HALI SEKTÖRÜ
HALI ÜRÜNÜNÜN TANIMI
Çözgü (arış) iplikleri üstüne ayrı bir desen ipliği ile değişik şekillerde düğüm atılarak, aralarından bir kaç sıra atkı (argaç) ipliği geçirilip sıkıştırılarak aynı yükseklikte veya yer yer farklı yüksekliklerde, kabartmalı olarak kesilmiş, havlı yüzü olan dokumalara “halı” denmektedir.
Geleneksel olarak dokuma yöntemiyle ve günümüzde ise dokunarak ya da tafting (düz zemin kumaşına ipliklerin dikilmesi) yoluyla üretilen havlı tekstil yüzeyleri olarak tanımlanan halının sektörel önemi, dünya ticaretinde de kayda değer ürün gruplarından birini oluşturması sonucunu doğurmuştur.
Dünyada halı ticareti, el halısı ve makine halısı olmak üzere, üretim teknikleri, yatırım eğilimleri, maliyetleri, tüketici profilleri, kullanılış amaçları, pazar yapıları ve sermaye yoğunlukları oldukça farklı olan iki ana grupta incelenmektedir. El halısı, emek-yoğun ve tarihsel-kültürel miras yoluyla gelişen motiflere dayalı bir üretim yapısı sergilerken; makine halısı, sermaye-yoğun ve teknik tekstil kategorisinde ele alınabilecek bir üretim yapısına sahiptir
Kalın bir zemin üzerine bağlanan hav1 sonucunda üretilen makine halısının el halısından farkı, ilmeklerinin çözgü yönünde hav çözgülerinden oluşmasıdır. El halısında ayrı bir iplik ile çözgü üzerine düğüm atılırken, makine halısında hav yüzeyi hav çözgünün atkılarla U biçiminde bağlantı yapmasıyla oluşmaktadır.
HALI VE K
İ
L
İ
M SANAY
İ
ÜRET
İ
M ENDEKS
İ
Ekonomide meydana gelen gelişmelerin ve ekonomik politikaların, kısa dönemli olumlu veya olumsuz etkilerinin ölçülebilmesi için “Aylık Sanayi Üretim Endeksi” Türkiye İstatistik Kurumu tarafından iki ay geriden yayımlanmaktadır.
Sektörün sanayi üretim endeksi (2010=100) yıllık ortalaması incelendiğinde 2005 senesinden itibaren yaşanan artışın 2008 ve 2009 yıllarında yaşanan küresel kriz nedeniyle bir miktar gerilediği görülmektedir. Ancak kriz sonrası yaşanan toparlanma hızlı bir şekilde sağlanmış olup, kriz öncesi seviyelerin bir hayli üzerine çıkıldığı gözlemlenmektedir.
Halı ve Kilim Yıllık Ortalama Sanayi Üretim Endeksi (2010 = 100)
Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Endeks
Değeri 84,2 90,3 96 87,5 90,4 100 112,9 116,1 121
Kaynak: TUİK
Aylık sanayi üretim endeksi sektörün yıl içindeki seyrini göstermesi açısından izlenmesi gereken önemli göstergelerden bir tanesidir. Üretim endeksi küresel krizin reel sektör üzerindeki etkisinin en fazla görüldüğü 2009 yılının Ocak ayında en düşük düzeye gerilemiştir. Bu tarihten sonra sanayi üretim endeksi yukarı doğru dalgalı bir seyir izlemiştir. Sektörün aylık üretim endeksi 2010 yılıŞubat ayından itibaren Toplam Sanayi Üretim Endeksinin üzerinde bir seyir izlemiştir.
1
Halı ve Kilim Aylık Sanayi Üretim Endeksi(2010 =100)
Yıl Ocak Şubat Mart Nis. May. Haz. Tem. Ağ. Eylül Ekim Kas. Ara. Yıllık
570210 Kilim, Sumak, Karaman vb. Elde Dokunmuş Yer Döşemeleri 580500 Elişi Duvar halıları
Makine Halısı
570220–570299 Dokuma Makine Halıları
5703 Tüfte Edilmiş Halılar 5704 Keçeden Halılar
5705 Diğer Halılar ve Yer Kaplamaları
DÜNYA MAK
İ
NE HALISI T
İ
CARET
İ
2008 yılında 11,47 milyar dolar olan dünya makine halısı ithalatı, 2009 yılında küresel krizin de etkisiyle %17,24 daralarak 9,49 milyar dolara gerilemiştir. 2010 yılında ise, dünya ekonomik verilerinde görülen nispi iyileşme sonrasında söz konusu üründe toplam ticaret hacmi 2009 yılına göre %14,52 artarak 10,87 milyar düzeyine yükselmiştir. 2011 yılında %9,91 artarak 11,95 milyar dolar seviyesine yükselen makine halısı ithalatı, 2012 yılında %0,85’lik artışla mevcut seviyesini koruyup 12,05 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
Dünya Makine Halısı İthalatı Ülke Sıralaması (Milyon ABD $)
Genel Toplam 11.472,18 9.494,42 10.872,88 11.950,51 12.051,89 100,00% 0,85%
Birleşmiş Milletler kaynaklı Trademap istatistiklerine göre dünya makine halısı ithalatında yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere ABD, İngiltere, Almanya, Kanada ve Japonya önde gelen ülkeler olarak yer almaktadır. Söz konusu 5 ülkenin dünya makine halısı ithalatının %43,84’sine hâkim olduğu görülmektedir.
Dünya Makine Halısıİhracatı Ülke Sıralaması (Milyon ABD $)
Ülke Adı 2008 2009 2010 2011 2012 2012 Ülke Payı (%) De2012/11 ğişim (%)
1 Çin 1.414,03 1.342,66 1.810,59 2.185,34 2.266,02 17,79% 3,69%
2 Türkiye 1.019,26 954,28 1.121,00 1.426,56 1.858,94 14,60% 30,31% 3 Belçika 2.592,63 2.036,70 2.061,51 2.083,12 1.843,37 14,48% -11,51% 4 Hollanda 1.182,27 1.001,16 1.010,70 1.234,28 1.116,98 8,77% -9,50% 5 ABD 1.064,11 829,02 969,05 1.036,29 1.075,26 8,44% 3,76% 6 Hindistan 789,17 684,81 872,88 926,67 959,68 7,54% 3,56% 7 Almanya 624,58 515,60 551,92 634,19 578,70 4,54% -8,75% 8 İngiltere 412,88 305,96 305,31 332,84 294,12 2,31% -11,63% 9 Fransa 379,16 248,17 258,69 250,30 236,97 1,86% -5,33% 10 Polonya 187,86 133,79 186,17 244,37 216,96 1,70% -11,22%
Genel Toplam 12.108,52 10.099,85 11.771,99 13.121,73 12.734,19 100,00% -2,95%
Kaynak: ITC- TRADEMAP
Dünya makine halısı ihracatında önde gelen ülkeler ise Çin, Türkiye, Belçika, Hollanda ve ABD’dir. Çin tek başına pazarın %17,79’unu elinde bulundurmaktadır. Türkiye ise Çin’in ardından %14,60’lık pazar payı ile ikinci sırada yer almaktadır.
ÜLKEM
İ
Z
İ
N MAK
İ
NE HALISI PROF
İ
L
İ
Makine halısı, sermaye yoğun bir sektör olması ve teknik tekstillerle paralel yönde gelişmesi sebebiyle üzerinde önemle durulması gereken bir sektör olarak değerlendirilmektedir:
Ülkemizin makine halısı üretiminin büyük çoğunluğu Gaziantep’te yerleşik olan firmalarca yerine getirilmektedir. Makine halısı üreticiliğinin yoğun olduğu diğer illerimiz ise Kayseri ve İstanbul olarak belirtilebilir.
TÜRK
İ
YE
’
N
İ
N MAK
İ
NE HALISI DI
Ş
T
İ
CARET
İ
İhracat
Suudi Arabistan 244.677,4 331.844,1 320.947,0 -3,28% 15,61% Libya 27.240,2 129.877,5 206.644,2 59,11% 10,05% A.B.D. 117.582,4 151.424,9 186.587,1 23,22% 9,08% Irak 138.629,2 192.497,7 185.005,5 -3,89% 9,00% Almanya 96.467,9 94.548,9 104.390,6 10,41% 5,08% Rusya Federasyonu 42.464,3 59.860,9 63.806,3 6,59% 3,10% B.A.E. 39.981,9 59.947,8 60.794,9 1,41% 2,96%
İngiltere 45.629,3 55.646,9 55.720,6 0,13% 2,71% Çin 18.480,9 29.562,1 46.212,2 56,32% 2,25% Misir 12.722,0 61.822,4 42.398,9 -31,42% 2,06% Diğer 642.682,5 691.293,6 783.281,0 13,31% 38,10%
Genel Toplam 1.426.558,0 1.858.326,6 2.055.788,3 10,63% 100,00%
İthalat
Makine Halısıİthalatı (Miktar: 1000 kg; Değer: 1000 ABD $)
Yıllar İthalat Değişim Birim Fiyat $/kg
Miktar(Kg) Değer ($) Miktar (%) Değer (%)
2006 21.356,28 78.323,21 -9,51% -8,77% 3,67 2007 20.287,97 75.712,64 -5,00% -3,33% 3,73 2008 19.224,97 81.827,47 -5,24% 8,08% 4,26 2009 13.325,92 49.580,69 -30,68% -39,41% 3,72 2010 16.886,25 66.400,83 26,72% 33,92% 3,93 2011 18.377,03 79.767,58 8,83% 20,13% 4,34 2012 15.501,07 69.050,18 -15,65% -13,44% 4,45
2013 17.307,67 79.873,39 11,65% 15,67% 4,61
Kaynak:TUİK
Makine halısı ithalatımız dalgalı bir seyir izlemekte olup, yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere söz konusu üründe ithalatımız ciddi bir yekün teşkil etmemektedir. Öyle ki, makine halısında ihracatın ithalatı karşılama oranı 2013 yılı itibariyle %2573,81 seviyesinde olup, söz konusu sektörde 1,98 milyar dolar net dış ticaret fazlası verilmektedir. 2013 yılında makine halısı ithalatımız bir önceki seneye göre %15,67 civarında artış göstererek 79,87 milyon dolar düzeyine yükselmiştir.
Ülkeler Bazında Makine Halısıİthalatımız (1000 ABD $)
Ülke Adı 2011 2012 2013 De2013/12 ğişim (%) Pay (%) 2013
Belçika 13.574,03 14.761,79 15.342,75 3,94% 19,21% Çin 11.527,99 9.303,67 13.158,35 41,43% 16,47% Hindistan 11.957,96 7.488,57 7.625,94 1,83% 9,55% Hollanda 9.856,38 7.066,08 9.350,33 32,33% 11,71% Almanya 3.964,44 5.185,07 5.226,25 0,79% 6,54% Misir 5.356,72 3.937,62 5.262,49 33,65% 6,59% Kayseri Ser.Böl. 3.761,32 3.896,71 3.339,21 -14,31% 4,18%
İngiltere 4.549,56 3.170,32 5.945,49 87,54% 7,44% Japonya 467,28 2.382,87 642,34 -73,04% 0,80% A.B.D. 3.002,84 2.315,58 3.838,15 65,75% 4,81% Diğer 11.749,08 9.541,90 10.142,10 6,29% 12,70%
Genel Toplam 79.767,58 69.050,18 79.873,39 15,67% 100,00%
Kaynak: TUİK
Makine halısı ithalatımız ülkesel bazda incelendiğinde, sırasıyla Belçika (%19,21), Çin (%16,47) ve Hindistan (%9,55) ve gelmekte olup, bu üç ülke makine halısı ithalatımızın yaklaşık %45,23’ünü teşkil etmektedir.
Ürün Bazında Makine Halısıİthalatı (Miktar: ton; Değer: 1000 ABD $)
Ürünler 2012 2013 2013/12 Değişim (%)
GTIP GTIP Dörtlü Adı Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
570220-
570299 Dokuma Makine Halıları 2.970,72 18.798,94 3.563,75 24.167,46 19,96% 28,56%
5703 Tufte Edilmiş Halılar 10.326,83 42.465,25 11.372,14 45.886,81 10,12% 8,06%
Dünya el halısı ve kilim üretimi ve ihracatı genellikle Hindistan, Çin, İran, Pakistan, Türkiye, Nepal ve Tibet tarafından yapılmaktadır. Dünya el halısı ve kilim pazarı çoğunlukla İranlı, oldukça düşük olması nedeniyle ürünleri dünya pazarına düşük fiyatla sunabilmeleri,
- Devletin bu ülkelerde el dokuması halı ve kilim sektörü için toparlayıcı ve koordine (%23,63) oranında gerileyerek 1,29 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise dünya el halısı ithalatı (%8,89) daralarak 1,41 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. El
Toplam 1.684.078 1.286.202 1.442.961 1.542.749 1.405.663 100,00% -8,89%
Dünya el halısı ihracatının 2012 yılı itibariyle %22,14’ünü Hindistan, %21,16’sını Mısır, %9,56’sınıİran, %7,95’ini Çin ve %7,87’sini Türkiye gerçekleştirmiştir. Söz konusu beş ülke, dünya el halısı ihracatının %68,68’ini gerçekleştirmektedir.
Dünya El Halısıİhracatı(1000 ABD $)
Ülke Adı 2008 2009 2010 2011 2012 2012 Ülke Payı(%) De2012/11 ğişim
(%)
Hindistan 379.851 293.657 458.107 354.264 391.243 22,14% 10,44% Mısır 164.588 260.250 337.851 400.998 373.847 21,16% -6,77%
İran 583.715 559.140 168.845 9,56% -69,80% Çin 208.812 150.844 146.402 141.597 140.510 7,95% -0,77% Türkiye 139.220 121.473 146.424 175.552 139.094 7,87% -20,77% Pakistan 186.652 130.745 127.547 127.116 118.795 6,72% -6,55% Nepal 72.104 64.419 76.508 86.880 4,92% 13,56% Almanya 61.548 48.577 45.914 92.206 73.991 4,19% -19,75% Afganista
n 149.623 67.860 70.016 49.116 72.759 4,12% 48,14% ABD 47.718 29.972 36.636 39.206 31.327 1,77% -20,10% Diğer 260.949 180.226 177.517 286.808 169.537 9,60% -40,89%
Toplam 1.953.001 1.552.558 2.194.549 2.302.554 1.766.828 100,00% -23,27%
Kaynak: ITC-Trademap
TÜRK
İ
YE
’
N
İ
N EL HALISI DI
Ş
T
İ
CARET
İ
İhracat
Ülkemizin el halısı ihracatı dalgalı bir seyir izlemekte olup, kriz dönemlerinden bağımsız olarak artış ve azalışlar göstermektedir. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere, 2006 yılından 2013 yılına kadar, artış ve azalışlar görülmektedir. 2013 yılındaki el halısı ihracatımız, bir önceki yıla oranla (%4,86) daralmayla 132,32 milyon dolara gerilemiştir.
El Halısı İhracatı (Miktar:1000 kg; Değer: 1000 ABD $)
Miktar Değer Değişim Birim Fiyat $/kg
Miktar Değer
2006 2.810,63 115.208,58 -40,41% -7,14% 40,99 2007 2.462,82 140.697,97 -12,37% 22,12% 57,13 2008 2.333,58 139.221,03 -5,25% -1,05% 59,66 2009 3.685,26 121.431,81 57,92% -12,78% 32,95 2010 5.770,54 146.424,60 56,58% 20,58% 25,37 2011 5.456,33 175.532,26 -5,45% 19,88% 32,17 2012 4.024,21 139.082,36 -26,25% -20,77% 34,56
2013 3.248,31 132.317,83 -19,28% -4,86% 40,73
Kaynak: TUİK
Ülkeler Bazında El Halısıİhracatımız (1000 ABD $)
Ülke Adı 2011 2012 2013 De2011/10 ğişim (%) Pay (%) 2011
A.B.D. 29.966,60 31.031,11 33.936,04 9,36% 25,65% Japonya 26.580,32 22.780,47 22.197,20 -2,56% 16,78% Macaristan 15,06 12,78 17.424,32 136272,51% 13,17% Çekcumhuriyeti 7.428,97 21.182,10 11.326,61 -46,53% 8,56% Almanya 4.584,52 4.581,94 4.073,39 -11,10% 3,08% Diğer 106.956,77 59.493,96 43.360,27 -27,12% 32,77%
Genel Toplam 175.532,26 139.082,36 132.317,83 -4,86% 100,00%
İthalat
Ülkemizin el halısı ithalatı dalgalı bir seyir izlemektedir. 2013 yılında ise, (%3,02) oranında azalarak 104,72 milyon dolara gerilemiştir.
El Halısı İthalatı (Miktar:1000 kg, Değer: 1000 ABD $)
Miktar Değer Değişim Birim Fiyat $/kg
Miktar Değer
2006 2.873,53 89.288,26 14,51% 51,43% 31,07 2007 2.631,09 117.130,65 -8,44% 31,18% 44,52 2008 2.803,46 128.524,21 6,55% 9,73% 45,84
2009 1.972,75 91.954,82 29,63% - -28,45% 46,61
2010 2.590,97 115.080,23 31,34% 25,15% 44,42 2011 2.740,88 114.357,54 5,79% -0,63% 41,72
2012 2.253,02 107.982,43 17,80% - -5,57% 47,93
2013 2.251,19 104.724,84 -0,08% -3,02% 46,52
Ülkeler bazında el halısı ithalatımız incelendiğinde ise; en fazla ithalat Hindistan, Çin ve Pakistan’dan yapılmakta olup, söz konusu ülkelerin el halısı ithalatımızdan aldıkları paylar ise sırasıyla; %46,55, %22,79 ve %20,68 düzeyindedir. Anılan ülkelerden yapmış olduğumuz el halısı ithalatı, toplam sektör ithalatımızın %90’ını aşmaktadır.
Ülkeler Bazında El Halısıİthalatımız (1000 ABD $)
Ülke Adı 2011 2012 2013 De2013/12 ğişim (%) Pay (%) 2013
Hindistan 51.267,49 50.167,59 48.752,73 -2,82% 46,55% Çin 27.708,58 26.165,60 23.870,96 -8,77% 22,79% Pakistan 26.308,43 21.417,59 21.652,01 1,09% 20,68% Afganistan 2.103,58 2.365,91 2.793,92 18,09% 2,67%
İran 337,29 196,97 1.369,04 595,04% 1,31% Diğer 6.632,17 7.668,76 6.286,18 -18,03% 6,00%
Genel Toplam 114.357,54 107.982,43 104.724,84 -3,02% 100,00%
