t¹o nªn nh÷ng d¹ng giao tiÕp ng«n ng÷ tr−íc ®©y ch−a tõng cã

(1)

Ngôn ngữ giới trẻ hiện nay nhìn từ quan điểm một số lý thuyết

ngôn ngữ học hiện đại

NguyÔn V¨n HiÖp^(*)

Tãm t¾t: Ng«n ng÷ giíi trÎ hiÖn nay lµ mét hiÖn t−îng x· héi g©y nhiÒu ph¶n øng tr¸i ng−îc: ®a sè ý kiÕn phª ph¸n, nh−ng còng cã nh÷ng ý kiÕn t¸n ®ång hoÆc th«ng c¶m, cho r»ng ®©y lµ mét hiÖn t−îng ng«n ng÷ g¾n víi sù ph¸t triÓn cña x· héi hiÖn

®¹i. Trong bµi viÕt nµy, thay v× ph¸t biÓu ý kiÕn mét çch c¶m tÝnh, dùa trªn t×nh c¶m yªu ghÐt, bµy tá th¸i ®é quyÕt liÖt nh− vÉn th−êng thÊy trªn çc ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng hiÖn nay, chóng t«i tr×nh bµy çc çch nh×n kh¸c nhau ®èi víi ng«n ng÷ giíi trÎ hiÖn nay tõ quan ®iÓm cña mét sè lý thuyÕt ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i. Theo chóng t«i, c¶m tÝnh kh«ng thÓ thay thÕ lý tÝnh cña çc luËn ®iÓm khoa häc.

Tõ khãa: Ng«n ng÷ giíi trÎ, Ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i, Ng÷ ph¸p chøc n¨ng hÖ thèng, Ng÷ ph¸p t¹o sinh

1. Nh÷ng quan ®iÓm tr¸i chiÒu vÒ tiÕng ViÖt “phi chuÈn” cña giíi trÎ hiÖn nay

Trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ, cïng víi nh÷ng thay ®æi chãng mÆt vÒ kinh tÕ vµ x· héi, vÊn ®Ò ph¸t triÓn vµ gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt ®ang ®−îc

®Æt ra mét c¸ch cÊp b¸ch, víi nh÷ng vÊn

®Ò rÊt míi mÎ.^(*)

VÒ nguyªn t¾c, còng nh− tÊt c¶ c¸c sinh ng÷ kh¸c, tiÕng ViÖt ph¶i ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu diÔn ®¹t nhËn thøc chung cña x· héi ®ang ph¸t triÓn, nhu cÇu biÓu ®¹t t×nh c¶m ngµy cµng

(*) GS.TS., ViÖn tr−ëng ViÖn Ng«n ng÷ häc.

phøc t¹p vµ tinh tÕ cña ng−êi ViÖt. §Æc biÖt, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, mét lo¹t h×nh thøc giao tiÕp míi ra ®êi nh− th− ®iÖn tö, ch¸t, m¹ng x· héi,v.v... ®· t¹o nªn nh÷ng d¹ng giao tiÕp ng«n ng÷ tr−íc

®©y ch−a tõng cã.

Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ Êy còng kÐo theo v« sè nh÷ng hÖ lôy, trong ®ã cã nh÷ng hÖ lôy liªn quan ®Õn vÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn tiÕng ViÖt, thÓ hiÖn qua nh÷ng c¸ch nãi bÞ ®¸nh gi¸

lµ “phi chuÈn” cña giíi trÎ hay thÕ hÖ @ hiÖn nay. Nãi chung, cã thÓ thÊy, x· héi

®ang bÊt an vÒ ng«n ng÷. B»ng chøng lµ

®· cã hµng lo¹t bµi viÕt trªn c¸c ph−¬ng

(2)

tiÖn truyÒn th«ng b¸o ®éng vÒ thùc tr¹ng tiÕng ViÖt hiÖn nay nh−: “TiÕng ViÖt ®ang mÐo mã”, “Nçi lo chÝnh t¶”,

“Ph¶i gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt”, “TiÕng ViÖt thêi nay: nªn c−êi hay nªn khãc”, “NghÜ vÒ tiÕng ViÖt m¹ng x·

héi”, “Lén xén tiÕng ViÖt thêi giao l−u v¨n hãa”, “C−êi ra n−íc m¾t, tiÕng ViÖt thêi nay”,…

Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy, theo sù chØ trÝch cña c¸c t¸c gi¶ nh÷ng bµi b¸o trªn, lµ do ¶nh h−ëng tõ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, sù xuèng cÊp cña ®¹o ®øc x· héi, sù n«ng næi cña c¸c b¹n trÎ thÕ hÖ 8x, 9x vµ c¶

sù bu«ng láng kû c−¬ng trong viÖc sö dông tõ ng÷ ®èi víi c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng...

Tuy nhiªn, còng cã mét sè ý kiÕn cho r»ng kh«ng nªn qu¸ lo l¾ng, nh÷ng çi “nhè nh¨ng”, “qu¸ ®µ”, “k× dÞ” trong çch diÔn ®¹t cña giíi trÎ hiÖn nay sÏ nhanh chãng qua ®i, vµ tiÕng ViÖt ®ñ néi lùc ®Ó tù b¶o vÖ, ®Ó tr−êng tån cïng d©n téc. V¶ ch¨ng, çch nãi cña giíi trÎ hiÖn nay còng mang ®Õn nh÷ng s¸ng t¹o thó vÞ. Ch¼ng h¹n, trong buæi täa

®µm “Ng«n ng÷ giíi trÎ thêi @ qua tranh cña häa sÜ Thµnh Phong” ®−îc tæ chøc vµo th¸ng 3/2012 t¹i Hµ Néi, khi

®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng kiÓu nãi nh− “Ch¸n nh− con gi¸n”, “Ch¶nh nh− con c¸

c¶nh”, “Dë h¬i biÕt b¬i”, “¡n ch¬i sî g×

m−a r¬i”,..., nhµ gi¸o V¨n Nh− C−¬ng

®· bµy tá sù thÝch thó víi lèi s¸ng t¹o ng«n ng÷ cña giíi trÎ hiÖn nay. ¤ng cho r»ng, nh÷ng kiÓu nãi nµy ®· thËt sù mang l¹i nh÷ng ý nghÜa rÊt thó vÞ vµ bÊt ngê mµ lèi nãi truyÒn thèng kh«ng thÓ diÔn t¶ ®−îc. H¬n thÕ n÷a, «ng cho r»ng lèi nãi nµy thÓ hiÖn mét sù chuyÓn

®æi tõ c¸i cò sang c¸i míi, ph¶n ¸nh

nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc thó vÞ cña lÞch sö.

¤ng nªu vÝ dô, ngµy x−a «ng cha ta nãi

“çi khã bã çi kh«n” lµ ®Ó chØ çi ®ãi çi nghÌo ng¨n trë chóng ta thµnh c«ng trong cuéc sèng. Nh−ng trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, c¶ d©n téc gÆp “çi khã” míi “lã çi kh«n”, thÓ hiÖn ë nh÷ng nç lùc v−ît lªn mäi khã kh¨n ®Ó chiÕn

®Êu vµ chiÕn th¾ng. Tuy nhiªn, nÕu cø

®ãi m·i, cø khã m·i, th× “çi khã lã çi ngu”. Râ rµng ba c©u nãi - “Çi khã bã çi kh«n”/ “Çi khã lã çi kh«n”/ “Çi khã lã çi ngu”- ®· ph¶n ¸nh ba thêi kú lÞch sö kh¸c nhau chø hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ sù biÕn ®æi ng«n ng÷ tïy tiÖn.

Víi c¸i hay cña ba lèi nãi nµy, nhµ gi¸o V¨n Nh− C−¬ng kÕt luËn: “Lµm sao t«i kh«ng mª cho ®−îc?”.

Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i kh«ng véi phª ph¸n hay cæ sóy c¸ch dïng ng«n ng÷ cña giíi trÎ hiÖn nay. Thay vµo ®ã, chóng t«i cho r»ng t×nh tr¹ng sö dông tiÕng ViÖt “phi chuÈn” cña giíi trÎ hiÖn nay cÇn ®−îc kh¶o s¸t trong nh÷ng chiÒu kÝch kh¸c nhau vµ nhµ ng«n ng÷

häc ph¶i ®i t×m lý luËn ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i ®Ó tr¶ lêi c©u hái ®ang ®−îc ®Æt ra mét c¸ch bøc xóc ®èi víi toµn x· héi:

T×nh tr¹ng sö dông tiÕng ViÖt nh− vËy cã thËt sù nghiªm träng hay kh«ng?

Chóng ta cÇn ph¶i lµm g× ®Ó ph¸t triÓn vµ gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt, còng lµ mét c¸ch ®Ó gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt?

2. Ph¸c häa thùc tr¹ng tiÕng ViÖt bÞ coi lµ “phi chuÈn” cña giíi trÎ hiÖn nay

Chóng t«i cho r»ng, nh÷ng vÊn ®Ò míi ®Æt ra ®èi víi viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn tiÕng ViÖt lµ hiÖn t−îng giíi trÎ dïng nh÷ng kÕt hîp kh¸c l¹, sö dông tiÕng ViÖt biÕn ©m trong lêi nãi vµ ch÷

viÕt, vÊn ®Ò sö dông tiÕng Anh xen lÉn

(3)

víi tiÕng ViÖt. Nh÷ng hiÖn t−îng nµy cã thÓ ®−îc miªu t¶ kh¸i qu¸t nh− sau:

- Sö dông ng«n ng÷ kh¸c l¹, phi logic

Giíi trÎ thÝch sö dông nh÷ng c¸ch nãi cã vÎ rÊt v« nghÜa, k× l¹, kiÓu nh−:

“C−íp trªn giµn m−íp”, “Buån nh− con chuån chuån”, “Ch¶nh nh− con c¸ c¶nh”,

“Ch¸n nh− con gi¸n”,... hoÆc sö dông nh÷ng kÕt hîp bÊt th−êng, kiÓu nh−

“H¬i bÞ ®Ñp”.

Giíi trÎ sö dông c¸ch nãi ch¬i ch÷

(chñ yÕu dùa trªn hiÖn t−îng ®ång ©m), vÝ dô: “Yªu nhau trong s¸ng, phang nhau trong tèi”, “Campuchia tiÒn ¨n tr−a”,...

- Sö dông tiÕng ViÖt biÕn ©m trong lêi nãi vµ ch÷ viÕt

Thùc tr¹ng nµy ®· g©y sèc cho nhiÒu ng−êi, ®Æc biÖt lµ c¸c bËc cha mÑ.

Hä sèc v× c¸ch nãi mµ theo hä lµ lµm

“mÐo mã” tiÕng ViÖt cña bän trÎ, hä sèc v× kh«ng thÓ hiÓu ®−îc bän trÎ nãi g×.

Trong tin nh¾n ®iÖn tho¹i ®i ®éng, trong ch¸t trùc tuyÕn,v.v... rÊt phæ biÕn

c¸ch diÔn ®¹t kiÓu nh−: tõ “råi” viÕt thµnh “roµi”, “kh«ng” thµnh

“h«ng”/“hem”, “biÕt” thµnh “bÝt”. KÕt qu¶

lµ cã nh÷ng c©u nh−: “The la cau hem bit roai, hihi” (“dÞch” ra ng«n ng÷ b×nh th−êng lµ “ThÕ lµ cËu kh«ng biÕt råi, h×

h×”). Xa h¬n n÷a, thÕ hÖ @ cßn “s¸ng t¹o”

nh÷ng c¸ch viÕt k× dÞ, nh− ch÷ “a” viÕt thµnh 4, ch÷ e viÕt thµnh 3, i thµnh j, g

®æi sang 9, o thµnh 0, c thµnh k, b thµnh p,v.v... C©u “ThÕ lµ cËu kh«ng biÕt råi, h×

h×” trªn ®©y sÏ ®−îc viÕt lµ: “Th3 l4 k4u h3m pjt r04j, hyhy”.

C¸ch diÔn ®¹t nµy bÝ hiÓm ®Õn nçi mét n÷ sinh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh

®· bá c«ng viÕt phÇn mÒm dÞch ng«n ng÷

@, ®Æt tªn lµ V2V (ViÖt sang ViÖt). H×nh phÝa d−íi lµ mét minh häa cho øng dông cña phÇn mÒm nµy.

Tuy nhiªn, phÇn mÒm V2V vÉn kh«ng theo kÞp tèc ®é biÕn d¹ng cña ng«n ng÷ @. Bëi cµng vÒ sau, líp tuæi @ cµng cã nhiÒu c¸ch biÕn tÊu khiÕn phÇn mÒm V2V phiªn b¶n ®Çu tiªn trë nªn l¹c lËu, kh«ng dÞch chÝnh x¸c ®−îc. HÖ qu¶ lµ, t¸c gi¶ ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu

(4)

vµ n©ng cÊp lªn phiªn b¶n 1.3, ®Õn nay

®· lµ... 1.4. (DÉn theo: NguyÔn V¨n Toµn , “TiÕng ViÖt ®ang bÞ... bôi b¸m”, http://www.vietnamnet.vn/vn/chinh- tri/tuanvietnam/71742/tieng-viet-dang- bi----bui-bam-.html).

- Sö dông tiÕng Anh xen lÉn víi tiÕng ViÖt

ThÕ hÖ @ nh×n chung lµ thÕ hÖ giái ngo¹i ng÷. Trong ng«n ng÷ cña hä, t×nh tr¹ng dïng tiÕng Anh xen lÉn tiÕng ViÖt kh¸ phæ biÕn. Ch¼ng h¹n, ®©y lµ mét lêi tù giíi thiÖu cña mét b¹n “tuæi teen”:

“Hi mäi ng−êi! M×nh lµ…, m×nh rÊt vui

®−îc lµm quen víi everybody. M×nh

®ang study ë ... High School. M×nh rÊt confident trong c¸c extracurricular activities. HiÖn nay m×nh ®ang cope up with ch−¬ng tr×nh häc rÊt killer cña tr−êng... Nh−ng m×nh tin víi capacity cña m×nh, m×nh sÏ hoµn thµnh completly c¸i syllabus ®ã”

(http://www.bacgiangonline.net/diendan /showthread.php?t=10709&page=1).

HiÖn t−îng dïng tiÕng Anh lÉn víi tiÕng ViÖt kh«ng chØ thÊy ë thÕ hÖ @, mµ cßn thÊy ë nh÷ng ng−êi lín tuæi tõng ®i du häc ë n−íc ngoµi hoÆc trong c«ng viÖc hµng ngµy cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc th−êng xuyªn víi ng−êi n−íc ngoµi.

Ch¼ng h¹n, mét kh¸ch hµng cña ViÖt Nam Airlines cã thÓ nãi víi nh©n viªn phßng vÐ: “VÐ nµy cã cÇn con ph¬m (confirm) l¹i kh«ng chÞ?”. Nguy c¬ cña c¸ch nãi nµy lµ cã thÓ h×nh thµnh mét lo¹i ng«n ng÷ lai (pidgin), nh− c¸ch nãi

“T©y båi” tr−íc n¨m 1945.

3. §¸nh gi¸ ng«n ng÷ giíi trÎ hiÖn nay tõ gãc ®é mét sè lý thuyÕt ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i

Nh÷ng vÊn ®Ò cña tiÕng ViÖt nh−

nãi theo kiÓu tiÕng n−íc ngoµi, nãi tiÕng

ViÖt xen lÉn víi tiÕng n−íc ngoµi, c¸ch diÔn ®¹t kh¸c l¹ cña giíi trÎ,v.v... ®·

®−îc giíi ng«n ng÷ häc quan t©m tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, víi c¸ch ®Æt vÊn ®Ò kh¸c nhau.

Thø nhÊt, hiÖn t−îng dïng tiÕng n−íc ngoµi xen lÉn víi tiÕng ViÖt cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò chuyÓn m· (Code- Switching), trén m· (Code-mixing) vµ vay m−în (borrowings), ®−îc bµn luËn rÊt nhiÒu trong c¸c nghiªn cøu ng«n ng÷ häc x· héi (NguyÔn Thóy Nga, 2013). Theo c¸c nhµ ng«n ng÷ häc x·

héi, hiÖn t−îng nµy cã liªn quan ®Õn t−

c¸ch thµnh viªn thuéc nhãm x· héi nhÊt

®Þnh trong çc x· héi ®a ng÷. Cã mét mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng hiÖn t−îng nµy víi vÞ thÕ giai cÊp, vÞ thÕ téc ng−êi vµ vÞ thÕ x· héi. Nã còng ®−îc xem lµ mét çch cÊu tróc hãa sù trao ®æi trong t−¬ng t¸c ng«n tõ. §Æc biÖt, mét sè nhµ ph©n tÝch diÔn ng«n cho r»ng chuyÓn m· vµ trén m· kh«ng chØ ph¶n ¸nh çc tr¹ng th¸i x· héi mµ nã cßn lµ c«ng cô ®Ó t¹o ra tr¹ng th¸i x· héi. Suy cho cïng, ®©y lµ nh÷ng çch ®Ó ®¸nh dÊu nhãm x· héi

®¬n gi¶n nhÊt, kh«ng tèn kÐm, v× thÕ

®−îc giíi trÎ ®Æc biÖt −a thÝch.

Thø hai, çc çch diÔn ®¹t kh¸c l¹ cña giíi trÎ còng ®−îc çc nhµ ng«n ng÷

häc x· héi xem nh− lµ mét çch ®¸nh dÊu nhãm vµ thÓ hiÖn b¶n s¾c. ViÖc giíi trÎ dïng ng«n ng÷ theo kiÓu riªng biÖt lµ mét çch thÓ hiÖn b¶n s¾c cña m×nh, nãi tãm l¹i, ®ã lµ mét çch biÓu ®¹t nghÜa ç nh©n vµ liªn nh©n, thuéc vÒ çi gäi lµ “phong çch x· héi” (social style).

Víi nh÷ng biÓu hiÖn ng«n ng÷ nh− vËy, ng«n ng÷ häc x· héi nªu ra vÊn ®Ò vÒ nh÷ng biÕn thÓ c¸ nh©n trong néi bé c¸

nh©n (Crystal David, 2006; Coupland, 2007; Biber and Conrad, 2009). Giíi trÎ

(5)

s¸ng t¹o ra çch nãi kh¸c l¹ ®Ó gióp chóng ph©n biÖt víi çc thÕ hÖ tr−íc, thÕ hÖ mµ chóng nãi vui lµ thÕ hÖ cña çc «ng Khèt, cô Khèt (Khèt-ta-bit, tªn nh©n vËt chÝnh trong t¸c phÈm cña Lazar Lagin).

Ngoµi c¸ch tiÕp cËn cña ng«n ng÷

häc x· héi, cßn cã thÓ tiÕp cËn vµ ®¸nh gi¸ hiÖn t−îng tiÕng ViÖt “phi chuÈn” tõ gãc ®é cña hai lý thuyÕt ng«n ng÷ häc næi tiÕng hiÖn nay lµ ng÷ ph¸p chøc n¨ng hÖ thèng cña Halliday vµ ng÷

ph¸p t¹o sinh cña Chomsky, víi kÕt qu¶

tr¸i ng−îc nhau.

Ng÷ ph¸p chøc n¨ng hÖ thèng cña Halliday xem ng«n ng÷ nh− mét nguån lùc t¹o nghÜa vµ cho r»ng ng«n ng÷ ®·

tiÕn hãa ®Ó cã ®−îc nh÷ng cÊu tróc kh¸c nhau, lµm c¬ së lùa chän ®Ó chóng ta cã thÓ biÓu ®¹t nghÜa kinh nghiÖm, nghÜa liªn nh©n vµ nghÜa v¨n b¶n. Trong hÖ thèng ng÷ ph¸p chøc n¨ng hÖ thèng cña Halliday, nh÷ng hiÖn t−îng “phi chuÈn”

cã thÓ ®−îc xÕp vµo c¸c ®Æc tr−ng ph−¬ng ng÷ (dialect), hoÆc c¸c ®Æc tr−ng ng÷ vùc (register). Ph−¬ng ng÷ lµ ng«n ng÷ ®−îc tæ chøc liªn quan ®Õn ng−êi nãi lµ ai (who the speaker is) theo nghÜa ®Þa lý hoÆc x· héi (theo ®ã mµ ta cã ph−¬ng ng÷ ®Þa lý vµ ph−¬ng ng÷ x· héi). Cßn ng÷ vùc lµ ng«n ng÷ ®−îc tæ chøc liªn quan ®Õn “c«ng dông nµo ®−îc thùc hiÖn bëi ng«n ng÷” (what use is being made of language). Halliday xem ng÷ vùc, hay

“ng«n ng÷ theo c«ng dông” nh− lµ mét b×nh diÖn cña çch tæ chøc ng÷ nghÜa, cã thÓ ®−îc cô thÓ hãa th«ng qua çc kh¸i niÖm vÒ tr−êng (çch tæ chøc cña nghÜa t− t−ëng vµ kinh nghiÖm), gãc ®é tiÕp cËn (çch tæ chøc cña nghÜa v¨n b¶n) vµ giäng ®iÖu (çch tæ chøc cña nghÜa liªn nh©n) (Halliday, 1985).

Cã thÓ thÊy theo Halliday, nh÷ng

®Æc tr−ng ng÷ vùc lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng lùa chän mµ giíi trÎ dïng ®Ó biÓu nghÜa.

V× thÕ, nh÷ng c¸ch nãi kh¸c l¹, “lÖch chuÈn”, suy cho cïng, còng lµ c¸ch mµ ng−êi nãi dïng ®Ó thÓ hiÖn nghÜa.

Ng«n ng÷ giíi trÎ cã c¶ nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc. Nh−ng bÊt luËn lµ tÝch cùc hay tiªu cùc th× theo gãc nh×n cña ng÷ ph¸p chøc n¨ng hÖ thèng, nh÷ng çch nãi “phi chuÈn” nh− vËy ®Òu tån t¹i mét çch kh¸ch quan, lµ c¬ së nguyªn liÖu cho çc lùa chän tiÕp theo.

Hay nãi c¸ch kh¸c, ng÷ ph¸p chøc n¨ng hÖ thèng cho r»ng ng«n ng÷ “phi chuÈn”

còng lµ mét phÇn cña hÖ thèng c¸c chän lùa, vµ vÒ nguyªn t¾c, c¸c h×nh mÉu

“phi chuÈn” sÏ cã tÝnh s¶n sinh, cã thÓ

®−îc nh©n lªn trong nhiÒu t×nh huèng giao tiÕp kh¸c. Trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn, nÕu nh− hiÖn t−îng “phi chuÈn”

tÝch cùc cã thÓ cã nh÷ng ®ãng gãp tèt cho ng«n ng÷ th× nh÷ng hiÖn t−îng

“phi chuÈn” tiªu cùc sÏ dÇn dÇn lµm tha hãa, biÕn ®æi hÖ thèng ng«n ng÷

theo chiÒu h−íng xÊu. HÖ qu¶ lµ, tõ c¸ch tiÕp cËn cña ng÷ ph¸p chøc n¨ng hÖ thèng, thùc tr¹ng ng«n ng÷ “phi chuÈn” tiªu cùc cña giíi trÎ hiÖn nay lµ

®¸ng b¸o ®éng, cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p

®Ó ng¨n ngõa, gi¸o dôc giíi trÎ t×m vÒ nh÷ng c¸ch nãi trong s¸ng, chuÈn mùc,

®−îc céng ®ång chÊp nhËn.

Tuy nhiªn, ®èi víi nh÷ng hiÖn t−îng tiÕng ViÖt “phi chuÈn” hiÖn nay, nh÷ng ng−êi theo lý thuyÕt ng÷ ph¸p t¹o sinh cña Chomsky cã mét c¸ch ®¸nh gi¸

kh¸c. Dùa trªn gi¶ ®Þnh r»ng kh¶ n¨ng ng«n ng÷ lµ bÈm sinh, ®−îc di truyÒn vµ có ph¸p gåm nh÷ng quy t¾c mang tÝnh tù trÞ, ®éc lËp víi nghÜa vµ c¸ch sö dông, ng÷ ph¸p t¹o sinh cña Chomsky cho

(6)

r»ng nh÷ng hiÖn t−îng ng«n ng÷ kh«ng hoµn h¶o, bÞ tho¸i hãa (degenerate) nãi chung, hay c¸ch dïng ng«n ng÷ “phi chuÈn” cña giíi trÎ hiÖn nay nãi riªng sÏ kh«ng thÓ lµm sai lÖch hay biÕn ®æi hÖ thèng ng«n ng÷ (Chomsky, 1965; Cook and Newson, 2007).

Víi quan ®iÓm cho r»ng trong tiÕng Anh, mét c©u nh− “Colourless green ideas sleep furiously” (t¹m dÞch: Nh÷ng t− t−ëng xanh lôc, kh«ng mµu ®ang ngñ mét çch giËn d÷”) lµ hoµn toµn ®óng ng÷ ph¸p (mÆc dï k× dÞ vÒ ng÷ nghÜa vµ ng÷ dông), th× theo lý thuyÕt cña Chomsky, çc kÕt hîp “phi chuÈn” cña giíi trÎ ViÖt Nam hiÖn nay nh− “c−íp trªn giµn m−íp”, “buån nh− con chuån chuån”, “nhÝ nh¶nh con ç c¶nh” còng hoµn toµn ®óng ng÷ ph¸p bëi lÏ çc kÕt hîp nµy tu©n thñ nguyªn t¾c ®· ®−îc x¸c lËp tr−íc ®ã qua çc kÕt hîp ®−îc coi lµ ®óng ng÷ ph¸p, ch¼ng h¹n nh− “c−íp trªn tµu”, “buån nh− ®¸m tang”, “nhÝ nh¶nh con nÝt”. V× thÕ nh÷ng kÕt hîp nh− vËy kh«ng hÒ lµm biÕn ®æi hÖ thèng ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt.

Còng theo lý thuyÕt cña Chomsky, viÖc sö dông tiÕng ViÖt biÕn ©m, thay

®æi chÝnh t¶, hiÖn t−îng nãi xen tiÕng Anh vµo tiÕng ViÖt (vay m−în, chuyÓn m· hay trén m·),v.v... chØ lµ nh÷ng lçi thÓ hiÖn, lçi vÒ ng÷ thi (performance), chóng hoµn toµn kh«ng cã t¸c ®éng lµm thay ®æi c¸c quy t¾c cña ng÷ ph¸p phæ qu¸t nãi chung vµ ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt nãi riªng ®· ®−îc x¸c lËp ë tÇng s©u.

NÕu gi¶ thuyÕt trÝ n·o con ng−êi ®·

®−îc cµi ®Æt s½n nh÷ng nguyªn t¾c ng«n ng÷ phæ qu¸t (universal grammar), nh−

lµ c¸c b¶n thiÕt kÕ, gióp trÎ con thô ®¾c

®−îc ng÷ ph¸p cña tiÕng mÑ ®Î mét c¸ch dÔ dµng, lµ ®óng, th× hÖ luËn lµ

mét khi ®øa trÎ ®· x¸c lËp ®−îc c¬ cÊu ng÷ ph¸p cña tiÕng mÑ ®Î (lóc ®øa trÎ chõng 7 tuæi) th× nh÷ng sai lÖch trong ng÷ thi vÒ sau kh«ng thÓ can thiÖp vµ lµm thay ®æi ®−îc hÖ thèng ng÷ ph¸p ®·

®−îc x¸c lËp tr−íc ®ã.

V× thÕ, ®èi víi nh÷ng m«n ®Ö cña Chomsky, nh÷ng lo l¾ng r»ng c¸c hiÖn t−îng “phi chuÈn” trong ng«n ng÷ giíi trÎ hiÖn nay cã thÓ lµm háng tiÕng ViÖt, lµm tha hãa tiÕng ViÖt, lµ nh÷ng lo l¾ng th¸i qu¸, kh«ng cã c¬ së chÝnh ®¸ng. DÜ nhiªn, chóng ta vÉn cÇn cã chÝnh s¸ch gi¸o dôc ng«n ng÷ tèt, gióp giíi trÎ hiÓu

®−îc c¸i hay, c¸i ®Ñp cña tiÕng ViÖt, cña v¨n hãa ViÖt thÊm ®Ém trong tiÕng ViÖt truyÒn ®êi cña cha «ng. Cã ®iÒu, nÕu

®øng trªn quan ®iÓm cña ng÷ ph¸p t¹o sinh, chóng ta sÏ kh«ng bi quan, sî h·i vÒ kh¶ n¨ng tiÕng ViÖt bÞ tha hãa.

4. Thay lêi kÕt

Tãm l¹i, sù biÕn ®éng trong ng«n ng÷ giíi trÎ nªn ®−îc hiÓu nh− mét sù vËn ®éng tÊt yÕu trong néi t¹i ng«n ng÷.

Tuy nhiªn, viÖc chÊp nhËn hay nh©n réng nã ®Õn ®©u còng phô thuéc mét phÇn vµo ý thøc cña x· héi. Quy luËt chung lµ c¸i hay sÏ ®−îc phæ biÕn, ®−îc céng ®ång chÊp nhËn; c¸i dë sÏ bÞ ®µo th¶i, sö dông th−a dÇn råi mÊt ®i. Ng«n ng÷ sÏ tù cã c¬ chÕ sµng läc, ®iÒu tiÕt riªng cña nã.

Cho dï cã bi quan hay l¹c quan khi xem xÐt vÊn ®Ò tõ c¸c gãc ®é lý thuyÕt kh¸c nhau th× ®øng tr−íc sù biÕn ®éng hay hiÖn t−îng ng«n ng÷ “phi chuÈn”

cña giíi trÎ hiÖn nay, ®iÒu quan träng lµ cÇn duy tr× vµ ph¸t triÓn mét nÒn gi¸o dôc ng«n ng÷ tèt, ®Æc biÖt th«ng qua nhµ tr−êng vµ c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng, võa gi÷ g×n sù trong s¸ng, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho tiÕng ViÖt ph¸t triÓn.

(7)

Tuy nhiªn, gi¸o dôc ý thøc ng«n ng÷

ph¶i lu«n tÝnh ®Õn yÕu tè t©m lý løa tuæi, vµ ®iÒu nµy cÇn ®−îc ®Æc biÖt l−u ý khi x©y dùng bÊt cø mét quy ®Þnh, chÝnh s¸ch nµo can thiÖp ®Õn viÖc sö dông ng«n ng÷ cña giíi trÎ.

VÒ mÆt dù b¸o, cã thÓ tiªn l−îng r»ng mét sè c¸ch nãi hµi h−íc, thó vÞ, kh«ng ph¶n c¶m cña giíi trÎ hiÖn nay sÏ

®−îc x· héi chÊp nhËn, vµ cã thÓ ®i vµo hÖ thèng tiÕng ViÖt nh− nh÷ng thµnh ng÷, tôc ng÷ míi, nh÷ng khu«n mÉu diÔn ®¹t míi. Tuy nhiªn, phÇn lín çch nãi, çch viÕt cña thÕ hÖ @ sÏ dÇn dÇn trë nªn cò kÜ, hÕt tÝnh thêi th−îng. Theo logic nh− vËy, nh÷ng çch viÕt bÝ hiÓm, khã hiÓu sÏ dÇn dÇn bÞ ®µo th¶i, cßn nh÷ng çch nãi nh− “ch¸n nh− con gi¸n”, “buån nh− con chuån chuån”,v.v...

sÏ dÇn dÇn mÊt ®i tÝnh ®éc ®¸o vµ bÞ l·ng quªn. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ sÏ l¹i cã nh÷ng çch viÕt bÝ hiÓm, khã hiÓu kh¸c xuÊt hiÖn vµ thay thÕ çch viÕt hiÖn nay, sÏ cã nh÷ng lèi nãi, nh÷ng kÕt hîp l¹ kh¸c xuÊt hiÖn trong ng«n ng÷ giíi trÎ, bëi lÏ çi nguyªn do, çi ®éng lùc cho nh÷ng çch viÕt, lèi nãi nh− vËy - lµ t©m lý tho¶i m¸i, chuéng sù míi l¹, thÝch kh¼ng ®Þnh m×nh - vÉn tån t¹i víi giíi trÎ, víi nh÷ng biÕn th¸i kh¸c nhau, song hµnh cïng sù ph¸t triÓn cña x·

®èi diÖn t×nh tr¹ng nµy.

Riªng ®èi víi nh÷ng tõ ng÷ tiÕng Anh xuÊt hiÖn theo kiÓu chuyÓn m· hay trén m·, chóng t«i ®ång ý víi c¸c ý kiÕn cho r»ng nh÷ng tõ ®−îc sö dông víi tÇn sè cao cã thÓ trë thµnh tõ vay m−în (borrowings) vµ nhËp vµo hÖ thèng tõ vùng tiÕng ViÖt (NguyÔn V¨n Khang, 2010). B−íc tiÕp theo, chóng cã thÓ cã nh÷ng biÕn ®æi vÒ h×nh thøc hay néi

dung ®Ó tån t¹i nh− mét ®¬n vÞ tõ vùng bÒn v÷ng trong tiÕng ViÖt, ®iÒu mµ chóng ta ®· tõng thÊy trong lÞch sö ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt ®èi víi c¸c tõ vay m−în gèc H¸n, gèc Ph¸p

Tµi liÖu tham kh¶o

1. Coupland N. (2007), Style: Language Variation and Identity, Cambridge University Press.

2. Crystal David (2006), Language and the Internet, Cambridge University Press.

3. Biber D. and Conrad S. (2009), Register, Genre and Style.

Cambridge University Press.

4. Bullock B.E and Toribio A.J (eds) (2009), Linguistic Code-switching, Cambridge University Press.

5. Chomsky N. (1957), Syntactic Structures, The Hague, Mouton.

6. Chomsky N. (1965), Aspects of the Theory of Syntax, Cambridge, Mass., MIT Press.

7. Cook V.J and Newson M (2007), Chomsky’s Universal Grammar, Blackwell Publishing.

8. Halliday M.A.K. (1985), An introduction to Functional Grammar, Arnold, London.

9. Halliday vµ Hasan (1985), Language, context and text: Aspects of language in a social semiotic perspective, Deakin University Press/OUP, Geelong/Oxford

10. Lyons J. (2008), Chomsky, Fontana Press.

11. Martin J.R. and P. White (2005), The language of evaluation:

(8)

appraisal in English, Palgrave Macmillan Press.

12. Nguyen Thuy Nga (2013), Language Contact and English Borrowings in a Vietnamese Magazine for Teenagers, PhD thesis, The University of Queensland.

13. Bïi Kh¸nh ThÕ (2014), “Lý thuyÕt vÒ chuÈn ng«n ng÷ vµ vÊn ®Ò chuÈn chÝnh t¶ tiÕng ViÖt”, T¹p chÝ Ng«n ng÷, sè 7.

14. Hoµng V¨n Hµnh (2000), “Nh÷ng

®Þnh h−íng vµ b×nh diÖn cña c«ng cuéc gi÷ g×n sù trong s¸ng vµ chuÈn hãa tiÕng ViÖt”, T¹p chÝ Ng«n ng÷, sè 2.

15. NguyÔn V¨n Khang (2010), “Sù t¸c

®éng cña x· héi ®èi víi ng«n ng÷ vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi chÝnh

s¸ch ng«n ng÷ ë ViÖt Nam hiÖn nay”, T¹p chÝ Ng«n ng÷, sè 8 (255).

16. NguyÔn V¨n Toµn, “TiÕng ViÖt ®ang

bÞ… bôi b¸m”,

http://www.vietnamnet.vn/vn/chinh- tri/tuanvietnam/71742/tieng-viet- dang-bi----bui-bam-.html)

17. Ph¹m Dòng (2003), “Ng«n ng÷

Email”, T¹p chÝ Ng«n ng÷ & §êi sèng, sè 9.

18. Ph¹m V¨n T×nh (2011), “VÒ cuèn s¸ch “S¸t thñ ®Çu m−ng mñ”: Nªn

l¾ng nghe giíi trÎ”,

http://thethaovanhoa.vn/van-hoa- giai-tri/ve-cuon-sach-sat-thu-dau- mung-mu-nen-lang-nghe-gioi-tre- n20111026062453355.htm.

19. http://www.bacgiangonline.net/diend an/showthread.php?t=10709&page=1

(TiÕp theo trang 42)

Tµi liÖu tham kh¶o

1. C. M¸c vµ Ph. ¡nghen: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1995.

2. V. I. Lªnin: Toµn tËp, Nxb. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1980.

3. C. M¸c vµ Ph. ¡nghen: TuyÓn tËp, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1984.

5. C¸c n−íc trªn thÕ giíi, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1990.

6. GS.TS. Phan H÷u DËt (chñ biªn, 2001), MÊy vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc

ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.

8. Mai Thanh H¶i (2002), Tõ ®iÓn t«n gi¸o, Nxb. Tõ ®iÓn B¸ch khoa, Hµ Néi.

9. Gi¸o s−B. N. P«n«marÐp (chñ biªn, 1962), Tõ ®iÓn chÝnh trÞ, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi.

10. M. R«dentan vµ P. Iu®in (chñ biªn, 1976), Tõ ®iÓn triÕt häc, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi.

11. ViÖn sÜ A. M. RumiantxÐp (chñ biªn, 1986), Chñ nghÜa céng s¶n khoa häc.

Tõ ®iÓn, Nxb. TiÕn bé, Matxc¬va vµ Nxb. Sù thËt, Hµ Néi.