VAI TRß CñA §¹O §øC Vµ VÊN §Ò GI¸O DôC §¹O §øC CHO SINH VI£N ë N¦íC TA HIÖN NAY

(1)

VAI TRß CñA §¹O §øC Vµ VÊN §Ò GI¸O DôC §¹O §øC CHO SINH VI£N ë N¦íC TA HIÖN NAY

LuyÖn ThÞ Hång H¹nh^(*) n−íc ta hiÖn nay, ®¹o ®øc lµ mét

trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ®−îc x· héi ®Æc biÖt quan t©m. Sù xuèng cÊp, suy tho¸i vÒ mÆt ®¹o ®øc trong mét bé phËn nh©n d©n, kÓ c¶ ë mét sè c¸n bé, thùc sù lµ mét nguy c¬ ®¸ng lo ng¹i,

¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn tiÕn bé cña

®êi sèng x· héi. Sinh viªn lµ mét lùc l−îng x· héi quan träng, lµ chñ nh©n t−¬ng lai cña ®Êt n−íc. Sù ph¸t triÓn cña

®Êt n−íc nh− thÕ nµo phô thuéc ®¸ng kÓ vµo chÊt l−îng gi¸o dôc nãi chung vµ gi¸o dôc ®¹o ®øc nãi riªng cho thÕ hÖ trÎ, tr−íc hÕt lµ häc sinh, sinh viªn. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i muèn gãp thªm mét tiÕng nãi vÒ vai trß cña ®¹o ®øc vµ vÊn ®Ò gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn ë n−íc ta hiÖn nay.

1. VÒ vai trß cña ®¹o ®øc

Víi triÕt häc Marx, ®¹o ®øc ®−îc nh×n nhËn nh− mét h×nh th¸i ý thøc x·

héi, chÞu sù quy ®Þnh cña tån t¹i x· héi vµ ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi. NghÜa lµ ®¹o

®øc ph¶n ¸nh nh÷ng ®ßi hái cña chÝnh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi vµ bÞ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi. Tõ c¸ch tiÕp cËn cña ®¹o ®øc häc m¸c xÝt, cã thÓ hiÓu “®¹o ®øc lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, lµ tËp hîp nh÷ng nguyªn t¾c, quy t¾c, chuÈn mùc x· héi nh»m

®iÒu chØnh vµ ®¸nh gi¸ c¸ch øng xö cña con ng−êi trong quan hÖ víi nhau vµ quan hÖ víi x· héi. Chóng ®−îc thùc hiÖn bëi niÒm tin c¸ nh©n, bëi truyÒn thèng d©n téc vµ søc m¹nh cña d− luËn x· héi” (1, tr.8).^∗

Víi t− c¸ch lµ nh÷ng nguyªn t¾c, quy t¾c, chuÈn mùc nh»m ®iÒu chØnh hµnh vi con ng−êi, nh©n lo¹i bao giê còng cÇn ®Õn ®¹o ®øc. ChÝnh v× vËy, ®¹o

®øc lu«n ®−îc xem lµ mét môc tiªu cña mäi thêi kú ph¸t triÓn, mäi chÕ ®é x· héi vµ cña c¶ loµi ng−êi. Khi x· héi cµng tiÕn bé, cµng ph¸t triÓn th× nh©n lo¹i cµng cÇn ®Õn ®¹o ®øc. Vai trß quan träng cña ®¹o ®øc ®−îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung sau:

Thø nhÊt, ®¹o ®øc lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng thøc ®iÒu chØnh hµnh vi con ng−êi, h−íng con ng−êi v−¬n tíi c¸c gi¸ trÞ ch©n - thiÖn - mü. Víi t− c¸ch mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, ®¹o ®øc bao gåm nh÷ng nguyªn t¾c, chuÈn mùc x·

héi, nhê ®ã con ng−êi tù gi¸c ®iÒu chØnh hµnh vi cho phï hîp víi lîi Ých, h¹nh phóc cña m×nh vµ sù tiÕn bé x· héi trong mèi quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi, gi÷a con ng−êi víi tù nhiªn.

(∗)ThS., Tr−êng Cao ®¼ng C«ng nghiÖp H−ng Yªn.

ë

DiÔn ®µn Th«ng tin Khoa häc x· héi

(2)

Loµi ng−êi ®· t¹o ra nhiÒu ph−¬ng thøc ®iÒu chØnh hµnh vi: ph¸p luËt, chÝnh trÞ, t«n gi¸o, ®¹o ®øc, nghÖ thuËt.

Trong ®ã, ®¹o ®øc lµ ph−¬ng thøc ®iÒu chØnh ®Æc biÖt bëi nã ®iÒu chØnh hµnh vi con ng−êi trªn c¬ së tù nguyÖn do chÝnh chñ thÓ tiÕn hµnh. Sù ®iÒu chØnh nµy th«ng qua çc con ®−êng bªn ngoµi - yªu cÇu cña x· héi, d− luËn x· héi vµ çc con ®−êng bªn trong - sù hèi thóc cña l−¬ng t©m vµ danh dù. Trªn c¬ së nhËn thøc ®−îc çc chuÈn mùc, quy t¾c, nghÜa vô ®¹o ®øc tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ qua gi¸o dôc b¶n th©n, chñ thÓ ®¹o

®øc sÏ tù nguyÖn thùc hiÖn, tù ®iÒu chØnh çc hµnh vi ®¹o ®øc cho phï hîp víi yªu cÇu x· héi. Tõ ®ã, gióp hä nhËn thøc vµ hµnh ®éng theo çi ch©n, çi thiÖn, çi mü.

Thø hai, ®¹o ®øc lµ nhu cÇu, lµ yÕu tè cÊu thµnh cña h¹nh phóc, gãp phÇn nh©n ®¹o ho¸ con ng−êi vµ x· héi loµi ng−êi. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sèng cña con ng−êi lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh kh«ng ngõng ®Ó c¶i t¹o tù nhiªn, c¶i t¹o x·

héi, chèng l¹i nh÷ng lùc l−îng c¶n trë sù ph¸t triÓn x· héi. §ã còng lµ qu¸

tr×nh ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña b¶n th©n con ng−êi, ®em l¹i cho con ng−êi niÒm vui, nh÷ng c¶m gi¸c sung s−íng. Nh−ng kh«ng ph¶i mäi sù tho¶

m·n ®Òu lµ h¹nh phóc theo ®óng nghÜa cña nã, mµ chØ cã sù tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu chÝnh ®¸ng th× míi t¹o nªn h¹nh phóc ch©n chÝnh cho con ng−êi.

Khi tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®¹o ®øc sÏ lµm cho con ng−êi thanh th¶n l−¬ng t©m, tù hµo vÒ cuéc sèng vµ nh÷ng gi¸

trÞ cao ®Ñp cña nã. Tõ ®ã, hä sÏ biÕt sèng th©n ¸i, v× nhau, biÕt yªu th−¬ng chia sÎ lÉn nhau, gióp ®ì nhau h−íng tíi mét cuéc sèng tèt ®Ñp ®Çy nh©n ¸i. Còng tõ

®©y, sù ý thøc vÒ nghÜa vô, l−¬ng t©m vµ tr¸ch nhiÖm cña con ng−êi ®−îc n©ng

cao, hä sÏ tÝch cùc cèng hiÕn nhiÒu h¬n

®Ó ®em l¹i h¹nh phóc cho b¶n th©n, gia

®×nh vµ x· héi. Mét x· héi chØ thùc sù cã h¹nh phóc khi mµ ë ®ã con ng−êi biÕt sèng thiÖn víi nhau vµ biÕt hµnh ®éng v× nhau.

Nh− vËy, lý t−ëng tèi cao cña ®¹o

®øc lµ h¹nh phóc, muèn cã h¹nh phóc th× con ng−êi cÇn ph¶i biÕt ®Êu tranh chèng l¹i çi ¸c, çi phi ®¹o ®øc, çi l¹c hËu, b¶o thñ vµ ph¶i kh«ng ngõng häc tËp, lao ®éng, s¸ng t¹o nh»m x©y dùng x· héi ®Ñp, v¨n minh cho thÕ hÖ h«m nay vµ mai sau. §©y chÝnh lµ nguån gèc h¹nh phóc ch©n chÝnh cña con ng−êi.

Thø ba, ®¹o ®øc gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi.

§¹o ®øc ®−îc n¶y sinh tõ çc ho¹t ®éng kinh tÕ nh−ng nã cã sù t¸c ®éng trë l¹i kinh tÕ vµ cã vai trß tÝch cùc trong ®êi sèng. LÞch sö ®· chøng minh sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé cña x· héi kh«ng thÓ thiÕu vai trß cña ®¹o ®øc. Khi x· héi loµi ng−êi cã giai cÊp, cã ¸p bøc, bÊt c«ng th× viÖc ®Êu tranh cho çi thiÖn, ®Èy lïi çi ¸c trë thµnh −íc m¬, kh¸t väng, ®éng lùc kÝch thÝch, cæ vò nh©n lo¹i v−¬n lªn. V. I. Lenin ®· tõng kh¼ng ®Þnh: “§¹o ®øc gióp x· héi loµi ng−êi tiÕn lªn cao h¬n, tho¸t khái ¸ch bãc lét lao ®éng” (2, tr.371).

2. VÊn ®Ò gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn n−íc ta hiÖn nay

Do ®¹o ®øc cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, nªn viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc nh»m h×nh thµnh c¸c phÈm chÊt, c¸c n¨ng lùc

®¹o ®øc cho thÕ hÖ trÎ nãi chung vµ sinh viªn nãi riªng lu«n lµ mét yªu cÇu, mét ho¹t ®éng cÇn thiÕt trong x· héi ta hiÖn nay. Gi¸o dôc lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o gi÷

vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng−êi, bëi nh−

Khæng Tö - nhµ triÕt häc gi¸o dôc

(3)

Trung Quèc ®· kh¼ng ®Þnh: Ngäc bÊt tr¸c bÊt thµnh khÝ, nh©n bÊt häc bÊt tri

®¹o (Còng nh− viªn ngäc dï nã lµ mét vËt quý hiÕm nh−ng ph¶i mµi dòa th×

míi trë thµnh ®å dïng cã gi¸ trÞ, con ng−êi nÕu kh«ng ®−îc gi¸o dôc th× còng kh«ng biÕt ®¹o lý lµm ng−êi).

Gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ qu¸ tr×nh t¸c

®éng cã môc ®Ých cña chñ thÓ gi¸o dôc

®Õn ®èi t−îng gi¸o dôc ®Ó h×nh thµnh trong hä nh÷ng yÕu tè, t×nh c¶m, niÒm tin, lý t−ëng vµ tÊt c¶ ®−îc thÓ hiÖn ë nh÷ng hµnh vi ®¹o ®øc. Ho¹t ®éng ®¹o ®øc chÝnh lµ ho¹t ®éng cña con ng−êi, ®−îc ®iÒu chØnh bëi ý thøc ®¹o ®øc cña chñ thÓ, hay nãi çch kh¸c, ®ã lµ sù thÓ hiÖn nh÷ng n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc cña con ng−êi. Do ®ã, gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nh÷ng yªu cÇu ®¹o ®øc cña x· héi thµnh nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc ç nh©n, thµnh sù hiÓu biÕt, thµnh ý chÝ, niÒm tin, thµnh nhu cÇu, ®éng c¬, n¨ng lùc bªn trong cña mçi ç nh©n vµ sau ®ã lµ sù tù nguyÖn, tù gi¸c hµnh ®éng.

HiÖn nay, trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®¹o ®øc trong x· héi ®ang lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. Quan niÖm vÒ ®¹o ®øc cã nh÷ng biÕn ®æi nhanh chãng cïng víi sù biÕn ®æi cña çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi. Trong çc NghÞ quyÕt cña §¶ng, çc tµi liÖu cña ngµnh gi¸o dôc - ®µo t¹o ®Òu ®· ®Ò cËp

®Õn vai trß quan träng cña vÊn ®Ò gi¸o dôc ®¹o ®øc, coi viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ nhiÖm vô trung t©m cña ngµnh, nh»m thùc hiÖn môc tiªu cao nhÊt lµ “d¹y ng−êi”. Do ®ã, gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn ë n−íc ta hiÖn nay chÝnh lµ h−íng hä tíi nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña ®êi sèng x· héi, lµm cho hä nhËn thøc ®óng vµ thÓ hiÖn ®−îc nh÷ng chuÈn mùc ®¹o

®øc x· héi qua nh÷ng hµnh vi ®¹o ®øc

cña m×nh. Thùc chÊt cña viÖc gi¸o dôc

®¹o ®øc, nh− Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®·

chØ râ, lµ lµm cho phÇn tèt ë trong mçi con ng−êi n¶y në nh− hoa mïa xu©n vµ phÇn xÊu bÞ mÊt dÇn ®i. §ã lµ mét qu¸

tr×nh l©u dµi, cã l¾m khã kh¨n, phøc t¹p; bëi lÏ, c¸i tèt - gièng nh− lóa ph¶i vun trång, ch¨m sãc rÊt khã nhäc th×

míi tèt t−¬i ®−îc. Cßn c¸i xÊu vÝ nh− cá d¹i kh«ng cÇn ch¨m sãc còng mäc lu bï.

ChÝnh v× thÕ, viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc kh«ng thÓ bÞ xem nhÑ; tr¸i l¹i, cÇn ®Æc biÖt coi träng vµ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh th−êng xuyªn, liªn tôc, nhÊt lµ ®èi víi thÕ hÖ trÎ.

Sinh viªn lµ mét bé phËn trong x·

héi, phÇn lín hä lµ nh÷ng thanh niªn trÎ tuæi, hiÕu ®éng, s¸ng t¹o, th«ng minh, cã ®êi sèng t©m lý ph¸t triÓn rÊt phong phó, dÔ thÝch øng víi c¸c t¸c

®éng kh¸c nhau cña hiÖn thùc xung quanh, h¨ng h¸i trong ho¹t ®éng, ham hiÓu biÕt, thÝch ®æi míi,... Song, do ®ang trong ®é tuæi b¾t ®Çu ph¸t triÓn, ®Þnh h×nh vÒ mÆt nh©n çch vµ vÒ t©m lý løa tuæi nªn kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Häc sinh, sinh viªn xuÊt th©n tõ çc giai cÊp, çc tÇng líp x· héi kh¸c nhau, l¹i ®ang trong giai ®o¹n cßn phô thuéc nhiÒu vµo gia ®×nh c¶ vÒ kinh tÕ lÉn kinh nghiÖm sèng. V× vËy, hä kh«ng thÓ kh«ng bÞ ¶nh h−ëng bëi nh÷ng t¸c ®éng cña m«i tr−êng x· héi, gia ®×nh. Thùc tÕ cho thÊy, do bÞ t¸c

®éng bëi mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr−êng còng nh− nh÷ng çm dç ®êi th−êng, mét bé phËn häc sinh, sinh viªn cã nhËn thøc hêi hît vÒ lý t−ëng, l−êi häc tËp, rÌn luyÖn, kh«ng ®ñ b¶n lÜnh ®Ó ®Êu tranh v−ît qua nh÷ng çi xÊu, çi tiªu cùc;

thËm chÝ, bÞ cuèn hót vµo nh÷ng dßng xo¸y tiªu cùc, nh− cê b¹c, nghiÖn hót,

®¸nh nhau, trém c¾p, m¹i d©m...; hä kh«ng nghÜ ®Õn nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm

(4)

cña m×nh ®èi víi gia ®×nh vµ x· héi. T×nh tr¹ng ®ã cho thÊy, nÕu kh«ng cã sù qu¶n lý, gi¸o dôc chÆt chÏ cña gia ®×nh, nhµ tr−êng vµ x· héi th× rÊt cã thÓ dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng tèt vÒ mÆt nh©n c¸ch cña kh«ng Ýt häc sinh, sinh viªn.

Cïng víi gi¸o dôc tri thøc khoa häc, gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn gãp phÇn quan träng trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë hä nh©n c¸ch ng−êi lao

®éng - trÝ thøc trong t−¬ng lai. Nh©n çch lµ tæng hoµ çc gi¸ trÞ, çc chøc n¨ng x· héi mµ con ng−êi ®¶m nhiÖm, tù biÓu hiÖn ra trong ®êi sèng ç thÓ cña nã. Mét nh©n çch ®−îc xem lµ hoµn thiÖn khi cã ®ñ ®øc lÉn tµi, “hång” vµ

“chuyªn”, trong ®ã ®¹o ®øc lµ gèc. Cã thÓ nãi, sinh viªn nh− lµ mét chñ thÓ

®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hoµn thiÖn nh©n c¸ch. Do ®ã, rÊt cÇn cã sù

®Þnh h−íng cña gi¸o dôc. Bªn c¹nh nh÷ng −u ®iÓm, sinh viªn còng cã nhiÒu khuyÕt ®iÓm, nh− thiÕu tù chñ, bång bét, n«n nãng, hÊp tÊp, thiÕu thùc tÕ...;

bëi tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm sèng ch−a s©u s¾c. Nh÷ng khiÕm khuyÕt trong nh©n c¸ch cña sinh viªn nÕu kh«ng sím ®−îc kh¾c phôc th× hä sÏ khã mµ ®¶m ®−¬ng ®−îc vai trß ng−êi chñ t−¬ng lai cña n−íc nhµ. ViÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn gióp hä chuyÓn c¸c quan niÖm ®¹o ®øc tõ tù ph¸t sang tù gi¸c, tõ bÞ ®éng sang chñ

®éng, n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc; hiÓu ®óng ch©n gi¸ trÞ cña c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc, nhËn thÊy gi¸

trÞ vµ ý nghÜa cuéc sèng mang tÝnh nh©n b¶n, nh©n ¸i, nh©n v¨n s©u s¾c. §ång thêi, gióp hä kh¾c phôc nh÷ng quan niÖm lÖch l¹c, x©y dùng nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc míi vµ lèi sèng phï hîp;

t¹o kh¶ n¨ng phßng ngõa c¸c ph¶n gi¸

trÞ ®¹o ®øc, ph¶n gi¸ trÞ v¨n hãa trong mçi mét nh©n c¸ch.

Gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ c«ng t¸c v« cïng quan träng vµ cÊp b¸ch hiÖn nay, nã gãp phÇn n©ng cao tinh thÇn vµ tr¸ch nhiÖm cña sinh viªn trong häc tËp, nghiªn cøu

®Ó trë thµnh ng−êi lao ®éng – trÝ thøc giái, nh÷ng c«ng d©n h÷u Ých cña x· héi.

§èi víi sinh viªn, hµnh trang cÇn thiÕt

®Ó hä b−íc vµo ®êi chÝnh lµ tri thøc. Do

®ã, nhiÖm vô quan träng cña sinh viªn h«m nay lµ häc tËp vµ s¸ng t¹o, häc tËp kh«ng chØ cã ý nghÜa lµ häc kiÕn thøc mµ cßn ph¶i kh¸m ph¸ tri thøc, lµ nghiªn cøu khoa häc vµ s¸ng t¹o c«ng nghÖ, nh−ng ®Ó häc tËp vµ ®¹t kÕt qu¶

tèt, cÇn ph¶i ®Æt cho m×nh mét c¸i ®Ých, tù t×m cho m×nh mét c¸ch häc hiÖu qu¶

vµ s¸ng t¹o, biÕt kÕt hîp häc ®i ®«i víi hµnh, ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc phôc vô cho c«ng viÖc, cuéc sèng, lËp th©n, lËp nghiÖp, gãp phÇn x©y dùng n−íc nhµ giµu m¹nh, cã thÓ s¸nh vai víi c¸c c−êng quèc n¨m ch©u trªn thÕ giíi.

Muèn vËy, hä tr−íc hÕt ph¶i lµ nh÷ng con ng−êi cã ®¹o ®øc, tøc ph¶i lµ ng−êi cã gi¸o dôc.

Gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn chÝnh lµ qu¸ tr×nh nh»m n©ng cao tr×nh

®é nhËn thøc ®¹o ®øc, gi÷ g×n nh÷ng gi¸

trÞ, chuÈn mùc ®¹o ®øc tèt ®Ñp ®· ®−îc c¸c thÕ hÖ tr−íc t¹o nªn, x©y dùng nh÷ng quan ®iÓm, quan niÖm sèng tÝch cùc, chèng l¹i c¸c hiÖn t−îng phi ®¹o

®øc, ph¶n v¨n ho¸... nh»m ®¸nh thøc l−¬ng t©m, kh¬i dËy lßng nh©n ¸i, ®øc tÝnh vÞ tha, sù bao dung trong mçi con ng−êi, h×nh thµnh trong hä nh÷ng phÈm chÊt nh©n c¸ch cÇn thiÕt. V× vËy, viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn hiÖn nay cÇn tËp trung vµo mét sè néi dung c¬

b¶n sau:

Mét lµ, gi¸o dôc lý t−ëng c¸ch

m¹ng, truyÒn thèng ®¹o ®øc cña d©n téc cho sinh viªn.

(5)

Trong cuéc sèng, con ng−êi kh«ng thÓ sèng mµ kh«ng cã lý t−ëng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi thÕ hÖ trÎ ®ang trµn ®Çy sinh lùc, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, ham hiÓu biÕt,

®ang ph¸t triÓn ®Ó hoµn thiÖn nh©n c¸ch. Kh«ng cã lý t−ëng vµ niÒm tin th×

lµm sao cã ®øc hy sinh vµ lßng dòng c¶m; sù cao th−îng vµ lßng vÞ tha; d¸m nghÜ, d¸m lµm, d¸m chÊp nhËn khã kh¨n, gian khæ... nghÜa lµ kh«ng thÓ h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc, nh÷ng gi¸ trÞ nh©n çch cho con ng−êi. Bëi vËy, lý t−ëng võa lµ môc tiªu cao c¶ mµ con ng−êi h−íng tíi, võa lµ ®éng lùc th«i thóc con ng−êi hµnh ®éng ®Ó tho¶ m·n çc nhu cÇu, lîi Ých cña m×nh vµ cña x· héi, lý t−ëng lµ tr¹ng th¸i hoµn h¶o nhÊt mµ ng−êi ta mong muèn ®¹t tíi. Lý t−ëng th«i thóc con ng−êi hµnh ®éng ®Ó tháa m·n çc nhu cÇu, lîi Ých. V× thÕ, sinh viªn rÊt cÇn nh÷ng t¸c ®éng cña gi¸o dôc x· héi

®Ó ®Þnh h−íng cho hä thùc hiÖn lý t−ëng

®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi mµ

§¶ng vµ d©n téc ta ®· lùa chän. Gi¸o dôc lý t−ëng çch m¹ng cho sinh viªn chÝnh lµ gi¸o dôc lý t−ëng sèng vµ niÒm tin vµo sù nghiÖp çch m¹ng do §¶ng l·nh ®¹o. CÇn trang bÞ cho sinh viªn thÕ giíi quan duy vËt, ph−¬ng ph¸p luËn biÖn chøng vµ nh©n sinh quan çch m¹ng nh»m lµm cho hä nhËn thøc râ con ®−êng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña çch m¹ng ViÖt Nam lµ ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi. §iÒu ®ã gióp sinh viªn kh«ng dao ®éng, bi quan khi gÆp khã kh¨n, lu«n gi÷ v÷ng lËp tr−êng quan

®iÓm, cã thªm ý chÝ, nghÞ lùc ®Ó v−ît qua mäi gian khæ trªn b−íc ®−êng ®êi.

TruyÒn thô lý t−ëng çch m¹ng cho häc sinh, sinh viªn kh«ng chØ nh»m gióp hä lÜnh héi ®−îc çc gi¸ trÞ v¨n ho¸, lÞch sö, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch theo yªu cÇu môc tiªu cña gi¸o dôc mµ

cßn ph¶i nu«i d−ìng, båi ®¾p cho sinh viªn lßng nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng vµ ph−¬ng ph¸p c¸ch m¹ng, nhÊt lµ nh÷ng hiÓu biÕt, tiÕp cËn vÊn ®Ò míi trong cuéc sèng.

Cïng víi gi¸o dôc lý t−ëng c¸ch m¹ng lµ gi¸o dôc truyÒn thèng ®¹o ®øc cho sinh viªn. Hä sÏ lµ nh÷ng trÝ thøc trÎ

®¶m nhËn vai trß chñ ®¹o trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc trong t−¬ng lai. Gi¸o dôc nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n cho sinh viªn ®Ó h×nh thµnh ë hä mét nh©n c¸ch trän vÑn. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, sinh viªn cÇn ®−îc ®Þnh h−íng râ rµng vÒ truyÒn thèng nh©n ¸i l©u ®êi cña d©n téc, khuyÕn khÝch lµm

®iÒu thiÖn, chèng ®iÒu ¸c, tÝch cùc b¶o vÖ m«i tr−êng tù nhiªn vµ x· héi trong s¹ch v× cuéc sèng cña con ng−êi hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. Bªn c¹nh ®ã, cÇn trang bÞ cho sinh viªn nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n; tinh thÇn lao ®éng cÇn cï, lèi sèng tiÕt kiÖm, gi¶n dÞ; ph¸t huy tinh thÇn hiÕu häc...

Hai lµ, gi¸o dôc cho sinh viªn ý thøc tù gi¸c, cÇn cï, s¸ng t¹o trong häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc.

§Ó cã mét nh©n çch ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn th× qu¸ tr×nh tù tu d−ìng, rÌn luyÖn ®¹o ®øc cña ç nh©n ®ãng vai trß quan träng quyÕt ®Þnh. Sù h×nh thµnh çc phÈm chÊt ®¹o ®øc cña sinh viªn kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ tiÕp thu gi¸

trÞ, chuÈn mùc ®¹o ®øc ®· cã, mµ cßn ph¶i do qu¸ tr×nh tù gi¸o dôc, rÌn luyÖn, phÊn ®Êu kh«ng ngõng cña b¶n th©n hä. V× vËy, gi¸o dôc ®¹o ®øc cho sinh viªn ®ßi hái chóng ta ph¶i x©y dùng, h×nh thµnh ë hä ý thøc tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o trong häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc ®Ó hä cã thÓ trë thµnh nh÷ng nhµ khoa häc, nhµ trÝ thøc tµi n¨ng trong t−¬ng lai.

Héi nghÞ “Gi¸o dôc trong thÕ kû XXI vïng ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng” ®·

(6)

®−a ra 4 môc tiªu häc tËp, ®ã lµ: häc ®Ó biÕt, häc ®Ó lµm, häc ®Ó cïng chung sèng vµ häc ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh (®Ó lµm ng−êi). §©y còng cã thÓ nãi lµ môc tiªu häc tËp cña sinh viªn ViÖt Nam hiÖn nay. §Ó chuyÓn 4 môc tiªu trªn thµnh ®éng c¬ häc tËp cho sinh viªn ®ßi hái chóng ta cÇn rÌn luyÖn cho hä ý thøc häc tËp tù gi¸c, tÝnh cÇn mÉn, siªng n¨ng, cã c¸ch häc s¸ng t¹o, tr¸nh rËp khu«n, m¸y mãc, thô ®éng, häc ph¶i ®i

®«i víi hµnh,... §ång thêi, cÇn ®Þnh h−íng cho hä th¸i ®é häc tËp ®óng ®¾n, thùc chÊt vµ tù gi¸c, ph¶i x¸c ®Þnh ®óng môc tiªu häc cho ai, häc ®Ó lµm g× vµ häc nh− thÕ nµo...

ViÖc gi¸o dôc ý thøc tù gi¸c, cÇn cï, s¸ng t¹o... trong häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc cho sinh viªn sÏ gãp phÇn t¹o nªn b¶n lÜnh trÝ tuÖ cho hä khi b−íc vµo nÒn kinh tÕ tri thøc. §ång thêi, nã cã gi¸ trÞ ®Þnh h−íng cho sinh viªn phÊn

®Êu trë thµnh ng−êi tèt, hä biÕt tù ®iÒu chØnh hµnh vi cña m×nh, cã ®¹o ®øc, lèi sèng trung thùc, cã môc ®Ých, ®éng c¬

häc tËp ®óng ®¾n ®Ó ngµy mai lËp nghiÖp, trë thµnh ng−êi cã tµi, cã ®øc cèng hiÕn cho x· héi vµ xøng ®¸ng lµ ng−êi chñ t−¬ng lai cña ®Êt n−íc.

Ba lµ, gi¸o dôc lèi sèng v¨n hãa cho sinh viªn.

Theo Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®øc vµ tµi lµ hai yÕu tè cèt yÕu cña nh©n c¸ch, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau; trong ®ã, ®¹o ®øc lµ gèc cña con ng−êi. C¸c phÈm chÊt ®¹o ®øc ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng hµnh vi, lèi sèng cña mçi ng−êi. Lèi sèng trong s¹ch, lµnh m¹nh lµ ®éng lùc lín gióp con ng−êi vµ x· héi v−¬n tíi tÇm cao v¨n hãa.

cao, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, gãp phÇn to lín trong viÖc kh¾c phôc lèi sèng thùc dông, ch¹y theo ®ång tiÒn th× kh«ng chØ b»ng lý thuyÕt mµ ph¶i b»ng c¶ hµnh

®éng, kh«ng chØ lµ lý luËn ®¹o ®øc mµ cßn lµ thùc tiÔn ®¹o ®øc. Thùc tiÔn cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc hiÖn nay ®ang ®ßi hái sinh viªn ph¶i cã b¶n lÜnh nh©n c¸ch v÷ng vµng, mét lèi sèng v¨n minh, hiÖn

Lèi sèng v¨n hãa thÓ hiÖn ë c¸ch sèng gi¶n dÞ, trung thùc, dòng c¶m.

dèi. RÌn luyÖn lèi sèng trung thùc ph¶i b¾t ®Çu tõ chÝnh b¶n th©n. NÕu kh«ng trung thùc víi b¶n th©n th× kh«ng thÓ trung thùc víi mäi ng−êi. Trung thùc ph¶i ®i liÒn víi dòng c¶m. Cã dòng c¶m th× sinh viªn míi can ®¶m thõa nhËn nh÷ng sai lÇm, thiÕu sãt cña b¶n th©n, míi cã quyÕt t©m söa ch÷a. Cã can ®¶m, cã dòng khÝ sinh viªn míi ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i ë ngoµi x· héi ®Ó b¶o vÖ lÏ ph¶i, sù thËt c«ng lý.

TÝnh v¨n hãa trong lèi sèng cßn thÓ hiÖn ë hoµi b·o, nghÞ lùc, chÝ tiÕn thñ.

Con ng−êi sèng th× ph¶i cã −íc m¬, hoµi b·o. SÏ lµ v« vÞ nÕu con ng−êi sèng kh«ng cã nh÷ng hoµi b·o ®Ó theo ®uæi, kh«ng cã nghÞ lùc vµ chÝ tiÕn thñ ®Ó v−ît qua nh÷ng th¸ch thøc trªn ®−êng

®êi... Thùc tiÔn cho thÊy, x¸c ®Þnh hoµi b·o ®óng ®· khã, nh−ng thùc hiÖn hoµi b·o l¹i cµng khã h¬n nhiÒu. Con ®−êng hiÖn thùc hãa hoµi b·o, môc tiªu, lý t−ëng cã l¾m gian nan, trë ng¹i ®ßi hái mçi ng−êi ph¶i cã ý chÝ, nghÞ lùc phi th−êng ®Ó v−ît qua mäi thö th¸ch cña hoµn c¶nh. Do ®ã, sinh viªn cÇn ph¶i

(7)

rÌn luyÖn c¸c ®øc tÝnh kiªn tr×, bÒn bØ, nhÉn n¹i, kh«ng ng¹i khã; ph¶i cã chÝ tiÕn thñ, tinh thÇn cÇu tiÕn, ham häc hái. Häc ë mäi n¬i, mäi lóc, mäi ng−êi.

Ph¶i khiªm tèn häc hái, coi viÖc häc lµ viÖc lµm suèt ®êi. MÆt kh¸c, sinh viªn cßn ph¶i chèng l¹i thãi kiªu c¨ng, tù phô, tù cao, tù ®¹i...

Gi¸o dôc ®¹o ®øc trong t×nh b¹n, t×nh yªu cho sinh viªn lµ nhiÖm vô v«

cïng cÇn thiÕt ®Ó gióp cho hä cã c¸i nh×n vµ hµnh ®éng ®óng ®¾n trong viÖc x©y dùng cho m×nh mét t×nh b¹n ch©n chÝnh, t×nh yªu trong s¸ng.

T×nh b¹n ch©n chÝnh, t×nh yªu trong s¸ng, cao ®Ñp chÝnh lµ ®iÓm tùa, lµ nguån søc m¹nh tinh thÇn gióp hä v−¬n lªn trong cuéc sèng, gióp hä g¾n bã víi tËp thÓ, víi céng ®ång, lu«n cã ý thøc h−íng tíi tËp thÓ, quan t©m, gióp ®ì, t−¬ng trî lÉn nhau, nhê ®ã h×nh thµnh mét t×nh c¶m ®¹o ®øc tèt ®Ñp, trong s¸ng trong mçi con ng−êi. T×nh b¹n nh−

chiÕc cÇu nèi gi÷a hä víi céng ®ång, víi tËp thÓ, t¹o nªn sù giao thoa tinh thÇn, gãp phÇn hoµn thiÖn nh©n c¸ch ®¹o ®øc sinh viªn.

T×nh b¹n lµ c¬ së cña t×nh yªu bÒn chÆt, trong s¸ng. Sù ph¸t triÓn cña t×nh b¹n ®Ñp gi÷a hai ng−êi kh¸c giíi lµ c¬ së

®Ó n¶y sinh mét t×nh yªu ®Ñp. T×nh yªu

®Ñp lµ niÒm h¹nh phóc, ®éng lùc thóc giôc sinh viªn cã ý thøc v−¬n lªn hoµn thiÖn nh©n c¸ch, häc tËp trau dåi tri thøc ®Ó ngµy mai lËp nghiÖp.

T×nh b¹n ch©n chÝnh vµ t×nh yªu trong s¸ng sÏ lµ ®éng lùc tiÕp thªm søc m¹nh n©ng b−íc cho hä v−ît qua mäi khã kh¨n, gian khæ v−¬n lªn trong cuéc sèng, phÊn ®Êu häc tËp, rÌn luyÖn trë thµnh ng−êi cã Ých cho gia ®×nh vµ x· héi.

§¹o ®øc ë mçi ng−êi kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã, ®ã lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸

tr×nh häc tËp, phÊn ®Êu, tu d−ìng vµ rÌn luyÖn l©u dµi. Ng−êi cã ®¹o ®øc lµ ng−êi cã gi¸o dôc, qua gi¸o dôc vµ tù gi¸o dôc. Gi¸o dôc lµ ®éng lùc, lµ con

®−êng c¬ b¶n nhÊt cho sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n c¸ch, ph¸t triÓn n¨ng lùc s¸ng t¹o cña sinh viªn; ®ång thêi, lµ cÇu nèi chuyÓn t¶i tri thøc cho tuæi trÎ b−íc vµo c¸c nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i. §Æc biÖt, ®èi víi sinh viªn n−íc ta hiÖn nay th× gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ kh©u träng yÕu, bëi ®ã lµ con ®−êng gióp hä thùc sù trë thµnh con ng−êi vµ lµm ng−êi theo ®óng nghÜa cña tõ nµy.

Tµi liÖu tham kh¶o

1. TrÇn HËu Kiªm. Gi¸o tr×nh ®¹o ®øc häc. H.: ChÝnh trÞ Quèc gia, 1997.

2. V. I. Lenin. Toµn tËp (t.41). M.: TiÕn bé, 1981.

3. Ban ChÊp hµnh Héi Sinh viªn ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt t¹i §¹i héi

®¹i biÓu toµn quèc Héi Sinh viªn ViÖt Nam lÇn thø VIII. H.: 2009.

®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. H.:

ChÝnh trÞ quèc gia, 2009.

5. Hå ChÝ Minh nãi vÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. H.: Lý luËn chÝnh trÞ, 2007.

6. Ph¹m Minh H¹c. VÒ gi¸o dôc. H.:

Gi¸o dôc, 2003.

7. Ph¹m §×nh NghiÖp. Gi¸o dôc lý t−ëng cho thanh niªn hiÖn nay. H.:

Thanh niªn, 2002.