MAART 2022

(1)

MAART 2022

www.agripulse.co.za

AgriPu se

Hoe lank sal Suid-Afrika en sy gediversifiseerde landbougemeenskap nog van die nasionale energieverskaffer (Eskom) afhanklik wees vir sy huishoudelike en nywerheidsbehoeftes en is daar dalk in hierdie stadium reeds bemoedigende aanduidings dat alternatiewe, hernubare sonkrag binne die afsienbare toekoms vir Suid-Afrikaners ‘n meer betroubare en bekostigbare alternatief kan bied? Hierdie is vrae wat onder meer in hierdie uitgawe van Agri-Pulse beantwoord word en ‘n breër prentjie skets oor hoe ver die ontwikkeling van sonkrag-energie reeds in Suid-Afrika gevorder het. In die Noord-Kaap is verskeie sonkragenergie-inisiatiewe tans volstoom aan die gang – inisiatiewe wat uiteraard ook verskeie werksgeleenthede geskep het. Lees meer op bladsy 8 en 9.

Hoe “warm”

is ons met

sonkrag?

(2)

PAGE 2 MARCH 2022

AGRI-PULSE – Die SA ekonomie is gesond met uitvoere van landbouprodukte, veral kos en wyn wat dit dryf. Die land het produkte ter waarde van US$12,4 billion (R187,61 miljard) uitgevoer in 2021 – die meeste nog.

Volgens Agbiz is die top landbou-uitvoere die van wyn, mielies, sitrus, neute, bessies, druiwe, wol, sappe en appels en pere. Die hoër uitvoerwaarde word toegeskryf aan die uitstekende oes, met gepaardgaande vraag, hoër pryse vir kommoditeite en groter volumes, veral mielies met die meeste sedert 1995/96 en ‘n nuwe rekord hoeveelheid sitrus. Die Afrika-vasteland en Asië is die grootste markte, met 45% en 23% onderskeidelik. Die Europese Unie is die derde grootste mark met 16%

van die land se landbou-uitvoere. Die VSA volg met 6% van die uitvoere. Die oorblywende 10% is die res van die Amerikas en die res van die wêreld. SA steun op invoere van koring, rys, hoenders, palm- en sonneblomolie. Dié produkte kan nie winsgewend in SA verbou word nie as gevolg van ongunstige klimaatstoestande. Landbou-invoere het met 9%

gestyg tot US$1,8 billion (R27,23 miljard). Die land het ‘n positiewe handelsbalans geregistreer met ‘n surplus van US$1 billion (R15,13 miljard in die laaste kwart van 2021, ‘n verhoging van 36% teenoor dieselfde tydperk in 2020. Dit word hoofsaaklik toegeskryf aan die gesonde landbou- uitvoere.

Landbou dra ekonomie

Lydia Drinkwater

 018 632 6038

Cell: 072 807 6913

Email: [email protected]

(3)

MAART 2022 BLADSY 3 BLADSY 3

AGRI-PULSE - VRYBURG - Die verspreiding en opwekkingsvermoë van elektrisiteit het oor die jare erg verpolitiseerd geraak. Na alles in ag geneem word is die hartseer feit dat dit die eind-verbruiker is wat elke maal aan die kortse end trek, met ŉ veral wrede realiteit vir die verbruiker in die Agri-sektor van die land.

Oor die afgelope klompie jare word ESKOM jaarliks meer en meer onder druk geplaas sovêr dit opwekkingsvermoe gaan. Beurtkrag en onderbrekings as gevolg van ander faktore het veral boere genoop om drastiese stappe te neem om die produksiekettings op plase aan die gang te hou. Hierdie drastiese stappe het natuurlik terselfdertyd drastiese uitgawes vir die sektor tot gevolg gehad. Kort nadat Pres. Ramaphosa aankondig dat privaat ondernemings voortaan toegelaat sal word om tot 100MW elektrisiteit op te wek begin die bangmaakstories uit staats- geledere kom waar dit klink asof belasting op self opgewekte krag so hoog gaan wees dat dit doodeenvoudig nie ﬁ nasieël haalbaar sal wees nie, veral nie indien die hoë kostes van sonkraginstallasies in ag geneem word nie. Bo en behalwe die uitdaging vir die landbou-sektor waar dit elektrisiteit betref is daar ook nog die dreigende voorstelle om die grondwet te verander ten opsigte van grondbesit.

Terwyl al hierdie dinge in die agtergrond afspeel en boere in sekere dele van ons land steeds gebuk gaan onder erge droogtes of die nadraai daarvan, breek die nuus dat SALGA (South African Local Government Assosiation) en ESKOM mekaar die stryd aansê sover dit elektrisiteitsverspreiding, en die reg daartoe aangaan.

SALGA beur voort met hulle eis dat alle verbruikers in Suid Afrika deel is van die een of ander vorm van plaaslike regering en daarom het hulle die reg om nie net elektrisiteit in plaaslike gebiede te versprei nie, maar ook te verkoop aan die eindverbruiker. Hulle motiveer hul eis deur syfers aan te haal van die 2019/ﬁ skale jaar waarin hulle beweer dat plaaslike owerhede sowat R119bn verloor het aan potensiële inkomste weens die feit dat ESKOM, veral in landelike gebiede, direk aan die eind-verbruiker lewering doen. Aan die anderkant van hierdie muntstuk toon ESKOM in dieselfde tydperk n verlies van om en by R20.7bn met n styging in die munisipale skuld tot nagenoeg R20bn.

Die voor-die-hand-liggende vraag nou is; Wat gebeur sou sekere plaaslike owerhede aanhou om ESKOM wan te betaal en laasgenoemde uiteindelik genoop sou wees om toevoer na hulle af te sny? Sou so omstandigheid plaasvind sal dit nie net katastroﬁ ese uitkomste vir landbouers onder daardie munisipaliteite hê nie, maar sal ook ŉ erge uitwerking ten opsigte van voedselsekerheid vir die hele Suid Afrika tot gevolg bring. Bo en behalwe dit kan niemand die negatiewe uitwerking van potensiële elektriese onderbrekings op die agri-werksmag miskyk nie.

Volgens Dr Piet Croucamp verbonde aan die Noordwes Universiteit, kan die gedagte dat ESKOM aan een verspreider instede van honderde verbruikers verkoop ŉ baie goeie besigheidsbesluit wees vir hulle. ŉ Punt is hiervoor te make veral wanneer na areas soos Soweto gekyk word.

Daar is 278 munisipaliteite in Suid Afrika.

Hierdie getal is saamgestel uit 8 metropole, 44 distriks-munisipaliteite en 226 plaaslike munisipaliteite. Soos voorheen vermeld in hierdie artikel is die totale uitstaande skuld aan ESKOM deur hierdie munisipaliteite sowat R20bn. Soos deur Dr Croucamp vermeld, is dit ŉ baie beter besigheidsbesluit vir ESKOM om die rekenings-boek te verminder van duisende na 278. Dit gesê, kan ŉ mens nie die stand van plaaslike rade buite rekening laat wanneer oor hierdie onderwerp besin word nie. Korrupsie, swak bestuur, en die feit dat 30% tot 40%

van plaaslike rade se uitgaaf bestee word aan salarisse moet die gevaarligte laat ﬂ ikker sover dit ﬁ skale dissipline aangaan. Verder moet mens binne hierdie konteks ook onthou dat slegs 27 munisipaliteite skoon oudit-verslae ontvang het vir die 2019/2020 tydperk.

Die vraag waar gelde vandaan gaan kom om infrastruktuur te onderhou en in baie gevalle te vervang of te ontwikkel is nou al hoe meer relevant. Kolani Siweya, ŉ ekonoom verbonde aan Agri SA, se antwoord op die vraag of SALGA se eis haalbaar is, spreek boekdele:

“Op dié stadium is Agri SA steeds in

die proses om alle relevante data bymekaar te maak om ‘n amptelike en ﬁ nale opinie hieroor te vorm. Met dit in gedagte, is dit baie interessant om te sien dat plaaslike owerhede wat skaars basiese dienste aan gemeenskappe kan lewer, nou planne beraam om die elektrisieteitsraamwerk vir die hele land te probeer onderhou.”

Ten einde kan daar redeneer word dat die poging deur SALGA baie groot voordele vir ESKOM sou inhou. Dit sal weliswaar baie druk van ESKOM wegneem sover dit invordering van individuele skulde betref. Aan die anderkant kan mens sekerlik met veiligheid sê dat plaaslike rade op hierdie oomblik bloot nie in staat sal wees om hierdie tipe onderneming met sukses te bestuur nie. Wanneer die soms kritieke stand van plaaslike raad-ﬁ nansies in ag geneem word, kan mens nie eindverbruikers kwalik neem as hulle dink dat hierdie maar net nog ŉ geldmaakskema van plaaslike rade is nie.

SALGA sal moet bewys dat hulle as sambreelorganisasie bereid sal wees en ook in staat sal wees om korrupsie en korrupte amptenare uit so voorgestelde stelsel te kan hou. Verder sal hulle ook moet bewys dat hulle (SALGA) in staat sal wees om infrastruktuur te onderhou en verder waar nodig is te vervang.

Laastens sal hulle ook moet kan bewys dat ﬁ nansiële oorbesteding en swak bestuur nie uiteindelik van die eindverbruiker verhaal sal word nie. Soos voorheen vermeld, die gedagte om ESKOM se rekening-boek te vereenvoudig kan net goed wees, maar tans kan mens nie anders as om te dink dat hierdie eis deur SALGA moontlik ESKOM in ŉ groter skuld- penarie sal los nie.

Indien bogenoemde nie deur SALGA ter bevrediging aangespreek kan word nie, sal Agri SA-ekonoom Kolani Siweya se woorde: “op die keper beskou, is dié nie ‘n goeie idee nie” - nog vir lank geldig wees.

DEUR: JACO KLEYN (STELLALANDER)

Dr Piet Croucamp

Elektrisiteitvoorsiening: Geveg met verreikende gevolge

(4)

MARCH 2022 PAGE 4

PAGE 4

AGRI-PULSE – LICHTENBURG – Op die plaas Hakboslaagte, in die Colignydistrik woon Ragni Pretorius saam met haar groot liefde, haar skaaphondkinders. Sy spandeer elke dag ure saam met hulle en waardeer elkeen se unieke geaardheid.

Haar reis met skaaphonde het in 1984 begin toe sy besluit het om ‘n skaaphond aan te skaf vir hul trop skape op die plaas omdat daar nie altyd werkers beskikbaar was vir dié sy van die boerdery nie. “Ek het my eerste hond in Harrysmith gekoop, skaaphondboeke gelees en besluit om ‘n sertiﬁ kaat te verwerf wat sê my hond kan werk. Ek het begin om aan skaaphondproewe deel te neem, en die gogga het gebyt. Ek het by die skaaphondvereniging aangesluit en ‘n stokperdjie het ‘n lewenswyse geword. Ek teël skaaphonde vir boere op bestelling en neem regoor die land aan proewe deel,” vertel sy.

Sy sê dat skaaphondproewe baie algemeen in die Kaap is maar in Noordwes is dit net sy wat aan kompetisies deelneem. Skaaphonde kan kort- of langhare hê, plat- of spitsore en word geteël vir boere wat hul op plase wil gebruik. Skaaphonde maak nie goeie troeteldiere nie want hulle is honde wat baie energie het en hulle word geteël om met skape te werk. Klein skaaphondjies se pryse wissel tussen R5000 tot R8000 en volgroeide, opgeleide honde kos tussen R15 000 en R25 000.

Die opleiding van skaaphonde is tydrowend en verg baie liefde, respek, geduld, dissipline en gehoorsaamheid van beide die hond en die hanteerder. Ragni sê sy leer eers ‘n hond met woordbevele en daarna word die ﬂ uitjie ingespan.

Die basiese woordbevele is ‘links-om, regs-om, bring hulle, jaag aan en stop.’ “Mens begin hul opleiding op ongeveer 6 maande oud vir twee weke eers in ‘n klein area, daarna in groter area en dit word 4 – 5 keer per week met kort sessies van 15 minute elk herhaal. So groei die leerproses tot ‘n hond op 18 maande tot 2 jaar dan in die Junior klas kan deelneem. ‘n Hond van 3 jaar oud ken al die bevele van sy hanteerder en kan as tophond geklassiﬁ seer word. So ‘n hond kan op bevele oor ‘n afstand van 500 meter reageer,”

sê sy.

Ragni het baie kompetisies oor die jare gewen, maar van die hoogtepunte was toe sy die kategorie van ‘Hond van die Jaar’ gewen het asook die nasionale kampioenskappe vir drie jaar agtereenvolgens. Sowat 35 – 45 honde neem aan kompetisies deel wat gewoonlik oor twee dae strek. Van die kriteria is dat ‘n opgstelde baan wat bestaan uit hekke en kampe binne 15 minute met vyf skape voltooi moet word en dat die hanteerder by tye oor ‘n afstand van 100m moet stilstaan en bevele aan die hond moet gee.

Ragni is baie opgewonde oor die proewe wat op 2 en 3 Maart op Hakboslaagte plaasvindgevind het. Deelnemers van oor die hele land het daar saamgetrek en sommige kom sover as Zimbabwe. Sy sê hulle is soos een groot familie en almal deel die liefde vir die sport. ‘n Prysuitdeling volg aan die einde van die twee-dae proewe.

Sy vertel dat Skaaphonde hul oorsprong in Engeland gehad het toe hulle in die berge met skape gewerk het. Eienaars van honde het mekaar in kroeë begin uitdaag om te wys hoe vernuftig hul honde is, en so het die sport ontwikkel.

Ragni, ‘n weduwee wat oorspronklik van Natal afkomstig is, sê haar honde hou haar besig en sy is ‘n buite-mens wat nie baie lief is vir naaldwerk en huiswerk nie.

Skaaphonde is haar passie

AGRI – PULSE – Die Noordwes Skaaphondproewe het op 2 en 3 Maart 2022 op die plaas Hakboslaagte in die Lichtenburg-distrik plaasgevind.

Ragni Pretorius, by wie ons gekuier het om meer oor haar betrokkenheid oor Skaaphonde te wete te kom, het hierdie jaar die proewe aangebied.

Twaalf hanteerders met 32 honde het in verskillende klasse, naamlik beginners, junior, senior en top-hond teen mekaar meegeding. Deelnemers kom van regoor die hele land en die verste deelnemers was van Zimbabwe.

Beoordelaars tydens die kompetisie was Hennie Ferreira en Elaine Portch.

Hakboslaagte was ongeveer vier jaar gelede ook die gasheer van hierdie kompetisie. Ragni Pretorius het Noordwes se naam hoog gehou en het met twee honde die senior klas asook die Top-hond, wat die hoogste klas in die kompetisie is, gewen.

Skaaphond-proewe op Hakboslaagte gehou

(deur Anita Kotzé)

Die wenners in verskillende klasse wat oor twee dae beslis is, saam met hul honde. Van links is dit Claire Taylor met haar hond Morag (Junior wenner – dag 2), Rose van der Ruit met haar hond Hemp (wenner van Senior klas op dag 1), Martyn Portch met sy hond Meg (Junior wenner, dag 1), Nola Bouwie met Skye (wenner, Beginnerklas) en Ragni Pretorius met haar honde Elke en Fia. Elke het op dag 2 die Seniorklas gewen en Fia het twee dae agtereenvolgens die Top-Hondklas van die kompe� sie gewen.

Deelnemers aan die Noordwes Skaaphondproewe op Hakboslaagte in gesprek terwyl daar gewag word op die bekendmaking van die wenners in verskeie kategorieë.

Die Skaaphonde Mac en Jen rus heerlik na hul deelname aan die kompe� sie. Honde is uitgeput na die voltooiing van die baan en geniet dit om in ‘n bad water wat by die kompetsie vir hul beskikbaar is, af te koel voor hul ‘n welverdiende ruskansie neem.

Deelnemende Skaaphonde moes ‘n troppie skape op 400 meter gaan haal en na hul hanteerder bring waar hy/sy op een plek op die baan staan.

Daarna moet die hanteerder deur middel van verskillende ﬂ uite, opdragte aan die hond oordra soos om die trop deur hek te jaag, die trop te skei asook om die trop in ‘n kampie in te jaag.

Op die foto is Pierré Strydom met sy hond Mac in aksie tydens die kompe� sie.

‘n Deelnemer van Swellendam, Mark Trollip met sy hond Gus besig om die baan te voltooi tydens die proewe.

Oor die jare heen het Ragni groot prestasies met haar honde by die Skaaphondproewe behaal en die verskeie rose� e is ‘n s� lle bewys daarvan.

Foto regs: Op die foto wys Ragni die interessante ﬂ uitjie wat sy gebruik om die verskillende bevele aan die hond oor te dra. Elke geluid wat die ﬂ uitjie maak, verteenwoordig ‘n ander opdrag wat die hond moet uitvoer terwyl hy met ‘n trop skape werk.

Foto regs: Ragni Pretorius van Coligny saam met haar hond

‘Shepherds Own Jack’ wat sy in 2012 van Duitsland ingevoer het. Sy sê hy het van kleins af baie vinnig geleer en het ‘n natuurlike aanvoeling gehad om met skape te werk.

Jack, een van die ouer Skaaphonde op Hakboslaagte besig om die trop skape in die weikamp in te jaag. Jack was deur die jare die vader van puik klein babahondjies. Hy het al die eienskappe wat ‘n teler in ‘n voorslag Skaaphond soek.

Ragni op die plaas Hakboslaagte saam met die vyf liefdes in haar lewe, haar Skaaphonde. Elkeen het sy eie geaardheid en almal is altyd baie opgewonde wanneer dit sy/haar beurt is om met die skape te werk.

Klik hier op jou elektroniese toestel of gaan na h� ps://bit.ly/skaaphondproewe vir ‘n video van die geleentheid.

(5)

MAART 2022 BLADSY 5 BLADSY 5

(6)

MARCH 2022 PAGE 6

PAGE 6 MAART 2022 BLADSY 7 BLADSY 7

NWVLU Platina-streekskonferensie NWVLU Platina-streekskonferensie

RUSTENBURG – RUSTENBURG HERALD – Platinastreek Vrouelandbou-unie (VLU) het op 2 Maart 2022 hul jaarlikse Konferensie (27ste) by NG Kerk Bergsig aangebied.

Rustenburgtak was die gasvroue en het hul goed van hul taak gekwyt. Die tema was Skaak. “Chess is not always about winning.

Sometimes it’s simply about learning…and so is life“. Eregaste en lede was mooi getooi in swart, wit en geel. Ds Hennie Coetzer het geopen met skriﬂ esing en gebed. Santie Bingle, die gasvrou, het almal teenwoordig welkom geheet. Louise Herbst, streeksvoorsitster van Platinastreek, het gaste voorgestel. Daar is hulde gebring aan lede met die aansteek van ‘n kers. Voormalige presidente, Pam J van Rensburg, word in besonder gemis. Presidente van NWVLU, Gerda Swart, het Konferensie as amptelik geopen verklaar tydens haar groeteboodskap.

Gaste Gené Conradie (streekvoorsitster Sonneblomstreek), Maatje Hobson (namens Elsie Marx streekvoorsitster Verwesstreek ), Petra Seymore (NWK ) en Ekkehard Pape (Boerevereniging ) het hul groeteboodskappe oorgedra. Spreker, Carien Kruger, het voetspore

gelaat met haar inspirerende vertelling van haar tamatieboerdery.

Verona Loots (visie-voorsitster ) het bedankings waargeneem.

Presidente, Gerda Swart, het spesiale sertiﬁ kate oorhandig aan lede wat al 50 jaar en langer lid is van die VLU. Dis voorwaar ‘n groot prestasie. Sy het ook lidmaatskapknopies oorhandig aan lede.

Verder het sy die takke uitgedaag om nuwe lede te werf en selfs ‘n kontantprys aangebied vir die tak wat die meeste lede kan byvoeg. ‘n Bietjie vermaak is verskaf deur gaskunstenaars, Charles Kendall en Wendy Wallace.

Voete het behoorlik gejuk toe hulle die kitare getokkel het.

Prysuitdeling is soos gewoonlik ‘n hoogtepunt. Geluk aan elke lid wat deelgeneem het. Rustenburgtak was op hul stukke. Nie net het hul

‘n uitstekende Konferensie aangebied nie, maar het ook weggeloop met die beste voorsitsterverslag en die tak met die meeste punte. Baie geluk Rustenburg. Hoogtepunte as volg: Tak met die meeste groei was Brits. Mees kreatiwe artikel, Cheré Cocklin (blommerangskikking ).

Dame met meeste inskrywings, meeste punte handvlyt en kunsvlyt

was Francis Liebel. Dame met meeste punte kunsvaardigheid en uitstaande artikel was Heleen Labuschagne. Dame met meeste punte in gebak en gebottel was Elsa van Rooyen. Elsa van Rooyen het algeheel die meeste punte verwerf. Baie geluk dames.

Streekvoorsitster, Louise Herbst, het almal bedank en gelukwense oorgedra aan die presteerders. Santie Bingle, gasvrou, het almal betrokke bedank vir hul harde

werk en teenwoordigheid.

Neeltje Louw, voorsitster van Britstak, het almal uitgenooi na 2023 se Konferensie wat deur hul aangebied gaan word.

Moenie dit misloop nie en moenie daardie kersversierings en toebehore ver wegpak nie want ons gaan Kersfees hou in Maart 2023.

Gerda Swart (NWVLU-president) verskyn hier saam met dames wat ‘n ser� ﬁ kaat vir 50 - 60 jaar SAVLU- lidmaatskap tydens die Konferensie ontvang het: Joan van Wyk (Rustenburg – 57 jaar), Christa Grey (Derby – 56

jaar), Le� e de Bruin (Jubene� e ontbind - 56 jaar), Neeltje Louw (Brits – 50 jaar), Rina Erasmus (Rustenburg – 56 jaar) en Susan Loots (Mosaïek – 60 jaar). Afwesig: Baba Coetzer (61 jaar) en Rita Coetzee (60 jaar).

Gaste tydens die Pla� na- streekskonferensie

saam met Louise Herbst (Pla� na- streeksvoorsitster):

Maatje Hobson (Verwes - staan in vir Elsie Marx), Gené Conradie (Sonneblomstreek- voorsitster) en

Gerda Swart (NWVLU- president).

NWVLU Uitvoerende-bestuur: Maatje Hobson (NWVLU-beoordelaar), Louise Herbst (Pla� nastreek-voorsitster), Sanja-Mari van Rooyen (NWVLU-redaktrise) en voor Gené Conradie (NWVLU 1ste vise en Sonneblomstreek-

voorsitster), Gerda Swart (NWVLU-president) en Istella van Rhyn-Nel (NWVLU-skakelbeampte).

Dames met meeste punte, inskrywings en krea� ewe ar� kel:

Elsa van Rooyen (Marikana - Dame met Meeste Punte), Francis Liebel (Marikana - Dame met meeste punte in handvlyt en meeste inskrywings), Heleen Labuschagne (Rustenburg - Meeste punte Kunsvaardig en Uitstaande ar� kel Foto) en agter Cheré Cocklin (Marikana - Mees Krea� ewe Ar� kel Blommerangskikking).

Die Dagbestuur van die VLU Pla� na-streek: Verona Loots (1ste vise), Rolien Scholtz (sekretaresse), Mar� e de Villiers (skakelbeampte), Elsa van Rooyen (beoordelaarsameroeper), Istella van Rhyn-Nel (voormalige skakelbeampte), Louise

Herbst (streeksvoorsitster) en Sandra Strydom (tesourier).

Louise Herbst, huidige Pla� na-streeksvoorsitster (agter) saam met voormalige streeksvoorsitsters tydens die Pla� na-streekskonferensie op Woensdag 2 Maart: Elaine

Smit, Judy Steynberg en Le� e de Bruin.

Masjienwerk: Francis Liebel (eerste - Marikana), Antone� e Antha (tweede - Mosaïek), Ronel Steyn (derde - Derby) en agter Miemie Scholtz (vierde - Rustenburg).

Blomme (Middelbaar en Gevorderd): Elsa van Rooyen (eerste Gevorderd - Marikana), Elaine Smit (tweede Gevorderd – Brits), Cheré Cocklin (eerste Middelbaar – Marikana) en agter van links Istella van Rhyn-Nel (vierde Middelbaar – Marikana), Mariska van

Aswegen (tweede Middelbaar – Marikana), Mar� e Willemse (derde Gevorderd - Marikana), Francis Liebel (vierde Gevorderd – Marikana) en Ann Fitzgerald (derde

Middelbaar – Rustenburg).

Marikana (tweede op Konferensie): Istella van Rhyn–Nel, Francis Liebel, Elsa van Rooyen, Emmaren� a du Preez en agter van links Mar� e Willemse, Mariska van

Aswegen, Emmerensia Coetzee en Cheré Cocklin.

Borduurwerk (Australiese-kruissteek): Francis Liebel (eerste – Marikana), Charlo� e Rossouw (tweede - Brits), He� e Maré (derde - Rustenburg) en agter van links Miemie

Scholtz (vierde - Rustenburg) en San� e Bingle (vyfde - Rustenburg).

Preservering Tama� e-puree: Priscilla Motsisi (eerste – Volmoed), Elsa van Rooyen (tweede – Marikana), Rebecca Molapa (vyfde – Volmoed) en agter van links Francis Liebel (derde – Marikana) en San� e Bingle (vierde – Rustenburg). Afwesig: Christelle

Buys (sesde – Brits).

Gerda Swart (NWVLU-president) oorhandig ‘n 50-jaar toekenning aan

Lucia van Zyl (Derby-tak).

Rina Erasmus het ‘n kers tydens die Konferensie aangesteek ter herinnering

aan ontslapenes.

Joan van Wyk (Rustenburgtak) ontvang haar 60-jaar toekenning van Gerda Swart

(NWVLU-president).

Charmaine Coetzer van die VLU Kashané- aandtak ontvang haar 30-jaar toekenning van Gerda Swart (NWVLU-president).

Takke met Beste Voorsitsterverslag:

Neeltje Louw (derde - Brits), Charmaine Coetzer (tweede - Kashané) en San� e

Bingle (eerste - Rustenburg).

Skilderkuns: Mariska van Aswegen (tweede - Marikana), Fia van der Merwe (eerste - Brits) en agter van links

Miemie Scholz (vyfde - Rustenburg) en Lyne� e Venter (sesde - Rustenburg).

Ina Pelser (Skuinsdri� ) en Suzie Buys (Skuinsdri� ) ontvang hul 20-jaar toekennings van Gerda Swart (NWVLU-

president).

Gebak: Francis Liebel (derde – Marikana), Elsa van Rooyen (eerste – Marikana) en Priscilla Motsisi (sesde – Volmoed).

Afwesig: Estelle Grundling (tweede – Kashané), Irene Vosloo (vierde – Mosaïek)

en Anja Nieuwoudt (vyfde).

Skry� uns: Antone� e Antha (eerste – Mosaïek) en agter van links Elaine Smit (sesde – Brits), Miemie Scholtz (vierde – Rustenburg) en Heleen Labuschagne (vyfde

– Rustenburg). Afwesig: Priscilla Motsisi (tweede – Volmoed) en Be� na Terreblanche (derde – Mosaïek).

Handvlyt (Kollekuns): Freda Roestoﬀ (derde - Rustenburg), Fia van der Merwe (eerste - Brits), Christelle Buys (tweede - Brits) en agter Elaine Smit (vyfde - Brits). Afwesig: Ronel Steyn (vierde - Derby) en

Louise Herbst (sesde - Brits).

Skakelbeamptes ontvang erkenning: Christelle Rossouw (Brits), Istella van Rhyn- Nel (voormalige Pla� na-streek skakel), Mar� e de Villiers (huidige Pla� na-streek skakel) en agter van links Theresa Lodywyckx (staan in vir Mosaïek skakel), Ne� a

Louw (Volmoed), Charmaine Coetzer (staan in vir Kashané skakel), Ronel Steyn (Derby), Madelein van Heerden (staan in vir Skuinsdri� skakel) en Dina van Dyk

(Rustenburg).

Breiwerk: Francis Liebel (tweede - Marikana), Elsa van Rooyen (sesde - Marikana), San� e Bingle (derde - Rustenburg) en agter van links Christa Grey (vierde - Derby) en Loedi Erasmus

(vyfde - Derby). Afwesig: Carien Roos (eerste).

Fotograﬁ e: Elaine Smit (tweede – Brits), Heleen Labuschagne (eerste – Rustenburg), San� e Bingle (derde – Rustenburg) en agter van links Mar� e Willemse (vierde – Marikana)

en Emmerensia Coetzee (vyfde – Marikana). Afwesig: Ria Pretorius (sesde

– Rustenburg).

Blomme (Beginners): Lyne� e Venter (eerste - Rustenburg), Charmaine Coetzer (tweede - Kashané), Emmerensia Coetzee (derde - Marikana) en agter van links Miemie Scholtz (vierde - Rustenburg) en He� e Maré (vyfde - Rustenburg).

Dames wat 10-jaar toekennings van Gerda Swart (NWVLU-president - tweede van links) ontvang het: Ronel Steyn (Derby), Be� e Slabbert (Derby) en Hansie TerréBlanche (Derby).

Hekelwerk: Francis Liebel (tweede - Marikana), Elsa van Rooyen (eerste - Marikana), Christa Grey (derde - Derby) en voor van links Charlo� e Rossouw (vyfde - Brits) en San� e Bingle (vierde - Rustenburg). Afwesig:

Anso du Toit (vyfde - Rustenburg).

oorgedra aan die presteerders. Santie Bingle, gasvrou, het almal

Verona Loots (1ste vise) bedank Carien Kruger (gasspreker) tydens die Vrouelandbou-unie Pla� na- streekskonferensie op Woensdag 2 Maart by die NG

Kerk Bergsig.

(7)

MARCH 2022 PAGE 8

PAGE 8

AGRI-PULSE - UPINGTON - SOLA het drie maande voor skedule amptelik ‘n eerste in sy soort 10 MW sonkragaanleg, wat skoon energie aan Amazon Web Services verskaf via die Eskom-netwerk, in die Noord-Kaap bekend gestel.

Energy wheeling, ‘n nuwe model van private energie-verkryging, laat krag opwek en aangekoop word op geograﬁ es verskillende plekke.

Die Adams Solar PV-projek sal jaarliks meer as 28 miljoen kWh skoon elektrisiteit aan Amazon Web Services verskaf.

Dit is die eerste grootskaalse sonkrag- PV-wielprojek in Suid-Afrika, en die model is futuristies: dit gebruik Eskom se netwerk om private kopers en verkopers met mekaar te verbind en baan die weg vir meer keuse en mededinging. Dit is die eerste stap vorentoe om netwerk-onafhanklikheid te skep waar private kopers en verkopers van energie met mekaar kan handel dryf.

Dit beteken dat die hernubare energie-aanleg

‘n lae-koolstof-alternatief vir steenkoolkrag vir

‘n private afnemer (in hierdie geval Amazon Web Services) sal bied sonder dat dit geograﬁ es op die gebruiksterrein geleë hoef te wees.

Hoe?

Die sonkrag-PV-aanleg bestaan uit meer as 24 000 tweevlak-sonkragmodules op enkel-as- spoorsnyers, wat ‘n oppervlakte van 20 hektaar dek. Dit is naby Kathu in die Noord-Kaap geleë, waar die sonkragbron een van die beste ter wêreld is. Die sonkrag-PV-fasiliteit volg die son deur die dag en absorbeer bestraling van beide die lug en weerkaatste lig van die grond af. Hierdie ontwerp sal meebring dat meer as 25 000 ton koolstofvrystellings jaarliks vermy word – die ekwivalent daarvan om 5 400 motors vir ‘n jaar van die pad af te haal.

Hierdie model kan Suid-Afrika ook aansienlik help om by sy teikens vir die vermindering van koolstofvrystellings te hou, terwyl ekonomiese groei en ‘n regverdige energie-oorgang ondersteun word.

Amazon, soos ander groot korporatiewe verbruikers van energie, het hom verbind tot aggressiewe teikens vir die verkryging van hernubare energie – in hul geval, 100% teen 2025.

Maar die suksesvolle voorsiening van hernubare energie kan slegs verskaf word in ‘n omgewing wat dit ondersteun.

Onlangs het die departement van minerale en energie, NERSA en Eskom die opwekking van hernubare energie ondersteun, wat die goedkeuring van hernubare kragsentrales soos hierdie moontlik gemaak het.

“Amazon is daartoe verbind om met regerings en verskaﬀ ers van nutsdienste regoor die wêreld saam te werk om te help om meer hernubare energieprojekte aanlyn te bring,” sê Nat Sahlstrom, direkteur van energie by Amazon Web Services.

“Ons is geëerd om saam met die departement van minerale en energie, die nasionale

energiereguleerder van Suid-Afrika en Eskom te werk om ’n nuwe model vir hernubare energie- opwekking in Suid-Afrika te help lewer.”

Dit is goeie nuus in die lig van die aanslag van beurtkrag in Suid-Afrika. Krag wat deur wielprojekte opgewek word, sal die hoeveelheid IPP’s (onafhanklike krag voorsieners) verhoog en die enigste elektrisiteitsvoorsieningslas op Eskom verlig.

Die ondersteuning van hernubare projekte beteken die gelyke prioritisering van ekonomiese en sosiale faktore.

Die Adams-projek is meer as 63% in swart besit, met belegger Mahlako a Phahla Financial Services (wat belange in die projek hou), wat daartoe verbind is om opbrengste vir plaaslike swart beleggers te lewer.

SOLA is ook 100% in Suid-Afrikaanse besit, insluitend ‘n 40% aandeelhouding deur swart belegger African Rainbow Energy and Power.

“Swart vroue is histories krities onderverteenwoordig in infrastruktuur, landbou en nutseienaarskap,” sê Meta Mhlarhi, medestigter en uitvoerende direkteur by Mahlako a Phahla Investments, ‘n belegger in die projek.

“Energieprojekte wat swart belegging moontlik maak, is ons sekerste manier na ‘n regverdige oorgang na hernubare energie.”

Hernubare energieprojekte wat plaaslike ontwikkeling in ag neem, is in staat om Suid- Afrikaanse vaardighede te ontwikkel en werk te verskaf.

“Terwyl ons hernubare energiekapasiteit in Suid-Afrika bou, moet ons ook Suid-Afrikaanse maatskappye en vaardighede ontwikkel,” sê Dom Wills, HUB van SOLA Group, die Suid- Afrikaanse maatskappy wat verantwoordelik is vir die ontwikkeling en bedryf van die energieaanleg. “SOLA is daartoe verbind om Suid-Afrika deur skoon energie te transformeer, en om hernubare energie op groot skaal aan maatskappye te verkoop, maak dit een van die belangrikste kragprojekte in Suid-Afrikaanse geskiedenis.” Tydens konstruksie het die Adams-sonkragprojek 167 werksgeleenthede geskep, waarvan 63% uit die plaaslike omgewing, en dit sal vir sy leeftyd permanente werksgeleenthede in elektriese instandhouding, skoonmaak en sekuriteit onderhou. Houtafval wat tydens konstruksie gegenereer is, insluitend palette en elektriese kabeldromme, is aan plaaslike meubelondernemings en spesiale vaardigheidskole geskenk om die KMMO- bydraes van die projek verder te versterk.

Alhoewel die Adams-projek net die begin is van ‘n energie-wiel- en handelslandskap in Suid-Afrika, is dit ‘n aanduiding van waarheen die prentjie op pad is: na ‘n gemoderniseerde netwerk met hernubare energie in die kern.

Dit demonstreer ook die gewilligheid van die regering en die private sektor om saam te werk om Suid-Afrika se elektrisiteitskrisis op te los.

Wat beteken die eerste grootskaalse wiele-projek vir Suid-Afrika?

Nat Sahlstrom, direkteur van Energie by Amazon Web Services.

Meta Mhlarhi, medes� gter en uitvoerende direkteur van Mahlako a Phahla Investments.

Dom Wills, Hoof Uitvoerende- beampte van SOLA Group.

AGRI-PULSE - KENHARDT - Nadat die Noorse groenkragprodusent Scatec ASA (OSL:SCATC) gedwing is om die konstruksie van sy Kenhardt 540-MW sonkrag-plus- opbergingsprojek in die Noord-Kaap, weens ‘n vertraging in die regeringsgoedkeuringsproses, te herskeduleer en in Oktober verlede jaar, uit projekte in Brasilië en die Oekraïne te onttrek - is die projek om elektrisiteit aan Suid-Afrika se netwerk te verskaf uiteindelik in die ﬁ nale stadium van goedkeuring.

Die Oslo-gebaseerde maatskappy het in Junie verlede jaar voorkeurbieërstatus verkry vir Kenhardt se 150 MW in Suid-Afrika se Risk Mitigation Power Procurement (RMIPP)- program, en daar is aanvanklik verwag om ﬁ nansiële sluiting teen die einde van 2021 te bereik.

In Oktober verlede jaar, het Scatec gesê hy is in kennis gestel van die goedkeuringsvertraging vir RMIPP, wat die ﬁ nansiële sluiting na die einde van Januarie 2022 aangeskuif het.

Die sonkrag- en batteryprojek is een van die grootstes ter wêreld en verteenwoordig ‘n belegging van R15 miljard.

Die sonplaas wat naby Kenhardt gebou gaan word, is een van drie projekte wat 540 MW se sonkragopwekking en 225 MW – of 1 140 MWh – se batteryberging sal verskaf.

Ná die terugslag het Scatec ‘n vennootskap

met die plaaslike skoonenergiemaatskappy, H1 Holdings, aangegaan om die projek uit te voer.

Die maatskappy se hoofbestuurder, Jan Fourie, het aan die media gesê

omgewingsgoedkeuring is reeds verleen en dat Scatec SA besig is om die ﬁ nansieringsproses te ﬁ naliseer.

Daarna vereis die projek ﬁ nale goedkeuring van die koopooreenkoms van Eskom se direksie en die Nasionale Tesourie, wat vir 20 jaar sal geld.

Een van die energiedepartement se vereistes vir hernubare kragproduksie is dat krag op aanvraag van die stelseloperateur vanaf 05:00 tot 21:30 beskikbaar moet wees, ongeag weerstoestande.

Die krag sal onder ‘n 20-jaar PPA (kragkoopooreenkoms)verkoop word. Die projek sal na verwagting gefi nansier word deur projekfi nansieringskuld van ‘n konsortium van kommersiële banke en ontwikkelings fi nansie- ringsinstellings met ‘n verwagte skuldhef- boomfi nansiering van 80%.

Scatec sal 51 % van die ekwiteit in die projek besit met H1 Holdings, as plaaslike Swart Ekonomiese Bemagtigingsvennoot wat 49%

besit.

Scatec se sonkrag- en batterytegnologie neem weerstoestande in ag en kan elektrisiteit verskaf - selfs as bewolkte weer vir lang

Kenhardt kan

sonkragaanleg van R15 miljard kry

Die ander drie operasionele Scatec-sonkragaanlegte is op aangrensende erwe geleë, 25 km buite Upington in die Noord-Kaap. (Fotokrediet: Scatec Solar)

tydperke voortduur.

Sy tarief sal by R1,88 per kWh vir die 20-jaarkontrak begin en ‘n jaarlikse inﬂ asiegekoppelde aanpassing hê.

Hulle kan glo verhogings tot inﬂ asie beperk, omdat die projek nie onderhewig is aan ﬂ uktuerende kommoditeitspryse of die wisselkoers nie.

Die departement van minerale bronne en energie het onlangs sy elektrisiteits- prysbeleidoorsig vir openbare kommentaar gepubliseer.

Die hersiening het planne ingesluit om ‘n aparte onafhanklike transmissiemaatskappy onder Eskom

te stig, wat

elektrisiteitsversending van ander verskaﬀ ers vergemaklik.

Met die veronderstelling dat die beleidshersiening geslaag word, behoort die stap te help om die land se elektrisiteitskrisis op te los.

(8)

MAART 2022 BLADSY 9 BLADSY 9

AGRI-PULSE - PORT-NOLLOTH - ’n Multimiljardrand-projek om ’n hawe in die Noord-Kaap te bou sal na verwagting broodnodige ekonomiese verligting vir die provinsie bied.

Die hawe, wat deur Premier Zamani Saul as ‘n “spelwisselaar” beskryf word, sal na verwagting by Boegoebaai naby Alexanderbaai gebou word. Saul sê planne is aan die gang om te verseker dat die bou van ‘n hawe teen 2024 begin. Hy sê R100 miljoen is deur die provinsiale regering geoormerk om ‘n uitvoerbaarheidstudie na die projek uit te voer.

Saul sê die bou van die hawe sal R13 miljard kos. Hy is seker dit sal die sosio- ekonomiese status van die provinsie verander.

“Gewoonlik neem sulke projekte baie lank om in die uitvoeringsfase, waar jy eintlik die bou van die hawe sien, te kom. Maar ons vaar redelik goed in terme van ons werk. Ons het ons eie teiken gehad dat die bou van die projek teen 2024, 2025 sal begin,” sê die Premier.

Inwoners sê hulle hoop dat die hawe werksgeleenthede sal skep vir almal in die area. Werkloosheidsyfers in die provinsie staan tans op 24,9% met uitgebreide

werkloosheid naby 50%.

Die beplande hawe sal ook gebou word op

‘n terrein ryk aan Nama-geskiedenis.

“Ons is nie bekommerd oor wat met die hawe gaan gebeur nie en dit is al waaroor hulle bekommerd is, maar ons wil vir voorvaderlike doeleindes weet wat gaan gebeur en gaan ons by die besprekings ingesluit word,” sê ‘n Alexanderbaaier.

“Ek weet nie of dit net ’n storie is of hulle gaan aangaan met die planne wat hulle het nie.

Want dit gaan werkgeleenthede vir die jeug skep, wat ‘n groot ding sal wees,” brei nog ‘n Alexanderbaaier uit.

“Die Community Property Association (CPA) wat honderde inwoners verteenwoordig wie se grond gebruik gaan word, sê hulle is bekommerd dat die bou van die hawe die seelewe kan ontwrig, maar is hoopvol maatreëls sal ingestel word om die omgewing te beskerm,” sê Nicodemis Swartbooi.

Die regering het onlangs nog ‘n projek by Boegoebaai aangekondig,

‘n groenwaterstofprojek van R10 miljard. Dié projek is tans in die lewensvatbaarheidstudiefase.

AGRI-PULSE - POSTMASBURG - Die premier van die Noord-Kaap, dr. Zamani Saul, het die Redstone CSP-projek in die ZFM-distrik, 30 km voor Posmansburg, besoek.

Die projek is tans in sy konstruksiefase, waar ‘n 256m sontoring sowel as die elektroniese beheerkamer gebou word.

Daar word beraam dat rondom Mei 2022 - 200m van die toring gebou sal wees

Op die hoogtepunt van konstruksie sal hierdie projek ongeveer 2 000 mense in diens neem.

Die projek, wat in 2024 voltooi sal wees, sal alternatiewe energie produseer, wat uiteindelik tot die Nasionale netwerk sal bydra.

Saul sê werk by die Redstone-gekonsentreerde

sonkragprojek in Postmasburg, wat na verwagting bykomende krag na die land se energienetwerk sal bring, vorder goed.

Saul het op Donderdag, 24 Februarie, in sy staatsrede gesê die projek is een van die grootste kapitaalbeleggingsprojekte in die Noord-Kaap.

Die 100 Megawatt van gekonsentreerde sonkrag (CSP)- aanleg sal oor ‘n tydperk van 31 maande gebou word en sal volle kommersiële bedryf teen die einde van Oktober 2023 bereik.

Die projek het tot dusver 636 direkte poste op die terrein in diens gehad, waarvan 91% Suid-Afrikaners en 339 is van die Tsantsabane- en Kgatelopele-munisipaliteite is.

Meer as 45% van werknemers is jong mense onder die ouderdom van 35 en 15% van alle werknemers is vroue in verskeie werksdissiplines.

Die projek sal na verwagting teen die einde van vanjaar byna 1 800 werknemers bereik, het Saul gesê.

Wat om te verwag

Die projek sal die bou en bedryf van ‘n gekonsentreerde -sonkrag (CSP)-aanleg in die Hay-distrik, sowat 30 km vanaf Postmasburg in die Noord-Kaap, behels.

’n CSP-toringaanleg genereer sonkrag met behulp van spieëls, bekend as heliostate, om ’n groot area sonlig op ’n klein area - genaamd die ontvanger - te konsentreer.

Elektrisiteit word dan opgewek wanneer die

gekonsentreerde lig omgeskakel word na termiese sonenergie.

Dit sal in staat wees om jaarliks ongeveer 480 gigawatt- uur (GWh) netto hernubare energie te produseer, met ‘n nominale netto opwekkingsvermoë van ongeveer 100 megawatt (MW).

Die projek se beleggers is ACWA Power en SolarReserve.

ACWA Power is ‘n ontwikkelaar, belegger, mede-eienaar en operateur van ‘n portefeulje van kragopwekking en ontsoute waterproduksie-aanlegte met bedrywighede in 12 lande in die Midde-Ooste en Noord-Afrika, Suider-Afrika en Suidoos- Asië.

Absa, wat by die befondsing en ontwikkeling van die projek betrokke is, het voorheen gesê die Redstone CSP- projek sal 12 uur se volvrag-energieberging hê.

Dit sal die kragsentrale in staat stel om ‘n betroubare stabiele elektrisiteitstoevoer, gedurende

spitsaanvraagperiodes, aan meer as 200 000 Suid-Afrikaanse huise te lewer - selfs nadat die son gesak het.

Multimiljard-rand haweprojek om Noord- Kaap se ekonomiese landskap te verander

Die hawe, wat deur Premier Zamani Saul as ‘n “spelwisselaar” beskryf word, sal na verwag� ng by Boegoebaai naby Alexanderbaai gebou word.

Massiewe nuwe sonkragaanleg wat teen 2023 in Suid-Afrika gebou sal word

Die Premier van die Noord-Kaap, dr. Zamani Saul, het die Redstone CSP-projek in die ZFM-distrik, 30 km voor Postmasburg, besoek.

Die projek is tans in sy konstruksiefase, waar ‘n 256m

sontoring sowel as die elektroniese beheerkamer gebou

word.

(9)

MARCH 2022 PAGE 10

PAGE 10

Turksvy-fynkonfyt

Skil 1 kg ryp turksvye dun af en sny dit Skil 1 kg ryp turksvye dun af en sny dit Skil 1 kg ryp turksvye dun af en sny dit Skil 1 kg ryp turksvye dun af en sny dit

in klein stukkies op. V

oeg 625 ml water by

, verhit dit stukkies op. V

, verhit dit tot kookpunt en kook dit ‘n kwartier lank met tot kookpunt en kook dit ‘n kwartier lank met tot kookpunt en kook dit ‘n kwartier lank met tot kookpunt en kook dit ‘n kwartier lank met die deksel op. Haal die kastrol van die stoof die deksel op. Haal die kastrol van die stoof die deksel op. Haal die kastrol van die stoof die deksel op. Haal die kastrol van die stoof af. Voeg 375 g wit suiker

, die sap van ‘n af. Voeg 375 g wit suiker

, die sap van ‘n af. Voeg 375 g wit suiker

, die sap van ‘n halwe suurlemoen, 1 knoets gekneusde, halwe suurlemoen, 1 knoets gekneusde, halwe suurlemoen, 1 knoets gekneusde, halwe suurlemoen, 1 knoets gekneusde, gedroogde gemmerwortel en ‘n knippie gedroogde gemmerwortel en ‘n knippie gedroogde gemmerwortel en ‘n knippie gedroogde gemmerwortel en ‘n knippie sout by die warm turksvymoes.V

erhit die sout by die warm turksvymoes.V

erhit die sout by die warm turksvymoes.V

erhit die mengsel stadig tot kookpunt en roer dit mengsel stadig tot kookpunt en roer dit mengsel stadig tot kookpunt en roer dit mengsel stadig tot kookpunt en roer dit aan die begin totdat al die suiker opgelos aan die begin totdat al die suiker opgelos aan die begin totdat al die suiker opgelos aan die begin totdat al die suiker opgelos is. Kook dit oor matige hitte totdat die konfyt helder en dik is.V

erwyder die gemmer en gooi dit weg. Skuim die konfyt af, indien nodig. Bottel dit warm konfyt af, indien nodig. Bottel dit warm konfyt af, indien nodig. Bottel dit warm en verseël dit wanneer afgekoel.

en verseël dit wanneer afgekoel.

In die artikel oor T

urksvye hiernaas vertel ons vir jou allerlei interessante dinge oor die W

es-Transvaal se “Doringrosie” wat vir dekades lank al ‘n gewilde lekkerny is – amper net so tradisioneel soos waatlemoen of spanspek maar met baie meer “onderhoud”

voor die tyd.

Ons het al gewonder of baie mense turksvykonfyt maak – dit is nie sommer ‘n konfyt wat jy op enigmand se spensrakke sal aantref nie. Een van die redes is die moeilike skoonmaakproses van ‘n groot klomp turksvye en die ander is die taamlike swak

“opbrengs” – jy het baie turksvye nodig om sommer net ‘n paar klein botteltjies vol konfyt te maak, maar boeta – is dit wonderlik- lekker! Ons weet dat sommige mense nie vreeslik dol sal wees oor die pitjies in die konfyt is nie, maar om dit te verwyder sou jou met selfs nog ‘n armer opbrengs gelaat het. Ons sal jok om nie te sê dat hierdie turksvykonfyt seker een van die lekkerste konfyt is wat ons in ‘n lang tyd gekook het nie – dit herinner ‘n mens nogal aan die geliefde makataan…

Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina Heerlike turksvye sonder die eina

AGRIPULSE - NOORDWES - Kan jy jou

‘n plaas in die ou Wes-Transvaal sonder

‘n hele klomp turksvybosse voorstel?

Turksvye is so eie aan ons wêreld in Noordwes en gedeeltes van die Suid- Afrikaanse platteland soos ‘n mielieland of die bloekomboom en is vir eeue al aan die mens bekend as ‘n gewilde en veeldoelige lekkerny.

Die turksvy is ook ‘n belangrike voedingsbron vir diere in swaarkrytye...

Die turksvy (Opuntia tuna) is ‘n plant in die kaktusfamilie, Cactaceae. Turksvye is van Suid-Amerika na Suid-Afrika gebring, en word oor die algemeen as ‘n ernstige pes en bedreiging beskou. Turksvye het oorspronklik slegs in die Westelike Halfrond, oor die grootste gedeeltes van Noord- en Suid-Amerika, voorgekom.

In die laat 1800’s is turksvye na Australië gebring, waar hulle groot ekologiese skade in die oostelike state aangerig het. Hulle word ook in die Mediterreense streke van Noord-Afrika aangetref, veral in Tunisië, die mees noordelikste land van Afrika, sowel as die suidelike dele van Europa, veral op die eiland van Malta.

Daar is mense wat sommer baie lief is vir die turksvy as ‘n lekkerny maar dan is daar mense wat die plant met mag en mening wil uitroei. Dit is beslis ‘n ongewaardeerde gewas. Die heel eerste turksvye is meer as 300 jaar gelede die land ingebring. Die doringlose sogenaamde

“Burbank” tipe is egter eers vanaf 1914 ingevoer. Turksvye met lang dorings op die blaaie (“blare”) is lankal reeds as ‘n onkruid verklaar en slegs die doringlose tipes mag deesdae geplant word.

Nuwe inligting toon dat daar sommer baie aanwendingsmoontlikhede vir die turksvy is. In Mexiko word die jong blaaie se dorings afgeskraap en as groente in slaaie gebruik wat as “Nopalitos” bekend stan.

Die vrugte word as vars vrug bemark, maar

kan ook verwerk word tot heerlike konfyt en stroop. Turksvye kan egter ook ingelê, versuiker of gedroog word. In die Oos-Kaap word selfs ‘n tipe “bier” onder die plaaslike bevolking van die vrug gebrou.

Die turksvy dra is van vroeg in Desember waneer dit taamlik warm is tot vroeg in Februarie in die meeste streke van Suid- Afrika. In Noordwes is die vrug tradisioneel in Januarie “ryp” en kan dit vir bykans ‘n maand lank geoes word.

Baie mense sal jou vertel dat die turksvy nie ‘n “katjie is wat jy sonder handskoene moet aanpak nie”. ‘n Mens moet taamlik versigtig wees wanneer jy dit pluk en selfs nog meer versigtig wanneer jy die ryp vrugte skil, anders gaan jy dit vir etlike dae lank berou.

Skil jou turksvy só:

Die turksvy is nie jou “maat” as dit by die voorbereiding of skil van die vrug kom nie.

Daar is min dinge so onaangenaam soos ‘n hand of vingers vol turksvydorings en daar is maar een beproefde metode om die vrug te skil sonder om vir dae lank daarna met ‘n haartangetjie in jou sak rond te loop. Maak só om jou turksvye te skil.

Baie mense verkies koerant of

tydskrifpapier wat soos ‘n “boek” geblaai word soos jy met die skillery vorder. Ander mense glo weer aan ‘n vuur en om die turksvye dan een vir een met ‘n braaivurk of knyptang in die vlamme te hou om die dorings af te brand. Beide is egter ‘n tydsame proses.

Die heel maklikste en dalk veiligste metode, is soos volg:

Spoel die turksvye (nadat jy chirurgiese handskoene aangetrek het - by enige apteek beskikbaar) sommer ‘n paar keer met koue water af. Jy kan dit selfs vir ‘n paar uur of langer in ‘n bak met water los.

Werk op ‘n broodbord of ‘n houtplank wat daarna goed gewas word - steeds met die handskoene aan.

Waldie Volschenk van ons redaksie wat sy hande aan turksvykonfyt-kook

gewaag het.

Kook met ‘n gekneusde gemmerwort el.

Ons het die gemmer sommer g

oed met ‘n vurk geprik.

En siedaar – nou net vir a� oel en lekker eet!

Weeg ongeveer 1 kg se turksvye af nadat dit geskil is.

Ons maak Turksvy-fynkonfyt – ‘n prikkelrige affêre..

Druk ‘n vurk dwars lekker diep in die turksvy met die punte van die vrug aan weerskante. Sny aan beide kante ongeveer

‘n driekwart tot 1 cm van die kante af.

Moenie die skil tot heel onder deursny nie en laat die afgesnyde kante steeds aan die skil bly. Maak nou ‘n snit van ongeveer 6mm diep van kant tot kant oor die turksvye, en met jou vurk steeds in die vrug en met die mes in jou regterhand (of andersom as jy linkshandig is), begin jy die skil stadig en versigtig van die vrug “afrol”.

Wees versigtig aan die einde, sodat jy die vruggedeelte heeltemal van die skil af kan oplig sonder om die vruggedeelte met die brood- of houtplank in kontak te bring. Só maak jy seker dat die vrug nie vol dorings word nie. Na elke geskilde vrug steek jy die punt van die mes in die skil en gooi dit direk in ‘n swart sak of vullisdrommetjie wat ook na die tyd goed met water uitgespoel moet word as jy dit binneshuis gebruik.

As jy nie jou turksvye vars wil eet nie, het jy sommer ‘n wye keuse tussen ‘n verskeidenheid turksvykonfyte. Kies een van onderstaande resepte en kook vir jou

‘n paar ﬂ essies konfyt wat beslis nie in enigiemand se kombuis op die rakke is nie.

Heel Turksvykonfyt

Skil 1kg ongeveer 10-12 klein -mediumgroot turksvye - dit is omtrent hoeveel jy nodig het vir die standaard-heuningﬂ essie. Prik met langtandvurk dwarsdeur turksvy, kook in 1 liter water tot deurskynend en dreineer.

Gebruik water vir stroop, voeg 4 kop suiker by water plus halwe suurlemoen se sap en roer tot al die suiker opgelos is, laat kook die stroop en skep die turksvye een-een in kokende stroop, stel stoofplaat af tot nr 4-5 en kook konfyt tot stroop soos lawa borrel en vrugte heeltemal deurskynend is. Ongeveer 4 ure se kook, bottel warm in warm bottels en verseël dadelik. Die vrugte behoort heel te bly.

Turksvystroop met suiker

Skil ryp turksvye af en sny die vleis in Skil ryp turksvye af en sny die vleis in stukkies op. Kook dit stadig sonder water totdat die mengsel sag is. Vryf die pulp deur ‘n sif en meet die hoeveelheid puree af. Voeg by elke 250 ml puree 50 g tot 100 g witsuiker na gelang van soetheid van die puree asook 15 ml suurlemoensap.

Verhit dit stadig tot koopunt en roer dit aan die begin tot die suiker opgelos is. Kook die stroop oor matige hitte tot dik en roer gereeld.

Bottel die stroop warm en verseël dadelik.

Gebruik die stroop in die plek van suiker oor melkkos of mieliepap. Versoet bruismelk daarmee, giet dit oor warm wafels of roomys. Stowe groente soos patats, wortels en pampoen en vrugte in die stroop.

Turksvylikeur

Meng 350 ml stroop en 150 ml rum, bottel Meng 350 ml stroop en 150 ml rum, bottel die mengsel en kurk dit toe. Laat dit 6 maande verouder en bedien as likeur.

Turksvykonfyt

Kies turksvye wat ryp is, vryf hulle goed Kies turksvye wat ryp is, vryf hulle goed af met ‘n growwe doek om die dorings te verwyder en spoel hulle in water af. Skil net die groen skilletjie af en weeg die vrugte.

Prik die vrugte met n stopnaald, laat dit oornag week in ‘n oplossing van koeksoda (45 ml koeksoda op 5 liter water). Was die vrugte die volgende dag goed af met water en kook dit in skoon water tot sag. Gebruik 375 g suiker en 570 ml water vir elke 500 g vrugte om die stroop te maak. Voeg 15 ml suurlemoensap by vir elke 500 g vrugte.

Laat die stroop kook en sit die turksvye een vir een in die stroop om te verhoed dat die stroop ophou kook. Sit die deksel op en laat dit vir 15 minute kook. Lig die turksvye die volgende dag uit die stroop. Syg die stroop deur ‘n klam kaasdoek en laat dit weer kook. Voeg die turksvye by en kook totdat die vrugte helder en deurskynend is. Bottel die konfyt dadelik.

Klik hier op jou elektroniese toestel of gaan na https://bit.

ly/agripulsekookturksvykonfyt om ‘n video te kyk.

(10)

MAART 2022 BLADSY 11 BLADSY 11

Nampo se datums bekend

AGRI-PULSE - BOTHAVILLE – Die gewilde Nampo Oesfees word vanjaar weer aangebied nadat dit weens die pandemie nie die afgelope twee jaar kon plaasvind nie.

Graan SA bied Nampo Oesdag, die grootste landbouskou in die Suidelike Halfrond, buite Bothaville aan vanaf 16-20 Mei. Vir die eerste keer in die geskiedenis word die fees oor vyf dae aangebied! Te midde van voortdurende onsekerheid onder andere die heersende nasionale ramptoestand, het Graan SA op sy jaarlikse kongres ten gunste van die aanbieding van die NAMPO Oesdag in sy oorspronklike tydgleuf in Mei gestem, met die nakoming van enige nasionale regulasies wat in plek mag wees. Landbouprodusente en die publiek kan weer eerstehands beleef hoe moderne landbou lyk. Die 54ste NAMPO Oesdag, wat as die hartklop van landbou in Suid-Afrika beskou word, bied ‘n unieke platform waar produsente hul kennis kan uitbrei en nuwe tegnologie en produktiwiteitsoplossings kan verken. Verder bied NAMPO nie net ‘n geleentheid vir gesprek en dialoog nie, maar stel dit ook die publiek en ander rolspelers in staat om kommersiële landbou en voedselveiligheid en -sekuriteit in aksie te ervaar.

“Die uitwerking om sedert 2019 nie ’n Oesdag aan te kon

bied nie, het verreikende gevolge nie net vir die organisasie gehad nie, maar ook vir die omliggende dorpe. Die plaaslike distrik, wat nog nie heeltemal van buitensporige waterskade in Januarie herstel het nie, maak staat op die ekonomiese en ﬁ nansiële inspuiting wat deur die Oesdag meegebring word,”

het Graan SA Bemarking, NAMPO & Navorsingshoof, dr Dirk Strydom gesê. Uitstallers wil produsente ontmoet en weer hul produkte ten toon stel. In oorleg met uitstallers het meer as 80% aangedui dat dit nodig is om die Oesdag in Mei 2022 aan te bied, en was dit eens dat ‘n ekstra dag in die skedule broodnodige sakegeleentheid kan byvoeg.

Met byna 800 uitstallers is Nampo dié platform om met die landboubedryf se toprolspelers te netwerk, vriendskappe en verhoudings te versterk en te geniet wat hierdie unieke vertoning bied in ‘n rustige plaas-atmosfeer. Volgens Danie Minnaar, voorsitter, is die beste tegnologie en kennis vir produsente om volhoubaar te boer by NAMPO te vinde.

“Al bly die landbou onder geweldige druk, het landbouers steeds genoeg passie vir boerdery om elke aspek van landbou wat die Oesdag bied te verken om mededingend en relevant te bly,” het hy gesê. Die afwesigheid van Nampo

het die kritieke rol wat hierdie platform speel om netwerkvorming in die landbousektor te fasiliteer, beklemtoon. “Om regeringsverteenwoordigers en belanghebbendes uit die landbouwaardeketting te ontvang, bied geleentheid vir belangrike en soms uitdagende gesprekke om plaas te vind in ‘n omgewing wat bevorderlik is vir en gemik is op die bevordering van die sektor plaaslik en regdeur die Sub-Sahara-streek,” het dr Pieter Taljaard, Graan SA se uitvoerende hoofbestuurder, mee afgesluit. Implementering sal nou in alle erns begin en Graan SA is opgewonde en gerat om produsente, Landbou-belanghebbendes, verskaﬀ ers, ander waardekettingrolspelers sowel as die publiek terug te verwelkom by hierdie landbouvertoonvenster, wat ‘n gediversiﬁ seerde uitstalling met ‘n verskeidenheid nuwe tegnologie, produkte en en dienste op een platform aanbied. Besonderhede rakende kaartjieverkope en toegangstye sal mettertyd gekommunikeer word.

Beekeepers unite for a better future

AGRIPULSE - LEHURUTSHE - Donations of working equipment to beekeepers and

training from the North West Department of Agriculture (NWDARD), has motivated beekeepers from the

Ngaka Modiri Molema region to unite and work together for a

better future. On Tuesday (22 February 2022) honey-makers

from across the Ngaka Modiri Molema District converged

in Witpan farm outside Sannieshof town to assist one of their own, Mr Sello Nthoesane to harvest.

Nthoesane is a farmer in Tswaing Local Municipality and is one of many beekeepers from the province who were recently trained on beekeeping management by the department. Other than training, Nthoesane received 100 beehives and other beekeeping equipment including the honey extracting machine. He said he started beekeeping with only ten (10) beehives in 2018 because of the passion he had and today is a full-time honey-maker with over hundred and sixty (160) beehives. The honey he makes is sold to the local market.One of the beekeepers who came to assist Nthoesane with harvesting is Onkarabile Mooketsi from Lehurutshe in Ramotshere Moiloa Local Municipality. Mooketsi who was happy to be amongst fellow beekeepers says unity amongst beekeepers is very important. “It is a tradition for us beekeepers in the Ngaka Modiri Molema region to work together and we enjoy it that way because in the process we learn new things from colleagues,” Mooketsi alluded.

Expressing his appreciation for the help, Nthoesane said he is humbled and grateful for the support shown by colleagues. “I want to express sincere gratitude to my colleagues who volunteered their time and resources to come. I can only say I am humbled and grateful,” said Sello Nthoesane.

Since her deployment to the department, MEC Desbo Mohono has been advocating for the development of apiculture in the province. She strongly believes that development and support for beekeepers in the province will not only help to boost the economy of the province but will also contribute to the food security programme.

Busy in the bee yard: These beekeepers from the Ngaka Modiri Molema District came to support a

fellow beekeeper to harvest.

better future better future

AGRIPULSE - LEHURUTSHE - Donations of working equipment to beekeepers and

training from the North West Department of Agriculture (NWDARD), has motivated beekeepers from the

Ngaka Modiri Molema region to unite and work together for a

better future. On Tuesday (22 February 2022) honey-makers

from across the Ngaka Modiri Molema District converged

in Witpan farm outside Sannieshof town to assist one of their own, Mr Sello Nthoesane to harvest.

(11)

MARCH 2022 PAGE 12

PAGE 12

HARTBEESPOORTDAM

Insekte baljaar op waterhiasinte

AGRI-PULSE – HARTBEESPOORT – Oor die afgelope paar jaar het verskeie planne en inisiatiewe, om van die waterhiasinte op die Hartbeespoortdam ontslae te raak, die lig gesien, maar telkens het dié indringer die dam oorheers.

Agripulse het gedurende Februarie 2022 met Petrus Venter, Streekdirekteur Waterhulpbronnebestuur vir die departement van Waterwese en Bosbou by Hartbeespoortdam gesels om die nuutste inligting oor die stand van waterhiasinte op die Hartbeespoortdam te kry, na talle navrae deur lesers ontvang is wat bekommerd is oor groot gedeeltes van dié dam wat met waterhiasinte bedek en onbruikbaar vir watersport is.

“Nadat biologiese beheermiddels in die vorm van plantspesiﬁ eke insekte, soos onder andere Megamelus scutellaris en Neochetina weevils, op die hiasinte gesit is, was die dam in Februarie 2021 feitlik skoon met net 2% waterhiasinte,” sê Venter.

“Dié insekte was baie eﬀ ektief en het in slegs twee maande op die dam wat toe 35% met waterhiasinte bedek was, dit skoongevreet.”

Biologiese beheermiddels in die vorm van plantspesiﬁ eke insekte is sedert die 1980’s op die Hartbeespoortdam ingestel, maar as gevolg van die toediening van onkruiddoders in die omgewing, het die persentasie insekte op die dam drasties afgeneem.

AGRI-PULSE - RUSTENBURG - Die Appleyard word as ‘n swaar-eendklas geklassiﬁ seer, en het sy oorsprong uit Engeland deur Reginald Appleyard in die middel van die twintigste eeu gekry. Die Appleyard (Silver Appleyard) is ontwikkel as ‘n eend wat groot wit eiers lê en as

‘n tafelvoël met ‘n wit vel wat ‘n gewig bereik het van 3kg (koud en gepluk) op die ouderdom van 9 weke. Vir grootte, houding en basiese verekleur, stem dit baie ooreen met die Rouen Clair. Die unieke kenmerk daarvan is egter die kenmerke van die beperkte wilde- eend-geen wat die hoeveelheid pigment op die gesig en liggaamsverekleed van beide die mannetjie en die wyﬁ e beperk. Min is bekend oor die voorkoms van die eerste Appleyards behalwe uit bronne soos die skildery deur Wippell in 1947. Die moderne Appleyard (gestandaardiseer in 1982) en sy bantamvorm (gestandaardiseer in 1997) is grootliks die resultaat van teling deur Tom Bartlett van” Folly Farm”. Hulle lê baie goed, is ‘n uitstekende tafelvoël en ook baie ornamenteel. Die mannetjie se gewig moet tussen 3,6 tot 4,1kg wees en die wyﬁ e tussen 3,2 tot 3,6kg.

Hulle houding is lewendig, eﬀ ens regop, die rug is liggies skuins af van skouer tot stert en die tipe van hul lyf is kompak, breed en goed afgerond. Die stert moet breed wees, die mannetjie moet die gewone gekrulde stertvere hê. Die kop is grof met ‘n ligte styging na die skedel, die snawel is ‘n mediumlengte, breed en moet geel wees, die nek moet regop en ook van mediumlengte wees. Die bene en voete is

‘n mediumlengte en eﬀ ens agtertoe. Die bene moet oranje wees en die oë ‘n donker “hazel”

bruin kleur.

Die verekleed verskil tussen die geslagte.

Die kop en nek van die mannetjie is swart- groen met ‘n silwer-wit keel en roomkleurig gevlek. Met ‘n silwer-wit ring wat heeltemal om die basis van die nek voorkom. Onder die ring moet die nek en skouers ligbruin wees.

Vlerk “coverts” is ‘n silwerwit, wat by die bors en onderlyf pas, gevolg deur die gewone strook van helderblou. Die rug en kruis is ‘n swart-groen en met wit tot by die stertvere.

Die wyﬁ e se kop, nek en onderlyf is silwerwit met ‘n kroon en nek roomkleurig gevlek en het ‘n diep roomkleurige lyn oor die oë.

Skouers en rug sterk roomkleurig gevlek, met die gewone helderblou in die vlerke. Die stert is ook roomkleurig.

Die Appleyard Bantams se oorsprong is van Engeland en word geklassiﬁ seer as ‘n bantameend. Die gewig van die mannetjie is 1,4kg en die wyﬁ e 1,1kg. Die Appleyard Bantam (Silver Appleyard Miniature) is ontwikkel in die 1980’s en vertoon by die eerste BWA Championship Waterfowl Exhibition van 1987 deur Tom Bartlett van Folly Farm, hierdie bantameend is ‘n miniatuurweergawe van die oorspronklike Appleyard (Silver Appleyard) deur Reginald Appleyard in die middel van die twintigste eeu. Die Appleyard Bantam, wat die eerste keer in 1997 gestandaardiseer is, is ongeveer

‘n derde van die gewig van die oorspronklike, groot ras.

Hul verekleed verskil nie van die Appleyard (Groot) hierbo nie, dit is net hul algemene eienskappe wat verskil.

Hulle liggaamsvorm word goed gedra en is amper gelyk van bors tot agterstewe.

Die tipe van hul lyf is klein, die vorm het ‘n sterk ooreenkoms met die Mallard, ‘n skraler vorm as die “Call duck”. Hulle koppe is klein, netjies en skraal en die snawel is geel, met ‘n mediumlengte en breedte. Die oë is rond, vol en wakker. Die nek is ook van mediumlengte en hulle bene is kort en sit in die helfte van hul lyf. Hul voete is reguit en geweb, hul bene moet oranje wees en die oë ‘n donker “hazel”

bruin kleur.

Kortom, hulle is dieselfde, dit is net die grootte, gewig en algemene eienskappe wat verskil tussen die Appleyard en die Appleyard Bantam.

Rustenburg Pluimveeklub: Die klub bied jaarliks skoue aan in Rustenburg sowel as Thabazimbi, Lichtenburg en Parys. Hier vertoon telers hul rasegte pluimvee soos hoenders, watervoëls en kalkoene. Vir meer inligting, kontak Hanri: 083 465 1486, Dawie:

071 196 7696 of Marlize: 072 668 1495;

Epos: [email protected].

Die Appleyard eend

“Benewens die menslike faktor waar onkruiddoder wat die goeie insekte doodmaak, was die weersomstandighede die afgelope tyd ‘n groot bydraende faktor vir die toename in waterhiasinte,” sê Venter. Baie reën in die opvangsgebied van die Hartbeespoortdam, veroorsaak vloede na die Hartbeespoortdam wat tot gevolg het dat die nutriënte op die bodem van

die dam met die water meng en is ‘n voeding waarop die waterhiasinte ﬂ oreer.

“Die insekte is op die oomblik bedrywig.

Indien ons as mens nie met hulle werksaamhede gaan inmeng nie, kan daar verwag word dat daar binne die volgende ses tot agt weke aansienlik minder waterhiastinte op die Hartbeespoortdam gaan wees,” sluit Venter af.

Vroeër die maand was daar weer eens ‘n dras� ese toename van waterhiasinte op die Hartbeespoortdam, die insekte is ﬂ uks besig en teen druktyd het Petrus Venter,

Streekdirekteur Waterhulpbronnebestuur vir die departement van Waterwese en Bosbou by Hartbeespoortdam vertel dat die hiasinte minder as 20% van die damoppervlak bedek en dat dit binne die volgende twee maande aansienlik sal verminder. (Foto: Elsabé Klein/Brits Pos)

Die hopper Megamelus waterhiasintplant scutellarisdie insekte wat op , is een van waterhiasinte (Eichhornia

crassipes) op die Hartbeespoortdam vrygelaat word. Volwasse insekste is klein sap- suigende insekte, ongeveer 3mm lank.

Hulle kleur wissel v ligroom tot donkerbruin en volwassenes mag of an

mag nie vlerke hê nie. Wanneer die insek op sap van die hiasinte te voed, deurboor hulle die plantweefsel en beskadig selle. Die skade lei tot versuiping, wat die plant se dryfvermoë verminder

en veroorsaak dat die weefsel vrot. Skade is duidelik sodra die blarbruin verkleur. Rhodes Universit(Foto: e eit)