Budaya Kaum Murut

(1)

BUDAYA KAUM MURUT BUDAYA KAUM MURUT

Penduduk Sabah terdiri daripada berbilang kaum, adat, budaya dan dikatakan lebih Penduduk Sabah terdiri daripada berbilang kaum, adat, budaya dan dikatakan lebih dari 30 suku kaum terdapat di negeri ini. Suku kaum di Sabah mudah dikenali melalui dari 30 suku kaum terdapat di negeri ini. Suku kaum di Sabah mudah dikenali melalui kebudayaan dan cara hidup mereka. Budaya yang dimaksudkan di sini ialah keseluruhan kebudayaan dan cara hidup mereka. Budaya yang dimaksudkan di sini ialah keseluruhan cara hidup masyarakat yang merangkumi cara bertindak, berkelakuan dan berfikir. Ia cara hidup masyarakat yang merangkumi cara bertindak, berkelakuan dan berfikir. Ia merupakan suatu amalan yang diterima oleh sesebuah masyarakat seterusnya dijadikan merupakan suatu amalan yang diterima oleh sesebuah masyarakat seterusnya dijadikan budaya dalam kehidupan mereka. Salah satu etnik yang ada di negeri Sabah adalah suku budaya dalam kehidupan mereka. Salah satu etnik yang ada di negeri Sabah adalah suku kaum Murut yang kaya dengan budayanya. Kaum Murut ini merupakan suku kaum yang kaum Murut yang kaya dengan budayanya. Kaum Murut ini merupakan suku kaum yang tertua di Sabah dan ia juga merupakan suku etnik ketiga terbesar di sabah. Kebanyakan tertua di Sabah dan ia juga merupakan suku etnik ketiga terbesar di sabah. Kebanyakan mereka tinggal di kawasan pedalaman terutamanya di Pensiangan, Kemabong, Tenom, mereka tinggal di kawasan pedalaman terutamanya di Pensiangan, Kemabong, Tenom, Nabawan dan beberapa daerah di negeri ini.

Nabawan dan beberapa daerah di negeri ini.

Rajah 1 : Budaya Kaum Murut Rajah 1 : Budaya Kaum Murut

Seperti suku kaum yang lain di Sabah, suku kaum Murut juga kaya dengan seni Seperti suku kaum yang lain di Sabah, suku kaum Murut juga kaya dengan seni budaya yang telah menyerap ke dalam gaya dan cara hidup harian mereka. Kesemuanya budaya yang telah menyerap ke dalam gaya dan cara hidup harian mereka. Kesemuanya mempunyai ciri-ciri tersendiri dan berbeza-beza bagi setiap kaum.

mempunyai ciri-ciri tersendiri dan berbeza-beza bagi setiap kaum. Contohnya, bagi suku kaum Murut,

Contohnya, bagi suku kaum Murut, mereka mempunyaimereka mempunyai m o t i fm o t i f mereka tersendiri. Olehmereka tersendiri. Oleh kerana suku ini lebih gemar tinggal di kawasan hutan sejak berabad lamanya, maka cara kerana suku ini lebih gemar tinggal di kawasan hutan sejak berabad lamanya, maka cara

Motif

Pakaian

tradisional

Tarian

Kebudayaan

“Pesta “Pesta Keamatan” Keamatan”

(2)

hidup mereka sering bergantung pada hasil lautan dan memburu di samping hasil tanam-tanaman yang diusahakan dan hasil tangkapan dari sungai .

Pada kebiasaanya perkampungan suku kaum Murut juga telah mempengaruhi cara hidup mereka untuk berkecimpung dalam bidang pembuatan kraftangan menggunakan hasil hutan seperti rotan dan kulit kayu serta dari aspek budaya yang telah dijadikan sumber dan bahan untuk menghasilkan kraf bermotif yang telah menjadi identiti mereka.

Motif yang dinamakan “Nantuapan” atau diertikan sebagai pertemuan adalah motif yang amat dikenali ramai. “Nantuapan” adalah corak Suku Kaum Murut Daerah Kinabatangan, Sabah. Corak ini melambangkan pertemuan komuniti (empat orang), dua orang perempuan dan dua orang lelaki. Di tengah-tengah empat orang itu terdapat sebuah tajau berisi tapai yang dilambangkan dengan sebuah lingkaran (bulatan kecil). Dengan tujuan baik, tanda penghormatan dan kesyukuran, tapai diminum secara bergilir-gilir menandakan semangat komuniti dan kekitaan. Motif ini digemari diletakkan sebagai penghias pada pakaian, baju batik dan hasil-hasil dinding rumah kediaman serta digunakan sebagai unsur pada reka bentuk bangunan dan pelbagai lagi.

Rajah 2 : „Nantuapan‟

Motif “Sinking” juga merupakan motif suku kaum Murut yang membawa maksud berhampiran yang sering digunakan oleh penduduk negeri ini sebagai motif bagi beberapa perkara yang berkaitan. Dalam membentuk motif-motif ini, suku kaum Murut gemar dengan adunan warna hitam sebagai warna utama dicampur dengan warna merah dengan latar belakang warna pucat, keputihan atau tanpa warna. Warna hitam digunakan bagi menimbulkan motif sebenar pada rekaan-rekaan tertentu.

(3)

Kesemua warisan ini kebiasaannya dihasilkan dengan menggunakan bahan tumbuhan semulajadi. Sebagai contoh warna merah yang diperolehi daripada getah kulit buah rotan yang mereka panggil “Lalandang”. Manakala warna hitam dihasilkan daripada arang.

Terdapat juga motif suku kaum Murut yang membawa makna jenis motif ini agak kurang popular di kalangan penduduk tempatan di Sabah. Motif-motif suku kaum Murut kian terkenal di kalangan orang ramai, lebih-lebih lagi kebanyakan motif tersebut dipilih oleh pereka-pereka fesyen pakaian sebagai motif hiasan pada pakaian baju batik lelaki dan pakaian kebaya wanita yang sering dipakai khas untuk majlis-majlis rasmi kerajaan yang lain.

Motif-motif suku kaum Murut juga sering dilihat di bangunan kerajaan, swasta serta rumah-rumah persendirian agar dapat mengetengahkan budaya tempatan di peringkat negeri, negara dan global melalui penciptaan barangan cenderamata.

Suku kaum Murut juga amat dikenali mereka yang yang unik dan jauh berbeza daripada pakaian suku kaum yang lain. Masyarakat Murut mewarisi pakaian tradisional

yang dihiasi dengan manik yang berwarna-warni yang telah direka dengan pelbagai bentuk dan corak. Kadang-kala orang ramai hanya dapat melihat masyarakat Murut berpakaian warna-warni yang lengkap dalam sesuatu uparaca khas ataupun dalam majlis-majlis keramaian seperti Pesta Kaamatan, perkahwinan dan upacara amal ataupun majlis sambutan anjuran badan-badan tertentu.

Pakaian Adat suku kaum Murut bagi lelaki ialah memakai jaket barbaru dan cawat dari kulit kayu puputul yang dilukis dengan motif dari manik atau warna. Perhiasan kepalanya tupi sinulatan juga dari kulit kayu. Wanita pula menggayakan pakaian pinongkolo dari kain kapas berhiaskan motif sarat dari manik-manik berwarna-warni. Perhiasan diri juga dari manik seperti rantai rarangkol dan hiasan kepala salupai.

(4)

Rajah 3 : Pakaian tradisional Kaum Murut

Selain itu, orang-orang Murut juga terkenal dengan tarian Lansaran serta Mangunatip yang penuh tenaga. Di kebanyakkan upacara keramaian, tarian-tarian ini lazim ditarikan kerana muziknya rancak serta bersimbolik. Semasa pesta menuai diadakan, penari-penari kaum Murut ini akan membuat persembahan di bandar-bandar sehingga menjadi suatu daya tarikan kepada para pelancong dalam dan luar negara. Walaupun terdapat sedikit sebanyak unsur tarian ini telah diubah namun makna serta gaya tariannya masih tidak terjejas.

Bagi Tarian Mangunatip, ia merupakan sejenis tarian tradisi masyarakat suku kaum Murut dari suku Kuhijau (Kwijau). Magunatip berasal dari perkataan „apit' di yang bermakna jepit. Ia membawa maksud ketika menari kaki penari terjepit atau terapit di antara dua

batang kayu (buluh) jikalau tidak cekap mengelakkannya. Biasanya tarian ini tidak memerlukan iringan muzik oleh kerana bunyi buluh itu yang dilagakan akan menimbulkan bunyi yang kuat serta rentak dan irama yang menarik.Tarian Magunatip bertujuan untuk memeriahkan sesuatu upacara yang diadakan.Ia juga bertujuan untuk mempamerkan unsur kegagahan yang ada dalam kaum Murut serta bertujuan untuk memujuk roh-roh nenek moyang mereka agar dapat menjaga mereka. Penari-penari tarian ini menyelitkan gugusan padi yang sudah dituai dan juga kepala mangsa pada pinggang mereka.

(5)

Rajah 4 : Tarian Mangunatip

Di samping itu, gaya tarian Mangunatip ini juga amat unik serta mempesonakan dimana penari lelaki yang memegang parang akan melompat ke atas bambu yang disusun berselang-seli oleh penari-penari lelaki lain. Selepas itu, penari yang berada di atas itu ( dianggap sebagai seorang pemburu) akan menggunakan penyumpit (buluh yang dimasukkan sejenis sumpit) untuk memecahkan belon yang disediakan. Alunan muzik daripada gendang kulit serta somputon akan mengawal rentak tarian ini.

Tarian Lansaran pula merupakan tarian yang agak bertenaga dan juga memenatkan. Tarian ini diadakan untuk tujuan menyambut hasil padi yang baik, perkahwinan dan juga sebagai menyambut tetamu. Biasanya lansaran ditarikan sehingga 2 hari lamanya secara beramai-ramai tidak kira tua atau muda. Para penari akan memijak lantai yang seolah-olah berspring seperti pada rajah dan selepas itu akan mempunyai rentak tersendiri. Tarian ini dapat mengeratkan perhubungan di antara kaum keluarga serta sahabat di samping menjadi suatu daya tarikan pelancong.

(6)

Rajah 5 : Tarian Lansaran

Selain itu, seperti yang kita sedia maklum, suku Kaum Murut di Sabah terdiri daripada pelbagai jenis iaitu Baukan, Timugon, Paluan, Tagal atau Tahol, Kolod, Naabai, Sembakung, Serudung dan Kalabakan. Kepelbagaian jenis Murut ini adalah disebabkan oleh bentuk muka bumi yang berbukit bukau dan terletak di kawasan penempatan yang berbeza. Suku kaum Murut di Sabah terpisah-pisah antara satu sama lain sehingga membawa kepada perbezaan dari segi dialek dan sedikit perbezaan adat resam. Salah satu budaya yang dikongsi bersama ialah “Pesta Keamatan” _{(Bahasa Dusun) atau “Pesta Napangaan}

Nangotom” (Bahasa Murut). Dalam bahasa Melayu bermaksud “Pesta Selasai Menuai Padi”. Dari segi agama, ramai suku kaum Murut di Sabah yang beragama Kristian dan sebilangannya adalah beragama Islam dan Pagan.