íc ta, c¸c t¸c gi¶ cho r»ng §¶ng vµ Nhµ n−íc ViÖt Nam rÊt quan t©m ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng trong thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. §iÒu nµy ®· ®−îc kh¼ng

®Þnh trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi giai ®o¹n 2001-2010 cña ViÖt Nam, lµ: “Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶

vµ bÒn v÷ng, t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng”. §Æc biÖt, NghÞ quyÕt sè 41-NQ-TW ngµy 15/11/2004 cña Bé ChÝnh trÞ BCH TW §¶ng (khãa IX) nªu râ 5 quan ®iÓm cña §¶ng ta, vµ còng lµ nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o chung cña n−íc ta vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ (tr.54-66).

Nh− vËy, kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng kh«ng chØ dõng l¹i ë møc lý thuyÕt, mµ cßn mang ý nghÜa thùc tiÔn, bëi nã gãp phÇn vµo viÖc ®Þnh h−íng cho hµnh ®éng vµ kiÓm tra hµnh ®éng.

Theo ®ã, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi lu«n lu«n ®−îc ®iÒu chØnh thÝch hîp, ®Ó

(4)

cuèi cïng b¶o ®¶m ®−îc cuéc sèng lµnh m¹nh vµ h¹nh phóc cña con ng−êi.

Chung quy th× dï t¨ng tr−ëng hay b¶o vÖ m«i tr−êng còng ®Òu chØ lµ ph−¬ng tiÖn, ph¸t triÓn con ng−êi míi chÝnh lµ môc tiªu trung t©m cña sù ph¸t triÓn (tr.67).

Ch−¬ng 2, c¸c t¸c gi¶ ®−a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam, giai ®o¹n 10 n¨m trë l¹i ®©y.

C¸c t¸c gi¶ cho r»ng ViÖt Nam hiÖn

®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vµ cã nh÷ng yªu cÇu t¨ng tr−ëng nhanh ®Ó c¶i thiÖn vµ n©ng cao

®êi sèng, nh−ng còng næi cém lªn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng. D−êng nh− cµng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, cµng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn

®¹i ho¸, th× vÊn ®Ò m«i tr−êng cµng trë nªn bøc xóc, gay g¾t h¬n. Mét ®ßi hái tÊt yÕu cho ViÖt Nam lµ ph¶i gi¶i quyÕt hµi hoµ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng víi yªu cÇu t¨ng tr−ëng trong thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, nhÊt lµ vµo giai

®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn

®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Cã thÓ kh¸i qu¸t l¹i nh÷ng mÆt chñ yÕu trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng cña ViÖt Nam nh− sau:

Mét lµ, nh÷ng vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ViÖt Nam, bao gåm c¸c khÝa c¹nh nh−: thiÕt lËp thÓ chÕ, chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr−êng; g¾n b¶o vÖ m«i tr−êng víi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi; nghiªn cøu khoa häc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng; tuyªn truyÒn, gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr−êng; liªn kÕt quèc tÕ, héi nhËp trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng víi thÕ giíi vµ khu vùc;

c«ng t¸c qu¶n lý « nhiÔm vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i; vÒ thùc hiÖn chñ tr−¬ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng…

Hai lµ, c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng ®«

thÞ, m«i tr−êng n«ng th«n; c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng khu c«ng nghiÖp ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn; c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng sinh th¸i b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc... (tr. 86-152).

Sau khi ph©n tÝch nh÷ng mÆt ®−îc còng nh− nh÷ng mÆt tån t¹i cña vÊn ®Ò m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, c¸c t¸c gi¶ cho r»ng cho ®Õn nay nhiÒu vÊn ®Ò trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng cßn bÊt cËp, nh−: vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng hoÆc luËn cø kinh tÕ m«i tr−êng tuy cã ®−îc ®Ò cËp

®Õn nh−ng cßn mang tÝnh chiÕu lÖ, h×nh thøc víi néi dung rÊt ®¬n gi¶n… trong quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi dµi h¹n, ng¾n h¹n, kÓ c¶

çc dù ¸n cô thÓ; T− t−ëng ch¹y ®ua thËm chÝ tranh giµnh nhau trong ph¸t triÓn gi÷a çc ngµnh, gi÷a çc ®Þa ph−¬ng ®· vµ ®ang ph¸t sinh nh÷ng khÝa c¹nh kh«ng tèt, nhiÒu khi ®· bÊt chÊp mäi sù c©n nh¾c tÝnh to¸n çc yÕu tè ®¶m b¶o hµi hßa lîi Ých lÉn nhau, trong vÊn ®Ò m«i tr−êng lu«n ë t×nh tr¹ng s½n sµng bÞ bá qua…; VÒ lé tr×nh b¶o vÖ m«i tr−êng, cã thÓ nãi nh÷ng tån t¹i trong mäi khÝa c¹nh vµ ho¹t ®éng béc lé mét ®iÓm yÕu râ nÐt nhÊt, ®ã lµ n−íc ta ch−a cã mét lé tr×nh b¶o vÖ m«i tr−êng cô thÓ…; §Çu t− b¶o vÖ m«i tr−êng th−êng ®−îc duyÖt vµ xóc tiÕn chËm h¬n rÊt nhiÒu so víi tiÕn ®é ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh kinh tÕ kü thuËt…; LuËt ph¸p cÇn ®−îc hoµn chØnh, ph¶i ®−îc chÊp hµnh nghiªm tóc vµ qu¶n lý chÆt chÏ…; Lµm râ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña çc ngµnh trung

−¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, gi÷a c¸c ngµnh

(5)

kinh tÕ kü thuËt, c«ng nghÖ vµ kü thuËt m«i tr−êng…; C«ng t¸c gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr−êng vµ c¸c ho¹t ®éng x·

héi hãa b¶o vÖ m«i tr−êng ch−a ®¹t kÕt qu¶ nh− mong muèn…; vµ kü thuËt c«ng nghÖ xö lý b¶o vÖ m«i tr−êng… (tr.153-161).

Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ mét çch khoa häc vµ cã hÖ thèng vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng nãi trªn, trong Ch−¬ng 3, çc t¸c gi¶ ®Ò xuÊt mét sè chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cÇn thiÕt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi theo yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §Ò cËp ®Õn quan ®iÓm lùa chän çc gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng, çc t¸c gi¶ cho r»ng ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng m©u thuÉn ®Õn møc kh«ng thèng nhÊt ®−îc khi lùa chän ph−¬ng ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng, cÇn theo mét sè quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c sau:

Mét lµ, ph¶i nh»m vµo khai th¸c tr−íc tiªn vµ nhiÒu nhÊt lîi thÕ so s¸nh

®Æc biÖt cña ®Þa ph−¬ng, nhÊt lµ lîi thÕ so s¸nh tuyÖt ®èi mµ n¬i kh¸c kh«ng cã.

Hai lµ, ph¶i x¸c ®Þnh ®Þa ph−¬ng lµ mét bé phËn cña tæng thÓ trong quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c ®Þa ph−¬ng l©n cËn vµ toµn quèc, kÓ c¶ víi c¸c quèc gia trong khu vùc vµ víi quèc tÕ.

Ba lµ, khi c©n nh¾c ph−¬ng ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cho t¨ng tr−ëng ph¶i ®ång thêi tÝnh ®Õn c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng, nhÊt lµ nh÷ng vÊn

®Ò m«i tr−êng míi nÈy sinh do ph−¬ng

Bèn lµ, biÕt lùa chän c¸i cÇn hy sinh khi cã m©u thuÉn gi÷a gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. Tr−êng hîp ph¶i gi¶m bít

môc tiªu trong c©n nh¾c lùa chän ph−¬ng ¸n, cÇn tiÕn hµnh theo 2 xu h−íng sau ®©y: a/ cã thÓ gi¶m bít sè môc tiªu mong muèn ë tõng mÆt, trong sè c¸c môc tiªu t¨ng tr−ëng kinh tÕ, hoÆc trong sè c¸c môc tiªu b¶o vÖ m«i tr−êng... vµ b/ xu h−íng phæ biÕn lµ gi¶m bít møc ®é yªu cÇu cña mét hoÆc mét sè môc tiªu... (tr. 162-165).

Trong tiÕn tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ nãi chung, ë lÜnh vùc s¶n xuÊt còng nh− ë khÝa c¹nh ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi vµ c¶ ë lÜnh vùc m«i tr−êng, kh«ng cã sù cøng nh¾c tuyÖt ®èi vÒ viÖc chØ dïng tÊt c¶ lµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, hoÆc tÊt c¶ ®Òu lµ c«ng nghÖ tiÕn tiÕn thÝch hîp, hoÆc ph¶i ®æi míi dÇn tõng b−íc tuÇn tù tõ thÊp lªn cao. Sù khiªn c−ìng cøng nh¾c kh«ng mang l¹i lîi Ých tèt vµ còng kh«ng thÓ ®¹t hiÖu qu¶ cao.

V× vËy, cÇn cã nh÷ng lùa chän c«ng nghÖ xö lý m«i tr−êng mét c¸ch phï hîp, song song víi viÖc lùa chän yÕu tè m«i tr−êng cÇn −u tiªn b¶o vÖ. Theo c¸c t¸c gi¶, môc tiªu cao nhÊt trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Òu lµ v× con ng−êi.

Trong tr−êng hîp ch−a cã kh¶ n¨ng

®Çu t− xö lý tÊt c¶ mäi yÕu tè m«i tr−êng theo yªu cÇu ph¶i lµm, mµ ph¶i chän mét sè yÕu tè m«i tr−êng sÏ −u tiªn gi¶i quyÕt, th× cÇn xem xÐt yÕu tè m«i tr−êng nµo ®ang g©y ¶nh h−ëng nguy h¹i nhiÒu nhÊt cho søc kháe vµ

®êi sèng cña con ng−êi, yÕu tè m«i tr−êng ®ã cÇn ®−îc −u tiªn ®Çu t− gi¶i quyÕt tr−íc tiªn (tr.167).

Tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng m«i tr−êng vµ yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng, c¸c t¸c gi¶ ®Ò xuÊt mét sè nhiÖm vô träng ®iÓm b¶o vÖ m«i tr−êng cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, bao gåm :

(6)

- Thø nhÊt, kiªn quyÕt phßng ngõa vµ h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng xÊu ®èi víi m«i tr−êng do ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi;

- Thø hai, kh¾c phôc c¸c khu vùc m«i tr−êng ®· bÞ « nhiÔm, suy tho¸i;

- Thø ba, ®iÒu tra n¾m ch¾c c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ cã kÕ ho¹ch b¶o vÖ, khai th¸c hîp lý, b¶o vÖ

®a d¹ng sinh häc;

- Thø t−, x©y dùng b»ng ®−îc nÕp sèng th©n thiÖn víi m«i tr−êng; vµ thø n¨m, ®¸p øng yªu cÇu vÒ m«i tr−êng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ... (tr.180 - 190).

§ång thêi c¸c t¸c gi¶ kiÕn nghÞ mét sè chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p chØ ®¹o thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi bÒn v÷ng. Tr−íc hÕt, theo c¸c t¸c gi¶, cÇn tiÕn hµnh mét sè chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh− sau:

®éng vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng trong mäi ng−êi, mäi ngµnh, mäi cÊp. Nhµ n−íc cÇn cã quy ®Þnh ®èi víi mçi ph−¬ng ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ph¶i cã mét phÇn néi dung vÒ ph−¬ng ¸n b¶o vÖ m«i tr−êng; trong mçi ®Ò ¸n c«ng tr×nh kinh tÕ ph¶i cã phÇn ®Ò ¸n vÒ c«ng tr×nh xö lý m«i tr−êng; mçi c¬ së kinh tÕ ®−îc x©y dùng vµ ho¹t ®éng ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý víi c¸c chÊt th¶i do c¬ së kinh tÕ ®ã g©y ra; x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc m«i tr−êng ...;

2) ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ trong b¶o vÖ m«i tr−êng, trong ®ã, cÇn cã c¸c quy ®Þnh thùc hiÖn nguyªn t¾c

tr−êng, buéc båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i tr−êng nép vµo quü...;

3) T¨ng c−êng ®Çu t− cho b¶o vÖ m«i tr−êng: cÇn cã nhiÒu ph−¬ng ¸n

®Çu t− b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i; lùa chän kü c¸c c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i;...

4) §Èy m¹nh x· héi hãa trong b¶o vÖ m«i tr−êng: c¸c gi¶i ph¸p xö lý b¶o vÖ m«i tr−êng th−êng xuyªn trong ®êi sèng x· héi nªn ®Ó nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc t− nh©n thùc hiÖn; Nhµ n−íc vµ c¬

quan chuyªn tr¸ch b¶o vÖ m«i tr−êng chØ gi÷ vai trß h−íng dÉn vµ lµm chç dùa cÇn thiÕt trong hÖ thèng tæ chøc thùc hiÖn...; 5) §Èy m¹nh nghiªn cøu khoa häc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng: cÇn th−êng xuyªn tæ chøc c¸c ch−¬ng tr×nh,

®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc vÒ c¸c vÊn

®Ò m«i tr−êng ë ViÖt Nam, ®Ó cung cÊp çc luËn cø khoa häc cho çc chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p xö lý vµ b¶o vÖ m«i tr−êng...; 6) T¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. Hoµn thiÖn çc luËt ph¸p vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng; thùc hiÖn viÖc x©y dùng quy ho¹ch b¶o vÖ m«i tr−êng vïng cho tÊt c¶ çc vïng kinh tÕ cña c¶ n−íc, g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vïng... ; x©y dùng lé tr×nh b¶o vÖ m«i tr−êng thÝch hîp; TÝnh gi¸ trÞ kinh tÕ m«i tr−êng cña nh÷ng ®Ò ¸n kinh tÕ, c«ng tr×nh kinh tÕ kü thuËt lín ®Ó lµm c¨n cø cho sù c©n nh¾c cña ph−¬ng ¸n kinh tÕ vµ yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng;

« nhiÔm m«i tr−êng.

Tãm l¹i, theo c¸c t¸c gi¶ b¶o vÖ m«i tr−êng lµ vÊn ®Ò toµn cÇu, lµ nhiÖm vô cña mäi quèc gia vµ vïng l·nh thæ, còng lµ nhiÖm vô cña tÊt c¶ mäi ng−êi, v× sù tån t¹i chung cña loµi ng−êi.