Ön söz
− Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN ISO 3452-3 (1998) standardõ esas alõnarak, TSE Metalurji Hazõrlõk Grubu’na bağlõ Tahribatsõz Muayene ve Kaynak Özel Daimi Komitesi’nce hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu’nun 10 Ocak 2002 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.
İ
çindekiler
0 Giriş...1
1 Kapsam...1
2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar ...1
3 Referans bloklarõn tanõtõmõ...2
4 Tip 1 referans bloğun tasarõmõ ve boyutlarõ...2
5 Tip 2 referans bloğun tasarõmõ ve boyutlarõ...2
5.1 Tasarõm ... 2
5.1.1 Genel... 2
5.1.2 Durulanabilirlik bölgesi ... 3
5.1.3 Hata bölgesi ... 3
5.1.3.1 Kaplama ... 4
5.1.3.2 Sun’î hata oluşturma ... 4
5.2 Ölçme ... 5
6 Tanõmlama ...5
Ek ZA...6
1
Tahribats
õ
z muayene – Penetrant muayenesi –
Bölüm 3: Referans muayene bloklar
õ
0 Giri
ş
Halen, ISO 3452 serisinin bölümlerinden biri EN ve ISO olarak ayrõ ayrõ yayõnlanmõş olup, diğer bölümleri Viyana Andlaşmasõ kapsamõndadõr ve buna bağlõ olarak ISO numaralarõyla Avrupa seviyesinde benimsenmiştir. Bununla birlikte, standardõn hazõrlanmasõ sõrasõnda Viyana Andlaşmasõ uygulanmõş ve bazõ Avrupa standardlarõna bir önceki EN numaralarõyla atõfta bulunulmuştur. Aşağõdaki çizelge, farklõ numaralar arasõndaki ilişkiyi göstermektedir.
Başlõk Önceki numara* Resmi numara
Tahribatsõz muayene - Penetrant muayenesi
Bölüm 1: Genel Kurallar EN 571-1
Bölüm 2: Penetrant malzemelerin deneyi prEN 571-2 prEN ISO 3452-2 Bölüm 3: Referans muayene bloklarõ prEN 571-3 EN ISO 3452-3
Bölüm 4: Cihazlar prEN 956 EN ISO 3452-4
*Bazõ Avrupa standardlarõnda, bu standarda yapõlan atõfta belirtilen numara.
1
Kapsam
Bu standard, aşağõda belirtilen iki tip referans bloğunu tanõmlamaktadõr.
− Tip 1 referans bloklarõ, hem florõşõl hem de renk kontrastlõ ürün grubundan penetrantlarõn hassasiyet seviyelerinin belirlenmesinde kullanõlõr.
− Tip 2 referans bloklarõ, hem florõşõl hem de renk kontrastlõ penetrant sistemleri ve parça-kullanõmlõ kaplarõn rutin performans kontrollarõnda kullanõlõr.
Referans bloklar, EN 571-1 standardõna göre muayene edilecek parçalarla aynõ durumda kullanõlõr.
2 At
õ
f yap
õ
lan standard ve/veya dokümanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanõn tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskõsõ kullanõlõr.
EN, ISO, IEC,vb
No (İngilizce) Adõ TS No 1) Adõ (Türkçe) EN 571-1 Nondestructive testing -Penetrant testing-Part 1: General principles
TS EN 571-1 Tahribatsõz Muayene - Penetrant Muayenesi Kõsõm 1: Genel Kurallar
EN ISO 3452-2 Nondestructive testing -Penetrant testing-Part 2: Testing of penetrant materials (ISO/DIS 3452-2:1996)
TS 5187 Tahribatsõz Muayene - Sõvõ Girinim (Penetrasyon) Muayenesi İçin Metodlar ve İzlerin Sõnõflandõrõlmasõ
EN10027-1 Designation systems for steel-Part 1: Steel names, principle symbols
TS EN 10027-1 Çeliklerin Kõsa Gösteriliş Sistemleri Kõsõm 1: Çelik Adlarõ, Semboller
EN 10204 Metallic products-Types of
inspection documents TS EN 10204 Metalik Ürünler- Muayene ve Deney Belgelerinin Tipleri EURONORM 96 Tool steels-Quality
requirements TS 3920 TS 3941 TS 3921
-Sõcak İş Takõm Çelikleri -Alaşõmsõz Takõm Çelikleri
-Alaşõmlõ Soğuk İş Takõm Çelikleri EN 10088-1 Stainless steels - Part 1: List of
standard stainless steels TS EN 10088-1 Paslanmaz çelikler - Bölüm 1: Paslanmaz çeliklerin listesi
3 Referans
bloklar
õ
n tan
õ
t
õ
m
õ
Tip 1 referans bloğu, 10, 20, 30 ve 50 mikrometre (µm) kaplama kalõnlõğõna sahip nikel-krom kaplõ dört panelden oluşan bir setten ibarettir. 10, 20 ve 30 µm kaplama kalõnlõğõna sahip paneller florõşõl penetrant sistemlerin hassasiyet tayini için kullanõlõr. Renk kontrastlõ penetrant sistemlerinin hassasiyeti, 30 ve 50 µm paneller kullanõlarak belirlenir.
Tip 2 referans bloklarõ, bir yarõsõ akõmsõz nikel ve ince bir krom tabakasõ ile kaplanmõş, diğer yarõsõ ise belirli bir yüzey pürüzlülüğü bölgesi elde edilecek şekilde hazõrlanmõş tek bir panelden oluşur. Kaplamalõ tarafta beş adet yõldõz şeklinde süreksizlik bulunur.
4 Tip
1
referans blo
ğ
un tasar
õ
m
õ
ve boyutlar
õ
Tip 1 paneller, tipik olarak 35 mm x 100 mm x 2 mm boyutlarõnda (Şekil 1) ve dikdörtgen şeklindedir. Her panel, pirinç üzerine düzgün bir tabaka halinde 10, 20, 30, ve 50 µm kalõnlõğõnda nikel-krom kaplamaya sahiptir. Her panel üzerinde, panelleri boyuna yönde çizmek suretiyle enine çatlaklar oluşturulmuştur. Her bir çatlağõn genişlik-derinlik oranõ yaklaşõk olarak 1:20 olmalõdõr.
Boyutlar milimetre’dir
1 Enine çatlaklar
1) Nikel krom kaplama kalõnlõğõ (µm)
Şekil 1 - Tip 1 referans blok muayene paneli
5
Tip 2 referans blo
ğ
un tasar
õ
m
õ
ve boyutlar
õ
5.
1
Tasar
õ
m
5.
1
.
1
Genel
Muayene paneli, 155 mm x 50 mm x 2,5 mm boyutlarõnda ve dikdörtgen şeklindedir (Şekil 2).
Not - Aksi belirtilmedikçe bütün boyut toleranslarõ ±%10’dur.
Esas malzeme, EN 10088-1 standardõna göre HV20 = 150 ± 10 veya eşdeğer başlangõç sertliğine sahip X2CrNiMo17-12.3 (1.4432) tipi paslanmaz çeliktir.
3 Boyutlar milimetre’dir
Şekil 2 - Tip 2 referans blok
5.
1
.2 Durulanabilirlik bölgesi
Penetrantlarõn durulanabilirliklerinin kontrolu için, panel muayene yüzeyinin bir yarõsõnda aşağõya doğru Ra=2,5 µm, Ra = 5 µm, Ra =10 µm ve Ra =15 µm yüzey pürüzlülüğüne sahip, 25 mm ve 35 mm
boyutlarõnda birbirine bitişik dört bölge oluşturulur (Şekil 2).
Ra =2,5 µm’ lik bölge kumlama metoduyla, diğer bölgeler ise elektroerozyon ile oluşturulabilir.
5.
1
.3 Hata bölgesi
Hata bölgesi, panelin muayene yüzeyinin diğer yarõsõnda bulunmaktadõr.
-5.
1
.3.
1
Kaplama
Panelin muayene yüzeyine, sertliği HV0,2 = 500 – 600 olacak şekilde 60 µm ± 3µm kalõnlõğõnda akõmsõz nikel kaplanõr.
Nikel tabakasõ 0,5-1,5 µm kalõnlõkta ince bir sert krom tabakasõ ile kaplanmalõdõr. Panele daha sonra, meselâ 405 ºC’da 70 dakika süreyle, HV0.3 = 900-1000 sertlik aralõğõna gelecek şekilde õsõl işlem yapõlmalõdõr. Krom kaplamanõn yüzey pürüzlülüğü Ra 1,2 – 1,6 µm arasõnda olacaktõr.
5.
1
.3.2 Sun’î hata olu
ş
turma
Muayene yüzeyinin arka tarafõnda (kaplamalõ bölge), tipik olarak 2 kN - 8 kN arasõnda yükler uygulanarak eşit aralõklõ beş adet iz oluşturulur.
Mesela, beş adet sun’î hatanõn oluşturulmasõ aşağõdaki Çizelge 1’in yardõmõyla yapõlabilir.
Çizelge 1 - Hata numarasõ
Hata 1 2 3 4 5 Uygulanan
Kuvvet (kN)
2,0 3,5 5,0 6,5 8,0
Sun’î hata izleri, 120 kN kapasiteli basma cihazõ veya yarõküresel uca sahip uygun bir Vickers sertlik cihazõ kullanõlarak oluşturulur.
Özel uç detaylarõ Şekil 3’de verilmiştir. İzler, 0,05 kN/s yükleme hõzõ ve sürekli yük uygulamalõ 0,5 kN/s bõrakma hõzõ kullanõlarak oluşturulur.
Boyutlar milimetre’dir
Çelik sembolü: EU 96 standardõna göre HRC53 –62 arasõ sertlikte õslah edilmiş veya eşdeğer kalitede 90 MnV8’dir.
Şekil 3 - Yarõmküre şeklinde uç
Beş iz, düzgün aralõklarla ve en küçüğü en az kaba yüzeyli bölgeye yakõn olacak şekilde bir büyüklük sõrasõnda bulunacaktõr.
5 Sun’î hatalar, aşağõda Çizelge 2’de verilen çap sõnõrlarõ içerisine oturmalõdõr.
Çizelge 2 - Çatlak bölgelerin tipik çaplarõ
Boyutlar milimetre’dir
Hata Numarasõ Tipik (Çap) Boyutlarõ
1 3 2 3,5 3 4 4 4,5 5 5,5
5.2 Ölçme
Kalibrasyonlu skalalar kullanõlarak her bir hatanõn en büyük çapõ belirlenir.
EN 10204 tip 3.1B’ye uygun olarak düzenlenmiş, sun’î olarak oluşturulmuş 5 adet hata ile 4 adet durulanabilirlik bölgesine ait yüzey pürüzlülüğünün gerçek ölçüm sonuçlarõnõ içeren bir sertifika her bir referans blokla birlikte bulundurulmalõdõr.
6 Tan
õ
mlama
Her bir Tip 1 referans bloğu (panel seti) EN ISO 3452-3 standard numarasõ, yanõna imalâtçõnõn tanõmlamasõ ve seri numarasõ ile tanõmlanmalõdõr. Her bir Tip 2 referans bloğu, EN ISO 3452-3 standard numarasõ, yanõna imalâtçõ tanõmlamasõ ve seri numarasõ ile tanõmlanmalõdõr.
EN 10204 Tip 3.1B ile uyumlu ve EN ISO 3452-3’e uygunluk beyanõ her bir referans muayene bloğuyla birlikte bulundurulmalõdõr.
Ek ZA
İ
lgili Avrupa yay
õ
nlar
õ
yla birlikte uluslararas
õ
yay
õ
nlara yap
õ
lan at
õ
flar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanõn tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskõsõ kullanõlõr.
Adõ CEN Numarasõ ISO Numarasõ
Tahribatsõz Muayene-Penetrant Muayenesi
Bölüm 1: Genel presipler EN 571-1 ISO 3452-1
Bölüm 2: Penetrant malzemelerin muayenesi EN ISO 3452-21) ISO/DIS 3452-2 Bölüm 3: Referans muayene bloklarõ EN ISO 3452-3 ISO 3452-3
Bölüm 4: Cihaz EN ISO 3452-4 ISO 3452-4
Metalik ürünler-Muayene dökümanlarõ tipleri EN 10204 ISO 10474 Takõm Çelikleri- Kalite istekleri EURONORM 96 ISO 4967
