PUPUJIAN DI DÉSA PANYINDANGAN KACAMATAN PAKÉNJÉNG KABUPATÉN GARUT PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP KELAS VII.

(1)

No. 651/FPBS/0251/2013

Ayi Surtani, 2013

PUPUJIAN DI DÉSA PANYINDANGAN KACAMATAN PAKÉNJÉNG KABUPATÉN GARUT PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP KELAS VII

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

PUPUJIAN DI DÉSA PANYINDANGAN

KACAMATAN PAKÉNJÉNG KABUPATÉN GARUT

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP KELAS VII

SKRIPSI

Diajengkeun pikeun Nyumponan Salah Sahiji Sarat

Nyangking Gelar Sarjana Pendidikan

ku

Ayi Surtani 0900442

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

(2)

Ayi Surtani, 2013

PUPUJIAN DI DÉSA PANYINDANGAN

Oleh

Ayi Surtani

Sebuah Skripsi yang Diajukan untuk Memenuhi Salah Satu Syarat Memperoleh Gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

©Ayi Surtani 2013 Universitas Pendidikan Indonesia

Agustus 2013

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

(3)

No. 651/FPBS/0251/2013

LEMBAR PENGESAHAN

AYI SURTANI NIM 0900442

PUPUJIAN DI DÉSA PANYINDANGAN

Disaluyuan jeung disahkeun ku: Pangaping I,

Dr. Dedi Koswara, M. Hum. NIP 195906141986011002

Pangaping II,

Dr. Ruhaliah, M. Hum. NIP 196411101989032002

Kauninga ku

Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia,

(4)

PUPUJIAN DI DÉSA PANYINDANGAN

KACAMATAN PAKÉNJÉNG KABUPATEN GARUT

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP KELAS VII1)

Ayi Surtani 2)

ABSTRAK

Skripsi yang berjudul Pupujian di Désa Panyindangan Kacamatan Pakénjéng

Kabupatén Garut pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun di SMP Kelas VII ini

merupakan hasil penelitian terhadap pupujian yang ada di Desa Panyindangan Kecamatan Pakenjeng Kabupaten Garut. Tujuan penelitian ini adalah untuk: 1) menginventarisasi pupujian di Desa Panyindangan Kec. Pakenjeng Kab. Garut, 2) menggali bentuk, isi, dan unsur pupujian yang ditemukan di Désa Panyindangan, Kacamatan Pakénjéng, Kabupatén Garut, 3) membuat bahan pembelajaran menyimak pupujian di SMP. Penelitian ini menggunakan metode deskriptif, sedangkan tekhniknya menggunakan tekhnik telaah pustaka, observasi, wawancara, dan tekhnik dokumentasi. Langkah yang ditempuh adalah mencatat dan merekam pupujian langsung dari narasumber. Pupujian yang terinventarisir jumlahnya ada 25. Berdasarkan metode dan tekhnik yang digunakan, yang dianalisis hanya 12 pupujian, dan analisisnya didasarkan pada bentuk, isi, dan unsur.

Setelah dianalisis, dapat disimpulkan bahwa isi 12 pupujian tersebut (1) mengingatkan kepada umat Islam supaya selamanya menjalankan perintah dan menjauhi larangan Allah, (2) memuji keagungan Allah, (3) ajakan kepada umat Islam supaya memperbanyak do’a, (4) tobat kepada Allah, (5) solawat kepada Nabi, dan (6) pepatah kepada manusia supaya sabar dalam segala cobaan. Pupujian tersebut dapat dijadikan alternatif sebagai bahan pembelajaran muatan lokal bahasa dan sastra Sunda untuk SMP, karena semua pupujian (nadom) memiliki nilai pendidikan dan moral yang berguna bagi perkembangan emosional siswa.

Kata kunci : pupujian, pangajaran ngaregepkeun.

1)

Skripsi ini di bimbing oleh pembimbing I : Dr. Dedi Koswara, M. Hum dan; pembimbing II : Dr. Ruhaliah, M. Hum.

2)

(5)

Ayi Surtani, 2013

PUPUJIAN IN PANYINDANGAN VILLAGE THE DISTRICT OF PAKÉNJÉNG GARUT REGENCY FOR CREATE THE MATERIAL OF LEARNING IN LISTENING

CLASS VII SMP1)

Ayi Surtani 2)

ABSTRACT

A thesis that entitled Pupujian di Désa Panyindangan Kacamatan Pakénjéng

Kabupatén Garut pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun di SMP Kelas VII this is

the result of research which is appear in Panyindangan village the district of Pakenjeng Garut regency. The purpose of this research are for: 1) inventory the praise in Panyindangan village the district of Pakenjeng Garut regency, 2) explore the form, content and the elements of praise that found in Panyindangan village the district of Pakenjeng Garut regency, 3) create the material of learning in listening of junior high school. This research uses descriptive method, while the techniques uses literature reviews, observation interviews and documentation techniques. The steps are note and record the praise direct from the speaker. The praise that inventory are 25. Based on the methods and technique which is used, that was analized only 12 praise, and the analize based on the forms, contents, and the elements.

After the analized, in can be conluded of the 12 praise are (1) to remind the muslims in order to running away the orders and prohibitions of Allah, (2) to praise the greatness of Allah, (3) an invitation to the muslims in order to multiple prayer, (4) repentance to Allah, (5) solawat to the prophet, and (6) goes to the men in order to patient in all trials. The praise can be used as an alternative as a local content of learning material and literacy language of Sunda for junior high school, because all of the praise has the education and moral values which are usefull for the emotional development of students.

Keywords : Pupujian, Listening study.

3)

This thesis is guided by mentors I : Dr. Dedi Koswara, M. Hum and; supervisor II : Dr. Ruhaliah, M. Hum.

4)

(6)

Ayi Surtani, 2013

DAPTAR EUSI

kaca

ABSTRAK ... i

PANGJAJAP ... ii

TAWIS NUHUN ... iii

DAPTAR EUSI ... vi

DAPTAR SINGGETAN ... xi

DAPTAR BAGAN ... xii

DAPTAR GAMBAR ... xiii

DAPTAR TABÉL ... xiv

DAPTAR LAMPIRAN ... xv

BAB I BUBUKA ... 1

1.1 Kasang Tukang Masalah ... 1

1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah ... 3

1.2.1 Watesan Masalah ... 3

1.2.2 Rumusan Masalah ... 3

1.3 Tujuan Panalungtikan... 3

1.4 Mangpaat Panalungtikan ... 4

1.5 Raraga Tinulis ... 4

BAB II TÉORI PUPUJIAN JEUNG BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN ... 5

2.1 Pupujian ... 5

2.1.1 Wangenan Pupujian ... 5

2.1.2 Sajarah Kamekaran Pupujian ... 6

2.1.3 Fungsi Pupujian ... 7

2.1.4 Papasingan Pupujian ... 7

2.1.4.1 Dumasar tina Wangun ... 7

2.1.4.2 Dumasar kana Eusi ... 8

2.1.4.3 Dumasar kana Harti ... 9

2.1.5 Purwakanti ... 10

2.1.6 Basa Pupujian ... 13

2.2 Bahan Pangajaran ... 13

(7)

2.2.2 Tujuan Pangajaran ... 14

2.2.3 Métode Pangajaran ... 14

2.2.4 Nyusun Bahan Pangajaran ... 14

2.3 Ngaregepkeun ... 15

2.3.1 Wangenan Ngaregepkeun ... 15

2.3.2 Tujuan Ngaregepkeun ... 15

2.3.3 Téhnik Ngaregepkeun ... 16

2.4 Pangajaran Ngaregepkeun dina SKKD Basa jeung Sastra Sunda ... 18

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN ... 20

3.1 Sumber Data jeung Lokasi Panalungtikan ... 20

3.1.1 Sumber Data ... 20

3.1.2 Lokasi Géografis Tempat Panalungtikan ... 21

3.2 Desain Panalungtikan ... 22

3.3 Métode Panalungtikan ... 22

3.4 Wangenan Operasional ... 23

3.5 Instrumén Panalungtikan ... 24

3.6 Téhnik Panalungtikan ... 25

3.7 Téhnik Ngolah Data ... 27

3.8 Léngkah-Léngkah Panalungtikan ... 27

BAB IV ANALISIS DATA PUPUJIAN NU AYA DI DÉSA PANYINDANGAN KACAMATAN PAKÉNJÉNG KABUPATÉN GARUT ... 29

4.1 Pupujian nu Aya di Désa Panyindangan Kacamatan Pakénjéng Kabupatén Garut ... 29

4.2 Analisis Pupujian ... 30

4.2.1 Pupujian “Nabi Ahir Jaman” ... 31

4.2.1.1 Téks Pupujian ... 31

4.2.1.2 Analisis Pupujian “Nabi Ahir Jaman”... 33

4.2.1.2.1 Wangun ... 32

4.2.1.2.2 Eusi ... 33

4.2.1.2.3 Unsur ... 33

4.2.2 Pupujian “Éling-éling” ... 34

4.2.2.2 Analisis Pupujian “Éling-éling” ... 35

4.2.2.2.1 Wangun ... 35

4.2.2.2.2 Eusi ... 36

(8)

Ayi Surtani, 2013

4.2.3 Pupujian “Masa Alloh” ... 37

4.2.3.2 Analisis Pupujian “Masa Alloh” ... 38

4.2.3.2.1 Wangun ... 38

4.2.3.2.2 Eusi ... 40

4.2.3.2.3 Unsur ... 41

4.2.4 Pupujian “Paniatan Ngaos” ... 41

4.2.4.2 Analisis Pupujian “Paniatan Ngaos” ... 42

4.2.4.2.1 Wangun ... 42

4.2.4.2.2 Eusi ... 43

4.2.4.2.3 Unsur ... 44

4.2.5 Pupujian “Tujuh GolonganAhli Surga” ... 44

4.2.5.2 Analisis Pupujian “Tujuh Golongan Ahli Surga” ... 45

4.2.5.2.1 Wangun ... 45

4.2.5.2.2 Eusi ... 47

4.2.5.2.3 Unsur ... 47

4.2.6 Pupujian “Solawat ka Nabi”... 48

4.2.6.2 Analisis Pupujian “Solawat ka Nabi” ... 49

4.2.6.2.1 Wangun ... 49

4.2.6.2.2 Eusi ... 51

4.2.6.2.3 Unsur ... 51

4.2.7 Pupujian “Nasab Rosul” ... 51

4.2.7.2 Analisis Pupujian “Nasab Rosul” ... 52

4.2.7.2.1 Wangun ... 52

4.2.7.2.2 Eusi ... 54

4.2.7.2.3 Unsur ... 54

4.2.8 Pupujian “Alam Mahsar” ... 55

4.2.8.2 Analisis Pupujian “Alam Mahsar” ... 60

4.2.8.2.1 Wangun ... 60

4.2.8.2.2 Eusi ... 68

(9)

Ayi Surtani, 2013

4.2.9 Pupujian “Istigfar” ... 69

4.2.9.2 Analisis Pupujian “Istigfar” ... 70

4.2.9.2.1 Wangun ... 70

4.2.9.2.2 Eusi ... 73

4.2.9.2.3 Unsur ... 73

4.2.10 Pupujian “Ngabagéakeun nu Susah” ... 74

4.2.10.2 Analisis Pupujian “Ngabagéakeun nu Susah”... 74

4.2.10.2.1 Wangun ... 74

4.2.10.2.2 Eusi ... 75

4.2.10.2.3 Unsur ... 75

4.2.11 Pupujian “Robana Ya Robana” ... 76

4.2.11.2 Analisis Pupujian “Robana Ya Robana” ... 76

4.2.11.2.1 Wangun ... 76

4.2.11.2.2 Eusi ... 77

4.2.11.2.3 Unsur ... 78

4.2.12 Pupujian “Pangalaman Santri” ... 78

4.2.12.2 Analisis Pupujian “Pangalaman Santri” ... 82

4.2.12.2.1 Wangun ... 82

4.2.12.2.2 Eusi ... 88

4.2.12.2.3 Unsur ... 88

4.3 Kacindekan Analisis... 89

4.3.1 Wangun ... 89

4.3.2 Purwakanti ... 93

4.3.3 Eusi Pupujian ... 98

4.4 Nyusun Bahan Pangajaran Aprésiasi Puisi Pupujian pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun di SMP... 99

4.4.1 Bahan Pangajaran “Ngaregepkeun Pupujian” ... 99

4.4.2 Matéri Bahan Pangajaran Ngaregepkeun “Pupujian” ... 100

4.4.3 Latihan Soal ... 104

4.4.4 Konci Jawaban ... 106

(10)

Ayi Surtani, 2013

“Ngaregepkeun Pupujian” ... 108

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN... 117

5.1 Kacindekan ... ₁₁₇

5.2 Saran ... 118

DAPTAR PUSTAKA ... 120

LAMPIRAN-LAMPIRAN ... 122

(11)

1

BAB I BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Masalah

Pupujian kaasup kana golongan puisi heubeul, nya éta karangan dina

wangun ugeran. Eusi pupujian raket patalina jeung ajaran Islam; aya anu

mangrupa pujian ka Alloh, solawat ka Nabi, aya ogé anu mangrupa du’a jeung

pépéling. Pupujian dina basa Sunda sok disebut nadoman. Puisi pupujian gelarna

bareng jeung mimiti sumebarna agama Islam di Jawa Barat, kira-kira taun 1580,

sabada karajaan Pajajaran runtag, terus taluk ka karajaan Islam. Nilik kana

mediana, pupujian téh hirupna dina lisan (dikawihkeun), apalna ku pangrungu,

mana pantes wacanana parondok (Iskandarwassid dina Sudaryat, 2007:111).

Dina hirup kumbuhna, pupujian mangrupa bagian tina sastra daérah anu

kudu dimumulé jeung dipiara, sabab éta téh salah sahiji warisan titinggal budaya

karuhun pikeun ngajembaran kabudayaan nasional. Hal ieu luyu jeung UUD 1945

pasal 32 yén:

“kebudayaan bangsa ialah kebudayaan yang timbul sebagai buah usaha budi rakyat Indonesia seluruhnya. Kebudayaan lama dan asli, yang terdapat sebagai puncak-puncak kebudayaan bangsa”.

Salian ti éta aya deui Garis-Garis Besar Haluan Negara (GBHN) dina

ketetapan MPR Nomer II/MPR/1993 anu nandeskeun, yén:

“kebudayaan Indonesia yang mencerminkan nilai-nilai luhur bangsa harus terus dipelihara, dan dikembangkan guna memperkuat penghayatan dan pengalaman Pancasila, meningkatkan kualitas hidup, memperkuat kepribadian bangsa, mempertebal rasa harga diri, dan kebanggaan nasional, memperkokoh persatuan dan kesatuan bangsa, serta mampu menjadi penggerak bagi perwujudan cita-cita bangsa di masa depan”.

Salah sahiji tarékah pikeun ngamumulé budaya daérah nya éta ku cara

ngayakeun panalungtikan. Ku ayana panalungtikan ieu, sastra daérah bisa

didokuméntasikeun dina wangun tulisan tur bisa dianalisis nepi ka bisa kapanggih

(12)

Ayi Surtani, 2013

Luyu jeung pamadegan di luhur, salah sahiji panalungtikan anu mangrupa

tarékah ngamumulé budaya daérah, dilaksanakeun di Désa Panyindangan

Kacamatan Pakénjéng Kabupatén Garut. Anu jadi objékna nya éta puisi heubeul

nu mangrupa pupujian (pépéling, pangajaran kaagamaan, muji ka Pangéran,

solawat ka Nabi, du’a atawa ménta sapaat, jeung anu némbongkeun kedaling

rasa).

Pupujian anu ditalungtik di Désa Panyindangan téh nya éta pupujian anu

masih kénéh dinadomkeun di unggal masjid, madrasah, jeung lingkungan

pasantrén nu ngawengku pépéling, muji kaagungan Pangéran, solawat ka

Rosululloh, du’a jeung tobat ka Alloh, ménta sapaat ka Rosululloh, jeung

pupujian ngeunaan ajaran Agama.

Ngeunaan panalungtikanana, pupujian geus aya nu nalungtik dina wangun

skripsi nya éta: “Analisis Puisi Pupujian di Kampung Ciodéng Désa Andir Kacamatan Balééndah Kabupatén Bandung” (M. M. Sirojul Munir, 2004),

“Pupujian di Désa Cibarégbég Kacamatan Cibeber Kabupatén Cianjur pikeun Bahan Pangajaran Aprésiasi Puisi Sekolah Lanjutan Tingkat Pertama” (Rini Marlina, 2000), “Analisis Pupijian di Kampung Lusian Désa Sukapadang Kacamatan Pagerageung Kabupatén Tasikmalaya” (Dédy Hérmawan, 2000), jeung nu lianna.

Dina SKKD basa Sunda kelas tujuh, aya kompeténsi dasar ngaregepkeun

puisi pupujian. Upama dipatalikeun ieu panalungtikan jeung SKKD, tangtu raket

patalina. Hartina, pupujian anu ditalungtik bisa dijadikeun bahan pangajaran di

SMP kelas tujuh.

Dumasar kana éta hal, ieu panalungtikan dijudulan “Pupujian di Désa

(13)

3

Ayi Surtani, 2013

1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah 1.2.1 Watesan Masalah

Luyu jeung kasang tukang di luhur, karya sastra Sunda téh kacida

euyeubna. Pupujian minangka salah sahiji bagian tina karya sastra nu perlu

ditalungtik. Sangkan ieu panalungtikan bisa museur, ieu masalah kudu

diwatesanan. Pasualan nu baris dipedar dina ieu panalungtikan ngawengku.

1) Analisis wangun (jumlah pada, jumlah padalisan, jumlah engang, basa

pupujian, jeung purwakanti);

2) Eusi pupujian;

3) Unsur (téma, rasa, nada, jeung amanat)

1.2.2 Rumusan Masalah

Dumasar kana watesan masalah di luhur, masalah dina ieu panalungtikan

dirumuskeun dina wangun patalékan ieu di handap.

1) Pupujian naon waé anu kapanggih di Désa Panyindangan, Kacamatan

Pakénjéng, Kabupatén Garut?

2) Kumaha wangun, eusi, jeung unsur pupujian anu aya di Désa Panyindangan,

Kacamatan Pakénjéng, Kabupatén Garut?

3) Naha pupujian di Désa Panyindangan, Kacamatan Pakénjéng, Kabupatén

Garut, bisa dijadikeun bahan pangajaran ngaregepkeun di SMP Kelas VII?

1.3 Tujuan Panalungtikan

Luyu jeung kasangtukang katut masalahna, tujuan dina ieu panalungtikan

téh nya éta pikeun:

1) Ngainvéntarisasi pupujian di Désa Panyindangan, Kacamatan Pakénjéng,

Kabupatén Garut;

2) Ngaguar wangun, eusi jeung unsur pupujian anu kapanggih di Désa

Panyindangan, Kacamatan Pakénjéng, Kabupatén Garut;

3) Nyieun wangun bahan pangajaran pupujian di Désa Panyindangan, Kacamatan

(14)

Ayi Surtani, 2013

1.4 Mangpaat Panalungtikan

Ieu panalungtikan téh dipiharep bisa méré mangpaat hususna pikeun anu

nulis, umumna pikeun pihak séjén, di antarana anu ditataan ieu di handap.

1) Pikeun siswa, bisa nyaho kana pupujian nu aya di wewengkonna sorangan,

upama diajar pupujian di sakola;

2) Mangpaat pikeun pangajaran, bisa dijadikeun bahan pangajaran dina

ngajarkeun pupujian di SMP, jadi teu salawasna nyokot kana bahan anu geus

nyampak dina buku téks, tapi bisa méré conto lianna;

3) Pikeun nu nalungtik, bisa mikawanoh sarta nambahan pangaweruh ngeunaan

pupujian nu aya di wewengkon sorangan; jeung

4) Pikeun guru, bisa dijadikeun sumber bahan pangajaran pupujian di sakola

SMP.

1.5 Raraga Tinulis

BAB I : Bubuka, nu ngawengku judul panalungtikan, kasang tukang

masalah, watesan jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan,

mangfaat panalungtikan, jeung raraga tinulis.

BAB II : Landasan tiori, nu ngawengku wangenan pupujian, wangenan

ngaregepkeun, jeung bahan pangajaran.

BAB III : Métodologi Panalungtikan, nu ngawengku déskripsi wewengkon,

populasi jeung sampel, métode jeung téhnik panalungtikan,

instrumén panalungtikan, léngkah-léngkah panalungtikan, tahap

ngumpulkeun data, tahap ngolah data, jeung tahap nyusun laporan.

BAB IV : Analisis Puisi Pupujian di Désa Panyindangan Kacamatan

Pakénjéng Kabupatén Garut, nu ngawengku data hasil

panalungtikan, analisis data, daftar tabél hasil analisis, jeung bahan

pangajaran ngaregepkeun.

BAB V : Panutup, nu ngawengku kacindekan jeung saran. DAFTAR PUSTAKA

(15)

BAB III

MÉTODOLOGI PANALUNGTIKAN

3.1 Sumber Data jeung Lokasi Panalungtikan 3.1.1 Sumber Data

Sugiyono (2012: 308) nétélakeun yén dina ngumpulkeun data bisa

ngagunakeun sumber primer jeung sumber sekunder. Sumber primer nya éta sumber

data nu langsung dibikeun ka nu ngumpulkeun data atawa panalungtik, sedengkeun

sumber sekunder nya éta sumber data nu teu langsung dibikeun ka panalungtik,

misalna ngaliwatan jalma lian atawa ngaliwatan dokumén. Sumber data nu dipaké

dina ieu panalungtikan saperti ieu di handap.

1) Pupuhu DKM, guru ngaji, guru sakola, para santri anu dianggap leuwih apal kana

pupujian nu aya di Désa Panyindangan;

2) Masarakat anu dianggap apal kana pupujian.

Format data informan anu diasongkeun nalika lumangsungna kagiatan

wawancara nya éta:

Tabél 3.1 Format Data Informan

Data Informan

1. Ngaran : Pa Lutfi

2. Umur : 30 taun

3. Jenis Kelamin : Lalaki

4. Alamat : Kp. Sindangpalay

5. Pakasaban : Guru Mts

(16)

3.1.2 Lokasi Géografis Tempat Panalungtikan

Désa Panyindangan mangrupa salasahiji Désa di Kacamatan Pakénjéng

Kabupatén Garut nu lega wilayahna 716 Ha. Kaayaan penduduk dina taun 2012

jumlahna aya 5.978 jiwa, nu jumlah lalakina 3.158 jeung jumlah awéwéna 2.820

jiwa. Wates Désa Panyindangan nya éta: di beulah kalér diwatesan ku Désa

Linggarjati, beulah wétan diwatesan ku Désa Wangunjaya, di beulah kidul diwatesan

ku Désa Bojong, di beulah kulon diwatesan ku Désa Wangunjaya. Ditempo tina

topografi jeung kontur taneuh, Désa Panyindangan mangrupa dataran nu luhur antara

600–800 di luhureun permukaan laut, kaayaan suhu 30 jeung curah hujan kira-kira

13.000 mm/taun. Sacara umum jenis taneuh nu aya di Désa Panyindangan mangrupa

[image:16.612.116.529.313.676.2]

jenis regosol, latosal, jeung alluvial. (Sumber: Sekertaris Désa Panyindangan).

Gambar 3.1 Péta Wilayah

PÉTA WILAYAH DÉSA PANYINDANGAN

(17)

22

3.2 Desain Panalungtikan

Desain nu dipaké dina ieu panalungtikan digambarkeun dina bagan ieu di

handap.

Bagan 3.1 Désain Panalungtikan

3.3 Métode Panalungtikan

Métode mangrupa salasahiji cara anu digunakeun pikeun ngahontal tujuan

dina panalungtikan. Cara nu digunakeun dumasar kana tinimbangan anu nalungtik

sabada nyawang tujuan jeung objék anu rék ditalungtik.

Nurutkeun Subagyo (2006: 2) métode panalungtikan nya éta salasahiji cara

atawa jalan pikeun meunangkeun data tina sagala pasualan nu aya. Ku kituna, sagala

hal nu baris dilakonan kudu maké métode anu luyu pikeun ngahontalna, sangkan

hasil dina panalungtikanna luyu jeung kaayaan sabenerna.

Métode anu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif. Tegesna

métode anu ngagambarkeun jeung ngajéntrékeun kaayaan jeung kajadian anu keur

TUJUAN PANALUNGTIKAN

Ngarumuskeun Masalah

Ngumpulkeun data

Ngolah data

Nangtukeun métode jeung teknik panalungtikan

(18)

Ayi Surtani, 2013

disanghareupan. Ieu métode digunakeun lantaran data anu ditalungtik leuwih nyoko

kana bahan anu bisa dianalisis ku cara déskriptif. Surakhmad dina Natalia (2006: 29)

nyebutkeun yén métode déskriptif nya éta métode anu bisa ngungkulan masalah anu

aktual ku jalan nyusun atawa papasingan data, nganalisis data, nafsirkeun data, jeung

nyieun kacindekan.

Istilah “déskriptif” asalna tina Basa Inggris to describe nu hartina

ngajéntrékeun atawa ngagambarkeun hiji hal, misalna kaayaan, kondisi, situasi,

peristiwa, kagiatan, jrrd (Arikunto, 2010:3). Métode déskriptif ogé miboga tujuan

pikeun ngadéskripsikeun, nyieun gambaran sacara sistematis, faktual, sarta akurat

ngeunaan fakta-fakta, anu sipat jeung hubunganna nyoko kana kaayaan daérah nu

tangtu. Tujuan ngagunakeun métodé déskriptif dina ieu panalungikan nya éta pikeun

meunangkeun gambaran ngeunaan bisa jeung henteuna pupujian anu aya di Désa

Panyindangan Kacamatan Pakénjéng Kabupatén Garut pikeun bahan pangajaran di

SMP.

3.4 Wangenan Operasional

Sangkan leuwih jéntré jeung babari dina ngalaksanakeun ieu panalungtikan,

diperlukeun katerangan sangkan teu nimbulkeun rupa-rupa panapsiran. Ieu

katerangan téh patali jeung judul panalungtikan, diwincik ieu di handap.

1) Pupujian

“Puji, kecap-kecap atawa ucapan pikeun ngagungkeun Nu Maha Kawasa:

Sadaya puji kagungan (kanggo) Alloh, Pangéran sakabéh alam, tarjamahan tina Alhamdulillahi robil „alamin; muji, nyebut rupa-rupa kaagungan, kapunjulan atawa kaalusan; muji ka Pangéran, nyebut jenengan-jenengan Alloh nu mulya; Pupujian, 1. Kecap barang kecap-kecap nu sok dipaké muji Alloh atwa Rosululloh; 2. Kecap pagawéan ngedalkeun atawa ngalagukeun puji-pujian ka Alloh atawa ka Rosul-Na”. (Kamus Umum Basa Sunda, 1995: 401).

2) Désa Panyindangan

Désa Panyindangan mangrupa salasahiji Désa nu aya di Kacamatan Pakénjéng,

(19)

24

Ayi Surtani, 2013

diwatesan ku Désa Wangunjaya, di beulah kidul diwatesan ku Désa Bojong,

sedengkeun di beulah kulon diwatesan ku Désa Wangunjaya.

3) Kacamatan Pakénjéng

Kacamatan mangrupa salasahiji tingkat pamaréntahan anu aya di saluhureun

Désa sahandapeun Kabupatén.

4) Bahan Pangajaran

Bahan pangajaran nya éta sajumlahing matéri anu rék ditepikeun ka murid dina

prosés diajar-ngajar. Dina hakékatna bahan pangajaran mangrupa eusi tina mata

pelajaran atawa bidang studi anu dibikeun ka siswa luyu jeung kurikulum anu

dipakéna (Sudjana, 2011: 67).

5) Ngaregepkeun

Ngaregepkeun (menyimak) nya éta kagiatan maham jeung nanggap wacana lisan

ngaliwatan ngadéngékeun lambang-lambang sora ujaran. Ngaregepkeun

mangrupa salasahiji kaparigelan berbahasa reseptif.

3.5 Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan nya éta sakabéh alat atawa cara anu digunakeun dina

ieu panalungtikan. Pikeun ngahontal tujuan panalungtikan, instrumén anu digunakeun

nya éta kaméra digital, handphone, jeung pedoman wawancara.

Nurutkeun Suyatna (2000: 19) instrumén panalungtikan nya éta “cara atau alat untuk memperoleh dan mengumpulkan data tentang status sesuatu dibandingkan dengan ukuran yang telah ditentukan”.

1) Kaméra Digital

Kaméra digital digunakeun pikeun ngadokuméntasikeun foto kagiatan dina

lumangsungna panalungtikan;

2) Handphone

(20)

Ayi Surtani, 2013

3) Pedoman Wawancara

Saluyu jeung téhnik wawancara nu digunakeun, instrumén anu digunakeun dina

ieu panalungtikan nya éta pedoman wawancara sacara gurat badagna wungkul,

anu di jérona ngan diwangun ku sababaraha wangun patalékan anu ditujukeun

ka narasumber.

3.6 Téhnik Panalungtikan

Dina ieu panalungtikan digunakeun sababaraha téhnik, di antarana (1) téhnik

talaah pustaka, (2) obsérvasi, jeung (3) wawancara.

1) Talaah Pustaka

Suyatna Amir (2000: 19) nétélakeun yén talaah pustaka digunakeun pikeun

néangan jeung nangtukeun dasar-dasar téoritis anu aya patalina jeung subjék

panalungtikan anu keur ditalungtik, diantarana waé tiori-tiori ngeunaan: 1)

sastra jeung 2) puisi pupujian

2) Obsérvasi

Téhnik obsérvasi dilakukeun pikeun meunangkeun informasi sarta

gambaran nyata ngeunaan kagiatan panalungtikan nu museur kana hiji objék nu

ngagunakeun sakabéh alat indra (Suyatna, 2000: 20).

Ditillik tina cara ngalaksanakeun panalungtikan, obsérvasi téh dibagi jadi

dua bagian nya éta:

1. Obsérvasi non-sistematis nya éta obsérvasi nu dilaksanakeun ku panalungtik

kalawan teu ngagunakeun instrumen panalungtikan.

2. Obsérvasi sistematis nya éta obsérvasi nu dilaksanakeun ku panalungtik

kalawan ngagunakeun pedoman instrumen panalungtikan.

Téhnik obsérvasi nu rék digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta téhnik

(21)

26

Ayi Surtani, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3) Wawancara

Wawancara nya éta salasahiji paguneman nu dilakukeun ku nu

ngawawancara jeung nu diwawancara pikeun meunangkeun informasi. Téhnik

wawancara ieu digunakeun pikeun meunangkeun data sacara lisan (sumber

lisan) ti narasumber.

Esterberg dina Sugiyono (2012: 319), nyebutkeun yén wawancara téh dibagi

jadi tilu rupa, nya éta wawancara terstruktur, wawancara semiterstruktur, jeung

henteu terstruktur.

a) Wawancara terstruktur “structured interview”, nya éta nu ngawawancara geus nyiapkeun instrumén panalungtikan mangrupa patalékan-patalékan sacara

lengkep. Dina wawancara terstruktur, salian ti mawa instrumén pikeun cecekelan

pikeun ngawawancara, nu ngawawancara ogé mawa alat bantu pikeun

meunangkeun data saperti tape recorder, handphone, jeung material séjénna nu

bisa ngarojong kana kalancaran wawancara.

b) Wawancara semiterstruktur “semistructure interview”, nya éta wawancara anu

dilakukeun sacara bébas mun seug dibandingkeun jeung wawancara terstruktur.

Tujuan wawancara ieu nya éta pikeun meunangkeun datana leuwih terbuka,

sangkan pihak nu diwawancara dipénta pamadeganna jeung ide-idena. Dina

ngalaksanakeunna, panalungtik kudu ngadéngékeun sacara taliti jeung nuliskeun

naon waé anu geus diomongkeun ku informan.

c) Wawancara teu terstruktur “unstructured interview”, nya éta wawancara nu

dilakukeun ku cara mawa daptar patalékan sacara gurat badagna wungkul,

ngeunaan hal-hal nu rék ditanyakeun ka narasumber.

Téhnik wawancara nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta téhnik

wawancara teu terstruktur. Wawancara dilaksanakeun jeung masarakat, pingpinan

DKM, guru ngaji, jeung para santri anu aya di Désa Panyindangan Kacamatan

(22)

Ayi Surtani, 2013

4) Dokuméntasi

Téhnik dokuméntasi mangrupa tulisan kajadian nu geus kaliwat.

Dokuméntasi bisa nu ngawujud tulisan, gambar, atawa karya-karya

monumental. Dokuméntasi nu ngawujud tulisan saperti catétan sapopoé, sajarah

kahirupan, biografi. Dokuméntasi nu ngawujud gambar saperti foto, skétsa, jrrd.

Dokuméntasi nu ngawujud karya saperti karya seni, nu mangrupa gambar,

pilem, vcd, jeung sajabana.

Studi dokuméntasi mangrupa panglengkep tina ngagunakeun métode

obsérvasi jeung wawancara dina panalungtikan.

3.7 Téhnik Ngolah Data

Sanggeus data hasil panalungtikan dikumpulkeun, satuluyna ngolah data.

Téhnik ngolah data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta ku cara purvosive

sampeling.

Purvosive Sampeling nya éta téhnik nyokot sampel sumber data ku

tinimbangan nu tangtu. Tinimbangan nu tangtu ieu, saperti hiji jalma nu dianggap

paling nyaho kana naon anu dipiharep, atawa nu dianggap ngawasa matéri anu

ditalungtik, anu ngalantarankeun bisa ngalancarkeun panalungtik neuleuman

objék/situasi sosial anu keur ditalungtik (Sugiyono, 2012: 300).

Sanggeus sampel kapilih, satuluyna hasil tina data panalungtikan

didéskripsikeun jeung dilarapkeun dina bahan pangajaran “Ngaregepkeun Pupujian”

di SMP kelas VII. Sanggeus éta nyieun kacindekan tina hasil ngolah data anu geus

didéskripsikeun jeung dianalisis.

3.8 Léngkah-Léngkah Panalungtikan

Anu dijadikeun rarancang dina ieu panalungtikan ngawengku opat léngkah

(23)

28

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 1) Tahap tatahar

Kagiatan nu dilakukeun dina tahapan tatahar, ngawengku (1) néangan

katerangan ngeunaan masalah anu arék ditalungtik (studi pustaka), (2) ngajukeun

judul panalungtikan, (3) ngumpulkeun sumber bahan kajian, (4) nangtukeun

masalah jeung objék panalungtikan, (5) nyieun proposal panalungtikan, (6)

konsultasi ka dosén pangaping, jeung (7) ngaréngsékeun surat ijin panalungtikan.

2) Tahap ngumpulkeun data

Kagiatan nu dilakukeun dina tahapan ngumpulkeun data, ngawengku (1)

telaah pustaka pikeun meunangkeun pamahaman awal ngeunaan pupujian nu rék

ditalungtik, (2) ngalaksanakeun obsérvasi, (3) ngalaksanakeun wawancara jeung

pupuhu DKM, guru ngaji, guru sakola, jeung masarakat nu dianggap apal, jeung

(4) ngadokuméntasikeun kagiatan salila panalungtikan.

3) Tahap ngolah data

Kagiatan nu dilakukeun dina tahap ngolah data, ngawengku (1) mariksa data

anu geus dikumpulkeun, jeung (2) nganalisis data nu bisa dijadikeun bahan

pangajaran.

4) Tahap nyusun laporan panalungtikan

Kagiatan nyusun laporan mangrupa tahapan pamungkas dina ieu

panalungtikan. Hasil panalungtikan dianalisis tepi ka jadi informasi anu bisa

disusun dina wangun déskriptif. Satuluyna ieu laporan disusun sacara sistematis

(24)

Ayi Surtani, 2013

BAB V

KACINDEKAN JEUNG SARAN

5.1 Kacindekan

Pupujian mangrupa salasahiji wangun karya sastra anu masih kénéh hirup

tur aya di masarakat Sunda kiwari, anu sumebarna sacara lisan tatalepa ti nu hiji

ka nu lianna. Pupujian di Désa Panyindangan Kacamatan Pakénjéng Kabupatén

Garut umumna masih kénéh diparaké dina pangajian/pangaosan, nungguan solat

berjamaah. Hal ieu bisa katitén atawa kabuktikeun tina hasil panalungtikan

ngeunaan pupujian di éta désa.

Sanggeus ditalungtik, bisa dicindekkeun yén pupujian anu kapanggih di

Désa Panyindangan Kacamatan Pakénjén, Kabupatén Garut aya 25 judul

pupujian. Dina nangtukeun pupujian nu dianalisis dipilih ku cara purposive

sample nu dianggap bisa ngawakilan tina sakabéh pupujian. Nu ahirna, tina 25

pupujian anu dianalisis, ngan 12 pupujian nu judulna nya éta “Nabi Ahir Jaman”,

“Éling-Éling”, “Masa Alloh”, “Paniatan Ngaos”, “Tujuh Golongan Ahli Surga”,

“Solawat ka Nabi”, “Nasab Rosul”, “Alam Mahsar”, “Istigfar”, “Ngabagéakeun nu Susah”, “Robana Ya Robana”, jeung “Pangalaman Santri”.

. Métode nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif.

Anu dianalisisna ngawengku wangun, eusi, jeung unsur puisina.

Analisis pupujian dumasar kana wangun nya éta jumlah pada

pangasaeutikna diwangun ku-2 pada, jeung anu panglobana diwangun ku-44 pada.

Jumlah padalisan diwangun ku-2 padalisan, 4 padalisan, jeung 6 padalisan. tapi

rata-rata diwangun ku opat padalisan (wangun kantétan opat). Engang anu

kapanggih ti mimiti 6 nepi ka 18 engang. Palebah purwakanti kapanggih anu

runtuyan pungkasna a-a, a-b, a-a-a-a, a-a-a-b, a-a-b-a, a-a-b-b, a-b-a-a, a-b-b-b,

jeung a-b-c,a.

Basa anu dipaké dina pupujian nya éta basa Sunda jeung basa campuran

(Arab-Sunda, Jawa-Sunda). Eusi pupujian nu kapanggih ti Désa Panyindangan

(25)

118

Ayi Surtani, 2013

a. Ngélingan ka umat Islam sangkan salawasna ngajalankeun paréntah jeung

ngajauhan larangan Alloh SWT;

b. Muji kaagungan Pangéran;

c. Umajak ka Umat Islam sangkan lobakeun ngadu’a;

d. Tobat ka Pangéran;

e. Solawat ka Kangjeng Nabi;

f. Papatah sangkan manusa salawasna kudu sadrah, jeung pasrah narima

kana sagala cocoba anu tumiba.

Saterusna, unsur puisi nu kapanggih ti Désa Panyindangan Kacamatan

Pakénjéng Kabupatén Garut aya téma, rasa, nada, jeung amanat. Témana,

kapanggih ngeunaan tobat, muji ka Alloh, gumelarna Kangjéng Nabi, ménta

safaat ka Nabi, amalan nu bakal kabawa ka ahérat, jeung silih tulungan ka papada

manusa. Dina rasa, kapanggih aya rasa bungah, tingtrim, keuheul, watir, sedih,

handeueul, hariwang, waas jeung pikasieuneun. Dina nada, kapanggih aya anu

nadana ngélingan, nyaritakeun ngeunaan hiji jalma anu bakti ka Alloh, méré

nyaho ngeunaan ajaran agama. Dina amanat kapanggih paréntah sangkaan umat

manusa turut kana ajaran Kangjeng Nabi Muhammad SAW, ibadah ka Alloh, silih

élingan papada manusa, silih tulungan, ngajauhan kana larangan anu geus

ditangtukeun ku Alloh, ngalaksanakeun sagala paréntah Alloh.

Tina hasil panalungtikan, ieu pupujian bisa dijadikeun wangun bahan

pangajaran di SMP kelas VII. Lantaran matéri pupujian aya dina SKKD

Pangajaran Basa jeung Sastra Sunda dina kaparigelan ngaregepkeun. Eusi nu aya

dina pupujian bisa ngadidik siswa dina ngahadéan aqidah jeung ahlak, lantaran ieu

pupujian eusina ngeunaan piwuruk, élmu agama, muji ka Alloh, jeung ka

Rosul-Na.

5.2 Saran

Sabada réngsé ditalungtik, ngeunaan wangun, eusi, jeung unsur harti tina

pupujian anu kakumpulkeun ti Désa Panyindangan Kacamatan Pakénjéng

(26)

a. Pikeun ngamumulé, miara, jeung ngamekarkeun pupujian nu aya di masarakat

bisa ngaliwatan pangajaran di sakola-sakola. Pupujian anu sumebar sacara

lisan hadé lamun dikumpulkeun dina wangun tulisan, upama pupujian anu

dikumpulkeun ti hiji daérah dijieun jadi hiji buku nu eusina husus ngeunaan

pupujian. Tujuanna sangkan guru babari ngadumaniskeun pangajaran basa

Sunda, komo bari jeung ngalagukeun pasti siswana bakal leuwih daria

diajarna;

b. Dina mangsa kiwari anu geus maju sarta gancang pisan mangaruhan kana

sikep jeung tingkah paripolah siswa/i SMP/MTs, alusna mah pupujian henteu

ditepikeun di kelas tujuh wungkul, tapi ogé di kelas dalapan jeung salapan.

Lantaran sacara teu langsung pangajaran pupujian bisa méré papatah jeung

ajaran agama ka para siswa/i;

Pamungkas, mugia pupujian hasil panalungtikan ieu bisa ngadeudeulan

(27)

Ayi Surtani, 2013

DAPTAR PUSTAKA

Arikunto, Suharsimi. 2010. Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta:

Rineka Cipta.

Danadibrata, R. A. 2009. Kamus Basa Sunda. Bandung. PT Kiblat.

Departemen Pendidikan Nasional. 2005. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta:

Balai Pustaka.

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat. 2006. Standar Kompetensi dan Kompetensi

Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. Bandung.

Fathurrohman, jeung Sobry Sutikno. 2011. Strategi Belajar Mengajar. Bandung: PT.

Reflika Aditama.

Hérmawan, Dédi. 2005. Analisis Pupujian di Kampung Lusian Désa Sukapada

Kacamatan Pagerageung Kabupatén Tasikmalaya. Jurusan Pendidikan Bahasa

Daérah FPBS UPI Bandung.

Jamaludin. 2003. Bahasa dan Sastra. Yogyakarta: Adicipta Karya Nusa.

Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah. 2008 (rev. cit ka-IV) Palanggeran Éjahan Basa

Sunda. Bandung: Sonagar Press.

Kartini, Tini. spk. 1986. Puisi Pupujian dalam Bahasa Sunda. Jakarta: Pusat

Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan

Kebudayaan.

Ketetapan Majelis Permusyawaratan Rakyat Republik Indonesia Nomor

II/MPR/1993. 1993. Jakarta: Departemen Penerangan Republik Indonesia.

Koswara, Dédi. 2010. Racikan Sastra. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah

FPBS UPI.

Munir, Sirojul. 2008. Analisis Puisi Pupujian di Kampung Ciodéng Désa Andir

Kacamatan Balééndah Kabupatén Bandung. Jurusan Pendidikan Bahasa

(28)

Natalia, Férawati. 2006. Pupujian di Kampung Pasar Cadasari Désa Cadasari

Kacamatan Cadasari Kabupatén Pandéglang pikeun Bahan Pangajaran

Aprésiasi Puisi di SMP. Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah FPBS UPI

Bandung.

Novianti. 2006. Pupujian di Pasantrén Miftahul Ulum Kacamatan Darangdan

Kabupatén Purwakarta pikeun Bahan Pangajaran Aprésiasi Sastra di SMP.

Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah FPBS UPI Bandung.

Ruhaliah. 2002. Diktat Kuliah Sajarah Sastra. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa

Daérah FPBS UPI.

Subagyo, P. Joko, S.H. 2006. Penelitian Dalam Teori dan Praktek. Jakarta: PT Asdi

Mahasatya.

Sudaryat, Yayat, dkk. 2007. Makaya Basa. Bandung: Sonagar Press.

Sudjana, Nana. 2011. Dasar-Dasar Proses Belajar Mengajar. Bandung: Sinar Baru

Algensindo.

Sugiyono. (2012). Metode Penelitian Pendidikan. Bandung: Al Fabeta.

Suyatna, Amir. 2000. Pengantar Metodologi Penelitian Pendidikan dan Pengajaran

Bahasa. Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah FPBS UPI.

Tarigan, Hary Guntur. (2008). “Menyimak Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa”.

Bandung: Angkasa.

TIM Pengembang MKDP Kurikulum dan Pembelajaran. 2009. Kurikulum &

Pembelajaran. Bandung.

Undang-Undang Dasar Negara Republik Indonesia 1945. 2004. Jakarta: Sekretariat

Jenderal MPR Republik Indonesia.