Wihandaru Sotya P
P
P
e
e
l
l
a
a
t
t
i
i
h
h
a
a
n
n
A
A
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
i
i
s
s
R
R
e
e
g
g
r
r
e
e
s
s
i
i
:
:
V
V
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
I
I
n
n
t
t
e
e
r
r
v
v
e
e
n
n
i
i
n
n
g
g
d
d
a
a
n
n
V
V
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
M
M
o
o
d
d
e
e
r
r
a
a
t
t
i
i
n
n
g
g
F
F
a
a
k
k
u
u
l
l
t
t
a
a
s
s
E
E
k
k
o
o
n
n
o
o
m
m
i
i
U
U
M
M
Y
Y
4
4
J
J
a
a
n
n
u
u
a
a
r
r
i
i
2
2
0
0
1
1
6
6
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
1
A
A
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
i
i
s
s
R
R
e
e
g
g
r
r
e
e
s
s
i
i
:
:
V
V
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
I
I
n
n
t
t
e
e
r
r
v
v
e
e
n
n
i
i
n
n
g
g
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
2
A
A
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
i
i
s
s
R
R
e
e
g
g
r
r
e
e
s
s
i
i
:
:
V
V
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
I
I
n
n
t
t
e
e
r
r
v
v
e
e
n
n
i
i
n
n
g
g
Variabel
intervening
adalah
variabel
yang
berfungsi
sebagai
mediasi
antara
variabel
independen
dengan
variabel
dependen.
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
3
Berdasarkan
gambar
di
atas,
brand
loyalty
merupakan
variabel
intervening
dari
variabel
satisfaction
dengan
variabel
word
of
mouth.
Model
estimasi,
sebagai
berikut:
M
M
o
o
d
d
e
e
l
l
E
E
s
s
t
t
i
i
m
m
a
a
s
s
i
i
W
W
O
O
M
M
=
=
b
b
0
0
+
+
b
b
1
1
B
B
L
L
+
+
b
b
2
2
S
S
A
A
T
T
+
+
e
e
__
(1)
W
W
O
O
M
M
=
=
b
b
0
0
+
+
b
b
1
1
B
B
L
L
+
+
e
e
___________
(2)
Langkah‐langkah:
a.
Meregres
fungsi
empiris
1
,
dan
diperoleh
nilai
R
2
,
selanjutnya
disebut
R
21
.
b.
Meregres
fungsi
empiris
2
,
dan
diperoleh
nilai
R
2
,
selanjutnya
disebut
R
22
.
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
4
c.
Membandingkan
nilai
R
21
dengan
R
22
.
Jika
R
22
>
R
21
Æ
brand loyalty
sebagai
variabel
intervening.
Tabel
1
Model
Summary
Model
R
R
Square
Adjusted
R
Square
1
0.516
0.266
0.262
a.
Predictors:
(Constant),
BL,
SAT
b.
Dependent
Variable:
WOM
Tabel
2
Model
Summary
Model
R
R
Square
Adjusted
R
Square
1
0.500
0.250
0.248
a.
Predictors:
(Constant),
BL
b.
Dependent
Variable:
WOM
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
5
Tabel
3
ANOVA
Model
Sum
of
Squares
df
Mean
Square
F
Sig.
Regression
76.576
2
38.288 54.307
0.000
Residual
210.805
299
0.705
Total
287.38100 301
Predictors:
(Constant),
BL,SAT
Dependent
Variable:
WOM
Tabel
4
Coefficients
Model
Unstandardized
Coefficients
Standardized
Coefficients
Beta
t
Sig.
B
Std.
Error
(Constant) 1.285
0.284
4.522
0.000
SAT
0.197
0.076
0.131
2.590
0.010
BL
0.594
0.063
0.475
9.429
0.000
Dependent
Variable:
WOM
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
6
Tabel
5
ANOVA
Model
Sum
of
Squares df
Mean
Square
F
Sig.
Regression 71.846
1
71.846
100.002
0.000
Residual
215.534 300
0.718
Total
287.381 301
Predictors:
(Constant),
BL
Dependent
Variable:
WOM
Tabel
6
Coefficients
Model
Unstandardized
Coefficients
Standardized
Coefficients
Beta
t
Sig.
B
Std.
Error
(Constant) 1.875
0.172
10.926 0.000
BL
0.625
0.062
0.500
10.000
0.000
Dependent
Variable:
WOM
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
7
Berdasarkan
tabel
1
diperoleh
nilai
R
2
=
0,266
(atau
R
21),
dan
tabel
2
diperoleh
nilai
R
2
=
0,250
(atau
R
22
),
hal
ini
menunjukkan
bahwa
variabel
brand
loyalty
bukan
variabel
intervening
(
R
22
<
R
21).
Uji
pengaruh
masing
‐
masing
variabel
independent
pada
variabel
dependen
disajikan
pada
tabel
4
dan
tabel
6,
dan
menununjukkan
bahwa
varibel
brand
loyalty
signifikan,
oleh
sebab
itu
dapat
disimpulkan
bahwa
varibel
brand
loyalty
merupakan
variabel
independen
seperti
variabel
satisfaction.
Tabel
3
dan
tabel
5
merupakan
uji
F,
digunakan
untuk
mengidentifikasi
goodness of fit.
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
8
M
M
o
o
d
d
e
e
l
l
P
P
e
e
n
n
e
e
l
l
i
i
t
t
i
i
a
a
n
n
s
s
e
e
c
c
a
a
r
r
a
a
L
L
e
e
n
n
g
g
k
k
a
a
p
p
Wihandaru Sotya P
Variabel
Intervening
9
D
D
a
a
f
f
t
t
a
a
r
r
P
P
u
u
s
s
t
t
a
a
k
k
a
a
Ghozali,
Imam
(2007),
Edisi
4,
Aplikasi
Analisis
Multivariate
dengan
Program
SPSS
,
BP
Universitas
Diponegoro,
Semarang.
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
1
A
A
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
i
i
s
s
R
R
e
e
g
g
r
r
e
e
s
s
i
i
:
:
V
V
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
M
M
o
o
d
d
e
e
r
r
a
a
t
t
i
i
n
n
g
g
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
2
A
A
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
i
i
s
s
R
R
e
e
g
g
r
r
e
e
s
s
i
i
:
:
V
V
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
M
M
o
o
d
d
e
e
r
r
a
a
t
t
i
i
n
n
g
g
Variabel
moderating
adalah
variabel
yang
dapat
memperkuat
atau
memperlemah
pengaruh
variabel
independen
terhadap
variabel
dependen.
Gambar
1
Sumber:
Dina
Trinawati
(2006)
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
3
H
H
i
i
p
p
o
o
t
t
e
e
s
s
i
i
s
s
Perilaku
menyimpang
karyawan
(PMK)
dipengaruhi
oleh
iklim
pembelajaran
organisasi
(IPO)
dan
dimoderasi
oleh
kepuasan
kerja
(KK).
1
1
.
.
U
U
j
j
i
i
I
I
n
n
t
t
e
e
r
r
a
a
k
k
s
s
i
i
M
M
o
o
d
d
e
e
l
l
E
E
s
s
t
t
i
i
m
m
a
a
s
s
i
i
(
(
1
1
)
)
P
P
M
M
K
K
=
=
b
b
0
0
–
–
b
b
1
1
I
I
P
P
O
O
–
–
b
b
2
2
K
K
K
K
–
–
b
b
3
3
I
I
P
P
O
O
*
*
K
K
K
K
+
+
e
e
Variabel
KK
sebagai
variabel
independen
Variabel IPO*KK sebagai variabel moderasi
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
4
Hasil
yang
diperoleh,
sebagai
berikut:
Tabel
1.1
ANOVA
Model
Sum
of
Squares
df
Mean
Square
F
Sig.
Regression 13286.644 3 4428.881 6.954 0.001
Residual
16558.323 26 636.859
Total
29844.967 29
Predictors:
(Constant),
IPO,
KK,
IPO*KK
Dependent
Variable:
PMK
Tabel
1.2
Coefficients
Model
Unstandardized
Coefficients
Standardized
Coefficients
t
Sig.
B
Std.
Error
Beta
(Constant) 1492.685 580.63
2.571 0.016
IPO
–5.713
2.592
–4.28
‐
2.204
0.037
KK
–33.077
13.82
–4.077
‐
2.393
0.024
IPO*KK
0.13
0.061
6.363
2.112
0.044
Dependent
Variable:
PMK
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
5
Berdasarkan
tabel
1.1,
menunjukkan
bahwa
model
“fit”
karena
nilai
sig.
<0,05.
Berdasarkan
tabel
1.2,
semua
variabel
memiliki
nilai
sig.
<0,05.
Melihat
tanda
(negatif)
variabel
IPO,
jika
iklim
pembelajaran
organisasi
meningkat
maka
perilaku
menyimpang
karyawan
akan
menurun.
Melihat
tanda
(negatif)
variabel
KK,
jika
kepuasan
kerja
meningkat
maka
perilaku
menyimpang
karyawan
(PMK)
akan
menurun.
Melihat
tanda
(positif)
variabel
IPO
dimoderasi
KK,
jika
IPO
dan
KK
(IPO*KK)
meningkat
maka
perilaku
menyimpang
karyawan
akan
meningkat.
Hal
ini
tidak
sesuai
dengan
teori
yaitu
”jika
IPO
dan
KK
meningkat
maka
perilaku
menyimpang
karyawan
menurun”.
Ketidak
sesuaian
ini
akibat
dari
terjadinya
multikolinieritas.
Untuk
itu
perlu
dilakukan
uji
”
”
a
a
p
p
a
a
k
k
a
a
h
h
K
K
K
K
s
s
e
e
b
b
a
a
g
g
a
a
i
i
v
v
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
m
m
o
o
d
d
e
e
r
r
a
a
t
t
i
i
n
n
g
g
”
”
.
Untuk
menguji
”
”
a
a
p
p
a
a
k
k
a
a
h
h
K
K
K
K
s
s
e
e
b
b
a
a
g
g
a
a
i
i
v
v
a
a
r
r
i
i
a
a
b
b
e
e
l
l
m
m
o
o
d
d
e
e
r
r
a
a
t
t
i
i
n
n
g
g
d
d
i
i
g
g
u
u
n
n
a
a
k
k
a
a
n
n
u
u
j
j
i
i
r
r
e
e
s
s
i
i
d
d
u
u
a
a
l
l
”
”
.
.
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
6
2
2
.
.
U
U
j
j
i
i
R
R
e
e
s
s
i
i
d
d
u
u
a
a
l
l
M
M
o
o
d
d
e
e
l
l
E
E
s
s
t
t
i
i
m
m
a
a
s
s
i
i
(
(
2
2
)
)
K
K
K
K
=
=
b0
b
0
+
+
b1
b
1
I
I
P
P
O
O
+
+
e
e
|
|
e
e
|
|
=
=
b
b
0
0
–
–
b
b
1
1
P
P
M
M
K
K
+
+
z
z
P
P
e
e
d
d
o
o
m
m
a
a
n
n
:
:
b
b
1
1
b
b
e
e
r
r
t
t
a
a
n
n
d
d
a
a
n
n
e
e
g
g
a
a
t
t
i
i
f
f
d
d
a
a
n
n
s
s
i
i
g
g
n
n
i
i
f
f
i
i
k
k
a
a
n
n
Langkah
‐
langkah:
a.
Meregres
fungsi
empirik,
diperoleh
nilai
residual
(e)
KK = b
0
+ b
1
IPO + e
b.
Mencari
nilai
absolut
residual
(|e|).
c.
Meregres
fungsi
empirik,
jika
diperoleh
b1
bertanda
negatif
maka
variabel
KK
sebagai
variabel
moderating.
|e| = b
0
+ b
1
PMK + z
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
7
Hasil
yang
diperoleh,
sebagai
berikut:
Tabel
3
Coefficients
Model
Unstandardized
Coefficients
Standardized
Coefficients
Beta
t
Sig.
B
Std.
Error
(Constant)
2.837
0.595
4.767 0.000
PMK
0.0072
0.010
0.137
0.732 0.470
Dependent
Variable:
|
e
|
K
K
e
e
s
s
i
i
m
m
p
p
u
u
l
l
a
a
n
n
:
:
KK
bukan
variabel
moderating
(
“b
1
”
tidak
bertanda
negatif
dan
tidak
signifikan).
Apakah
KK
variabel independen
Æ
dilanjutkan
model
estimasi
(3).
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
8
M
M
o
o
d
d
e
e
l
l
E
E
s
s
t
t
i
i
m
m
a
a
s
s
i
i
(
(
3
3
)
)
P
P
M
M
K
K
=
=
b0
b
0
+
+
b1
b
1
I
I
P
P
O
O
+
+
b
b
2
2
K
K
K
K
+
+
e
e
Hasil
yang
diperoleh,
sebagai
berikut:
Tabel
4
Coefficients
Model
Unstandardized
Coefficients
Standardized
Coefficients
Beta
t
Sig.
B
Std.
Error
(Constant) 271.919 59.675
4.557 0.000
IPO
‐
0.254
0.223
‐
0.191
‐
1.142 0.264
KK
‐
4.007
1.355
‐
4.494
‐
2.958
0.006
Dependent
Variable:
PMK
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
9
K
K
e
e
s
s
i
i
m
m
p
p
u
u
l
l
a
a
n
n
:
:
Variabel
IPO
tidak
signifikan
, sedangkan variabel
KK
signifikan.
Oleh karena variabel IPO tidak
signifikan maka timbul pertanyaan
”Apakah
variabel
KK
sebagai
variabel
intervening”.
Saudara
bisa
melanjutkan
sendiri
Wihandaru Sotya P
Variabel
Moderating
10
D
D
a
a
f
f
t
t
a
a
r
r
P
P
u
u
s
s
t
t
a
a
k
k
a
a
Ghozali,
Imam
(2007),
Edisi
4,
Aplikasi
Analisis
Multivariate
dengan
Program
SPSS
,
BP
Universitas
Diponegoro,
Semarang.
Trinawati,
Dina
(2006),
Analisis
Pengaruh
Iklim
Pembelajaran
Organisasi
terhadap
Perilaku
Menyimpang
Karyawan
dengan
Kepuasan
Kerja
sebagai
Variabel
Moderating,