PDF r . JAP.

JAP.

RADIOLGSSEVB SKOLE.

D0l1o_e:°c1.2~g,24 Augustus 1939.

11.38 - 11.58 vm.

(Sekondêre st~nderds).

•

.

DIE :rIUG..=nO'TE.

(4) V:S3rrIG ING IN HUL N1J,;E VAD::::1LA1\JD•

deur Professor H.B. Thorn.

JUlle s8.1 seker onthou dat ons die vorige keer die verrun s.lng van o.ie Fr'3.nse vlugtelinge ^112~Suid-Afrika benc.nde l

". !

het. In die j?re 1688 en 1689 - dus 250 jaar gele~e - het daar met v etskeie skepe ongeveer 170 Hugenote na ons land gekom 0n hier in nuwe tui.sue te vind en 2,S ⁱt ware 'n nUVJe

~eVJe te begin.I Hulle het voornaar geED maklilee taak geh'l,d

nie, want die mee ste VC.11 hulle het ^c>J.. hul besittings in

Europa verloor en brandarm hier aangekoi " Drarby WJ.S hulle nou in fn vr2emC2 Land , In tand VJ3.t'Jog tr: r baie jonk las en . nat met sy gev::rs en ;,oeilil hede !Lrc.e b~ nbreker swerk van

hulle geëis ^[Let. l.a:"r =-n sutu-Arr nca l~on hulle ten minste

darem hul gsloof vry21ilc ui toefen, en ("lis Juis hicrdiv voor-

~Lt soos in t1011rDu lS ruu.Le ook aan G.ie Kaap baie

vriendelik en g:.-.svry ontvang, Eers en ver al n.oes daar in hul ol1L',iddellikJ benoer tes v-ors ien '; or d,

.

S-::, 'el G.ie o\Jerhëid as o.ie pl.aasl.Llce .\.Jl0 .. ste net :J.ulle in verband ruermee te

11Ulp gc tom, Die regerlng . et hulle van d.l.e nodige voed-

selvoorrade vir ^il ps...r maande voorsien en daar by hout en p.l; nke tot hulle bcskikkLlg gest a; , ^'.7 iarmcc hulle tyëlelil\8 nut se

kon bou. I": Som geld ^~7 t van B...t ivi.a oorgestuur ^~'J s, het dl~

R:gering ook onder cUe Huge etc 1'1....t verdeel. SJOS te

vcruagt e ^.is , ^{~S t.H,} be oert.es v' nelkeen tn ^'1< nmerking geneem l.e. se met verskeie

Vl"OU •• ^{0 0 • 0 0 0 0 0 0 0 •}

vrou en vier 1cin6.ers £5C, en orc we6.uweeC_ ar tes Marais met vier lcinelers 24101304 ; eentopende )ersone het weer veel mmder ontvang, byvoorbeeld Jean ^rtOUX £4.17.2 en Jean r,Iysal £4. 3.4. verner het die Regering plase gratis aan elie Hugenote tCJegeken en hulle ^ook van boerdery-

benodigdheCe op krediet vcorsien. Daarby l(o-;: nog datdie

Regering nul l.e ~)resies 0.=-eself~~eburger lite tegte gegee het ^2.S wat die gevestigee ~Jlol1iste reeds reniet het. Dit blyk

byvoer '.3elC cJ.a~ruit e1at sen van die ~{uge!-:ots, Jacques de

savoye , reet;s kort na nul aanko ^HS tot liel. VJn (ie Stellel1'oosse kollege van Laml~~:'osen Heemrade benoem is. Ons ~erk op dat die Ressr:~nE; Ln oo:,:,er:;nstem.:.1ingmet (ie voorwaarnes Hat reeds in .lolland =an aspirant Hugenote- co.tcni ste gc;stel was, genanne 111et •

die slegs c:._e over-hein nie, maar ook -...ie : aapse ko'roru.ste self het uie geaar se l om cJ.le nu' e 1~01J:1ists, wat hul g:::loofs'?,sl1ote 1Ir:..s,l~ie e 11)8n6.e11a:J.C'ce bled ru.e , Die

burg srrade , d.it ^{1.S r.i}e burgers vat as ver teenscorruger s van die xotorn.stc op elie ~aad. van ';ustisie aan (;~ie-(aap gesit 1et, het 'n aantal. waens tosteloos verskaf ^{0 ..1} die' ugencte na hul bcs tenmmgs t e vcrvo~r. ^.L

nu

^vccr cce td is CeuT uie neemrade van St -Lï.enooscn ~evols, wat ses v ~en.s vir (leselfe1e doel

gestuur het. 1)oy,e:10.ientr~v ons nog (i-:: ...ooi :10udlng van ^dte koloniste in c Le al-:;eoeen; ook 'lulle net gel(elL e bydraes

;;segee \ aart.cvr "i,

I:,

a~T..,te gehelp :\.O~l ·"oro.. Baie v n die koloniste . s~ 1:e r' t an gcld ru.e , en waar hulle dan rue geld ^.:0:1 g,e '1_8, •.et .1U:::_ by:'.:"aes bestaan ui ^t vee, graan of :-::ts ancers uat

C

.n Yi +lJ vi;"_ ^r'J'J.. e Hl10e·1"'h" ....J..e v\, ~.. :1UI.I⁺ ••on ^'7eA~. Alles wat lclus ceur ic :wloa sv,;; b gedra is, is aan ie Leeraar von

Stell en oscn corn ^{lD0.1 , ï} t ^(1.t d :1 iee' ^{onder uLl.e} verde 1

1Ct.

Hi._~ It. ^{0 0• 0 0 0 • c}

Hieruit sal dit duidelik wees ~atter vriendelike en gasvrye ontvangs die Franse vlugtelinge il1 ons land te beurt geval het , In c~ie boek VêJ1ons verleCe is claar baie mooi bladsye, maar 'n mooier bladsy as hi erclie salons nj e maklik kry nie. ~'Jaé',rsal 'n mens opregter gasvryhe tu en

vriendeliker hulpvaJrdigheid vind,as wat hier aan ~ie

swaar beproerr;e ~-UC;S~10tebewys is?

- ~

Al110e:'el E~:."eXVII e.,•.,'Cbód;di!i ~~ Hugenote na die Kaap

r~

A....£<-J .

te «1?ate""?fP;;:m i~Ek):e !jp' i lE: liii6~I !!~1; moet ons

tog ontnou dat Here XVII mermee geensins beoog het om die

bi.anke bevolklng aan tie Ka; P",van in Hollands-sprekende

in in Frans-s)rekende bevolking Oill te SK2p nie. Die Kaap moes sy karakter as in Hol.Landse kolonie nie verloor TIle. Om

ruero.l.e rede is daar al.Lerhande stappe gccloell om die Franse taal en volksgevoel V2l1 (~ie Hugenote gGleidelilc te laat

vernwyn , en l1ulle in oie Hollands-spre (ende koloniste te laat opgaan. Die (]_OStydS8komcanceur van (ie Kaap, Simon van Ger Stel, in Hollandse vacer tancer in elke sin van die woord , was juis die man om hierdie beleid van Here J....'VIItot uitvoer te bring.

As O~1S~1ierdie str-ewe onthou, salons verstaan waarom die owerheid in dié tyd ook soveel Hollandse koloniste as moontlik na o.ie Kaap gestuur hl t. In die jare toe die

Hugenote ruernc '"11 ~>:{Or.1h:-_t, het ongeveer netsovee l Hollandse Dit het daartoe meE:.,gJ1elpd'1t die

Hugenote nie '11 groet d2el van m.e totale b.tankc bevolking van diG Coloaie litgcmaa _el: rue ; uie verhoudtr g was ongeveer ses Hollands-sprekende kolon'ste teenoor één Hugenoot. Die Hollandse ko'loru s te lY,t dus ^'1 groet ...0t..td",Y':neidgehad, Op

y.e..ry(~

grond hiervan ~lll._,.:::n.t(a....1'1 'n .,.;1 S ...1~E3I1 d t d... r nie groot

.",_~ ~ "'.-._~ I&~

geva-:..T «es d~t (le Kolon.lc scu v~:"fl" ns L.l..t...

A

ha

Maar Here XVII ^~TIOU meer sekerheid hê en daarom het hulle Simon van der Stcl voorgcs_ryf om die Hugenote nie as één groep bymekaar te; ;:-;,- nie • Intccnnec L, hulle moes soveel moontlik ver sore.iu onder cLie Hollandse koloniste gevestig i.or«. Dan sou hulle Geur g2éiurige aanraking met ctie Hollandse koloniste ^l i.I t3.:::.vlvvr.r::82G:~lik gou ver-Loor en in die Holl:lndse koloniste 0-.)'62105voru, Simon van ë~cj_"Stel het daarom

L):gesien dat die HlgenotG tussen die reeds gGvcstigc1e

koloniste Dl;=tsGge_TY l_et; In én om StEllel1bosch is in aantal geplaas, en clie andcr in Drakens tejn en Fra.nscl hoek - orals was hulle o.u.cr éiie Hollandse koloniste. As gévolg v&~ hul verspr ~idh:id kon hulle nou ook nie hul eie gemeente hê nie, maar hUlle sou in die bestaande gcmeent~ van Stellenbosch opgeneem werd, Hul )r ~dil\_ant, ds. Si,llond, sou 011dle beurt in St311enbosch en LI Drakenst.s in vir hulle kerknou.

Hierdie reêli:lg op kerklik gebied l:;__nkvir sommige van ons seker baie onregverrug tcenoor die .lugenote , maar ons moet

onthou dat rusr eenvourug G.ie L.J':lclerlandse gebruik gevolg is : die Hugenote n.et in Holland, soos ^ODS bv 'n vorige gGleenthGid gesien hvt, ook nie afsonderlike g2meentes gevorm nie, -1~ie bestaanne Ho_l:i1dse gemeentes opglCncemen ~eur spesiale predikante bearbei.

Dle beleid wat met b2trekking tot die vestiging v.an clie Huaenotc gevolg is, las van GilC begin ar vir hulle 'n gr oot grief. Hulle 'Jas mense van kar akter , mense wat sonder vrees of numer-ing vir hul oort liging ui tgekom h t. Hulle vas gewoond om vi.r nul regte te veg en as nul.Ie na ' ui reening onreg gely het, sou hul nie aarselom openlik daarteen te

protesteer nie. Ir. Gie sê: i,Hulle uas s ter'k En hard. en rn e die saggesL1G.e rilart 1 'i.rs, wat ve .eckte nages Iag somtyds van h~ ^L 1-.. niel!-:W DawOL. lê dit voor die ~,nd d~t

\..~I-~ ._,._~ /('~

^{-w-.. ~ ...-:::J lZ"}

hUICXOl1ⁱ !u':Ii!r;(j 1.1'--t hul kl tc..S voor die R,;gering ~ kom.

Op 28 ..JV mbar 1689 het v' f verteem oJrdigers v an uLl.e

N ...__ ,-c...."--~ ~ ^.6~-~

"'~<---

r ~ ^r~· ~ ^s.:

^~~t

^{#--J~~-,~ xw-}

^.t.:c...

^~1~~

1f5~._," ......._

~I,

{t,...,..., ~

=r«

^-f..C'

""'-1 ~.

by die l{astsel VSl"Sl\:y:1CW: cliG lWL1manelcurte spreek, Die ti.eo Inv Locor ykst.e 1~':..2van clie c.18)utélsie, ds. Pierre Simona.

en Jacques 0.S SavJye, was s~ie vcr naamstc r!oorc~voerdE.rs.

Hulle stel:ul v2rsoe~e. Hulle YJil as 'n groep bymekaar woon. Hulle "';il hul eie gemeente net in ci.e ke.rkr a.id hê.

En nui ie \7il 11Uleie onccruyser hê om nui landers in die Franse taal te 180r.

Die ~10uël_ii1g'Jat Si;:,on van dcr Stel ingeneem het, is seker aai.1julle atmat bekend. Hy - die vaner-Iander - het

Hy het die Hugenote die on-

uankcaar s te mense op aarde genoem. As hulle só a&lgalli1, sê

~y, sal hulle seker aanstons ook hul eie vors VJil hê! Met o.srgslike krasse tsregy!ysings het 11yhulle huistoe ges tuur ; hulle m~iet_jie nadink oor alles vat hulle aan die

"

Kanpanjie te danke h~tl

J\let suï ke skerpe ~-lOorG.ehet clie Kommandeur die Hugenote nie beter vr l.cnc.e van die Regering gemaak nie. Net o.ie

tscnoorgsstclGe hst gebcul": hy het dis vcgt rsg~cs in hulle' wakker gemaak, en ^110U gaan hulle net nog meer erns vir hulle regte stry. Die v =-r^-l~der ing wat daar tussen die Reg~ring en die Hugenote gekom net , is s~ocdig deur vcrwyoer ing ook tussen die Holl~nds~ koloniste en die Hug2note gevolgo Harde wcorr;e het natuurlik aan albei kante gevat en die verwyder ing hét in ver br tt -r mg oorgegaan. Die Hugt-note verklaar opc~11ik in ir. vergc.dsring dat hulle nie met Hollanders sou trou n~e; Hollandse koloniste VJe-:;rsou selfs g~sG het dat

nuus

Lrewer 1Jj_"00daan in hond sou gee as aan ^ij. Fransman.

s6

mooi soos die ontv~ngs van die Hugenote aan die Kaap was, só lelik was hierdie gebaur tent.sse van omtrent tVke jaar l,qtl.r.

Die Hugenote het hulle cgt8r nie laat b~ngmaak of stuit rue ; dit het i1is in hul aard gelê nie. Ds. Simond h3t hul v rsoe c direk aan Here XVII in Holland gerig en hierdie hoë

gesaghebbers •.•••••

gcsagncbter-s het hulle veel meer t egemoctkomand behandal..

Eerstens is hulle toegelaat om hul eie gemeente en Kerkraad in Draleenstein te vorm. En trieedens het hulle hul eie onnerwyser , Paul Roux, ge~"J'y, wat 11UlKinders in nui eie taal sou lesgee ; i1y mOêS caren onderneem on cUe kmder s ook

Hollands te leer. Uaar hulle ander vername versoek, dat hulle oymekaar ge'! .;stig r:ag uoru , - ou Here XVII, net soos Simon van c1.c.;rSt"l, nie toes taan lIL;. Dit rys dus dat Here XVII, al.hoevc l hul Sekere voorregte aan die Hugenote toegestaan het, ..;lad. nie bereid ^IVas om van hul voorgenome bsleid om die Hugenote geleidelik .~et die Hollandse koloniste te la_..t só.amsmelt, af te sien nie^o So moes die Hugenote dan onder en tussen d~e Hol landse koloniste bly woon, en hier- by het hulle hul din ook neergelê.

Op hul plase net hulle 2.2.nc1ie begin maar in baie moeilike lsrJe genad , want hulle ~ïas arm e tet maar baie gesukkel. Die vrjendelike hulp wat hulle na hulontvangs gekry het, het hulle ~gt~r in staat gestel ^O~ t delike huisies vir nul Le te bou en die allernoodsaaklikste

dingetjies te koop. Soos die reeds gevestigde -Oloniste het ook hulle elle akl er-bou en die veeteelt beoefen, sodat 1ul boerdery stadigaan b eatn vorm aanneem het. Eers kon hulle maar net lelein lappies grond onder bewerkmg oru g, maar soos hul besi t.t mgs vermeereer h;::t, het ook hul boercerybedryue ui t.gebre.i en hul vrugtcbcorce , ~ul \nngercl.e en ;.ul gr-aantande met verloop van t d Langep;l"oei. Ook die veeteelt bly nie agterwe .. ru J; hulle het maar met In paar beeste en skape begin, maar Yl\::.ldrahet d-:ar op nui plase reeds noot ~uddetj res ge" ei, wat hulle van trekvee, van vleis, ...eL en botter voorsien het.

So het c1.ie ..ugenote binne in aantal j re op ondubbelsinnige 'Jyse hul deel b genra om d':"e VJ.ugoars valleie van Stellenbosch, die pêrel en Franschho"k in die diens V3.ndie blan~e beska:ïing te stel •

•

vie

na mekaar te brL1g. Daqr is ook nog verskeie ander faktore Die knaai e g3voel wat daar as gevolg van die besliste optrede van die Hugenote ontstaan het, het gelukkig ook nie lank

voortgeduur nie. Toe hulle sien d at daar aan die beleid van die over-ne.td in verband met hul vestiging niks te verander Vlas nie, vas hulle verplig om op hul plase te gaan woon, en daar het hulle hUl'l met erns4- aan hul boerdery gewy. Op boer der-ygebtcd het hlllle ë'tieselfCte belange ^2.S die Hollandse koloniste gehad. Dis jui s rucrm.e g emeenskapl tke belange v~at een van die magt tgste faktore was on die t Jee seksres riader

soos ondertrouery, soos di~ gemeenskaplike stryd teen

Willem Adriaan v.,n ^QéX StE:l ens

0'

maar dié lê bui te my bestek.

Ek wil julle hoofsaatlik daarop YJys hoedat die beleid van Here XVII in verb~nd mGt die vestiging van die Hugenote hulle in gedurige eanr-iklng met die Hollandse ko.loru.ste gebring

~-~ ~ ~~ -...-(CI4A.r ~ ~

~z __

^{..4! __} W-~I-'"

het. D3,ardeur,AlS J\ ie b3S2f van gemeenskapl ixe be lange ~:::~'--d

IJ...;,. ,.c:.;,t1-~ "'-'.::;J ~

verst2rk.,8:'Hl8;~ru:-,_e tve.. SCkS12S~L1J.kliker tot S2.!,leVit3rLing;Jen eindelik samesrnetting"m:t mekaar ge:,bring is. Gvleidelik is die Hugenote in die V83l talryker Hollandse koloniste

opgelos, sodat hulle gehelp het om^i, nl ,e volk - d.ie

Afrikaanse volk - in Suid-Afrika op te bou. Julle wat vand3.g Hugenote-name era : De Villiers, Ual11erbe, L~ Roux, Pienaar en die baie ander ~at ek voorheen genoem h't; voel julle julle nog as Fr~nse? - TIee,

Afrⁱ'k~':_',iIiP.Jiij In murg en bed.

seer seker nie; julle is Hi rin het ons

juis

die

sprekendste be~ys dat die '~genJte l~t ons volk één geuord

~~,.~

het en dat [mlle tot ë(ie vernaamste medebouers van vo Ik