BESWIL ÉN MOEDSWIL

Nadat

ek die besprekings van poësie deur erkende kritici

gedurendediejare 1945tot 1955nagegaan het, isditopvallend dat daar een enkele aspek

was

waaraan besonder veel aandag

gewy

is en as gevolg waarvan skerp woorde gespreek is, nl.

invloedeofdanwelbeïnvloeding.

Mens

voelbyna

om

te sê datdittoe,,mode”

was om

invloede aan te toon en alvorens dit nie gedoen

was

nie,

was

die werk nog nie af nie.

En

besprekings is soms geheel en al aan dié onderwerp gewy.i

In Standpunte 5 het

W.

E. G.

Louw

^{die saak} mooi ewe- wigtig probeer stel:^ ,,Die herkenbare herinnering aan die werk van ander is verklaarbaar en selfs vergeeflik in die werk vanelkejongdigter, (want) met die probleemvanbeïnvloeding hangsaamdie heleprobleemvandie kontinuïteit vandie poësie deur die eeue.”

En

tog het

Louw

hiermeedie invloede-bal ’n groot stoot teen die afdraand toegedien, want hy kon nie daarin slaag

om

^dit

te verklaar en ’n jong digter soos Bartho Smit ^te vergewe vir die ,,vanaf duidelike herkenbare reminissensies tot die subtiele litêrere assosiasies” nie.

Om

tot die slotsom te raak dat dit ’n ,,vraag (is) of sulkeverse reedspublikasie verdien,”onderneem

Louw

’n lang soektog na invloede

om

die ,,groot nadeel” aan die kaaktestel.

Of Louw

^se slotsom in hierdie geval geregverdig was, daar gelaat, maar feit bly dat hy op ’n polisiefluitjie geblaas het en ander beoefenaarsvandiekritiekhetmet meningen met minder ewewigtigheid in dieselfde rigting begin beweeg. Gevolg

was

dat die klem al hoe meer eensydig begin val het.

Waar Louw

nog woorde soos ,,verklaarbaar” en ,,vergeeflik” gebesig het, het andere na

hom

hulletotaal vergeet en het invloede ’n reuse gevaarte geword wat die jong en ouer digters (en glad nie altyd debutante nie) teen die heuwel van skepping probeer verpletter het.

So moes Ernst van Heerden telkemale deurloop.

Om

net een voorbeeld te noem: P. A. Grové skryf: Dit wil inderdaad voorkom of

Van

Heerden die lewe slegs deur die sintuie van ander kan ervaar en aanvaar.3 Dit het sulke afmetings aan-

1 Rob. Antonissen: Standpunte Sl.bl. ,'>3-56.

2W. E.G. Louw: Vandie Stibeuel in die Saal: StandpunteB, bl.64.

3Die Huispenoot,13Julie 1951.

Sien ook: Tiidskrif vir Letterkunde2 nr. 3, bl. 99.

39

geneem dat S. _J. Pretorius die kritici beskuldig dat hulle ,,so te sê die baba met die badwater uitgegooi het.”^

Hierdie onderwerp het sy beslag en hoogtepunt bereik in die verhandeling van D. _J. Opperman, Digters van Dertig,

waar

ditveral gaan

om

die verklaar en die vergewe en

om

^die

kontinuiteit van die poësie deur die eeue. Hier sien ons dat byna elke gedig en selfs versreëls herlei kan

word

tot dit wat reeds vroeër deur ander, groteres gebesig is. In dié verband is

Opperman

se verwysings na

W.

E. G.

Louw

se werk veral interessant:^

Hy

bevind dat ,,hy

(Louw)

in ’n hoë mate afgeleide poësie skryf.

Sy

digkuns is feitlik ’n eklektiese same-

stelling van versreëls, beelde en uitdrukkings uit die werk van ander ^. . . ”

J. Greshof en veral Coster asook Holst ,,slaan oral in poëtiese parafrase by

Louw

^{uit.” . . .} ,,In Vergeefse Vlug hoor’n

mens

nogteduidelikFrancis

Thompson

se

Hound

ofHeaven.”

Met

verwysing na Maria: ,,’n digterlike uittreksel insonnetvorm van R.Brookeselang gedig,

Mary and

Gabriel,”

ens. ens.

om

eindelik tot die slotsom te geraak: ,,Hierdie voor- beelde is voldoende

om

aan te toon hoedat

Louw

se vers tot in sy fynste vesels aangetas is deur die werk van ander.”

Maar

ook in verband met

Uys

Krige met betrekking tot sy Tram-odeisdieslotsomwaartoe

Opperman

geraakbyna sonder uitsondering ’n batige saldo as hy opmerk: ,,Tog is al hierdie invloede beuselagtig.”6

Toe

gaan dr. Rob. Antonissen verder en bespreek ’n bundel vanS. Ign.Mocke.'^ Behalwedathy

hom

byna’nepigoonnoem,

noem

hy

hom

’n duidelike eggo en wel van Krige: ,,Maar ja:

Krige. .. Krige.” Hierisdie gedagtevankontinuïteit heeltemal afwesig.

Wat

van

name

soos Baudelaire e.a.®

Van

Krige vra

Opperman

bv.: ,,Is hy nie maar net ’n blote naskeppende kunstenaar nie?

En

tog het hy gedigte geskryf wat ten spyte van invloede groot gedigte is . . . ”9

(Ek

kursiveer.

)

Toon

ditnie aandat die kritikuswat ’nskrywer nie te goed gesind is nie die verkeerde indruk kan

wek

deur die klem te laatvalop ^diesg. invloede wat, soos aangetoon, soosdie armes altyd by almal teenwoordig is?

’n Voorbeeld

om

aan te toon hoe die verskuiwing van klem die hele aangeleentheid in ’n ander lig kan stel: In

Ons

Eie

BoeD^

^{bespreek dr. T. T. Cloete}

Voor

Die

Nag Kom

van

4 TydskrifvirLetterkunde4nr. 1,bl. 26-30.

5 Opperman, D. J.: Digtera vanDertig, bl. 322-337.

6 Opperman, D. J.: Digtera vanDertig, bl. 279.

7Standpunte31, bl. 63.

8 Vgl.voetnootvan Digteravan Dertig, bl. 279.

9Ópperman, D. J.: a.w., bl. 300.

10

OnaEie Boek,JaargangXX nr, 1.

40

D. Richardswaarin hy

gewag maak

van ’n parafrasevan dele uit foernaal van Jorik en hy

noem

ander

name

waaraan dele uit

Voor

Die

Nag Kom

dan sou herinner.

Na

die resensent deur mnr. Richards op die vingers getik is, verander hy die aanval in verdediging in die volgende uitgawe van

Ons

Eie Boek: ,,Die

noem

van daardie

name was om

mnr. Richards in goeie geselskap te bring” . . . en verder: ,,want dit is beter

om

invloede van hierdie figure (Opperman,

Van Wyk

^Louw,

T. S. Eliot e.a.) te ondergaan as

om

hulleongelees telaat.”

Die versvorm waarvan die digter

hom

bedien het ook onder skoot gekomii endeurgevoer tot in sy volle konsekwensieshet dit voorgekom dat as iemand van voorneme

was om

te skryf, hy soos volg moes optree:

Pak

alles wat reeds geskryf is in alle taleenin alle tye . . .

neem

voorraad van al die temas wat behandel is, die versvorme wat

aangewend

^is en as hy dan

selfs die styl van elkeen ken en daar bly dan nog iets nuuts oor, moet hy haastig doen wat hy wil doen.

Diegevaaris dandathyinsy geesdrif nieverhoudings erken nie en in situasies kan beland waaroor hy later ongemaklik voel soos

Uys

Krige oor

Ouvertme

uit sy Oorlogsgedigte:

Sing die klavier helder helder silwer silwer silwer sy yl hoë note maar swaar en diep en droewig droewig donker, donker, donker

sy weerklaende dubbele akkoorde.

Teen

1955 het die invloede-uitbarsting

hom

grootliksuitgewoed en

verdwyn

dieoormaat klem in dié verbandweerallengs. Net sonou endan let die opmerksames opdat Vesuviusdarem nog rook!

En

het dit álles geskiedtot beswil van die Afrikaanse liriek?

Soms

wel.

Soms

^{. . .} ?

11 Vgl.Watermeyer: TydskrifvirLetterkunde3nr.1en Antonissen: StandpunteSl, bl.64.

41

EDWIN DE KOCK: