Tac dong cua dau tu" triFC tiep nu'O'c ngoai vao bat dong san va khai thac tai nguyen a Viet Nam va Lao
TS. LE QUOC HQI
Trong nhicng ndm gdn ddy, trong khi ddu tu true tiep nuac ngodi (FDI) vdo kinh doanh bdt dpng sdn a Viet Nam khdng ngieng gia tdng vd trd thdnh linh vuc duac cdc nhd ddu tic nudc ngodi quan tdm nhieu nhdt thi FDI vdo Ldo lgi chu yeu tap trung vdo cdc ngdnh khai thdc tdi nguyen (md vd thiiy dien). Ben cgnh nhicng tdc dpng tich cicc, FDI vdo bdt dpng sdn a Viet Nam vd vdo khai thdc tdi nguyen a Ldo dd gdy ra nhieu dnh hudng tieu cue den nen kinh te a hai nudc. Bdi viet ndy se so sdnh vd ddnh gid nhicng tdc dpng tieu cue tie FDI vdo khai thdc tdi nguyen vd bdt dpng sdn den dn dinh kinh te vimd vd tdng trudng ddi hgn d Viet Nam vd Ldo.
1. Mddau
Dau tu true tiep nudc ngoai (FDI) la mdt ngudn vdn quan trgng cho tang trudng va phat trign kinh te cua cac nudc dang phat trign. Tuy nhign, ly thuyet va thuc tien d nhigu nudc da cho thay khdng phai mgi ludng vdn FDI dgu la tich cue. Gia tang FDI vao cac nganh khai thac tai nguygn,va nhflng nganh cd tinh chat dau ca cao nhu bdt dpng san cd thg dan den "can bfnh Ha Lan"'..
* Trudng Dai hpc Kinh tl qu6c dan
' can bfnh Hd Lan la hifn tugng ma su gia tang ciia luong vdn diu tu nudc ngoai dan din mdt su thay ddi vl CO cdu kinh tl, iam tdng ty gid thuc va nhttng hifn tugng ndy s5 tac d^ng tifu cue den tang trudng dai han va dn dinh kinh tl vT md.
Sir thay ddi ca cau kinh tl bat ngudn tu tinh trang mdt ludng vdn va lao dpng ldn se dugc chuygn sang ITnh vuc khai thac tai nguygn va bat dpng san dan tdi sir tri trf d cac nganh san xuSt va cd gia tri thuong mai nhu cdng nghifp chg bign va ndng nghifp. Tuy nhign, cac nganh san xuat, chg tao va cd gia tri thuang mai lai la nhiing nganh cd Igi thg quy md, cd nang suat lao ddng cao ban va quyet dinh dgn tang trudng dai ban. Do vay, su gia tang cua FDI vao nhftng nganh khai thac tai nguyen va bat ddng san se dan tdi mpt ca cau kinh tg kem nang dpng, kem hifu qua va phai tra gia cho tang trudng dai ban.
Hon nfta, nd cflng se lam gia tang thdt nghifp nhu thuc tl da dien ra d Ha Lan, Anh va nhilu nudc khac trudc day.
NhOng vin di KINH T i VA CHJNH TRj THi Gidl S6 5(181) 2011- 51
Tae dpng eua diu tu trye tilp nude ngoai vao bit dpng san... Le Qudc Hoi Bigu hifn khac cua "can bfnh Ha Lan" la sir
gia tang ty gia hdi doai thuc. Sir gia tang ty gia hdi doai thuc bat ngudn tu tac dpng chi tigu. Sir bung nd cua nganh khai thac tai nguygn lam gia tang thu nhap trong nudc va keo theo sy gia tang tdng cau cung nhu nhap khau. Sir gia tang tdng cau se lam cho gia (:a va san lupng gia tang d cac nganh phi thuang mai, nhung lai giam siit d cac nganh thuang inai do gia cua cac nganh nay dugc dn dinh d thi trudng thi gidi. Do vay, gia ca tuang ddi cua hang phi thuang mai so vdi hang thuang mai tang Ign va lam tang ty gia hdi doai thuc. Svr gia tang ty gia hdi doai thuc lam gia tang nhap khdu va giam siic canh tranh ciia nen kinh tl. Ben canh vifc tac dpng din ty gia hdi doai thuc, gia tang FDI vao khai thac tai nguygn va bdt dpng san trong dilu kifn quan ly vT md kem se dan den su bimg nl va ddu ca trgn thi trudng bdt dpng san, bdt dn chi tigu ngan sach, anh hudng tieu cue din can can thanh toan, gia tang lam phat va ng... Nhu vay, nd cung tac ddng tieu cue din on dinh kinh tl vT md. Thuc te cho thdy, trong nhftng nam 1970, vdi sur bimg nd gia nguygn lifu, nhilu nudc giau tai nguygn da su dung uu thi tai nguyen nhu la thg chdp dg vay dau tu vao cac du an va chi tigu cdng. Nhung din nhung nam 1980, khi gia nguygn lifu giam manh, nhung nudc nay da doi mat vdi cac cupc khiing hoang can can thanh toan va ng nudc ngoai. Trong cupc khiing hoang tai chinh chau A nam 1997, su bung nd trgn thi trudng bdt dpng san da keo theo mdt lugng Idn FDI vao cac nudc nay, nhung khi thi trudng bdt ddng san "xi hai" da dua cac nudc nay rai vao khung hoang.
Tu khi thuc hifn Luat Ddu tu nudc ngoai vao nam 1987 d Vift Nam va vao nam 1988 d Lao, FDI da cd su gia tang nhanh va ddng gdp quan trgng vao tang trudng va phat triln kinh tl d hai nudc. Tuy nhign tu nam 2005 din nay, ca
cau FDI vao hai nudc da cd nhiing diem dang chu y. Trong Idii FDI vao Vift Nam tap trung nhieu vao bat dpng san, thi FDI vao Lao lai chii ygu d nganh khai thac tai nguygn. Du FDI tap trung d hai ITnh vuc khac nhau, nhung nlu khdng cd giai phap quan ly va digu tiet tot diu cd thg dan tdi "can bfnh Ha Lan" Thuc tl FDI vao hai ITnh vuc nay da cd nhung tac -dpng tigu cue den dn dinh kinh te vT md va tang trudng dai ban d Vift Nam va Lao trong thdi gian qua va ngay tu bay gid ddi hdi chinh phu hai nudc phai cd nhflng giai phap chinh sach de ngan chan xay ra "can benh Ha Lan"
2. Thyc trang FDI vao bat dong san d Viet Nam va vao khai thac tai nguyen d Lao
Ci Lao, dg thu blit FDI, Luat Ddu tu nudc ngoai lan dau tien dugc ban hanh nam 1988, sau dd dugc sua ddi vao cac nam 1994, 2004 va 2010. Nam 2004, Chinh phu Lao da dua ra chign lugc tang trudng va giam ngheo vdi muc tigu din nam 2020 dua Lao thoat khdi nhom nhftng nudc kem phat triln. Trong chiln lugc nay, ciing vdi khuyin khich va phat triln cac thanh phan kinh tl, thu hiit FDI dugc coi la ITnh vuc dugc uu tien. Thuc hien chiln lugc dd, FDI vao Lao da cd sir gia tang lign tuc. Tuy nhign, tu nam 2004, FDI vao Lao cd sir gia tang manh trong cac nganh khai thac tai nguyen nhu mo va thuy difn (xem Hinh I). Nam 2007, Lao thu hiit dugc 831 trifu USD thi FDI vao khai thac mo va thuy difn la tren 700 trifu USD. Din nam 2008, FDI tang len 966 trifu USD thi con s6 cua ITnh vuc khai thac md va thiiy difn dat ban 800 trieu USD. Nam 2009, mac du FDI vao Lao giam xudng cdn 746 trifu USD, nhung FDI vao ITnh vuc khai thac md va thuy difn vin dat trfn 600 trieu USD. Tinh chung trong thdi ky 2004 dgn nay, FDI vao ITnh vuc khai thac md va thuy difn d Lao thudng dat trgn 80%) tdng vdn FDI.
52 -NhOng vin di KINH T i VA CHINH TRj THi Gidl S6 5(181) 2011
Le Qudc Hoi Tac dpng ciia diu tu trye tilp nude ngoai vao bit dong san.
Tinh 1:
1200
1000
800
600
400
200
0
FDI vao Lao trong giai doan 2004 - 2009
'"
^
BB
2004
.
\ 200£
--
5
• -
. . _.
MMM
& a
-P^^B
_ _ B^ Bl LTnh vyc khac
n Khai thac mo va thuy dien
- -
2006 2007 2008 2009
Ngudn: World Bank (2010).
Trong ITnh virc khai thac md va thiiy difn, da cd nhigu du an FDI vdi sd vdn dau tu ldn. Du an khai thac md Sepon (vang va ddng) vdi Uc la du an FDI ldn nhat, hifn da dau tu ban 400 trifu USD. Du an Phu Bia cflng la du an khai thac md ldn khac vdi Cdng ty Pan cua Uc hifn da dau tu 300 trifu USD. Ddi vdi ITnh vuc thuy difn. Nam Theun la mpt trong nhftng du an thuy difn ldn vdi Phap cd tdng vdn dau tu khoang 1,03 ty USD (chilm 35% GDP nam 2005). Tilp dd phai kg dgn du an Nam Ngum vdi tdng vdn dau tu 800 trifu USD va du an Xe Kaman lien doanh vdi Vift Nam cd tdng sd vdn khoang 360 trifu USD.
Sir gia tang manh FDI vao khai thac md va thuy difn d Lao xudt phat tu cho Lao la nudc giau tai nguygn md nhung phan Idn chua dugc khai thac. Theo Bp Tai nguyen Lao, Lao cd khoang 572 md tai nguygn bao gdm vang, dong, kem va chi. Trft lugng vang udc tinh khoang tu 500 din 600 tdn, ddng khoang 8 din 10 trifu
tan, kem khoang 2 dgn 3 trifu tan. Bgn canh dd, Lao cung la nudc dugc xem la giau tigm nang ve thuy difn vdi cdng suat khoang 26.000 MW (khdng tinh thUgng ngudn sdng Mg Cdng) nhung mdi 9% cdng suat du gc su dung vao nam 2004.
Ddi vdi Vift Nam, trong nhiing nam tu 2006 den nay, FDI vao kinh doanh bat dpng san khdng ngimg gia tang va trd thanh ITnh vuc dugc cac nha dau tu nudc ngoai quan tam dau tu nhigu nhat. Nam 2006, FDI vao bat ddng san mdi chi chiem khoang 15,2% tdng vdn dang ky, thi din nam 2007 da tang Ign 28,6%, nam 2008 la 36,8%, nam 2009 la 35,5% va din nam 2010 con sd nay la 36,8%. Neu tinh ca sd vdn dau tu vao cac ITnh vuc lign quan dgn bat ddng san nhu xay dung, nha hang, khach san thi ty If nay cdn cao ban nhigu. Nhu vay, ITnh vuc kinh doanh bat dpng san trd thanh nhan td quan trgng nhat gdp phan tang nhanh FDI vao Vift Nam trong giai doan 2006-2010.
NhOng vin di KINH T i vA CHINH TR! THi Gidl So 5(181) 2011- 53
Tae dpng cua diu tu trye tilp nude ngoai vao bit dpng san... Le Qudc Hoi
Hinh 2: Cff can FDI vao Viet Nam giai doan 2004 - 2009
120
100
80
60
40
20
r
m Bat ddng sanD LTnh vyc khdc
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Ngudn: Tinh todn tic sd lieu ciia Tdng cue ThSng ke.
Nhung du an ldn ddu tu vao bdt dpng san bao gdm: Du an tda nha van phdng va chung cu cao cdp Keangnam tai Ha Npi vdi sd vdn 1 ty USD; Du an phat triln thanh phd mdi cua Brunei tai Phii Ygn vdi sd vdn ddu tu 4,3 ty USD; Du an td hgp chung cu va trudng dai hgc ciia Cdng ty Berjaya cua Malaysia d thanh pho Hd Chi Minh vdi tdng von 3,5 ty USD; Du an
hang, bao hiem... Do vay, van phdng cho thue, can hp cao cap cho thug ludn "sdt" ca vg gia lln nhu cau. Thic ba. tiem nang cua thi trudng bdt dpng san d Vift Nam la sire hiit vdi ddng dau tu FDI. Bgn canh dd, kinh te tang trudng cao, moi trudng ddu tu dugc cai thifn, chinh tri In dinh trong thai gian qua cang dem lai tigm nang ldn cho dau tu vao bat dpng san. Ngoai ra, vdi vifc Khu Du lich sinh thai bai bign Rdng tai Quang xay dung va phat trien cac khu cdng nghifp va Nam vdi sd vdn 4,15 ty USD; Du an cua cdng ty khu chl xudt, Chinh phu cflng da khuyin khich trach nhifm buii han thanh phd mdi Nhan Trach
Berjaya tai Ddng Nai vdi sd vdn 2 ty USD.
Svr gia tang ciia FDI vao bdt ddng san d Vift Nam bdt ngudn tu nhilu nguyen nhan. Thie nhdt, chinh sach phan cdp FDI cho cac dia phuong cimg vdi tinh trang thilu von da dan tdi hien tugng chdp nhan thu hiit FDI bdng mgi gia, trong do cd FDI vao bdt dpng san ma khdng cd sy phan tich vl chi phi va lgi ich dai ban. Thie
FDI vao cac du an xay dung ca sd ha tang bao gdm toa nha van phdng, chung cu d cac khu cdng nghifp nay.
3. Tac dpng cua FDI vao bat dpng san va khai thac tai nguyen den kinh te Viet Nam va Lao
3.1. Tdc ddng cua FDI din bdt dn kinh ti vimd Lugng vdn FDI ldn vao bdt dpng san va khai hai, do tinh trang mat can ddi gifta cung va cdu thac tai nguyen da cd nhflng tac dpng tigu circ vl van phdng va chung cu va tdc dp do thi boa
nhanh da khuyin khich FDI gia tang manh vao bdt dpng san. Thvrc tl dang dien ra xu hudng nang cap tru sd, van phdng Ign mirc hifn dai ciia cdng ty trong va ngoai nudc, nhdt la nganh ngan
den kinh te vT md cua Vift Nam va Lao. Thirc tg, nd da cd tac dpng tigu cvrc din lam gia tang ty gia thvrc va Iam meo md nhilu chi tieu kinh te vT md khac nhu lam phat, can cap thuang mai, thu chi ngan sach...
54 -NhOng vin di KINH T i VA CHINH TRI T H i Gidl So 5(181) 2011
L e Q i Hi
1201 o 115- 0 ''
11 110- 0 O Iflh •
? mn
nua
(9 ^ . ' - 5
c 90- Ul
ii! 85- 80
Idc Hpi Tae ddng nh 3: Ty gia hoi doai thyc cua Viet Nam
.<?,i^ .'J^.ii^ » ^ / ,i?,J? i ^ / P'',<^ ^J> J5\ji^ 0\0*
»
!
1
i
1 1
1 1 1
eua d i u tu trye t i l p nude ngoai vao b i t dpng san...
Hinh 4: T y gia hoi doai thyc ciia Lao
140
120 p\
100 ^/StK^fi i jTS^ v * " ^ :
\r^ 11/ H*'^^'^
80 f^ * ^ ! l 60
40 20
0 - ..
o ^ f N ^ L n i ^ c o c n o c M m ' N r v D r ^ o o O ^ C T l d O I C T l C T l O ^ C T l O O O O O O O c n c r i C T > a i C T ) c j » o ^ o ^ o o o o o o o
Ngudn: Kenichi Ohno vd Le Quoc Hpi (2008). Ngudn: Brahmbhatt vd Vostroknutvova (2011).
Svr gia tang dpt ngpt ciia FDI vao khai thac md d Lao va vao bat dpng san d Vift Nam da dan dgn gia tang ty gia thyc - mpt ddu hifu ciia
"can bfnh Ha Lan" Hinh 3 va 4 cho thdy ty gia thuc (REER) ciia Vift Nam va Lao diu da bdt dau tang tu nam 2004 - cung thdi diem vdi sur gia tang manh FDI vao khai thac md d Lao va vao bat dpng san d Vift Nam. O Lao, REER da tang 50% trong thdi ky 2001 va 2009, trong dd han mpt nua xuat phat tu nam 2004. CJ Viet Nam, REER cung da tang ban 40%) tu nam 2006. Nhu vay, cd mdi quan hf chat che gifta FDI va su tang gia REER d Vift Nam va Lao.
Su tang gia cua REER da ban chg xuat khau va Iam gia tang nhap khau, kgt qua la tham hvit thuang mai gia tang d Vift Nam va Lao. Vdi tinh trang khu vuc va thi trudng tai chinh cdn kgm phat trign d Vift Nam va Lao, dieu nay cflng lam cho ngn kinh tg bj tdn thuang ldn hon vdi su bign dpng cua ty gia hdi doai.
Bgn canh biln dpng ty gia, do nin kinh tl phu thupc ldn vao cac nganh khai thac md nhu vang, ddng, kem va nhflng nguyen lifu khac, su
bien ddng vg gia ciia nhftng nguygn vat lifu nay cflng keo tbeo su bign dpng kinh te d Lao. Digu nay dugc the hifn rd net d su bign ddng trong xuat khau va ngudn thu ngan sach tu khai thac md d Lao. Trong cac nam 2007 va 2008, can can vang lai cua Lao tham hvit ldn do sur biln ddng ve gia nguygn vat lifu trgn the gidi lam cho can can thuang mai cua Lao gia tang. Bgn canh dd, dg trien khai cac du an dau tu vao khai thac md va thiiy difn, Lao phai nhap khau ldn mpt lugng thigt bi va may mdc tu ben ngoai.
Digu nay cung gdp phan lam gia tang tham hut thuang mai va can can thanh toan vang lai. Tu nam 2007 dgn 2009, Lao tham hvit thuang mai khoang tu 800 trifu din 1 ty USD, trong khi tham hvit can can thanh toan vang Iai da dat trgn 10%) GDP Mpt digu dang lo ngai nfta ddi vdi Lao la ty If ng trgn GDP trong nhflng nam gdn day da vugt qua 90%). Dilu nay cung canh bao kha nang duy tri tang trudng dai ban cflng nhu kha nang dam bao tra ng bgn vftng khi ma ngudn thu ngan sach dua chii ylu vao cac nganh khai thac tai nguyen.
NhOng vin di KINH T i VA CHJNH TR! THi Gidl S6 5(181) 2011- 55
Tae dpng eua diu tu tryc tilp nude ngoai vao bit dpng san.. Le Qudc Hoi Bdng 1: Cac chi so kinh te vT mo cua Lao giai doan 2002 - 2008
Tang trudng GDP (%) Lam phat (%)
Tham hut ngan sach (% GDP) Ng (% GDP)
Can can thanh toan (% GDP) Can can vang lai (% GDP)
2002 5,9 10,6 -5,7 70,2 3,4 0,2
2003 5,8 15,5 -8,2 65,0 0,9 -2,0
2004 6,9 10,5 -6,5 78,4 0,5 -7,6
2005 7,3 7,2 -8,3 78,2 0,4 -6,8
2006 8,4 6,8 -2,9 97,1 2,8 -10,3
2007 7,5 4,5 -2,0 104,5
4,8 -15,3
2008 7,2 7,6 -3,4 97,6 1,9 -15,8 Ngudn: IMF vd Ngdn hdng Nhd nudc Ldo.
Su gia tang manh ciia FDI vao bat dpng san d Vift Nam va vao khai thac md d Lao trong khi kha nang digu tigt va hdp thvi kem da gdp phan lam cho nen kinh tg phat triln ndng d mpt vai thdi digm. Bieu bifn ciia nd la su gia tang tin dvmg, gia dat dai va nha cua tang va gia tang lam phat d ca hai nudc. Han nfta, ddng vdn FDI vao nhigu cflng gay ra siic ep giam gia ddng npi tf dg ddi phd vdi tinh trang dd la hoa gia tang trong ngn kinh tl.
Khi ddng vdn FDI chay vao nhieu ma kha nang digu tiet kem da Iam cho lam phat gia tang manh d Vift Nam. Cimg vdi lugng FDI vao ldn trong hai nam 2007 va 2008 thi Iam phat cung vugt qua miic hai con sd (xem Bdng 2). Da phan cac doanh nghiep FDI dau tu vao bat ddng san deu nhap nguyen lifu thigt bi va nguygn lifu bgn ngoai dg xay dung. Dieu nay da gia tang svr tham hut can can thuong mai vi nhu cau nhap khau nguygn vat lifu cho xay dvmg rdt ldn.
Bdng 2: Cac chi so kinh tl vT mo cua Viet Nam giai doan 2002 - 2008
Tang trudng GDP (%) Lam phat (%)
Tham hut ngan sach (% GDP)
Can can thuang mai (% GDP)
2002 7,1 4,0
-8,7
2003 7,3 3,0
-12,8
2004 7,8 9,5
-12,1
2005 8,4 8,4 -4,9
-8,1
2006 8,2 6,6 -5,0
-8,3
2007 8,5 12,6 -5,0
-19,9
2008 6,23
19,8 -6,9
-19,8
Ngudn: IMF vd Tdng cue ThSng ke Viet Nam.
56 -NhOng vin di KINH T i VA CHJNH TRI T H i Gidl S6 5(181) 2011
Le Qudc Hdi Tac dpng eua diu tu trye tilp nude ngoai vao bit dpng san...
Mpt dilu dang quan tam la cac nha ddu tu nudc ngoai khdng cung cdp tai chinh du cho cac du an bdt dpng san nen keo tbeo vifc ngan hang da cung cap tin dung cho cac du an nay.
Theo Ngan hang Nha nudc Vift Nam, nam 2008, vdn tin dung cua cac ngan hang thuang mai danh cho cac du an bat ddng san Ign tdi 135.000 ty ddng tuang duang 10,8%) tdng du ng tin dung cua toan hf thdng. Din nam 2009, con so dd da tang len 184.000 ty ddng, chilm 18,7%) tdng du ng. Vdi ty If tin dung cao nhu vay, nguy ca rui ro la rat ldn khdng chi vdi cac ngan hang thuang mai ma ca vdi cac dut an bat ddng san. Bgn canh dd, sur bung nd ciia FDI vao kinh doanh bat dpng san cflng keo nhigu tap doan nha nudc tham gia. Chang han
nhu Tap doan Cdng nghifp tau thuy (Vinashin), Tap doan Difn luc (EVN), Tap doan Cao su (VRG), Tap doan Dft may (Vinatex)... cd nhilu du an kinh doanh bat dpng san.
3.2. Tdc dpng cua FDI den ndng sudt vd cdu true kinh te
FDI vao khai thac tai nguygn md va thuy difn d Lao da lam thay doi ca cdu tang trudng theo nganh kinh tg ciia Lao trong thdi gian qua.
Nganh san xudt, pdng nghifp chl bien va nganh dich vvi tang trudng cham lai, trong khi nganh khai thac va thiiy dien tang trudng cao. Dac bift la cd quan hf ngugc chigu gifta tang trudng cua nganh cdng nghifp che bien va nganh khai thac md va thiiy difn (xem Hinh 5).
Hinh 5: Toe dp tang trudng cac nganh kinh te ciia Lao
18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
1990-93 1994-97 1998-2001
N6ng nghidp San xuat va che biin
2002-2005
Khai thac tai nguydn
2006-2009
Dich vg
Ngudn: Brahmbhatt vd Vostroknutvova (2011).
Trong thdi ky bung nd FDI vao khai thac md, khdng cd su gia tang nang sudt lao dpng d Lao. Dilu dang chii y la cac nganh xudt khdu d Lao la nhflng nganh su diing nhilu vdn ban so vdi cdc nganh khdng tham gia xudt khdu, nhung nang sudt von lai thdp ban. Hon nfta chi phi lao
dpng cua cac nganh xuat khau cflng cao hon cac nganh khdng xuat khau. Ty If tign luong trgn gia tri gia tang bua mpt lao dpng cua nganh xuat khau la 0,6 trong khi dd ciia nganh khdng xuat khau la 0,3 (Brahmbhatt va Vostroknutvova, 2011). Do vay, cac nganh xuat khau che biln NhOng vin di KINH T i VA C H I N H TRj THi Gidl So 5(181) 2011- 57
Tac dpng eua diu tu trye tilp nudc ngoai vao bit dpng san... Le Quoc Hoi ciia Lao cung cd lgi nhuan thap ban so vdi cac
nganh khdng xuat khau. Bgn canh dd, ca cau xuat khau cua Lao trong thdi gian qua cung khdng cd sy chuyin dich theo hudng da dang hda, chu ygu van tap trung d cac san pham tai nguygn vdi gia tri gia tang thdp. Dilu nay cho thay su bung nd ddu tu vao khai thac tai nguyen a Lao da dua den mpt ca cau kem hifu qua vdi sue canh tranh thdp bon.
O Viet Nam, su gia tang ciia lam phat va ty gia hdi doai thuc bat ngudn tu su gia tang nhanh ddng vdn FDI bat dpng san da lam cho chi phi san xuat cac mat hang phuc vvi cho xudt khdu tang len. Kit qua la, nhilu doanh nghifp FDI trong nganh xudt khau va chl biln thu hep san xuat hoac ddng cira. Dieu nay cung cho thay su thay ddi ca cdu FDI d Vift Nam theo hudng kem ben vftng. Ci khia canh khac, trong qua trinh phan cap rat manh, dia phuang cd quyin quylt dinh trong cdp phep FDI nhung vifc quy hoach tong thi lai khdng do dia phuang thuc hifn lam cho vdn dl quy hoach cang trd Ign phuc tap ban. Thuc tl da xay ra vifc thay ddi quy hoach khdng theo mdt quy hoach dai ban, cd tdm nhin. CJ nhilu dia phuang, mdt lugng ldn ddt ndng nghifp da dugc danh cho cac du an bdt dpng san va san golf, kit qua la khdng phat huy hifu qua kinh tg d cac dia phuang nay.
Trong khi Vift Nam dat mvic tigu phai thu blit dugc nhftng doanh nghifp FDI cd cdng nghf cao, quan ly hien dai hoac tao ra nhilu vifc lam, nhung biic tranh vl FDI lai khdng dat muc tigu dd. Theo Bao cao nang luc canh tranh cdp tinh nam 2010, 67% doanh nghifp FDI boat dpng d Vift Nam la thupc nganh san xudt cd gia . tri gia tang thdp. Tinh trung binh tren ca nudc,
chi khoang 5%o nha ddu tu tham gia vao san xuat cdng nghf hifn dai nhu nganh cdng nghf thdng tin va truyin thdng, khoang 5% khac tham gia cac dich vu khoa hgc, ky thuat, 3,5%)
tham gia nganh bao hiem, tai chinh cd ky nang quan ly hifn dai, lao dpng trinh dp cao. Trong khi dd ITnh vuc bat dpng san lai thu hiit tren 30%) FDI. Bgn canh dd, dac dilm ndi bat nhdt cua FDI dugc bao cao md ta la "quy md tuong ddi nhd, chu yeu lam phvi cho cac cdng ty da quoc gia d nudc ngoai, dinh hudng chinh la xudt khau, Igi nhuan thap'' Cac boat dpng san xudt cua khdi doanh nghifp FDI ndm d khau thap nhat trong chuoi gia tri tao ra san pham, chi la gia cdng, lap rap... Ddi vdi FDI vao bat dpng san thi khdng tao ra nhigu viec lam va khdng cd chuygn giao cdng nghf cao. Vi thg, hifu ling lan tda cho nen kinh tg trong nudc tir khu vyc FDI bat dpng san la rat thap.
3.3. Tde dpng cda FDI den bdt binh ddng Hf sd Gini, chi sd bat binh dang cua Vift Nam va Lao dgu tang trong thdi ky 2002 din 2008. Su gia tang bat binh dang d Vift Nam xuat phat tu nhigu nguyen nhan nhung nguygn nhan chinh gay ra bat binh ddng dd la bdt binh ddng vg tai san lign quan din thi trudng bdt dpng san d thanh thi da tao ra khoang each giau, ngheo cao. FDI vao bat dpng san da tao ra nhflng con "sdt" bdt ddng san d thanh pho va cu dan thanh thi lau nam da sd bflu ddt dai va nha cua nhu d Ha Npi va thanh phd Hd Chi Minh la nhftng ngudi hudng lgi. Khdng chi cac doanh nghifp FDI ddu tu vao bdt dpng san ma ca nhftng ngudi dan va doanh nghifp Vift Nam cd thg kilm ldi ldn mpt each nhanh chdng nhd mua ban bdt dpng san. Trong khi dd, nhiing lao dpng binh thudng, nhftng ngudi thug nha va nhftng ngudi hifn dang di cu ra thanh thi khdng thi tham gia vao thi trudng bat ipng san, trong khi luang bi mdt gia vi lam phat. Nhu vay, ddu ca bdt dpng san la dpng luc chinh tao ra sue mua d Vift Nam chii khdng phai la lgi ich cua doanh nghifp hay thu nhap cua ngudi lao dpng.
58 -NhOng vin di KINH T i VA CHINH TRj THi Gidl S6 5(181) 2011
Le Qudc Hoi Tae dpng eiia diu tu trye tilp nude ngoai vao bit dong san...
Bdng 3: He sd Gini ve thu nhap cua Viet Nam va Lao
Vift Nam
|Lao
1993 0,34
0,3
1998 0,39 0,34
2002 0,42 0,33
2008
0,43.
0,35 Ngudn: Le Qudc Hpi (2011); Brahmbhatt vd Vostroknutvova (2011).
Su gia tang bat binh dang d Lao phan ldn lai xudt phat tu ngudn thu tu khai thac md. Thie nhdt, nhftng nganh khai thac md va thiiy dien da tao vifc lam va ca hdi kinh tg cho nhftng ngudi sdng d cac khu md trong khi cac khu vuc khdng cd tai nguygn vifc lam va thu nhap khdng dugc cai thifn nhigu. Tham chi ngay trong cac viing dugc hudng lgi tu khai thac md, nhieu ngudi va nhilu hd gia dinh dugc hudng lgi nhigu ban do hg dugc hudng nhigu uu dai ban hoac cd trinh dp ky nang tdt ban. Thuc tg d Lao cho thay, vifc sd bun nhftng hang hda ddt tiln nhu xe hai da tang gdp ddi trong thdi gian tu nam 2003 den 2008 va nhflng ngudi song d Thii do Vigng Chan thi cao gdp 5 lan so vdi nhftng tinh ngheo (World Bank, 2010). Thii hai, vifc chi tieu cua Chinh phii Lao cd thign hudng uu tign nhiing khu vuc thanh thi so vdi ndng thdn va khi su gia tang ngudn thu ciia Chinh phii tu khai thac md lam gia tang bdt binb ddng gifta hai khu vuc nay khdng chi la tbu nhap ma cac ca hpi tilp can vdi cac dich vu cdng.
4. Ket luan va khuyen nghj
Mac dil thu blit mpt lugn.g ldn FDI la bdng chung vl su hdp dan eua mpt nin kinh te md, nhung dilu dd khdng nhdt thilt rdng FDI se mang lai su dn dinh va tang trudng dai ban cho mpt nin kinh tl. Tuy FDI vao Vift Nam va Lao
tap trung d hai ITnh vuc khac nhau, bat dpng san d Vift Nam va khai thac tai nguygn d Lao, nhung ca hai diu cd nhung dac diem chung la tac dpng tieu cue dgn dn dinh kinh tg vT md va tang trudng dai ban. Nhiing tac dpng nay d muc.
dp nao dd cung cho thdy nhung bieu hien ciia
"can benh Ha Lan" a Lao va Vift Nam. Tuy chua thi khdng dinh chdc chan rdng "can bfnh Ha Lan" se xay ra d Vift Nam va Lao, nhung ddi hdi chinh phu hai nudc phai cd nhftng giai phap chinh sach cho van dg nay.
Trudc het. vifc thigu cac thdng tin vg kinh tg vT md va hifu qua dau tu, da lam giam kha nang tinh toan nhiing tac dpng tigu cue tu FDI vao bat ddng san d Vift Nam va khai thac tai nguygn d Lao. Do vay, cac ca quan thdng kg d hai nudc can thu thap va cung cap sd lifu thdng kg vl kinh tl vT md va dau tu day du va tin cSy de phuc vu cho vifc hoach dinh chinh sach nham giam thigu nhftng tac ddng tigu cue tu FDI vao cac ITnh vuc nay. Thie hai, Chinh phu Viet Nam va Lao can cd su giam sat chat che trong viec cap giay phep va thuc hifn cac du an FDI bdt dpng san va khai thac tai nguyen.
Ngoai ra ddi vdi Vift Nam, Chinh phu can that chat va kiem soat tin dung-cho vay bat dpng san va cham dut vifc cho phep cac doanh nghifp nha nudc va cac tap doan dau tu da dang hda kinh doanh vao bat dpng san. Thu ba, ca Vift
NhOng vin di KINH Ti VA CHINH TR! THi Gidl S6 5(181) 2011- 59
Tae dpng eiia diu tu trye tilp nude ngoai vao bit dpng san... Le QuPc Hpl Nam va Lao can tigp tuc cai each the che va
nang cao nang luc quan ly vT md. Ddi vdi Lao la tang cudng nang luc quan ly tai nguyen va cai each thi chl. Ddi vdi Vift Nam la tang cudng nang Iuc dilu hanh va du bao kinh tl vT md. Thic tu, cac chinh sach khuyin khich phat triln cdng nghifp va ndng nghifp d Vift Nam va Lao phai dugc cai thifn nhdm tang cudng nang luc canh tranh ciia hai nganh nay cung nhu cua cac doanh nghifp trong hai nganh nay.
Cuoi ciing, cdn chuyin dieh ea edu ddu tu hudng tdi duy tri tang trudng dai ban va cd hifu qua. De thue hifn dieu nay, ca hai nudc cdn:
nang cao chdt lugng ngudn nhan luc dk mgi ngudi dan dgu cd thg hudng lgi tu tang trudng nhd cd ky nang cao hon va cdng vifc tdt hon;
tap trung xay dung ca sd vat chat ky thuat tao tien dg cho tang trudng ben viing; tang cudng dau tu cho khoa hgc cdng nghf de nang cao siic canh tranh va hieu qua cua nen kinh tl*
Tai lieu tham khao:
1. Brahmbhatt va Vostroknutvova (2011): Natural resource Management for Sustainable Development. Lao PDR Development Report 2010,
2. Kenichi Ohno va Le Qudc Hpi (2008): Lgm phdt vd biing nS von a Viet Nam Nhin nhdn tic bdi hoc cita khiing hodng tiin te chdu A, Tap chi Kinh tl va Phat triln, sd 128.
3. Kyophilavong, P (2011): Cope with Capital Flows: Policy Option for Laos, The Policy Forum on Macroeconomic Ploicy Strategy for Cambodia, Laos, Thailand and Vietnam.
4. Lg Qudc Hpi (2011): Thdch thiec vd gidi phdp cho bdt binh ddng thu nhdp a Viet Nam, Tap chi Quan Iy kinh tl, sd 37 thang 1.
5. Thdi bao kinh tl Vift Nam (2011): Bdn khodn tin dung bdt dong sdn., so 98 ngay 25/4.
6. Worid Bank (2010): Lao PDR Recent Economic Development. Mid year update, May.
-NhOng vin di KINH T i VA CHJNH TR! T H i Gidl S6 5(181) 2011
