VÒ mét sè th¸ch thøc trong NGHI£N CøU TRIÕT HäC HIÖN NAY

(1)

VÒ mét sè th¸ch thøc

trong NGHI£N CøU TRIÕT HäC HIÖN NAY

Hå B¸ Th©m^(*)

Lo¹i vÊn ®Ò 1 liªn quan tíi b¶n chÊt, céi nguån ý thøc vµ nhËn thøc d−íi ¸nh s¸ng khoa häc hiÖn ®¹i

Th¸ch thøc thø nhÊt lµ, víi tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, nhÊt lµ lÜnh vùc vËt lý h¹ nguyªn tö (vËt lý l−îng tö) lµm râ b¶n chÊt sãng - h¹t, lÜnh vùc khoa häc tin häc vµ th«ng tin, khoa häc gen, còng nh− nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc n¨ng l−îng - tr−êng sinh häc, tr−êng sèng, t©m linh,... ®ang cÇn lµm râ h¬n nh÷ng lý gi¶i vÒ nguyªn lý ph¶n ¸nh, s¸ng t¹o vµ b¶n chÊt ý thøc cña con ng−êi vµ ý thøc hay tiÒn ý thøc, gÇn nh− ý thøc, t©m thøc cña vò trô.

§ã còng lµ vÊn ®Ò ý thøc víi linh hån, lu©n håi, hån vong,... LiÖu cã ®¶o lén nguyªn lý vÒ ý thøc hay kh«ng? ý thøc cã tÝnh vËt chÊt hay kh«ng?

Ta biÕt r»ng thÕ giíi tù nhiªn hay v« sè vò trô lµ võa v« h×nh võa h÷u h×nh. ý thøc con ng−êi lµ h×nh ¶nh cña sù ph¶n ¸nh vËt chÊt lªn n·o ng−êi, nã lµ çi cã sau. Nh−ng ý thøc kh«ng ph¶i lµ vËt chÊt theo nghÜa lµ vËt thÓ, nã lµ qu¸ tr×nh sãng - h¹t, lµ tr−êng sèng, lµ çi v« h×nh. Çi v« h×nh nµy th× mäi d¹ng vËt chÊt/vËt thÓ ®Òu cã, kÓ c¶ ãc ng−êi. Nh−ng khi K. Marx nãi, ý thøc lµ çi vËt chÊt di chuyÓn vµo ãc ng−êi vµ

c¶i biÕn trong ®ã, tøc lµ h×nh ¶nh cña sù vËt, h×nh ¶nh v« h×nh, nã cã tÝnh vËt chÊt (v« h×nh).^(*)ý thøc lµ h×nh thøc cao nhÊt cña ®Æc tÝnh ph¶n ¸nh - th«ng tin g¾n víi n¨ng l−îng – tr−êng sèng cña qu¸ tr×nh tiÕn hãa tù nhiªn (n¨ng l−îng vò trô = §Êng Th−îng Thiªn^(**)), nã lµ

(*)TS., NCV. cao cÊp.

(**)“NÕu tiÕp tôc kh¸m ph¸ thÕ giíi b»ng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vi m«, theo kiÓu c¾t nhá sù vËt

®Ó nghiªn cøu th× khoa häc sÏ ph¶i tiÕp cËn ®Õn kh¸i niÖm "vËt thÓ kh«ng träng l−îng". V× r»ng:

cho lµ vËt thÓ siªu nhÑ nh− ph©n tö Th−îng ®Õ (the God element) mµ míi ®©y çc khoa häc gia vËt lý l−îng tö c«ng bè, th× nã vÉn cßn träng l−îng, chø cßn ph©n tö Th−îng ®Õ thùc th× ph¶i lµ kh«ng cã träng l−îng, míi ®−îc coi lµ nhá nhÊt chø. §©y lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó thay ®æi t− duy khoa häc míi” (1); “Theo mét sè nhµ thÊu thÞ, cÊu tróc ®Çy ®ñ cña con ng−êi ®óng lµ gièng nh− mét m« h×nh thu nhá cña vò trô tæng thÓ. ThËt vËy, ngoµi thÓ x¸c øng víi chiÒu vËt lý, con ng−êi cßn cã hÖ thèng çc c¬ thÓ n¨ng l−îng øng víi çc chiÒu phi vËt lý. Cïng sù liªn hÖ víi çc chiÒu vò trô, tæ hîp çc lu©n xa con ng−êi còng cã vai trß lµm cÇu nèi çc c¬ thÓ víi nhau. T©m thøc hay

“linh hån” chÝnh lµ phÇn cèt lâi vµ tinh tuý nhÊt cña mçi ng−êi, nã cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh ®Õn hÖ thèng c¸c c¬ thÓ vµ qua ®ã ®iÒu khiÓn mäi ho¹t

®éng ý thøc vµ v« thøc cña mét c¸ nh©n. Nh−

vËy, con ng−êi lµ mét sinh thÓ liªn chiÒu hoµn h¶o... PhÈm chÊt ®Æc tr−ng cña t©m thøc (“linh hån”) lµ nhËn biÕt (quan s¸t, chøng kiÕn). Nã lµ mét phÇn cña t©m thøc vò trô - líp n¨ng l−îng thuÇn khiÕt nhÊt mµ c¸c nhµ t©m linh coi lµ tån t¹i vÜnh h»ng. Minh triÕt cña nh÷ng ng−êi ®· trë thµnh vÞ PhËt cho biÕt r»ng: thÓ x¸c vµ hÖ thèng

(2)

®Æc tÝnh cña n·o ng−êi, ®Æc tÝnh “tinh thÇn”, nh−ng lµ ®Æc tÝnh cã tÝnh vËt chÊt theo nghÜa v« h×nh Êy. T− duy theo Engels, ý thøc, t− duy lµ qu¸ tr×nh cã tÝnh lý - hãa - sinh (®iÖn tr−êng). Cè nhiªn, nã lµ s¶n phÈm cña x· héi, th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn mµ cã ®−îc, nªn nã cã tÝnh/b¶n chÊt x· héi, lµ s¶n phÈm x· héi. Do vËy, ý thøc (c¶ tri thøc vµ c¶m xóc, ý chÝ vµ t×nh c¶m) míi t¸c

®éng trë l¹i x· héi vµ thÕ giíi vËt chÊt

®−îc. Nã còng v× vËy lµ/bÞ hiÖu øng vò trô, phô thuéc vµo c¶ hiÖu øng vò trô.

ThÕ giíi vËt chÊt (c¶ v« h×nh vµ h÷u h×nh, kh«ng nªn theo nghÜa cæ ®iÓn, vËt chÊt chØ lµ vËt thÓ h÷u h×nh) lµ duy nhÊt, ngoµi ra kh«ng cã g× kh¸c. ChØ hiÓu vËt chÊt theo nghÜa h÷u h×nh, nªn ng−êi ta nãi ho¹t ®éng cña n¨ng l−îng

®iÖn tr−êng lµ lÜnh vùc phi vËt chÊt (thùc ra nã lµ mét d¹ng vËt chÊt). N·o ng−êi kh«ng cã mét ®Æc tÝnh t−¬ng

®−¬ng víi thÕ giíi th× kh«ng thÓ ph¶n

¸nh ®−îc nã vµo ãc ng−êi. VËt chÊt vµ ý thøc võa ®ång nhÊt võa kh¸c biÖt tr−íc hÕt lµ theo nghÜa ®ã. Ph¶i ch¨ng vÊn ®Ò lµ nh− vËy, cßn lý gi¶i kiÓu cò vÒ ý thøc lµ ch−a ®ñ râ, thËm chÝ thÇn bÝ (ý thøc hoµn toµn kh«ng cã tÝnh vËt chÊt? vËy th× c¸i kh«ng cã tÝnh vËt chÊt míi sinh ra ý thøc ®−îc?).

Th¸ch thøc thø hai: Ph¶i ch¨ng cã

§Êng t¹o hãa s¸ng t¹o nªn vò trô? ThÕ giíi kh«ng cã c¸i ngÉu nhiªn, thÕ giíi chØ lµ tÊt ®Þnh? Sù xuÊt hiÖn loµi ng−êi kh«ng liªn quan g× ®Õn thuyÕt tiÕn hãa (chØ do §Êng tèi cao thÝ nghiÖm)^(*). Ngµy

c¸c c¬ thÓ n¨ng l−îng cña mét c¸ nh©n cã thÓ bÞ ph¸ huû hoµn toµn, nh−ng phÈm chÊt nhËn biÕt hoÆc t©m thøc t−¬ng øng th× vÉn tån t¹i. §ã lµ

®iÒu v« cïng khã tin ®èi víi ng−êi th−êng” (2).

(*)Xem thªm: “Giíi thiÖu t¸c phÈm Giät n−íc m¾t cña §Êng t¹o hãa vµ lËp thuyÕt vò trô” (3).

nay, nhiÒu ng−êi, kÓ c¶ nhµ khoa häc vÉn tin cã §Êng t¹o hãa tèi cao, nhÊt lµ khi ph©n tÝch vÒ thÕ giíi v« h×nh, huyÒn bÝ vò trô (nh− tÝnh ®èi xøng - c©n ®èi, tÝnh ph¶n diÖn, tÝnh c©n b»ng, tÝnh t−¬ng t¸c - t−¬ng sinh, tÝnh chuyÓn hãa, tÝnh chu kú, tÝnh ph¶n øng/nhËn biÕt, tÝnh tù ®iÒu chØnh/tù

®éng,... nh− do ai ®ã s¾p ®Æt)^(*). Ta biÕt ngay PhËt gi¸o còng kh«ng chÊp nhËn

§Êng t¹o hãa tèi cao.

ThËt ra kh«ng thÓ lÊy h×nh ¶nh loµi ng−êi h÷u h¹n vµ çch suy nghÜ cña con ng−êi ®Ó suy ra vò trô vµ quy luËt vò trô v« h¹n. ThËt ra kh«ng cã §Êng tèi cao hay Th−îng ®Õ nh− mét «ng Th¸nh sinh ra vò trô vµ con ng−êi. §Êng tèi cao hay Th−îng ®Õ ë ®©y lµ chØ çc quy luËt vò trô tù nã, ®Æc biÖt trong thÕ giíi v« h×nh. Çi v« h×nh sinh ra çi h÷u h×nh. “ý thøc vò trô” lµ qu¸ tr×nh ho¹t

®éng cña c¸c n¨ng lùc ph¶n ¸nh - th«ng tin - n¨ng l−îng - tr−êng - sãng h¹t (trong ®ã vi diÖu lµ d¹ng n¨ng l−îng sèng). N¨ng lùc Êy vµ thÕ giíi vò trô tù quy luËt cña nã (qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c t−¬ng sinh - t−¬ng kh¾c - t−¬ng thµnh), nhÊt lµ d¹ng n¨ng lùc v« h×nh (vËt chÊt tèi/s¸ng), bÝ huyÒn Êy chÝnh lµ §Êng tèi cao hay Th−îng ®Õ, hay “ý niÖm tuyÖt

®èi” mµ th«i^(**).

(*)Theo George Washington: “Th−îng ®Õ lµ mét lùc l−îng siªu nhiªn, siªu h×nh chi phèi ®êi sèng con ng−êi. VËn mÖnh (thêi vËn, sè mÖnh) lµ mét lùc l−îng kh«ng sao cã thÓ c−ìng l¹i ®−îc dï con ng−êi cã cè g¾ng bao nhiªu ®i ch¨ng n÷a”.

Johann Wonlfgang Von Goethe cho r»ng: “ThÕ giíi ®−îc s¾p xÕp mét c¸ch thÇn bÝ sao cho mçi chóng ta, t¹i vÞ trÝ vµ thêi gian cña m×nh, c©n b»ng víi mäi thø kh¸c”. Lª V¨n TuÊn còng ph©n tÝch theo h−íng cã §Êng tèi cao, nh−ng nãi râ nã lµ c¸i g×, nªn nã vÉn lµ Chóa Trêi trong ý niÖm Thiªn Chóa gi¸o.

(**)“Trong mét sè luËn thuyÕt t©m linh, ng−êi ta th−êng dïng c¸c tªn gäi kh¸c sau ®©y ®Ó chØ líp

(3)

N¨ng lùc v« thøc, n¨ng lùc trùc gi¸c ë con ng−êi cã nguån gèc vò trô t−¬ng

®ång, tuy néi dung ý thøc (ë con ng−êi) lµ kh¸c vÒ néi dung th«ng tin vµ ph−¬ng thøc tiÕn hãa qua v¨n hãa (tri thøc, trÝ tuÖ, th«ng th¸i, c¶m xóc vµ siªu thøc).

Cho nªn c¸c nhµ vËt lý hiÖn nay th−êng hay nãi ®Õn ý thøc/t©m thøc vò trô lµ theo nghÜa n¨ng lùc v« h×nh Êy. Vµ ý thøc con ng−êi vÉn lµ c¸i cã sau vµ bÞ quyÕt ®Þnh nh−ng l¹i cã nguån gèc vò trô chø kh«ng chØ nguån gèc x· héi.

Tõ ®©y cã thÓ nãi, vÊn ®Ò thiÒn

®Þnh, vÊn ®Ò lu©n håi, hån vong cã thÓ gi¶i thÝch theo h−íng ®ã. Ngµy nay khi ta quan s¸t hiÖn t−îng v« tuyÕn truyÒn thanh truyÒn h×nh, kh¶ n¨ng ®äc suy nghÜ ng−êi kh¸c, hay ho¹t ®éng trong lÜnh vùc m¸y tÝnh, vi tÝnh ta cµng cã c¬

së ®Ó hiÓu nh− vËy. Kh«ng ph¶i cã ai ®ã lµ §Êng tèi cao hay Th−îng ®Õ lËp tr×nh ra vò trô mµ chÝnh nguyªn lý MÑ vÒ c¸c n¨ng lùc víi c¸c quy luËt cña nã “lËp tr×nh” nªn. nªn…

Tr−íc vô næ Big Bang^(*) th× vò trô

vËt chÊt ®Æc biÖt nãi trªn: T©m thøc vò trô, §¹i d−¬ng t©m thøc, §¹i d−¬ng n¨ng l−îng sèng, Câi thiªng liªng, Câi lÆng, §¹o, C¸i ®ã, v.v... Theo c¸c

®¹i s−, c¸ch duy nhÊt ®Ó nhËn biÕt líp t©m thøc lµ mçi ng−êi ph¶i tù m×nh tr¶i nghiÖm theo mét c¸ch ®Æc biÖt nµo ®ã, ch¼ng h¹n nh− thiÒn ®Þnh hay xuÊt thÇn” (2).

(*)Big Bang lµ m« h×nh tèt nhÊt hiÖn nay, nh−ng tÊt nhiªn nã vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò, bao gåm ®iÓm k× dÞ vµ sù khëi ®Çu tèi hËu. VËt lý lu«n tr¸nh c¸c ®iÓm k× dÞ, n¬i mét ®¹i l−îng nµo ®ã ®¹t gi¸

trÞ v« cïng – ®iÒu chØ cã trong thÕ giíi to¸n häc trõu t−îng. Big Bang chÝnh lµ ®iÓm k× dÞ nh− vËy vµ ®ã lµ ®iÒu cÇn tr¸nh. Råi Big Bang sinh ra vò trô, vËy c¸i g× sinh Big Bang? Kh«ng l¹ khi nhµ thê rÊt hoan nghªnh m« h×nh, v× xem Big Bang lµ hiÖn th©n cña §Êng s¸ng t¹o,... NhiÒu ng−êi gi¶ ®Þnh c¸c vò trô song song hay ®a vò trô (multiverse), mçi vò trô cã hÖ quy luËt riªng.

H·y nhí l¹i c¸c mµng va ch¹m, kh«ng chØ hai mµ cã thÓ nhiÒu h¬n. HoÆc h×nh dung trß thæi bong bãng xµ phßng, mçi bong bãng lµ mét ®¬n vò trô.

C¸c bong bãng cã thÓ nèi víi nhau b»ng c¸c lç

(cô thÓ) ë mét d¹ng kh¸c, chø kh«ng ph¶i tr−íc ®ã lµ §Êng tèi cao hay Th−îng ®Õ. §Êng tèi cao hay Th−îng ®Õ, nh− thÕ, thùc chÊt lµ mét d¹ng vËt chÊt bÝ Èn (khi ta ch−a biÕt râ) cã tÝnh céi nguån mµ th«i.

Sau khi con ng−êi chÕt vÒ mÆt thÓ x¸c (h÷u h×nh) th× c¸i v« h×nh, n¨ng l−îng sèng vµ n¨ng lùc th«ng tin nµo ®ã tho¸t ra ngoµi. Nã chØ ho¹t ®éng, t− duy nhê thÓ x¸c míi lµ mét d¹ng cña con ng−êi. ChÝnh ho¹t ®éng thÓ x¸c Êy võa sinh ra n¨ng l−îng vµ th«ng tin, duy tr×

nã vµ ®ång thêi nã (tr¹m) thu ph¸t th«ng tin vò trô. Nh−ng khi thÓ x¸c kh«ng sèng n÷a, tr¹m Êy biÕn mÊt, th×

nã tho¸t ra, tan vµo vò trô (cã thÓ mang theo th«ng tin), tró ngô ®©u ®ã, khi gÆp l¹i d¹ng sèng hay con ng−êi th× nã céng h−ëng, ph¸t huy t¸c dông. Nã cã l−u th«ng tin cò, sãng tµn d− (biÕt vÒ qu¸

khø ë møc tèi thiÓu). Cßn nÕu nã nãi vÒ hiÖn t¹i hay t−¬ng lai lµ do céng h−ëng víi bé n·o sèng. Vµ qua ®ã n·o sèng l¹i, tiÕp cËn (®äc) ®−îc víi c¸i ®Çu ng−êi

®ang sèng (ng−êi th©n hay cã quen biÕt tr−íc ®ã) mµ lÜnh vùc v« h×nh phi kh«ng gian, thêi gian. Nªn cã thÓ biÕt t−¬ng lai nµo ®ã (kÓ c¶ dù b¸o ngÉu nhiªn cña n·o sèng ë ai ®ã).

B¶n chÊt sù sèng lµ qu¸ tr×nh n¨ng l−îng - th«ng tin ®Æc biÖt, “cã ý thøc”.

s©u ®ôc (wormhole). Theo ThuyÕt t−¬ng ®èi tæng qu¸t, chóng lµ ®−êng t¾t nèi çc vïng kh«ng thêi gian trong mét bong bãng, thËm chÝ nèi çc bong bãng vò trô víi nhau. Chóng cho phÐp n¨ng l−îng phun trµo gi÷a çc bong bãng. Cã thÓ h×nh dung mét sù phun trµo nh− thÕ chÝnh lµ Big Bang ®· sinh ra vò trô mµ ta ®ang sèng. Nh−

vËy cã thÓ chóng ta ®ang sèng trong mét ®¬n vò trô h÷u h¹n. §¬n vò trô nµy lµ mét trong v« vµn c¸c mµng hay bong bãng cña mét ®a vò trô v«

h¹n. Ai còng cã thÓ hµi lßng, dï thÝch vò trô v«

h¹n hay h÷u h¹n. Gi¶ thuyÕt nµy gióp lo¹i bá

§Êng s¸ng t¹o tèi cao (4).

(4)

Cho nªn kh«ng hiÓu ®−îc b¶n chÊt sù sèng th× kh«ng hiÓu ®−îc b¶n chÊt ý thøc. §êi sèng tinh thÇn ý thøc cña mçi ng−êi lµ do hä t¹o ra (tiÕn hãa) trong qu¸ tr×nh sèng víi/ trong x· héi, kh«ng ph¶i cña kiÕp tr−íc. KiÕp tr−íc (th«ng tin) nÕu cã th× tån t¹i, l−u gi÷ trong mét phÇn cña v« thøc (hoÆc do nhËn th«ng tin kiÕp tr−íc, hay do gen nhiÒu thÕ hÖ tr−íc cßn truyÒn l¹i, hoÆc n¨ng lùc ®äc

®−îc th«ng tin nµo ®ã l−u trong vò trô khi cã cïng kªnh, cïng tÇn sè, m· sè, ng«n ng÷) (xem thªm: 5).

Bëi v× C¸i chÕt vËt lý: PhÈm chÊt

®Æc tr−ng cña t©m thøc (“linh hån”) lµ nhËn biÕt (quan s¸t, chøng kiÕn). Nã lµ mét phÇn cña t©m thøc vò trô - líp n¨ng l−îng thuÇn khiÕt nhÊt mµ c¸c nhµ t©m linh coi lµ tån t¹i vÜnh h»ng.

Minh triÕt cña nh÷ng ng−êi ®· trë thµnh vÞ PhËt cho biÕt r»ng: thÓ x¸c vµ hÖ thèng c¸c c¬ thÓ n¨ng l−îng cña mét c¸ nh©n cã thÓ bÞ ph¸ huû hoµn toµn, nh−ng phÈm chÊt nhËn biÕt hoÆc t©m thøc t−¬ng øng th× vÉn tån t¹i. §ã lµ

®iÒu v« cïng khã tin ®èi víi ng−êi th−êng.

Khi c¬ thÓ vËt lý cña con ng−êi bÞ ph¸ huû hoÆc c¾t rêi khái hÖ thèng çc c¬ thÓ n¨ng l−îng th× çi chÕt vËt lý x¶y ra. Nhê mét vµi tr¶i nghiÖm cÇn thiÕt cïng víi sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ t©m linh, t©m thøc con ng−êi cã thÓ quan s¸t çi chÕt tù nhiªn cña m×nh mét çch b×nh th¶n vµ phóc l¹c, v× ®ã chØ lµ qu¸

tr×nh chuyÓn ®æi chiÒu thùc t¹i tõ vò trô vËt lý Ýt s¸ng tá qua mét chiÒu phi vËt lý linh ho¹t h¬n. Bëi vËy, th¸i ®é ho¶ng sî tr−íc c¸i chÕt vËt lý ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng ¶o t−ëng vÜ ®¹i nhÊt cña con ng−êi tõ x−a ®Õn nay (xem thªm: 2).

Gi¶i thÝch nh− vËy lµ phï hîp víi thùc tiÔn khoa häc hiÖn ®¹i vÒ c¸c hiÖn t−îng dÞ th−êng mµ rÊt duy vËt, biÖn chøng vµ nh©n v¨n. Ph¶i ch¨ng lµ nh−

vËy. Cã c¸ch lý gi¶i nµo kh¸c ch¨ng?

Nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y triÕt häc ngµy nay kh«ng nªn rôt rÌ, lÈn tr¸nh, kÝnh nhi viÔn chi mµ cÇn ph¶i lý gi¶i khi cã thÓ. Muèn vËy, ph¶i cËp nhËt th«ng tin míi vµ cã nghiªn cøu thËt sù míi lý gi¶i thuyÕt phôc (t−¬ng ®èi, më). NÕu kh«ng sÏ lµ bá trËn ®Þa trèng cho t− t−ëng, t©m lý mang tÝnh duy t©m/vµ mª tÝn, bÊt lùc vµ hoang mang,...

Lo¹i vÊn ®Ò 2 liªn quan tíi tÝnh phª ph¸n vµ tÝnh kÕ thõa, tÝnh s¸ng t¹o cña triÕt häc Marx vµ tÝnh

®èi tho¹i, gîi më trong gi¶ng d¹y/nghiªn cøu triÕt häc hiÖn nay

Th¸ch thøc thø ba: thêi kú th«ng tin nhiÒu chiÒu, më cña m¹ng x· héi, triÕt häc trong nghiªn cøu vµ nhÊt lµ trong gi¶ng d¹y, th¶o luËn cÇn mang tÝnh ®èi tho¹i ë møc tèi ®a nµo, cÇn gia t¨ng ra sao, ®Ó cho ho¹t ®éng nµy kh«ng cßn cøng nh¾c, ¸p ®Æt, mét chiÒu? B¶o vÖ çi ®óng vµ phª ph¸n nh÷ng ng−êi phª ph¸n l¹i chñ nghÜa Marx - Lenin vµ triÕt häc Marx mét çch v« cí nh− thÕ nµo? KÕ thõa thËt sù çc thµnh tùu triÕt häc vµ v¨n hãa kh¸c nh− thÕ nµo? Thêi

®¹i d©n chñ, bao dung th× tù do t−

t−ëng/tù do häc thuËt, cÇn chÊp nhËn bÊt ®ång chÝnh kiÕn hay kh«ng? Th¶o luËn ®èi tho¹i ra sao hay chØ im lÆng vµ chuyªn chÝnh t− t−ëng?

Ph¶i ch¨ng trong nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y triÕt häc cÇn t¨ng c−êng tÝnh phª ph¸n (ph¶n biÖn khoa häc) ®èi víi çc triÕt thuyÕt kh¸c ®Ó thóc ®Èy, ñng hé çi míi, çi s¸ng t¹o, çi nh©n v¨n.

Trong ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y ph¶i thÓ hiÖn râ kÕ thõa c¸c triÕt

(5)

häc kh¸c, c¸c thµnh tùu khoa häc vµ triÕt häc hiÖn ®¹i, tho¸t ly mÆc c¶m t−

s¶n (nh− tÝnh h÷u dông cña triÕt häc thùc dông, tÝnh ng−êi, tÝnh nh©n v¨n trong triÕt häc nh©n b¶n, hiÖn sinh, PhËt gi¸o...; hay thµnh tùu míi vÒ khoa häc n¨ng l−îng - th«ng tin, nh©n diÖn, sù sèng, thuyÕt tÊt ®Þnh, ph−¬ng ph¸p bæ sung/dung th«ng, ph−¬ng ph¸p hÖ thèng phøc hîp,...).

Xa rêi, quay l−ng l¹i víi c¸c thµnh tùu Êy th× triÕt häc Marx cã nhiÒu mÆt rÊt dÔ bÞ l¹c hËu, bÊt lùc víi cuéc sèng.

Th¸ch thøc thø t−: sö dông ph−¬ng ph¸p luËn biÖn chøng cã tÝnh phª ph¸n vµ çch m¹ng, khoa häc vµ nh©n v¨n nh»m phª b×nh, phª ph¸n x· héi hiÖn tån ®Ó tiÕp tôc c¶i çch ®æi míi ra sao trong t−¬ng quan víi nãi vµ lµm theo NghÞ quyÕt? Cã lÏ nµo l¹i tiÕp tôc biÕn triÕt häc biÖn chøng thµnh thuyÕt minh chÝnh trÞ, bá mÊt tinh thÇn phª ph¸n vµ çch m¹ng cña nã, khi ®Êt n−íc ®ang cÇn ®æi míi lÇn hai, ®æi míi toµn diÖn vµ theo chiÒu s©u? Lµm sao ®Ó gi¶ng d¹y triÕt häc kh«ng trë thµnh gi¶ng d¹y chÝnh trÞ, lµm cho c¶ triÕt häc vµ chÝnh trÞ mÊt tÝnh khoa häc, tÝnh ph¶n biÖn?

Chóng t«i nghÜ r»ng, nãi NghÞ quyÕt ë ®©y th× nªn hiÓu lµ tinh thÇn NghÞ quyÕt vµ cÇn ph©n biÖt chÝnh trÞ ®óng víi chÝnh trÞ sai, kh«ng cßn hîp lý. H¬n n÷a cÇn tiÕp cËn ë gãc ®é ph−¬ng ph¸p luËn triÕt häc vµ thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn ch©n lý, tiªu chuÈn gi¸ trÞ.

Ch¼ng h¹n, lÞch sö x· héi lµ nh©n t¹o so víi thiªn t¹o. Nh−ng lÞch sö tiÕn lªn cña x· héi ph¶i mang tÝnh lÞch sö - tù nhiªn, mµ CNXH lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh Êy chø kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm nh©n t¹o (¶o t−ëng, sai lÇm, tr¸i quy luËt), khu«n theo mét lý t−ëng nµo

®ã. MÆc dï K. Marx ®· c¶nh b¸o, nh−ng lÞch sö phong trµo XHCN thÕ kû XX vÉn vÊp ph¶i mét c¸ch nÆng nÒ. Engels vµ Lenin c¶nh b¸o nh©n lo¹i cßn tiÕn lªn th× cßn sai lÇm, nh−ng ph¶i nhËn ra vµ söa sai lÇm. M« h×nh “CNXH” - tËp trung bao cÊp trong thÕ kû XX ®Õn h¬n nöa thÕ kû, ®Õn møc khñng ho¶ng vµ sôp ®æ míi nhËn ra sai lÇm nh©n t¹o.

Khi ta lý gi¶i, nhÊt lµ lý gi¶i c¸i sai th−êng thiªn vÒ duy lý, bá qua c¸i ngoµi duy lý, nÆng vÒ do n¨ng lùc hiÓu biÕt, do tr×nh ®é tri thøc, ph−¬ng ph¸p luËn,...

mµ Ýt thÊy nguån gèc tõ thãi quen, kinh nghiÖm, tõ v« thøc, tõ t×nh c¶m, tõ lîi Ých, tõ bÖnh Ých kû, tù cao,... cña c¸

nh©n, hoÆc céng ®ång (tËp thÓ). Râ rµng phong trµo XHCN thÕ kû XX bÞ ¶nh h−ëng kh¸ nÆng nÒ bëi t− t−ëng, nhËn thøc mang tÝnh t©m lý tiÓu t− s¶n, tiÓu n«ng vµ phong kiÕn gia tr−ëng trong çc thÕ hÖ çn bé céng s¶n... nh−ng l¹i chØ phßng, chèng nh»m vµo t− t−ëng t− s¶n, chÕ ®é TBCN, ®Õ quèc mét çch cùc

®oan (nhÊt lµ vÒ chÕ ®é t− h÷u, kinh tÕ thÞ tr−êng, d©n chñ t− s¶n, tam quyÒn ph©n lËp...).

DÇn dÇn chóng ta míi nhËn ra hÖ lôy cña viÖc ®ã lµ lì c¬ héi vµ c¸i gi¸ rÊt

®¾t, ph¶i ch¨ng v× chóng ta ch−a qua CNTB. §iÒu nµy ®· ®−îc Lenin c¶nh b¸o. Míi ®©y, vÒ mÆt lý thuyÕt chóng ta míi chÊp nhËn kiÓm so¸t quyÒn lùc trong thÓ chÕ nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ®ang x©y dùng ë n−íc ta (§¹i héi XI) còng lµ mét vÝ dô.

LÜnh vùc chÝnh trÞ, nh− ®¶ng ph¸i, nhµ n−íc, x· héi d©n sù, chóng ta vÉn cø bÞ ¸m ¶nh t− s¶n, cho nªn çc c«ng nghÖ chÝnh trÞ t− s¶n nhiÒu çi lµ s¶n phÈm cña nÒn v¨n minh, kh¸ tiªn tiÕn, nh−ng kh«ng Ýt çi vÉn cßn bÞ kÝnh nhi

(6)

viÔn chi víi nh©n danh ®ñ thø. T− duy hËu Hå ChÝ Minh l¹i kh¸c xa vµ ng−îc l¹i víi Hå ChÝ Minh trªn kh¸ nhiÒu vÊn

®Ò. Ph¶i ch¨ng v× thiÕu c¶ t©m thiÕu c¶

tÇm.

Tøc lµ kh«ng Ýt khi sai lÇm c¶ vÒ mÆt ph−¬ng ph¸p luËn vµ mÆt ®¹o ®øc.

ViÖc gi¶ng d¹y/nghiªn cøu triÕt häc ph¶i chØ ra ®−îc c¸c lo¹i nguyªn nh©n Êy cña c¸c vÊn ®Ò nhËn thøc vµ thùc tiÔn th×

c«ng t¸c nµy míi trë nªn cã ý nghÜa.

Lo¹i vÊn ®Ò 3 liªn quan tíi thùc chÊt cña triÕt häc Marx vµ sù ph¸t triÓn cña triÕt häc Marx

Tõ lo¹i vÊn ®Ò nµy ta thÊy th¸ch thøc thø n¨m lµ cÇn ph¸t triÓn ®µo s©u vµo lÜnh vùc nµo cña triÕt häc Marx - Lenin ®Ó phï hîp b¶n chÊt ®Æc tr−ng cña nã còng nh− sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ thùc tiÔn? Ph¶i ch¨ng triÕt häc Marx- Lenin lµ lçi thêi, nh− cã ng−êi quan niÖm? TriÕt häc Marx kh«ng chØ duy vËt, biÖn chøng mµ c¸i chÝnh lµ néi dung vµ tÝnh thùc tiÔn, kh«ng chØ cã tÝnh khoa häc mµ cßn cã tÝnh nh©n v¨n cao. Cho nªn, ®ã lµ triÕt häc thùc tiÔn, duy vËt thùc tiÔn. Tõ ®ã nguyªn lý thùc tiÔn kh«ng chØ lµm râ ë phÇn nhËn thøc luËn mµ tr−íc hÕt lµ ë phÇn b¶n thÓ luËn, g¾n liÒn vµ sau ph¹m trï thÕ giíi vËt chÊt^(*). §iÒu ®ã cßn cã nghÜa lµ lÊp mét chç trèng vÒ nguyªn lý ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi sao cho cã hiÖu qu¶, xÐt vÒ mÆt nguyªn lý triÕt häc?

H¬n n÷a nhËn thøc ho¹t ®éng kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò nhËn thøc ch©n lý mµ cßn lµ vÊn ®Ò gi¸ trÞ. Hay vÊn ®Ò con ng−êi, tha hãa nh©n c¸ch vµ ph¸t triÓn con ng−êi, gi¶i phãng con ng−êi ph¶i ®−îc nghiªn cøu/gi¶ng d¹y, lý gi¶i toµn diÖn,

(*)Xem thªm: Gi¸o tr×nh Nh÷ng nguyªn lý triÕt häc Marx cña Trung Quèc, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia ®· xuÊt b¶n ë ViÖt Nam.

nhiÒu chiÒu kÝch vµ s©u h¬n, chø kh«ng

®¬n ®iÖu nh− hiÖn nay.

Råi vÊn ®Ò nhËn thøc luËn, còng kh«ng nªn chØ dõng l¹i ë viÖc tr×nh bµy thiªn vÒ duy lý mµ Ýt chó ý yÕu tè ngoµi duy lý (mµ nhËn thøc luËn PhËt gi¸o hoÆc ph©n t©m häc,... rÊt chó ý). Bëi v×

nh− vËy sÏ khã c¾t nghÜa ®−îc tÝnh phøc t¹p cña nhËn thøc vµ hµnh ®éng, nh−

®· nãi ë trªn.

HoÆc vÒ quan niÖm vµ lý gi¶i nguyªn lý còng cÇn xem xÐt l¹i vµ bæ sung nh− thÕ nµo cho thÝch hîp.

Cã ng−êi cho r»ng ph¶i tõ bá triÕt häc nhÊt nguyªn chuyÓn sang triÕt häc

®a nguyªn?^(*). §©y, tr−íc hÕt lµ çch tiÕp cËn, çch hiÓu, nh−ng cã ý nghÜa lý luËn triÕt häc. Ph¶i ch¨ng xÐt tíi cïng b¶n chÊt, nguån gèc th× vò trô lµ nhÊt nguyªn (nhÊt nguyªn duy vËt lµ triÕt lý v¹n vËt ®ång nhÊt thÓ), nh−ng xÐt vÒ mÆt/ tÇng hai/ ba - ph−¬ng thøc thÓ hiÖn th× nã ®a nguyªn (sù vËt, hiÖn t−îng cÊu thµnh tõ çc mÆt thèng nhÊt - ®èi lËp, tÝnh ®a d¹ng cña chóng,...).

Chóng ta khi nãi vÒ nhÊt nguyªn (vÒ b¶n chÊt/nguån gèc) cña sù vËt th× h×nh nh− l¹i phñ nhËn ®a nguyªn vÒ mÆt ph−¬ng thøc tån t¹i nµy cña chóng, céng víi “nçi sî ®a nguyªn chÝnh trÞ”, nªn hoÆc lÈn tr¸nh hoÆc g−îng Ðp trong lý gi¶i.

Thùc tiÔn ®ßi hái lý luËn, mµ lý luËn kh«ng ®iÒu chØnh, còng kh«ng ph¸t triÓn, tøc bÊt lùc, nÐ tr¸nh hay chËm trÔ th× thùc tiÔn trë nªn mï qu¸ng vµ bÊt lùc, tr× trÖ hoÆc lÖch h−íng.

HoÆc khi lý gi¶i vÒ sù sôp ®æ m«

h×nh CNXH, chóng ta th−êng nãi, nã

(*)T¸c gi¶ NguyÔn Huy Canh qua mét sè bµi viÕt

®¨ng trªn m¹ng x· héi hoÆc göi riªng cho chóng t«i.

(7)

kh«ng ph¶i lµ tÊt yÕu. Th× chóng ta l¹i ch¹y sang cùc ngÉu nhiªn luËn. Thùc ra, m« h×nh CNXH kiÓu cò bÞ thay thÕ lµ tÊt yÕu. Nh−ng sù sôp ®æ chÕ ®é kiÓu Liªn X« vµ §«ng ¢u cò, hay c¶i c¸ch,

®æi míi nh− ViÖt Nam vµ Trung Quèc, xÐt trong hoµn c¶nh mçi n−íc, nh− ®·

diÔn ra lµ tÊt nhiªn/tÊt yÕu theo c¸c kh¶

n¨ng, ®iÒu kiÖn kh¸ch quan/chñ quan cã thÓ. Lµm g× cã c¸i tÊt yÕu hay ngÉu nhiªn thuÇn tóy. ThÕ nh−ng hiÖn nay còng cã chiÒu h−íng trong mét sè nhµ khoa häc tù nhiªn l¹i phñ nhËn c¸i ngÉu nhiªn.

Nh− vËy, c¶ gi¸o tr×nh triÕt häc còng ph¶i ®æi míi, c¶i c¸ch, cÊu tróc l¹i c¶ vÒ mÆt nguyªn lý vµ c¸ch lý gi¶i lµ rÊt cÇn thiÕt.

Nh−ng kh«ng chØ thÕ. Bªn c¹nh triÕt häc c¬ b¶n ®¹i c−¬ng, cÇn cã c¸c triÕt häc cô thÓ, chuyªn ngµnh hãa (triÕt häc vËt lý, triÕt häc kinh tÕ, triÕt häc chÝnh trÞ, triÕt häc gi¸o dôc, triÕt häc nh©n v¨n, triÕt häc ph¸t triÓn... (xem thªm: 6, 7)) nh− xu thÕ ph©n ngµnh triÕt cña thÕ giíi lµm cho triÕt häc trë nªn ®a d¹ng, s¸t thùc vµ h÷u Ých h¬n.

Lo¹i vÊn ®Ò 4 liªn quan tíi hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y, nghiªn cøu triÕt häc

Th¸ch thøc thø s¸u lµ, ph¶i ch¨ng triÕt häc lµ chung chung kh«ng cÇn thiÕt. Th¸ch thøc nµy ®Æt ra nhiÖm vô nghiªn cøu - gi¶ng d¹y lµm sao ®Ó triÕt häc thËt sù trë thµnh ph−¬ng ph¸p suy nghÜ vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶?

Kh«ng chØ ph¶i ®æi míi néi dung vµ c¸ch lý gi¶i triÕt häc thùc tiÔn cña Marx trªn nÒn t− duy biÖn chøng thèng nhÊt phª ph¸n - kÕ thõa - bæ sung - ph¸t triÓn lµm mét (chø kh«ng ph¶i

phª ph¸n - vøt bá). Nh÷ng néi dung cÇn bæ sung vµ cÊu tróc l¹i nh− vÝ dô

®· nªu trªn.

Nh−ng c¶i c¸ch vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, tù häc, vµ ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ lµ cùc kú quan träng. T¨ng yÕu tè

®èi tho¹i, nªu vÊn ®Ò, tù do t− t−ëng,

T¨ng c−êng kiÓm tra ®¸nh gi¸ b»ng vÊn ®¸p, tiÓu luËn chuyªn ®Ò nh»m n©ng cao n¨ng lùc tù häc vµ rÌn luyÖn ph−¬ng ph¸p suy nghÜ, gi¶i quyÕt vÊn

®Ò (gi¶i quyÕt bµi to¸n) th× thÊm ®−îc ph−¬ng ph¸p luËn (chèng thuéc lßng m¸y mãc). CÇn nhí r»ng c¶ Engels, Lenin vµ Hå ChÝ Minh ®Òu nhÊn m¹nh c¸i vÜnh h»ng bÊt biÕn, cßn l¹i trong chñ nghÜa/lý thuyÕt cña Marx lµ ph−¬ng ph¸p (ph−¬ng ph¸p luËn), tinh thÇn xö lý vÊn ®Ò. ThËm chÝ Engels vµ Lenin cßn nãi r»ng, ®ã chØ míi lµ b¾t ®Çu cña mét hÖ ph−¬ng ph¸p míi trong nghiªn cøu x· héi vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lÞch sö (mµ chóng ta hay nh¾c tíi lµ nhÊn m¹nh ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh cô thÓ, dÜ bÊt biÕn øng v¹n biÕn, ch©n lý lµ cô thÓ, c¸ch m¹ng lµ s¸ng t¹o,...).

Cho nªn, cÇn ph©n biÖt ®©u lµ quy luËt, nguyªn lý c¬ b¶n, ®©u chØ lµ ph¸i sinh, vµ ®©u lµ dù b¸o, mÆc dï c¸c c«ng tr×nh dù b¸o, mµ dù b¸o lµ khã tróng, cã thÓ sai hay kh«ng thÝch hîp khi thêi thÕ thay ®æi (kh«ng nªn biÕn dù b¸o thµnh nguyªn lý). Nh−ng còng cÇn ph©n biÖt xu thÕ tÊt yÕu víi dù b¸o cô thÓ c¸c h×nh thøc. HiÖn nay cã quan niÖm r»ng CNXH phi thÞ tr−êng, phi t− h÷u, phi ph¸p quyÒn (tøc thùc thi “chuyªn chÝnh v« s¶n”)... nh− m« h×nh thÕ kû XX lµ sai

(8)

trong dù b¸o cña Marx. CÇn hiÓu vµ lý gi¶i thÕ nµo?

CNXH cña Marx lµ CNXH hËu t−

b¶n, khi ®ã møc ®é thÞ tr−êng hay cßn h×nh thøc t− h÷u thÕ nµo cÇn ph¶i nghiªn cøu. Cßn trong thùc tÕ CNXH kiÓu X« ViÕt, kiÓu mao Ýt lµ CNXH c«ng x· pha mµu s¾c phong kiÕn, tiÓu t− s¶n (ph−¬ng thøc s¶n xuÊt ch©u ¸), tøc “CNXH” tiÒn t− b¶n. HiÖn nay c¸c m« h×nh CNXH ®æi míi nh− Trung Quèc, hay ViÖt Nam th× vÒ lý luËn lµ m« h×nh dù b¸o cã tÝnh xu h−íng. VÒ mÆt thùc tÕ th× tr×nh ®é kinh tÕ x· héi vµ c«ng nghÖ chÝnh trÞ cßn thua xa CNTB ph¸t triÓn, nghÜa lµ míi ë møc CNTB trung b×nh thËm chÝ nh− ë ViÖt Nam cßn thÊp h¬n n÷a.

CNXH hiÖn thùc cßn mang tÝnh thö nghiÖm lÞch sö. Cã ng−êi cßn cho r»ng mang tÝnh nh©n t¹o, nghÜa lµ ch−a thËt sù theo kiÓu lÞch sö - tù nhiªn. Tuy nhiªn, cÇn thÊy r»ng víi thêi kú §æi míi, th× x· héi chóng ta ®· vµ ®ang chuyÓn theo h−íng tiÕn hãa kiÓu lÞch sö - tù nhiªn h¬n nhiÒu.

Kh«ng cã ph−¬ng ph¸p luËn vÒ CNXH hËu TBCN vµ bµi häc vÒ CNXH tiÒn TBCN (CNXH, lóc ®Çu míi nh−

mét sù ®èi lËp, ®èi s¸ch thuÇn tóy kh¸c CNTB) th× ®¸nh gi¸ sai, ®óng vÒ CNXH khoa häc - nh©n v¨n cña Marx lµ khã chÝnh x¸c.

Trë l¹i vÊn ®Ò néi dung ®Ó nãi râ ph−¬ng ph¸p luËn vµ rÌn ph−¬ng ph¸p luËn. §ã lµ ch−a kÓ cÇn cã thªm t− duy vÒ ph−¬ng ph¸p míi, hiÖn ®¹i h¬n nh−

ph−¬ng ph¸p hÖ thèng phøc hîp (hîp tréi - ®ét sinh), ph−¬ng ph¸p bæ sung, ph−¬ng ph¸p phi tÊt ®Þnh,...

CÇn h−íng m¹nh viÖc häc trªn c¬ së hiÓu biÕt thùc tÕ vµ nguyªn lý ph−¬ng ph¸p luËn nªn tiÕn ®Õn ph©n tÝch nguyªn nh©n c¸c sù kiÖn, biÕt ®−îc nguyªn nh©n sÏ biÕt ®−îc c¸ch gi¶i quyÕt. V× vËy, rÊt cÇn logic biÖn chøng.

ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y cã ý nghÜa l©u dµi, vÜ m«, nh−ng cã vÊn ®Ò cã thÓ lµm ngay vµ mang tÝnh vi m« cô thÓ cã thÓ vËn dông ®−îc. §Ó v−ît qua c¸c th¸ch thøc nãi trªn, then chèt lµ cã nghiªn cøu s©u, cËp nhËt th«ng tin vµ cã b¶n lÜnh khoa häc, b¶n lÜnh chÝnh trÞ theo h−íng d©n chñ hãa, khoa häc hãa vµ thùc tiÔn hãa trong ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y triÕt häc.

Tµi liÖu tham kh¶o

®iÖn.

http://www.nangluongcuocsong.com.vn 2. Con ng−êi sèng trong vò trô ®a chiÒu.

http://www.nangluongcuocsong.com.

vn

3. Lª V¨n TuÊn. LËp thuyÕt vò trô cøu rçi con ng−êi. B¸o Ng−êi Hµ Néi, th¸ng 2/2012.

4. Nguån gèc vµ tiÕn hãa vò trô.

Tæng hîp Tp. Hå ChÝ Minh, 2007.

H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 2006.