TẠP CHÍ VIỆT NAM
HỘINHẬPXÂY DUNG ĐÔ THỊ THÔNG MINH ở VIỆT NAM NHU CẦU TẦt YẾU TRƯỚC BÔÌ CẢNH cuộc CMCN 4.0
TrươngThế Nguyễn-Đinh Hoài Phúc Trường Chinh trị tỉnh Sóc Trăng
Hiện nay, các đô thịđangđứngtrướckhả năng đưaramộtlựa chọnlà vân duy trì cách thức vận hànhtheo phươngthức truyền thốngnhưngổn định hoặcphảidồn sức đểthay đôinhăm thích ứng với môi trường, điêu kiện và hoàn cảnh mớinhưng đi kèm với đó có thể là nhữngrủi ro sẽ xuất hiện. Có thểkhẳng địnhrằng, theo nguyênlýcủasự phát triên, cácđôthị không thê duy trì một cách cứng nhăc phương thức quản lý, vận hành như trước đây nữa. Bởi điêu đósẽ làm giatăng các sức ép trong việcquảnlý đô thị. Vì thê, ưu tiên đôi mớisáng tạo, thay đôi nhanh chóng hơn nữacách thức tô chứcvà vận hành là điêu mà các đôthịluôn phảiquan tâm, chủ trọng. Đó là mộttrongnhữngtiên đề cơ bản dẫn đến sự hình thành vàpháttriển của cácđô thịthông minh.
Mặc dù thuật ngữ “đôthị thông minh ”hay “thành phốthôngminh ” được sử dụngkhá phổbiến trên các phưcmg tiện thông tinđại chúng. Tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều cách
hiêu khácnhau vê thuật ngữ này.
T
hànhhiểuchứcnhưnăng phô thôngmộtnghiên cứu khoathành minhphố cónhấn thêhọc được mạnh và đổi mới kiến thức/công nghệ, với khả năng sáng tạo được coi như là nguồn lực chủyếu. Để đạtđược mục đích này, hệthốngIT phục vụ mọi lĩnh vực hoạt động của thành phố phải có bước chuyển vượt bậc về chất, với các dịch vụ web toàn cầu được đặt ở vị trí trungtâmm.
Còn theo Hướng dẫn của Bộ Thông tin và Truyền thông tại Công văn sổ: 58/
BTTTT-KHCN, ngay '11/01/2018, về các nguyên tắc định hướng về công nghệ thông tin trongxây dựng đô thịthông minh ở Việt Nam, thì “đô thị thông minh là đô thị hoặc khu vựccư dân ứng dụng côngnghệ thông tin và truyềnthôngphù hợp, tin cậy, có tính
đổi mới sáng tạo và cácphương thức khác nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quá công tác phân tích, dự bảo, cung câp các dịch vụ, quản lý các nguồn lực củađô thị cósự tham gia của người dân; nâng cao chất lượng cuộc sống và làm việc của cộng đồng; thúc đây đôi mới sáng tạo, phát triền kinh tê;
đồng thời bảo vệ môitrườngtrên cơ sở tăng cường liên thông, chia sẻ dừ liệu, an toàn, an ninh thông tin giữacác hệ thong và dịch vụ
Hiện nay,cư dân ở các đô thị ngày càng trở nên đông đúc, hệ thống các đô thị thông minh đang dần hình thành và mở rộng ở các quốc gia121. Đây được xem là xu hướng chung trong quá trình phát triển của các đô thị mànhấtlà trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra ngày
10
sô 247 - THÁNG 4/2022NGHIÊN cứu
KHOAHỌC
càng rộng khắp. Khi xã hội ngày càng phát triên, nhu câu của công dân sẽ ngày càng tăng cao trên tât cả các lĩnh vực của đời sông kinh tế - xã hội. Chăng hạn như: nhu cầu được tiếp cận các dịch vụ được dễdàng, thuận tiện hơn ở cả khu vực công lẫn khu vực tư cũng nhưkhả năng kếtnốibên trong lẫnbênngoài phạm vi đô thị, quôc gia được nhanh chóng hon. Theo xu hướng đó, dần dần “nhiều thành phố sẽ kết nối các dịch vụ, tiện ích vàđường sá với internet. Thành phố thông minh sẽ quả lý năng lượng, dòng nguyên liệu, hậu cân và giao thông. Các thành phô thông minh đang liên tục mở rộng hệ thống cảm biến và xây dựng nền tảng dừliệu làm cốt lõi nhằmkết nối nhiều dự áncông nghệ khác nhau và bổ sung các dịchvụ tưouglai dựatrênphân tích dữ liệu và mô hình dự đoán”121.
Quá trình hình thành và phát triển các đô thị thông minh sẽ mang đến những tác động tích cực như: tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực; cải thiện chat lượng cuộc sống;
người dân dễ dàng tiếp cận các nguồn lực hơn; tăng tính diđộng; giảm tội phạm; giảm ô nhiêm; tiêp cận giáo dục dê dàng hon;
tiêp cận thị trường nhanh hon; Chính phù điện tử thông minh hon141...Nói cách khác, nhũng tiện íchmà đô thị thông minhmang lại là râtlớn trên nhiêu lĩnh vực khác nhau.
Chính vì lẽ đó, vấn đề xây dụng và phát triên các đô thị thông minh ở Việt Nam cùng làmộtnhucầumang tính tất yếu, điều đósẽ giúp cho các đô thị ở Việt Nam có thê bắt kịp với xu thế phát triển chung của các đô thị ởnhiều quốc giapháttriển trên thế giới.
Gần đây, Nghị quyết số 18-NQ/TW (Hội nghị lân thứ 6, Ban Châp hành Trung ưong Đảng khóa XII): “Một sô vân đê vê tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thông chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, đã xác định nhiệm vụ:
“...,đẩymạnh xây dựng chính phủ điện tử, đô thị thôngminh”.
Ngày 01/8/2018, Thủ tựớng Chínhphủ đã ban hành Quyết định số: 950/QĐ-TTg về phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông
minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018- 2025 và định hướngđến năm 2030^. Thời gian qua, một số tỉnh, thành phố cũng đã xây dựng các đề án thànhphô thông minh/
đô thị thông minh.
Tựu chung lại, xây dựng và phát triển các đô thị thông minh là một nhu cầu cấp bách ớ Việt Nam hiện nay, đây cũng chính là một trong những định hướng phát triên đôthịđãđượcĐảng và Nhà nước quan tâm, ghi nhận, hoàn toàn phù hợp với các định hướng, chiên lược phát triên kinh tê - xã hội của đất nước, vấn đề cần phải tiếp tục được làm rõ là trong tiên trình này, các đô thị Việt Nam cần phải huy động các nguồn lực, tranh thủ những cơ hội như thê nào và vượt qua những thách thức ra sao để chúng ta có được những đô thị thông minh xứng tâmtrongthời gian tới.
Những vấn đề đặt ra
Trong bổi cánh cuộc CMCN4.0, đô thị thông minh chắc hẳn sẽ tiếp tục được nâng chât ở một tâm cao mới. Vi vậy, việc hòa mình vào cuộc cách mạng này, tận dụng những thành tựu khoa học mới là một cơ hội rat lớn để chúng ta có thể xây dựng thành công các đô thị thông minh. Nhưng ngược lại, đây cũng chính là một trong những tháchthứccóthêtạonên diêm nghẽn nêu như chúng ta không tranh thủ tận dụng được những cơhội này.
Quá trình xâydựng và phát triển các đô thị thông minh còn đòi hỏi các nguồn lực nên tảng phải được huy động đên một mức độ cần thiết bao gồm: tài chính, nguồn lực con người, công tác quy hoạch cũng như năng lựccủa cơ quan quảnlýnhà nước....V.V.
Nhưng khảnăng tiềm ẩn cóthêxảy ra trong quátrìnhxâydựngđôthị thông minh chính là việcđâu tư đơn lẻ, manh mún, thiêu tính hệ thống.
Một trong những nút thắt khác cũng khôngthêxem nhẹ là năng lực thích ứngvà tiêp cận môi trườngmới của các công dân đô thị, nói chínhxáchơn đóchính là khả năng cũng như nhu cầu, “thị hiếu” tham giadưới gócđộchủthêcủangười dân. Ngoài ra, còn
sô 247-THÁNG 4/2022
11
TẠPCHÍ
VIỆT NAM
HỘINHẬPcó một số tác động chưa xác định hoặc vừa tích cựcvừatiêu cực như: tác đông đên văn hóa và cảm xúc đô thị; thay đối tập quán của cư dân thành thM Chẳng hạn, khi các cư dân ở đô thị thông minh ngày càng sử dụng phổ biến các thiết bị khoa học, công nghệ thôngtin hiện đại, quá trình giao tiêp sẽ có những thay đôi lớn và dê dân đên sự thờ ơ, vô cảm.
Một số giải pháp, khuyến nghị
Một là, xây dựng thể chế quản trị linh hoạt dành cho đô thị thông minh thông qua việc đổi mới hệthống pháp luật, nhất là các quy định pháp luạt liên quanđên đâu tư hạ tâng; quản lý, chia sẻ thông tin, dữ liệu; an toàn thông tin, an ninh mạng; Đông thời, phải nâng cao chât lượng đội ngũ cán bộ, công chức, mà nhât là khả năng ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình công tác cũng như năng lực làm việc trong môi trường quốc tế; tập trung hiện đại hóa nền hành chính công, xây dựng và triên khai Khung Kiên trúc Chính phủ điện tử; đôi mới hoạt động cung ứng dịch vụ công trực tuyến...; nâng cao năng lực phòng, chông các hành vi tân cônghệ thông mạng.
Hai là, tăng cường công tác truyền thông chính sách, hướng đên năng lực tiêp nhận chính sách của công chúng, lây công chúng làm trung tâm trong quá trình hoạch định vàthực thichính sách vê đô thị thông minh. Trong thời gian tới,cần phải nâng cao nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của chính sách xây dựng đô thị thông minh và năng lực tiếp nhận chính sáchnàycủa công chúng. Chỉ khi công chúng có đây đủ năng lực tiêp nhận, tham gia tích cực vào chu trình chính sách thì chính sách mới có thê đảmbảotínhkhả thi cao. Thêmvào đó,cần phải pháthuy mạnh mẽ hơn nữavai trò của báo chí - truyền thông trong việc nắm bắt, truyền tải thông tin, tạo đồng thuận xã hội và tăng cường niềm tin của công chúngđối vớichính sách xây dựng đô thị thông minh.
Ngoài ra, cầnchútrọng công tácđàotạo,hỗ trợ trựctiêp nhằm giúp người dân nâng cao hiểu biết và có thê tăng cường các kỳ năng sử dụng máy vi tính, truy cập internet, kêt
nối trên môi trường mạng...v.v. Mặt khác, cũng cần cónhững giải phápgiải đi kèm để quyet tốt các vấnđềphát sinh liên quanđến vănhóa, cảm xúcđô thị, tập quán sinh sông của người dân trong môi trường mới.
Ba là, phát triên nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong một môi trường sinh sông và làm việc mới, đòi hòi nguôn nhân lực phải có chất lượng tương ứng. Do vậy, ngaytừ bây giờ vânđêđàotạo và pháttriên nguồn nhân lực chất lượng cao phải được quan tâm hàng đâu. Trước bôi cảnh cuộc CMCN 4.0, xu hướng việc làm cũng như hệ thống các kỳ năng cần thiêt sẽ có những thay đổi không nhỏ. Vì vậy, vấn đề này sẽ phụ thuộcrấtlớn vào vai trò ứng phó, thích nghi của hệ thông giáo dục đại học thông qua việc đôi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo cũng như cân có sự quan tâm thỏa đáng đênnhững ngành, nghê đặc thù như công nghệ thông tin - truyên thông; hay những ngành, nghê mới có thê xuất hiện ngày càng phổ biến hơn trong tương lai nói chung và ở các đô thị thông minh nói riêng.
Bốn là, thuhút, kiểm soáthiệuquả các nguồn lực đầu tư, nhấtlà đầu tư hạ tang kỳ thuật, hạ tầng công nghệ thông tin truyền thông (ICT)...V.V. Đê có thê có đây đủ các nguồn lực cần thiết trong quá trình xây dựngđô thị thông minh, thì cân phải thuhút mạnh mẽ các nguôn lực đâu tư, tăng cường xã hội hóa, giảm thiêu những rủi ro đâu tư không đáng có. Hoạt động đau tư phải đảm bảo tính đông bộ, thông suôt, có hệ thông, chặt chẽ, có tính kêt nôi caovà phải thật sự cóhiệu quả vững chăc.
Năm là, tham khảo, học tập kinh nghiệm từ mô hình đô thị thông minh của các nước. Xây dựng đô thị thông minh là vấn đề cònkhámớimẻở Việt Nam. Vì vậy, để đẩy nhanh quá trình xây dựng các đô thị thông minhnhưng vẫn đảmbảo được tính an toàn, chắc chắn thì họctậpkinhnghiệmcủa các quốc gia (nhưNhật Bản, Singapore...) trong quá trình xây dựng đô thịthông minh làcông việc rất cần thiết. Cácđô thị ít nhiều sẽ có những điểm tươngđồng nhất định, vì
12
sô 247 - THÁNG 4/2022NGHIÊN
cứu
KHOAHỌCvậy có thể nghiên cứu, vận dụng một cách hợp lý, sáng tạo, có chừng mực từ kinh nghiệm quốc tế về xây dựng đô thị thông minh vào điều kiệnthực tiễn cùa nước ta.
Tóm lại, với nhĩmg chủ trương, chính sách đúng đan về xây dựng đô thị thông minh cùng với sự nô lực, phấn đấu, sáng tạo,nhạy bén của các câp, các ngành và các
địa phương. Hy vọng rằng, tiến trình xây dựng các đô thị thông minh ở Việt Nam sẽ đạt được nhiều kết quả trong thời gian tới;
mang lại cuộc sống nhiều tiện lợi, có chất lượng hơn cho người dân; góp phần đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhândân./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
ỉ. Bộ Thông tin và Truyền thông, Công vănsẻ: 58/BTTTT-KHCN, ngày 11/01/2018 về hướng dán các nguyên tắcđịnh hướng về công nghệ thông tin trong xây dựng đô thị thông minh ở Việt Nam.
2. Tiến Long - Mai Hoa, Đô thị thông minh cólợi gìcho ngườidân Tp. Hồ Chí Minh,
. https://tuoitre.vn/do-thi-thong-minh-co-loi-gi- cho-dan-tp-hcm-20171017080113205.htm
3. Phan Nam - Lê Mây, Xây dựng đô thị thông minh trong thời đại 4.0, http://
vneconomy.vn/xay-dung-do-thi-thong-minh- trong-thoi-dai-40-20180810105549049.htm.
4. Trương Thế Nguyền - Nguyền Văn Lĩnh, Năng lựctiêp nhận chỉnh sách công của công chủng từ thựctiễn chính sách cungứngdịch vụ công trựctuyếnở Việt Nam, ìntrong Ký yếu Hội thảo khoa học Quốc tế: "Truyền thông chinh sách và năng lực tiêp nhận của công chủng ”, HN, 11/2018.
5. Thủ tướng Chính phủ, Chỉthịsổ 16/CT- TTg ngày 04 tháng 10 năm 2017 về việc tăng cường năng lựctiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.
6. Thủtướng Chính phủ, Quyết định số84/
QĐ-TTg ngày19 thặng01 năm2018 phê duyệt Kê hoạchphát triền đô thị tăng trưởng xanh
Việt Namđến năm 2030.
7. Thủ tướng Chính phủ, Quyết định so
950/QĐ-TTg, ngày 01/8/2018 về phêduyệt đề án phát triên đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025 và định hướng đến năm2030.
(l] Dưới góc độ nhìn nhận này, thì còn có sự phân biệt cụthể giữa thành phố thông minh (“intelligent city”) và thành phố khôn ngoan (“smart city”). Xem thêm: Mai Dương, Đô thị thông minh là gì? http://reatimes.vn/do-thi- thong-minh-la-gi-18314.html
[2] Theo ước tính của Liên Hiệp Quốc đến nãm 2050, cứ 10 người trên thế giới thì có 8 ngườisốngở các thànhphố(Xemthêmtại:http://
. vn/?ArticleId=e8ae8598- a42d-43c 1-869d-eb0c27cc 160d).
dothi.hcmussh.edu
[3] Klaus Schwab, Cách mạng côngnghiệp lần thứ tư, Nxb Chính trị Quốc gia, HN, 2018, tr.235.
[4] KlausSchwab, sđd, tr.236.
151 Theo Quyết địnhnày, trongthời gian tới ở Việt Namsẽhìnhthànhcác chuồi đô thị thông minh khu vực phía Bắc, miềnTrung, phía Nam và vùng đồng bằng sông Cửu Long, lấy thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, thành phố ĐàNằng,thành phố cần Thơlàhạt nhân, hình thành mạng lưới liên kết các đôthịthông minh.
[6] Klaus Schwab, sđd, tr.237.
sô 247 - THÁNG 4/2022
