Suntingan teks adalah sajian teks dalam bentuk alih aksara sesuai teks asli
atau mendekati aslinya yang bersih dari kesalahan, didasari dengan bukti-bukti
yang terdapat pada naskah yang dikritisi.
Aparat kritik merupakan pertanggungjawaban dalam penelitian naskah
kelainan (varian) bacaan yang terdapat dalam naskah Bab Dodotan ditampilkan
dalam satu wadah yaitu aparat kritik. Aparat kritik yang dimaksudkan dalam hal
ini berada di bagian bawah suntingan teks (semacam catatan kaki / footnote). Jadi,
untuk mendapat suntingan teks yang dapat dipertanggungjawabkan secara
filologi, dalam tahap ini suntingan teks disertai dengan aparat kritik dan kritik teks
yang telah dikritisi ditampilkan secara bersamaan.
Suntingan teks dan aparat kritik terhadap naskah Bab Dodotan
ditampilkan sesuai dengan kondisi naskah teks asli. Berikut suntingan teks dan
aparat kritik naskah Bab Dodotan yang sesuai dengan kondisi naskah teks aslinya.
Untuk mempermudah pembacaan dan pemahaman terhadap naskah Bab Dodotan,
digunakan tanda-tanda sebagai berikut:
a. Penggunaan angka arab dalam kurung tegak [1], [2], [3], [4] dan
seterusnya menunjukkan pergantian halaman naskah secara recto (sesuai
dengan teks aslinya), sedangkan untuk nomor halaman (1), (2), (3), (4) dan
seterusnya yang berwarna hijau (green) adalah penomoran halaman secara
recto-verso yang berupa interpolasi, sehingga nomor halaman tidak sama
dengan nomor halaman teks yang ditulis menggunakan huruf jawa dan
bertinta hitam.
b. Penggunaan angka arab ...ˡ ...² ...³ dan seterusnya, berada pada kanan atas
teks adalah penunjuk bahwa teks memiliki varian, yang kemudian
dibetulkan dengan edisi teks, ditunjukkan sama dengan nomor varian dan
berada di bagian bawah halaman berupa catatan kaki (footnote).
c. Penggunaan warna hijau/green adalah sebuah interpolasi/tambahan kata,
d. Tanda kurung kurawal yang di dalamnya terdapat tanda titik berjumlah
tiga {...} adalah penanda bahwa teks korup/rusak hanya satu kata.
e. Tanda modifer yang di dalamnya terdapat tiga titik <...> adalah penanda
bahwa teks korup lebih dari satu kata.
f. Huruf „ê‟ pada kata, dibaca ê seperti kata „têrbit‟ dalam bahasa Indonesia.
g. Huruf „è‟ pada kata, dibaca è seperti kata pèndèk dalam bahasa Indonesia.
h. Huruf „é‟ pada kata, dibaca e seperti pada kata sore dalam bahasa
Indonesia.
i. Penggunaan huruf arab alif hamzah (أ) pada suntingan adalah pengganti
angka arab 1 yang terdapat pada teks asli, karena jika ditulis menggunakan
angka arab 1 (sama) akan merusak edisi teks.
j. Penggunaan tanda square root (√) pada teks suntingan menandakan di
dalam teks terdapat interpolasi atau tambahan penulis yang menggunakan
bahan tulis pensil.
k. Tanda L, memberi keterangan bahwa kata yang diganti termasuk dalam
varian Lakuna.
l. Tanda A, memberi keterangan bahwa kata yang diganti termasuk dalam
varian Adisi.
m. Tanda H, memberi keterangan bahwa kata yang diganti termasuk dalam
varian Hiperkorek.
n. Tanda K, memberi keterangan bahwa kata yang diganti korup atau tidak
dapat dibaca.
o. Tanda $, memberi keterangan penggantian kata berdasar pertimbangan
p. Penggunaan huruf s terbalik (
ᴤ
), memberi keterangan bahwa kalimat tersebut berupa interpolasi, di dapat dari teks asli.q. Tanda U, memberi keterangan bahwa nomor halaman interpolasi tidak
urut, dan dibenarkan berdasar urutan penomoran halaman interpolasi.
r. Tanda W, memberikan keterangan edisi hasil wawancara kepada ahli.
s. Tanda &, memberi keterangan penggantian kata berdasar konteks kalimat.
t. [kosong], merupakan teks kosong.
u. Penulisan teks menggunakan aksara (ô), seperti pada kata minôngka
mi[n=ok, akan alih aksara dengan minangka.
v. Penulisan kata ulang dalam teks, dialihaksarakan dengan menggunakan
tanda hubung (-). Seperti: kir kir menjadi kira-kira.
Berikut adalah sajian suntingan teks dan aparat kritik naskah Bab Dodotan
sesuai dengan teks asli naskah:
[1](1) Dina Jumuah tanggal kaping 2 sasi Rabinguawal1 taun Dal angka 1855 aku Radèn Tumênggung Purbadipura, Bupati Anom ing Surakarta. Mratélakaké patrap lan jênêngé wong dodotan, kaya ing ngisor iki.
1
Bab 1
Dodot iku jarik bathik kang dawané sathithik-sathithiké pitung kacu, akèh-akèhé sangang kacu mori amba, didadèkaké loro jênêng rong lirang, banjur digandhèng mujur adu sèrèt jênêng dikampuh, pucuk kang sisih dibalênggiأ sisihé dipalipid. Nonton gambar angka 1 A
Bab 5
Wong arêp dodotan iku kang lumrah mêsthi nganggo calana utawa saruwal diênggo dhisik. Sawisé mangkono banjur ngêtrapaké dodot marang badané.
√
Bab 6
Patrapé yèn arêp dodotan iku, pojoking dodot kang balênggèn diwiru tumêka pojoking dodot kang sisih (ngéncong) banjur disampiraké pundhak têngên. Saturahé kang ngêndhuruk diubênga-[2](3)ké ing badan mangiwa, sèrèté kang dhuwur diangkaha aja nganti kêtalip=ora kétok, yèn wus têpung têkan lambung kiwa, pojoking dodot kang palipitdan2 diwiru ngéncong, banjur diubêtaké ing
2 palipidan A$
أ balênggi iku wus nganggo papan ˂ ana ing pucuking dodot. Ing kono ditémbok wutuh kira-kira ambané sacêngkang, sawisé dibabar, banjur dibodholi karo dom ˃ Manut sêrating bênang, kang mujur dikèrèkaké, kang malang dibuang, banjur duwé rupa kaya gombyoking rénda kêmbang s{uru}h.
ᴤ
K&√
Mênawa dodoté cilik têgêsé mung pitung kacu ing mangka kang nganggo priyayi gêdhé duwur, kang mêsthi bakal jingkrang, mulané wiwit sangénconging dodot pucuk bênanging panjupuké karo diwiru kudu mèncèng marang balênggi kapara akèh, dadi mêngko talining wêdhung ngisara dada. Kosok balèné yèn dodoté gêdhe têgêsé sangang kacu, ing mangka kang nganggo priyayi gêdhe jamak, kang mêsthi kasak kêklèmbrèhèn. Mulane sawit pangènconging dodot uga kaya pucuk bênêr, nanging panjupuké karo diwiru pucuke marang sèrèt kapara akèh manèh.ᴤ
bangkékan mangiwa minangka sabukan, pucuké ditalèkaké pungkasaning wiron kang ana ing lêmpèng kiwa.
Bab 7
Nuli kang sumampir pundhak diudhunaké, ubêtna manêngên turut bangkèkan, tiba sakiwaning ula-ula, yèn wus sumèlèh di ˂...˃3 manèh kaya bab 6 nontona gambar angka: :
Bab 8
Pojoking dodot kang tiba a{...}4 ing jêro kaprênah ngarêp, iku jèrèngên mangiwa manêngên, kang rata dèn kongsi ilang rasané angganjêl utawa malilit marang wêtêng, yèn pojoking dodot kêdawan kongsi têkan dhêngkul, iku pucuké têkukên munggah. Salêmpitna ing kêmpung kiwa, supaya aja ribêt.
Bab 9
[verso](4) Bab 2
B kajaba kang kasêbut bab:1: ana manèh dodot bathik latara irêng latara putih, têngah ora dibathik, amung ditémbok byur putih
√
iku agêmé para pangéran munggah utawa kanggoné pangantèn nikahan; Jênêng balumbangan utawa bango buthak. Nontona gambar angka: :
3 ditali ngubêngi bangkèkan tiba sangisoring sabukan dikancingake, kang minangka sabukan ucul banjur diubêtaké ing bangkékan mangiwa minangka sabukan K&W
4
Ana K&
Bab 3
Lan manèh ana dodot anggoné pangantèn têmu ênggon bathikan; ha na ca ra; mau irêng byur, banjur ditulis gambar buburon {...}5, éstha macan, manjangan, kupu, kêndhêla, kêmba{...}6 sapêthil. ésthan-ésthanan m{...}7 déné têngahé. :ka da ta sa wa la: lêstari putih diarani dodot bangun tulak pradan.
Bab 4
Kaya bab:3: amung kacèké; ha na ca ra : digadhung iku kanggoné pa{...}8, diarani dodot gadhung mlathi pradan.
[3](5) dodot kang kalèmbrèh kaprênah pupu têngên, cincingna malêbu. Salêmpitna sabukan lêmpèng têngên. cumincingé kira-kira sèrèté tiba sandhuwuring dhêngkul cakêt. ênggoné nyalêmpitaké mau ora amung janji nyalêmpit kudu diangkah kang ngisor murih turut, ngarêp buriné bisa anyerong mégos kalèmbrèh mangiwa, salêmpitaning lêmpèng têngên mau. Sarêhné nganggo dipèsthi sèrèté tiba sandhuwuré dhêngkul cakêt. Tamtuné ijèh ana kang ngêndhuruk ana ing pupu têngên, kang ngêndhuruk mau wingkisén mêtu. Lêbokna {...}9 sangarêping kêmpung kang rata (kêna kanggo {...}10 kanthong) turahané kang ana cêthik têngên. Banjur {...}11 lêmpèng uga têngên. Tamtu bisa katon rêsik lungsirané wijang
5 Alas K&
6
kêmbang K& 7 mau diprada K& 8
pangantèn sapasar K& 9
marang K& 10 minangka K& 11
Bab 10
Cincingan kang sumlêmpit mandhuwur mau, kang buri tumrap sajêroning sabukan iku ana parluné12, kanggo {...}13 {...}14 gandaré ora anggêpok kuliting boyok, mulané tatanên kang rêsik. Têgêsé aja nganti tapsirih bisaa lêga lêbuning gandar kêris kang dianggo, ing dhuwur kètokna turut sabukan kaprênah ngisor têpak têngên, kang buri mung têkan (6)[kosong] [4](7) ing ula-ula. Disambungi sabukan kang saka kiwa, uga tiba ing ngula-ula. Dadi katon adu mancung, ana sandhuwuring sabukan buri.
Bab 11
Nalika nindakaké bab 9 ing nduwur mau, iki uga mèlu diaraha kalèmbrèhé kang mucuk bisa anarampat lêmah, (ing jêmpolan sikil kiwa) aja kongsi katut kacincing, pucuké katona lincip kaya godhong suruh mangkana manèh dodot kang tiba pupu kiwa mangisor, uga diangkaha aja kongsi katut kacincing, malah bisaa kalèmbrèhé tiba ing polok kiwa, iku pidakan jênêngé. Dadi kang jênêng cincingan iya kang cumincing, kang jênêng samparan iya kang sumampar, kang jênêng pidakan iya kang sawatara kapidak. Ora-orané iya mung tiba polok. Aja kongsi ninggal jênêng, dadi kang têngên jaluk kepara munggah, kang kiwa ngarêp buri jaluké para kalèmbrèh, nontona gambar angka: :
Bab 12
Sawusé rampung rêsik ênggoné nincingaké utawa ngalèmbrèhaké, sarta wus ora ana kang karasa angganjêl malilit. Kêkêndhon, kêkêncengên,(8)[kosong] [5](9)
12
pêrlune H$ 13
nyalêmpitake K& 14
têgêsé wus rasa kapénak. Tumuli lêmpitan dodot kang tiba cêthik têngên buri (iku bakal kêpuh utawa kunca) sèrèté gèrèdên manêngên tibakna cêthik têngên. Balêngginé aja owah ana cêthik kiwa, sakèriné tatanên mangiwa manêngên kang warata, aja kongsi kandêl tipis wiwironé, ing kono katon ngêndharah pucuké narampat lêmah. Banjur têkukên munggah pucukké sampirna pundhak têngên, ingêpok turahana satêbah saka watêsing sabukan, banjur talènanaأ. Taliné ngubêngi bangkèka15 tiba sangisoring sabukan. Panyindhêté ana ing ngarêp kang kêncêng tali wangsul, kang sumampir pundhak udhuna, ditata manèh kang rata, banjur ukurên manut dawaning bahu mangisor, watês jêmpolan tangan kiwa têngên, banjur tekukên munggah mêtu sangisoré kang dèn ukur. Pucuké salêmpitna kêndhitan kang wus tumali kang kukuh, têkukan mau jênêngé kêpuh. Nontona gambar angka: :
Bab 13
Tumuli ujunging dodot kang minangka sabuk uculana, parlu ngêpénakaké karo nata wujud lan rasané tumraping sabukan, kayata: kêkêncêngên, kêkêndhon, ngêndhêlong lan jêngkêrut sapituruté (10)[kosong] [6](11) kanggo pikir kurang prayoga. Sawusé kok rasa pakolèh, banjur balèkna manèh pucuké tumali ing bangkèkan kiwa. Pucuké jèrèngên iku jênêng tali wêdhung kang dèn anggo.
15
bangkekan L$
أkêndhitan saka sèrèting cindhé. Gêdhéné sajêmpoling tangan. Dawané manut gêdhé ciliking wêtêng kapara turah dawa ning kêna nganggo tali liyané amung janji kang dikukuhi.
ᴤ
Bab 14
Sawisé tata prayoga kêpénak, banjur nganggoa ukup. Ukup mau kukuhé ana sarana timang, ana sarana cathokan, papasangé ana sandhuwuring sabukan. Tumuli ujunging dodot kang digawé sabukan, sèrèté wêtokna mandhuwur, sawisé mêtu banjur tutupna marang èpèking ukup, mung ing ngarêp ênggon timang utawa cathokan iku kang ijèh katon.
Bab 15
Ukup iku amba dawa kandêl tipisé kaya èpèk, nanging ing buri nganggo gèmblèh loro dawané sakilan. Lêté siji lan sijiné amung têlung nyari, déné kang dianggo akèh warnané, kayata : rénda, cindhé, limar, moga, bludru disulam sangkèlat. Kabèh mau wanguné padha, amung ukup moga kang tanpa rénda= bênang mas; iku diarani ukup moga gubêg, ingkang kalilan ngang-(12)[kosong]-[7](13)go para santana dalêm ingkang sêsêbutan Arya, nontona gambar angka: :
Bab 16
Kasebut bab: 12: iku dodotané para Bupati, Mayor riya ngisor, Pangulu, diarani dodotan tumênggungan. Déné panèwu mantri lurah bêkêl jajar, yèn dodotan patrap lan wujudé mèh padha baé, kacèké amung cincingané tiba sangisoring dhêngkul lan manèh dodoté tanpa balênggi, (palipidan kiwa têngên) iku diarani dodotan; kadêmangan;
Bab 17
Para pangéran papatih dalêm, kangjêng gusti kampuhané = dodotané iya mèh padha baé, bédané karo kang kasêbut bab 12 mangkéné : panêkuking kunca mêtu,
kaubêdaké ing gandaring kêris. Saka sangisoring cangklakan têngên. Banjur tiba ing buri, kaduduta kang akèh, supaya pucuké bisa kalangsrah16 ing lemah, dadi yèn nganggo tali, taliné tibakna sangisoring sabukan, {...}17 kunca kang tiba sangisoring warangka kêris tahanên kang bacak. Aja kongsi pating jêkonong (1818)[kosong][8](1919) wironé kang rata, déné ambané kira kira amung sacêngkang, iku kêna digawé wêwadhah kacu utawa wadhah rokok. Déné kuncané yèn kêpara kêlangsrah malah bêcik. Sarta panincinging dodot kapara munggah têkan sangisoring cêthik têngên. Kira-kira amung sacêngkang, nontona gambar angka: :
Bab 18
Dodotané riya dhuwur kaya bab : : kacèké panêkuké kunca mêtu, banjur sumampir marang gandaring keris. Pucuké tiba cêthik {...}20. dawané kèh-kèhé amung rong cêngkang, ing buri ijèh sarupa kêpuh, nanging ambalik mêtu, dadi karo bab 12 walikan, nontona gambar angka : :
Bab 19
Yèn kampuhané panjênêngan dalêm Ratu, kuncané ora nganggo dipardi manèh, têrus ngêndharah mangisor kongsi kêlangsrah lêmah, déné samparané kaprênah ing têngah diunggahaké ngaggo tali kaya bab 17 pucuké saiki tiba ana ing jêngku=dêngkul kiwa, sandhuwuré {...}21 rupa kaya kêpuh, nanging ana ngarêp.
16 kelangsrah H$ 17 bongkoting K& 18 14 U 19 15 U 20 têngên K& 21 banjur K&
Iku dodotan grêbong kandhêm jênênge = iya kêprabon. {...}22 panjênêngan dalêm ratu, kampuhan kê-(2023)[kosong][9](2124) prabon mau kang kanggo para pangantèn. Gêdhé cilika dodotané padha mangkana, nontona gambar angka: : katon saka ngarêp gambar angka: : katon saka buri.
Bab 20
Kuluk biru nom iku agêm dalêm utawa agêmé para pangéran putra, papatih dalêm utawa pangantèn têmu, diarani kuluk biru kêmbang wèwèhan, yèn para pangéran santana lan riya dhuwur, biruné rada tuwa. Kuluk Pramané = panunggul
Bab 21
Kuluk kanigara, iku agêm dalêm utawa agêmé pangéran papatih dalêm. Para Bupati arya ngisor, arya dhuwur, litnan kolonèl, lan para mayor utawa pangantèn bubar têmu.
Bab 22
Kuluk irêng, saka gêrusan mori diuwori nila, nganggo rangkêpan calumpring, utawa saka congkèng dicèt irêng gilap. Iku anggoné para bupati utawa abdi dalêm prajurit jêro litnan kolonèl sapangisor, yèn padinan diarani kuluk prêji.
22 kajaba K& 23 16 U 24 17 U
(2225)[kosong][10](2326) Bab 23
Kuluk putih, saka gêrusan mori kongsi tipis miyar miyar bêning, iku anggoné para bupati yèn sèba dina gêdhé, diarani kuluk mathak manawa nganggo rangkêpan calumpring, diarani mathak balibar.
Bab 24
Kuluk irêng, saka kêsting iku anggoné panèwu mantri lurah lan bêkêl.
Bab 25
Kuluk putih, saka kêsting, iku anggoné abdi dalêm kang pangkat jajar, utawa babur kapêdhaké para luhur, nanging saiki akèh kang padha kuluk irêng kapêdhak mau, kabèh kang nganggo kuluk ditamtokaké nganggo nyamat. Amung panjênêngan dalêm nata lan pangantèn iku kang tanpa nyamat.
Bab 26
Déné ukurané kuluk-kuluk mau, sawisé diukur sêdhêngan karo gêdhé ciliking sirah sapira dawaning ubêng, banjur dipara papat, sabagéhané dianggo dêdêging kuluk lan ambaning tarak = tutuping kuluk kang dhuwur, iku ukuran kuluk kuna, (Surakarta Awal tume-(2427)[kosong][11](2528)ka ing mataram), yèn saiki kang didêmêni padha nganggo kuluk kang rada cilik ing dhuwur, mulané sabagéhané prapatan kang kanggo ukurran tarak, sudanên dawané anaa sanyari, supaya katon rada mêthit, nontona gambar angka: :
25 18 U 26 19 U 27 20 U 28 21 U
Bab 27
Calana iku uga akèh warnané, kayata; cindhé, limar, uyah sawuku, kêling, gunung guntur, sutra, baludru, lakên lurik, sapanunggalané, kabèh mau wangun lan pamatrapé iya padha baé, calana iku kang dianggêp bêcik dhéwé amung cindhé, calana cindhé iku ana rupa loro, siji gubêg, loro sorot. Gubêg iku agêmé para arya munggah têkan panjênêngan dalêm nata, sorot iku anggoné para bupati, kang dèn arani sorot iku, pucuking cindhé kang tulisé lincip kaya tumpêng jèjèr-jèjèr, kabèh calana pucuké mêsthi nganggo sèrèd rénda ambané kira kira rong sènti mètêr, nontona gambar angka: :
Bab 28
Calana putih byar, iku anggoné panèwu mantri lurah bêkêl jajar anggandhèk utawa pangantèn lanang ningkahan.
(2629)[kosong][12](2730) Bab 29
Wêdhung iku rupané baya wus padha sumurup. Kang winênang ora ngagêm amung panjênêngan dalêm nata, gandhèk bupati kang dadi utusan dalêm yèn dina gêdhé, lan pangantèn, liyané kang kasêbut mau, ditêmtokaké. Yèn sèba ana sitinggil srimanganti ing kadhaton. Utawa anaa ing ngêndi-êndi yèn ana ngarsaning ratu, kudu nganggo wêdhung, kajaba putra santana ing nata.
29
22 U 30
Bab 30
Nyamat iku mas utawa salaka pinatik intên, trakadhang amung lugas baé tanpa intên. Ana kang éstha krun, malah manawa puwungan amung nganggo kêmbanging cêngkèh baé, déné kang lumrah nyamat iku gêdhéné amung sakêmbang malathi.
Tamat
4. Terjemahan
Terjemahan merupakan suatu tindakan guna mempermudah dalam
penyampaian isi naskah yang dilakukan setelah transliterasi. Transliterasi dan
suntingan teks pada naskah Bab Dodotan dari huruf jawa ke huruf latin telah
dilakukan, dengan demikian dari hasil transliterasi dan suntingan teks tersebut
kemudian dilakukan terjemahan ke dalam bahasa sasaran yaitu bahasa Indonesia
terhadap naskah Bab Dodotan.
Naskah teks asli Bab Dodotan ditulis menggunakan huruf jawa dengan
rapi yang di dalamnya terdapat banyak tambahan tulisan menggunakan pensil.
Tambahan-tambahan tersebut sering disebut interpolasi yang fungsinya untuk
memperjelas alur teks.
Interpolasi pada naskah Bab Dodotan berperan penting dalam rangkaian
urutan teks naskah. Interpolasi ini dapat digunakan untuk merekontruksi naskah.
Agar tidak merusak teks asli naskah, rekontruksi dilakukan pada terjemahan
sesuai dengan makna dan urutan tambahan tulisan yang ditulis oleh penulis
yang kurang sesuai yang berdasarkan dari berbagai pertimbangan sehingga teks
menjadi runtut dan jelas.
Teks yang runtut akan mempermudah pembaca dalam memahami sebuah
tulisan. Dari permasalahan keruntutan teks, naskah bab dodotan perlu dilakukan
rekontruksi teks tetapi hanya sebagian atau mengulang dan mengurutkan. Karena
penulisan nomor halaman pada naskah ada dua, walaupun salah satu berupa
interpolasi akan tetapi interpolasi di sini memberi petunjuk urutan alur cerita
naskah Bab Dodotan. Urutan alur cerita dari naskah Bab dodotan yang dituang
dalam terjemahan ini, tidak sesuai pada penomoran halaman teks asli. Akan tetapi
menggunakan urutan “bab” pada teks dan ada beberapa interpolasi yang tidak ditampilkan dalam terjemahan ini karena menurut peneliti akan merusak alur teks.
Sedangkan untuk nomor halaman teks asli tetap dicantumkan dalam terjemahan
kali ini. Berikut terjemahan dari naskah dan teks Bab Dodotan yang telah
direkontruksi dan bersih dari kesalahan:
Tabel 8. Terjemahan
Teks Bab Dodotan Terjemahan
[1] Dina Jumuah tanggal kaping 2
sasi Rabiulawal taun dal angka 1855 aku Radèn Tumênggung Purbadipura, Bupati Anom ing Surakarta. Mratélakaké patrap
Hari Jumat tanggal 2 bulan Rabiulawal
tahun Dal 1855. Saya Raden
Tumenggung Purbadipura, Bupati
Anom di Surakarta menerangkan cara
lan jênêngé wong dodotan, kaya ing ngisor iki.
seperti di bawah ini
Bab 1
Dodot iku jarik bathik kang dawané sathithik-sathithiké pitung kacu, akèh-akèhé sangang kacu mori amba, didadèkaké loro jênêng rong lirang, banjur digandhèng mujur adu sèrèt jênêng dikampuh, pucuk kang sisih dibalênggiأ sisihé dipalipidi. Nonton gambar angka 1 A
Dodot itu kain bathik yang panjangnya
sedikitnya tujuh sapu tangan,
sebanyak-banyaknya sembilan sapu
tangan lebar kain mori (kain putih
polos). Dijadikan dua lirang (barang
yang umumnya satu pasang).
Kemudian dihubungkan ke arah
berlawanan sèrèt, namanya di kampuh.
Ujung yang bagian balenggi (pinggir
kain yang di sulam benang mas),
sisinya ditekuk/dilipat. Lihat gambar
angka 1 A
[verso] أbalênggi iku wus nganggo
papan ana ing pucuking dodot. Ing kono ditémbok wutuh kira-kira ambané sacêngkang sawisé dibabar, banjur dibodholi karo dom manut serating bênang. Kang mujur dikèrèkaké, kang malang dibuang. Banjur duwé rupa kaya
أBalenggi itu sudah memiliki tempat yaitu pada ujung dodot. Disana
ditembok utuh kira-kira lebarnya
sejengkal jari setelah dicuci
(menghilangkan malam). Kemudian
dirusak (disuwir) mengikuti serat kain
menggunakan jarum. Kemudian yang
gombyoking rénda kêmbang suruh.
berlawanan (tidak searah) dibuang.
hingga seperti renda bunga sirih.
[verso] Bab 2
B kajaba kang kasêbut bab 1 ana manèh dodot bathik latar irêng latar putih, têngah ora dibathik, amung ditémbok bur putih. √utawa sok ditumpangi pangentha-entha putra nata jênêngé ana manêh dilimbang. iku agêmé para pangéran munggah utawa kanggoné pangantèn nikahan; Jênêng balumbangan utawa bango buthak. Nontona gambar angka: :
B kecuali yang disebutkan bab 1 ada
lagi dodot batik latar hitam latar
putih, tengah tidak di batik hanya
ditembok putih polos. √atau kadang
ditambahi motif-motif untuk putra
nata ada lagi namanya yaitu
dilimbang. Itu dipakai oleh Pangeran
ke atas atau pengantin nikahan,
namanya blumbangan atau bango
buthak. Lihat gambar angka: :
Bab 3
Lan manèh ana dodot anggoné pangantèn têmu ênggon bathikan; ha na ca ra; mau irêng byur, banjur ditulis gambar bêburon alas, éstha macan, manjangan, kupu, kêndhèla, kêmbang sapêthil.
Dan ada lagi dodot yang dipakai
pengantin temu (bertemu
pasangannya) menggunakan batik: ha
na ca ra: tadi hitam polos, lalu
digambar bentuk binatang buruan di
ésthan-ésthanan mau diprada déné têngahé. :ka da ta sa wa la: lêstari putih diarani dodot bangun tulak pradan.
kijang, kupu, capung besar, bunga
pethik. Lukis-lukisan tadi dihias,
sedangkan tengahnya : ka da ta sa wa