• Tidak ada hasil yang ditemukan

Ngwangun Pendidikan Karakter Mabasis Kearifan Lokal

KASUKMAN RAJA SEWALA

Om Swastyastu

Ida dané utaminé para angga panuréksa sane kasumayang titiang, miwah para sutresna ring kawéntenan basa Bali sané wangiang titiang, sapunika taler para pamilet utsawa dharma wecana sané tresna sihin titiang. Ring galahé sané becik puniki titiang pacang ngaturang dharma wecana sané ngambil murda “Kasuksman Raja Sewala”.

Rumasa angayubagia manah titiang santukan prasida mapadu wedana, matemu wirasa ring Ida dané, risaksat titiang jagi nanginin Ida-dané sané sampun matangi. Bilih-bilih sané jagi aturang titiang puniki wantah sapariindik tatwa agama. Mejanten sampun akéh kekirangannyané. Antuk punika, ngrihinin titiang nunas mangda mangda lédang ngampurayang.

Para pamiarsa sané banget mustikayang titiang, Manawi ta Ida dane sampun pawikan ring kawéntenan jagaté sakadi mangkin, pamekas ring parilaksana para truna-truni sane sayan lempas ring swadarmannyane soang-soang, napi malih kawewehin antuk aab jagat sané riyangsan wayah iurmaning mengglobal sekadi baos mangkin, sayan katah kapanggih parisolah para truna-truniné sané nenten manut, minakadi: akeh para truniné seneng mamunyah, kecanduan narkoba, kebut-kebutan, kumpul kebo, wénten taler sané mobot sadurung alaki-rabi.

Napi ké puniki sané kabaos masa kali sengsara utawi sané ngranjing bacakan kenakalan remaja? Lempas ring wicara punika, pradé kawéntenan puniki nénten katambakin jenten pacang ngemsak angga sariranipuné, mawastu panegaran dué sayan rered, duaning para truni punika satmaka bungan jagat, pinaka pewaris sané kinucap “Generasi penerus bangsa”.

Ida dané sané kasumayang titiang. Upacara raja séwala puniki wantah sinalih tunggil éédan upacara Manusa Yadnya sané

ngawit saking upacara magedong-gedongan kantos pawiwahan. Yéning kaselehin tatuek yadnya wantah utama, sekadi kabaos ring pustaka suci Bhisma Parwa irika munggah:

Apan ikang karma kabeh kaentas kerta tekapaning yadnya niyatania

Tegasnyané: Sekancan karmané sami prasida kalebur antuk yadnya sané patut, sumeken, saha suci nirmala.

Asapunika taler ring Agastya Parwa kaweder:

Tiga ikang karya atnuhara swarga, lwirnya tapa, yadnya kirti

Tegesipun: wénten tigang pamargin kanggén ngruruh sané mawasta swarga inggih punika tapa, yadnya, miwah kirti. Malarapan makakalih kasuksman kecaping sastra ring ajeng, yadnya matetujon mamarisudha miwah nyuciang saluir parilaksanané utawi karmané sané nénten manut, mangda prasida mangguhin tetujon agama “Moksartham Jagadhita” taler maka jalaran pacang prasida nunggilang Sang Hyang Atma ring Sang Hyang Paramatma.

Ida dané sané mustikayang titiang. Mapaiketan ring indiké punika, upacara Raja Séwala wantah sinalih tunggil upacara sané masuksma mamarisudha miwah ngruat mala, papa klésan para janané sané wawu nincap daha-truni. Sios ring punika, dumogi malarapan upacara Raja Séwala, sang sané kaupacarain polih wara nugrahan Sang Hyang Semara Ratih, miwah para widyadara widyadari, mangdané kapaica pamargin sané becik, saha katuntun kalaning maprawerti ring jagaté, tur kadohang ring parisolah sané nénten manut ring ajahan agama. Punika sané mawinan, upacara puniki patut kamargiang ring sang sané wawu munggah daha truni. Upacara ring sang sané wawu munggah truni kawastanin Upacara Ngeraja Singa. Majeng ring anak istrikawastanin upacara munggah daha. Mungguing watesan yusa daha miwah truni punika wantah kadasarin antuk cecirén angga sarirannyané. Minakadi ring sané lanang antuk praciri suarannyané ngembakin, yéning sané

istri kacihnayang antuk ngawitin cuntaka ngraga, ketah kabaos sebel angga utawi menstruasi.

Ida dané sané wangiang titiang. Patut taler kauningin, ri kalaning mengpeng daha truna, kawisayan indria punika wyakti patut keret. Duaning pangwésan indria ring sajeroning angga sariran i manusa, pradé nénten kakeret janten pacang ngrubéda. Indik ngeret indria puniki, sampun kategesang pisan, ring kakawin Arjuna Wiwaha pawecanan Ida Bhatara Indra mantuk ring Ida Sang Arjuna:

Ya mariku bapa tneweh,

Nah Cening Sang Arjuna, anak mula keweh. Asapunika pawecanan Ida.

Ngambek yawatinuluran

Yéning pakayunané setata kaulurin

Pinaka alanikang rat

Prasida ngwetuang pakeweh jagat

Yan raga pahreta yuga

Yéning indriane kaulurin kewanten

Sang saranta katetehan

Janten ngawé kesengsaran tur neteh anggan I Déwa Para pamiarsa sané wangiang titiang. Mawali maosang indik upacara Raja Séwala, sakadi atur titiang diwawu kawéntenan para daha trunané patut pisan kapraktyasayang. Napi mawinan asapunika? Duaning kawéntenan pikayunan sang sané wawu munggah daha truna punika sering singsal utawi soléh, méh-méhan anyud ring pakibeh budaya dura negara sané lémpas ring tata krama budaya drué.

Cutetnyané, pikayunané kantun obah, déréng maderbé pikayun sané kukuh. Puniki sampun sané kinucap “Masa panca roba“. Punika mawinan upacara Raja Séwala mabuat pisan anggén mikukuhang angga sariran para daha trunané. Bilih-bilih ring sang maraga istri duaning sakadi sang wikan maosang wantah ring sang maraga ibu pacang mijil putra suputra pinaka pawaris jagat sané andel, nindihin jagat mangda ajeg ka pungkur wekas. Dadosnyané idep sané becik, ring sang maraga istri kacumponin pinaka sepat

siku kaon kalawan beciknyané panegara. Sakadi sané kasurat ring pustaka suci Bhagawadgita Sargah I Sloka 40 miwah 41 inggih punika:

Kulaksaye pranayanti, kuladharmah sanatanah Dharma naste kulam kritsnan, adharmo bhibawaty uta Tegesnyané:

Kulawarga sané kabaos runtuh utawi kaon, dharmanyané sampun kawastanin padem yéning dharmané padem maka sami kulawarga pacang kawisesayang olih adharma.

Selanturnyané:

Adharmabhibavat krisna, pradusyanti kulastriyah Strisu dustasu warsneya, jayate warnasamkarah Tegasnyané:

Pradé adharma sida ngawisésayang kulawarga, makacihna idep sané becik para istriné pacang rered, kaonnyané idep sang marga istri maka ciri jagaté pacang rug utawi rusak.

Ida dané miwah para angga juri sané wangiang titiang. Duaning titiang kabanda antuk galah, lédangang rauh iriki dumun, yadiastun kantun akéh kasuksman upacara Raja Séwala sané durung katur pamekas indik upacarannyané. Sané mangkin lugrayang titiang jagi nyutetang daging atur titiang diwawu, kadi asapuniki.

1) Upacara Raja Séwala matetujon nglungsur waranugrahan Ida Sang Hyang Semara Ratih mangdané sang wawu nincap daha miwah truni kaicén pamargi saha katuntun sajeroning pikayun, bebaos, miwah parilaksana.

2) Upacara Raja Séwala pinaka pangenten mangdané sang sané kaupacarain éling ring angga sampun nincap daha utawi truni saha uning ring swadharmané soang-soang. 3) Upacara Raja Séwala masuksma mamarisudha, ngruat

mala, papa klésan i manusa mangda dados jatma sané mawiguna ring jagaté.

Inggih para pamiarsa sinamian. Kadi asapunika titiang prasida matur ring galahé sané becik puniki. Pinaka pamuput, banget titiang mapinunas, ngiring tegepang saha ajegang sastra agama Hindu druéné. Manawi ta wénten atur titiang sané nénten munggah ring kayun, titiang nunas agung pangampura. Inggih, puputang titiang antuk parama santih.

Om Santih, Santih, Santih Om

4.5.10 Dharma Wecana "Putra Sesana"