2-Elk.prj.Sik Karşilaşilan Sorunlar

1

ELEKTRİK

PROJELERİNDE

SIK KARŞILAŞILAN

SORUNLAR

Hazırlayan : Kenan ÖZGÖR Elk.Müh.

2

KAYNAK :

1- 03.05.2007 TARİH VE 2958/5.A.9 SAYILI ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI ANKARA ŞUBESİ YAZISI

2- ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

YAPI DENETİM DAİMİ KOMİSYONUNCA HAZIRLANAN PROJE VE YAPI DENETÇİSİ ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ İÇİN EĞİTİM NOTLARI

3- İSA İLİSU TARAFINDAN HAZIRLANAN

ELEKTRİK TESİSLERİNDE DOLAYLI DOKUNMAYA KARŞI KORUMA VE TOPRAKLAMA

3 SUNUM DAHİLİNDE BAHSİ GEÇEN

KANUN, YÖNETMELİK, ŞARTNAME

1- Bayındırlık ve İskan Bakanlığının, yayınlamış olduğu Mimari, İnşaat Mühendisliği, Makine Mühendisliği ve Elektrik Mühendisliği Proje düzenleme esasları

2- Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği 3- Yangından Korunma Yönetmeliği

4- Elektrik Tesisleri Topraklama Yönetmeliği

5- 3030 sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler Tip İmar Yönetmeliği 6- Mesleki Denetim Esasları Yönetmeliği

7- EPDK Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği

8- Enerji Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği

9- EMO Elektrik, Elektronik ve Bilgisayar Mühendisliği Hizmetleri Enaz Ücret Yönetmeliği 10- EMO Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği

11- EMO Teknik Uygulama Sorumluluğu (TUS) Uygulama Esasları Yönetmeliği 12- EMO Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği

13- EMO Teknik Uygulama Sorumluluğu (TUS) Uygulama Esasları Yönetmeliği 14- EMO Elektrik Yüksek Gerilim işletme Sorumluluğu Yönetmeliği

4

1. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın 20.05.2002 tarih ve 6-7234 sayılı yayınladığı Genelgenin 13.Maddesinde Proje müellifleri ve/veya firmaları, mimarlık ve mühendislik hizmetlerini, Bayındırlık ve İskan Bakanlığının, yayınlamış olduğu Mimari, İnşaat Mühendisliği, Makina

Mühendisliği ve Elektrik Mühendisliği Proje düzenleme esasları

şartnamelerine göre yapmak ve proje üzerinde lejant bilgilerini tam olarak vermek mecburiyetindedir. Yapı denetim kuruluşları, proje denetimlerini bu esaslar doğrultusunda tetkik ve tasdik edecek ve yapılan işlemler belgelendirilerek muhafaza edilecektir. Lejant üzerinde yapı sahibi, projeyi yaptırana ait bilgiler tam olarak

doldurulacaktır, ayrıca EMO Mesleki Denetim Uygulama Esasları

Yönetmeliği’nin Projeler başlığı altında Madde 7.1.2.1 de Proje

başlığı, EMO'nun tip başlığı olacak ve bilgiler eksiksiz doldurulacaktır. denmektedir. Bu nedenle projelerde EMO tip başlığının kullanılması, bilgilerin eksiksiz doldurulması ve proje müellifinin imzası ile firma kaşesinin unutulmaması,

6

2. Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği’nin gerek

Ön Proje içeriğinin belirlendiği Madde 10 (b) bendinde gerekse Kesin Proje içeriğinin belirlendiği Madde 10 (c) bendinde Koruma

Sistemlerine dönük olarak topraklama tesisinin projelendirileceği ve yine Madde 10 (c) bendinde;

. Toprak özdirenci (projeye başlamadan önce belirlenmesi),

. Temel topraklaması planları,

. Koruma topraklaması ve potansiyel dengeleme planları,

. Topraklama tesisi şeması,

. Toprak direncinin hesaplanması,

. Topraklama ve koruma iletkenleri kesitlerinin belirleneceği

belirtilmektedir.

Elektrik Tesisleri Topraklama Yönetmeliği‘nde belirtilen formüllerin kullanılması, yapının boyutları, toprak özdirenci, koruma

elemanlarının değerleri, kullanılan topraklama iletkenlerinin özellikleri dikkate alınarak topraklama hesabının yapılması,

7

Toprak özdirencinin, projeye başlamadan önce yerinde ölçülmesi ve topraklama hesaplarının buna göre yapılması gerekmektedir. Temel topraklama hesaplarında toprak özgül direncinin ölçümü ve

8

Temel topraklama planları çizilmelidir.

Binanın temeli eni yada boyu 20 metreden fazla ise 20x20 metreden büyük olmamak üzere mutlaka galvanizli çelik ile temel kalıbı içerisinde

gözler

12

13

Potansiyel dengeleme barası için pano içinde veya dışında bağımsız bölüm olmalıdır. Panoda nötr ve toprak barası olduğu projede

belirtilmelidir. Tesisattaki tüm toprak hatları için (prizde, kolonda, ana kabloda) aşağıdaki değerler kontrol edilecektir. (Elektrik tesislerinde topraklamalar yönetmeliği çizelge 8). Faz iletkeni 60 A’e kadar sigorta ile korunan hatlarda koruma hattı kesiti aşağıdaki gibi seçilir:

S_F = Faz iletkeni kesiti

S P E = T o p r a k i l e t k e n i k e s i t i S_F < 16 mm2 _{ise S} PE = SF 16 mm2 _{< S} F < 35 mm2 i s e S P E = 1 6 m m 2 35 mm2 _{< S} F i s e S P E = S F / 2

14

Faz hattı 60 A’den büyük sigorta ile korunan hatlarda Elektrik

Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’ne göre ısınma hesabı yapılır. (Madde 9-e1/ii)

Ana eşpotansiyel bara ile topraklayıcı arasındaki iletken: · Mekanik olarak korunmuş

· Korozyona karşı korunmuş ise

Ana eşpotansiyel bara ile topraklayıcı arasındaki iletken

Bakır ise; S_F= Faz iletkeni kesiti

S P E = T o p r a k i l e t k e n i k e s i t i S_F < 16 mm2 _ise S P E = S F 16 mm2 _{< S} F < 35 mm2 ise S P E = 1 6 m m 2 35 mm2 _{< S} F ise S P E = S F / 2 Galvaniz demir ise; 30x3.5 mm

15 Mekanik olarak korunmamış ise

SPE=16mm2 Bakır - 16mm2 galvaniz demirden küçük olamaz

Korozyona karşı korunmamış ise

SPE=25mm2 Bakır - 50mm2 galvaniz demirden küçük olamaz

Topraklama ve Eşpotansiyel dengeleme elemanları

Dolaylı dokunmaya karşı koruma maksadı ile alçak gerilim

t e s i s l e r i n d e topraklama ve eşpotansiyel dengeleme aşağıdaki elemanlardan

oluşmaktadır.

- Temel topraklayıcı - Topraklama iletkeni

- Ana eşpotansiyel dengeleme barası - Koruma iletkenleri

- Potansiyel dengeleme iletkenleri - Ek potansiyel dengeleme iletkenleri

16 3. Elektrik iç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği Madde

10.c.11 'de Enerji odası, kablo bacası (kablo şaftı) ve sayaç pano

detayı başlığı altında "Enerji odası ve kablo bacası gerekli projelerde gösterilecektir. Enerji odası ile kablo bacasının ölçü ve detayları ve uygulama alanlarına ilişkin esaslar, enerji veren yetkili kuruluş dan belirlenir. Sayaç panosu detayları da projede gösterilecektir“

ifadesine verilmektedir. Bu konuda elektrik enerjisini veren yetkili dağıtım kuruluşunun Uygulama Esaslarına uyulması ve binanın mimari projesi hazırlanırken mimar ile müşterek çalışılarak enerji

odası ve kablo bacasına ait ölçü ve detaylar hakkında gerekli bilginin kendilerine verilmesi,

1999 Marmara Depremi’nden sonra, yapı denetimi uygulaması ile

birlikte elektrik tesisatı uygulamalarında da yönetmelik değişikliklerine gidilmiştir. Bu konu ile ilgili olarak, 03.12.2003 tarih ve 25305 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği” ile ENERJİ ODASI- KABLO BACASI

17

uygulaması gündeme gelmiştir. Yine aynı konuyla ilgili olarak 16.06.2004 tarih ve 25494 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği’ne de girmiştir. Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra inşaat ruhsat alacak olan yapıların projelerinde gösterilecektir. Enerji odası ve kablo bacasının ölçü ve detayları ve uygulama alanlarına ilişkin esaslar, esaslar TEDAŞ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN

Haziran 2005’te yayınlanmış ve Nisan 2006’da revize edilerek son şeklini almıştır.

Bu uygulamadan sağlanacak en önemli faydalar 1-Taşıyıcı sisteme zarar vermemek.

2-Herhangi bir arıza durumunda müdahale edebilmek. 3-Panolara herkesin müdahalesini önlemek şeklinde sıralanabilir.

18

KABLO BACASI

KABLO BACASI

UYGULAMASI VE YERİNİN TESPİTİ

* En az 4 katlı yapılarda (Bodrum ve zemin kat dahil)

* En az 10 kolon hattı olan yapılarda kablo bacası uygulaması zorunludur.

* Eğer tesis sahibi arzu ederse bu şartların altındaki yapılarda kablo bacası uygulanabilir.

Kablo bacasının ve enerji odasının yeri, kaç adet yapılacağı ve ölçüleri Mimar ve proje müellifi Elk.Mühendisinin ortak çalışması ile belirlenecek ve bunlar mimari projede gösterilecektir.

Kablo bacası ve enerji odası mümkün mertebe aynı hizaya getirilmeye çalışılacaktır.

19

ENERJİ ODASI

ENERJİ ODASI

UYGULAMASI VE YERİNİN TESPİTİ * En az 10 Elektrik abonesi olan tüm yapılarda

* Kurulu Gücü 100 KW ve üzeri olan

- Endüstriyel yapılarda

- Sağlık, Eğitim, Kültür merkezlerinde

- Otellerde, Alışveriş merkezleri vb. yapılarda

“KAT ve BAĞIMSIZ BÖLÜM” şartı aranmaksızın ENERJİ ODASI oluşturulacaktır.

Tüm sayaçlar, sigortalar, şalterler vb. DOLAP TİPİ ve/veya MODÜLER TİP panolar içerisinde enerji odasına konulacaktır.

Enerji odasının; Yeri, boyutları ve kaç adet olacağı , Yapının mimari projesi hazırlanırken, MİMAR ve ELEKTRİK PROJE MÜELLİFLERİ tarafından ortak çalışma ile belirlenecek ve MİMARİ PROJESİNDE gösterilecektir.

20

SAYAÇ PANOSU

SAYAÇ PANOSU

* Tek aboneli yapılarda elektrik sayacı sayaç panosu içersinde abonenin kendi kapısı yanında dışarıya konulacaktır. Ancak işyerlerinde işletmenin uygun görmesi durumunda sayaç işyerinin içersinde ilk girişe konulabilir.

* En az 2 adet abonesi olan yapılardaki tüm sayaçlar sayaç panosu içerisinde toplu halde konulacaktır.

* (2-9) adet abonesi olan yapılardaki tüm sayaçlar kutu tipi (Duvar üstü) sayaç panosu içersinde kat zemininden en az 120cm yükseklikten itibaren en az 25cm kalınlığındaki duvar içersine konulacaktır. (Eğer istenirse

dolap tipi sayaç panosu içersinde enerji odasına da konulabilir.)

* Sayaç panoları Elektrik İç Tesisleri Yönetmelik hükümlerine ve yürürlükteki ilgili standartlara uygun olacaktır.

21 4. Bütün tali tablolara ait yükleme veya açılım cetveli verilmesi,

5. Aydınlatma hesabındaki değerler, mimari proje mekan değerleri

ve seçilen armatür özellikleri ile uyumlu olması,

6. Ölçekli planlardaki pano adları, yükleme cetvelindeki pano ad ve

güçleri ile kolon şemasındaki ad ve güçler uyumlu olmalı, ayrıca hesaplanan toplam kurulu güç ve talep gücü ile proje başlığındaki değerler uyumlu olması,

7. Sembol listesinin verilmesi,

8. İç tesisat Yönetmeliğinin belirlediği durumlar için kısa devre

hesabı yapılarak, koruma aygıtlarının yeterliliği gösterilmesi,

9. Elektrik iç Tesisleri Yönetmeliği‘nin Madde 57'de iletken kesitinin belirlenmesi için eşzamanlı yükün esas alınacağı, ayrıca bina kullanma amacına göre de verilen cetvellerdeki eşzamanlılık katsayılarının esas alınması gerektiği belirtilmektedir. Hazırlanan projelerde yönetmelikte belirtilen eşzamanlılık“ katsayılarının kullanılması,

22 EŞZAMANLILIK KATSAYILARI

İletken kesitinin belirlenmesi için yapılan hesaplarda eşzamanlı yük esas alınmalıdır.

Tarifler :

Dağıtım noktası: Elektrik enerjisinin bir hattan gelip kollara ayrıldığı

nokta dağıtım noktası olarak anılmıştır. Ana tablolar, dağıtım tabloları, yapı bağlantı kutuları, konutların tabloları ve linyeler (son devreler) üzerindeki buatlar dağıtım noktalarıdır.

Eşzamanlılık katsayısı: Gelen hattan çekilen gücün, çıkış

hatlarından çekilen en büyük güçlerin toplamına oranıdır.

Çıkış hattının en büyük gücü: Dağıtım noktasından çıkan çıkış

hatlarının toplam gücüdür.

Gelen hat en büyük gücü: Dağıtım noktasının besleme tarafındaki

23 g : E ş z a m a n l ı l ı k k a t s a y ı s ı , Pg : G e l e n h a t e n b ü y ü k g ü c ü , Pi : Ç ı k ı ş h a t t ı e n b ü y ü k g ü c ü , n : Ç ı k ı ş h a t t ı s a y ı s ı olmak üzere eşzamanlılık katsayısı şeklinde bulunur. 1’den küçük bir

sayıdır. Diversite ise 1/g olarak tarif edilir. 1’den büyük bir sayıdır.

Konutlarda eşzamanlı yük

Konutlarda bir dairenin eşzamanlı yükünün belirlenmesinde 8kW’a kadar %60 sonrasında %40 eşzamanlılık katsayısı esas alınır. Güç katsayısı 0,95 alınabilir.

Binanın eşzamanlı gücü için eşzamanlı daire güçlerinin toplamının bina katsayısı ile çarpılması gerekir.

Birkaç binanın eşzamanlı yükü (trafo gücüne esas yük) binaların

eşzamanlı güçlerinin toplamının binalar arası katsayı ile çarpılması ile bulunur.

g =

P

g

∑

1 n

P

_i

24 Konutlar için eşzamanlı yükün belirlenmesi için örnek

6 katlı ve bir katında 3 daire (konut) bulunan bir apartmanın asansörü 4,5 kW ve hidroforu 2,5 kW güçdedir. Beher konutta (daire) bulunan yükler aşağıda verilmiştir.

A d . T o p l a m g ü ç ( W ) A y d ı n l a t m a s o r t i l e r i 1 2 1 0 9 0 W P r i z l e r 1 1 3 3 0 0 W Ç a m a ş ı r m a k i n a s ı 1 2 5 0 0 W B u l a ş ı k m a k i n a s ı 1 2 5 0 0 W E l e k t r i k l i f ı r ı n 1 2 0 0 0 W T o p l a m 1 1 3 9 0 W

1-Dağıtım noktası: Daire tablosu

Çıkan hat en büyük gücü: 11390 W 0,60x8000W+0,40x3390W=6156W Eşzamanlı güç : 6156 W

25 Apartmanın eşzamanlı gücü hesabı:

18 daire için 0,39 (EİTY m. 57 - a2)

K o n u t l a r 6 1 5 6 x 1 8 x 0 , 3 9 = 4 3 2 1 5 W A s a n s ö r 4 5 0 0 x 0 , 5 5 = 2 4 7 5 W H i d r o f o r 2 5 0 0 x 1 , 0 = 2 5 0 0 W T o p l a m 4 8 1 9 0 W b u l u n u r .

2-Dağıtım noktası: Bina kofresi

Çıkan hat en büyük gücü: 6156 x 18 + 2475 + 2500 = 115783 W Eşzamanlı güç : 48190 W

26

Transformatörden yukarıdaki güçte 3 adet apartmanın beslenmesi halinde transformatörden çekilecek eşzamanlı güç tümü aynı

karakterde olduğundan (konut);

Toplam 54 daire için 0,25 (EİTY m. 57 - a2)

K o n u t l a r 6 1 5 6 x 3 x 1 8 x 0 , 2 5 = 8 3 1 0 6 W A s a n s ö r 4 5 0 0 x 3 x 0 , 5 5 = 7 4 2 5 W H i d r o f o r 2 5 0 0 x 3 x 1 = 7 5 0 0 W T o p l a m = 9 8 0 3 1 W b u l u n u r .

3-Dağıtım noktası: Transformatör.

Çıkan hat en büyük gücü: 3 x 48190 = 144570 W Eşzamanlı güç : 98031 W

27

Trafo TEDAŞ’a ait ise (Elektrik iç tesisleri yönetmeliği Madde 57-a3) e₁ + e₂ + e₃ = e_max < %1,5 Aydınlatma ve priz devrelerinde

e₁ + e₂ + e₃ = e_max < % 3 Motor devrelerinde e₀ =%5 (trafodan kofreye kadar)

(Elektrik kuvvetli akım tesisleri yön. Md 58-4 )

Trafo binanın kendine ait ise(Elektrik kuv.akım tesisleri yön.Md.58-4 ) e₀ + e₁ + e₂ + e₃ = e_max < %6,5 Aydınlatma ve priz devrelerinde e₀ + e₁ + e₂ + e₃ = e_max < %8 Motor devrelerinde

28 10. Elektrik iç Tesisleri Yönetmeliği‘ne göre hazırlanacak olan

gerilim düşümü hesabındaki kablo kesit ve güçleri, kolon şemasındaki değerlerle uyumlu olması,

29

P=çekilen aktif güç kW L=mesafe m

c=özgül iletkenlik katsayısı 56m/Ω.mm2

U_n=Gerilim faz arası 380V

U₀=Gerilim faz nötr arası 220V q=kablo kesiti mm2

Trifaze Gerilim düşümü: e= P.L / c.q.U_n2

Trifaze motorlar için %3

Trifaze aydınlatma-priz yükü için %1,5

e= 1000.100 P.L / q (56x3802_{) = % 0,0124 P.L / q}

Monofaze Gerilim düşümü: e= 2.P.L / c.q.U₀2

Monofaze motorlar için %3

Monofaze aydınlatma-priz yükü için %1,5

30 11. Seçilen kablonun en yüksek ısınma bakımından kablo

çizelgelerinde verilen akımlarla sürekli yüklenebildiği gösterilmesi,

AKIM KONTROLU

I_b<I_n<I_z

I_b = tasarım akımı (çekilen akım) I_n = Sigorta akımı

I_z = Kablonun akım taşıma kapasitesi

Kablonun akım taşıma kapasitesinde redüksiyon faktörleri dikkate alınmış olmalıdır.

I_z = r₁.r₂. I_zn

r₁= Ortam sıcaklığına göre redüksiyon

31

12. Elektrik Tesisleri Yönetmeliği Madde 18'de "Çok basit tarım binaları, barakalar, basit köyevleri hariç yapı bağlantı kutusuna (ana buat veya kofre) yangın koruma, sayaç kolon devrelerine ise hayat koruma eşikli, düzeneği ile birlikte termik manyetik şalter veya

otomatik sigorta (ayrı ayrı veya birlikte) korumalı ve tüm koruma düzenleri arasında seçicilik sağlanmalıdır" denmektedir. Koruma elemanları seçilirken yönetmeliğin bu maddesine dikkat edilmesi,

- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğine göre Aydınlatma linyesinde minimum 10A anahtarlı otomatik sigorta olmalıdır.

- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğine göre prizlerin anma değeri 10A altında olamaz. Belirli bir cihaz için öngörülen prizlerin anma akımları cihaz gücü ile uygun olacak ve bu prizlerin anma akımları 16A’in altında olmayacaktır.

32 - Prizlerde nötr ve toprak klemensleri hiçbir şekilde köprülenemez

(Sıfırlama yapılamaz). Seçilecek sigortalar, koruyacakları aydınlatma, priz, motor, kondansatör, UPS vb. cihazlara göre uygun vasıfta seçilmelidir. Selektivite ye dikkat edilmelidir.

- Linye sigortaları 3kA, diğer sigortalar ise en az 10 kA kısa devre kesme akımına sahip olmalıdır. Kat tablolarında trifaze çalışan bir cihaz olmaması durumunda, giriş sigortasının grup olarak değil, tek tek seçilmesi uygun olacaktır. Kat tablolarında eğer olabiliyor ise, priz linyeleri ile aydınlatma linyeleri sigortalarının birbirinden ayrılması, (grup sigorta hariç) farklı artık akım anahtarına bağlanması avantaj sağlayacaktır.RST fazları arasında güç dengelerinin oluşturulmasına dikkat edilmelidir.

- Tablo yükleme cetvelinde gösterilen sigorta amperajları ile kolon

şemasında tanımlanan o tali tabloya ait sigorta amperajlarının aynı olduğu kontrol edilecek.

33

- Artık Akım Anahtarı (Kaçak Akım Rölesi) enerji kesme amacıyla kullanılamaz (Aşırı akım ve kısa devre açma özelliği olmadığından). Ana tabloda uygun eşik akımında artık akım anahtarı kullanılacaktır. Kat tabloları girişinde kesici dışında 30 mA artık akım anahtarı olacaktır. Artık akım anahtarının uygun şartlarda çalışabilmesi için 1 adet 30 mA artık akım anahtarına, maksimum 10 adet linye sigortası bağlanmalıdır. Kat tablolarında 10 adetten fazla linye sigortası olması halinde; her 10 adet sigorta için ayrı artık akım anahtarı konulmalıdır. Eğer olabiliyor ise, priz linye sigortaları ile aydınlatma linye sigortalarının farklı artık akım anahtarına bağlanması avantaj sağlayacaktır. Örneğin 30 sigortalı bir tabloda 3 adet artık akım anahtarı olmalıdır. (Eğer istenirse kat tablosundaki her linye için 30 mA artık akım anahtarı kullanılabilir.)

34

- Ana, tali tabloların giriş ve çıkışlarında yük akış yönüne göre önce

kesici sonra anahtarlama elemanı olarak sigorta kullanılacaktır. Kat tablolarının ana kesicileri faz- nötr kesmeli olacaktır. (Örneğin: Ana ve tali tabloların girişlerinde TMŞ, çıkışlarında anahtarlı otomatik sigorta olması gibi.)

- Sayaçlar eşzamanlı güce ve akım değerlerine göre olmalıdır.

13. EPDK Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği'nin 16.Maddesinde "Reaktif enerji miktarını ölçmek üzere gerekli ölçme düzeneği,

mevzuat hükümleri çerçevesinde mesken abone grubu dışında kalan müşteriler tarafından tesis edilir" denmektedir. Bu nedenle mesken dışı abonelerde söz konusu yönetmelik hükümlerini karşılayacak şekilde kompanzasyon projesinin hazırlanması,

39

2007 yılı ajandası sayfa 48 de bulunan cos_ için k faktörü cetveli yeniden düzenlenmiştir.

Cosφ2 0.80 0.82 0.84 0.85 0.86 0.87 0.88 0.90 0.92 0.94 0.95 0.96 0.97 0,98 0,99 1,00 tgφ2 0,75 0,70 0,64 0,62 0,59 0,57 0,53 0,48 0,43 0,36 0,33 0,29 0,25 0,20 0,14 0,00 Cosφ1 tgφ1 0,40 2,29 1,54 1,59 1,65 1,67 1,70 1,72 1,76 1,81 1,86 1,93 1,96 2,00 2,04 2,09 2,15 2,29 0,45 1,98 1,23 1,28 1,34 1,36 1,39 1,41 1,45 1,50 1,55 1,62 1,65 1,69 1,73 1,78 1,84 1,98 0,50 1,73 0,98 1,03 1,09 1,11 1,14 1,16 1,20 1,25 1,30 1,37 1,40 1,44 1,48 1,53 1,59 1,73 0,52 1,64 0,89 0,94 1,00 1,02 1,05 1,07 1,11 1,16 1,21 1,28 1,31 1,35 1,39 1,44 1,50 1,64 0,54 1,55 0,80 0,85 0,91 0,93 0,96 0,98 1,02 1,07 1,12 1,19 1,22 1,26 1,30 1,35 1,41 1,55 0,56 1,48 0,73 0,78 0,84 0,86 0,89 0,91 0,95 1,00 1,05 1,12 1,15 1,19 1,23 1,28 1,34 1,48 0,58 1,40 0,65 0,70 0,76 0,78 0,81 0,83 0,87 0,92 0,97 1,04 1,07 1,11 1,15 1,20 1,26 1,40 0,60 1,33 0,58 0,63 0,69 0,71 0,74 0,76 0,80 0,85 0,90 0,97 1,00 1,04 1,08 1,13 1,19 1,33 0,62 1,26 0,51 0,56 0,62 0,64 0,67 0,69 0,73 0,78 0,83 0,90 0,93 0,97 1,01 1,06 1,12 1,26 0,64 1,20 0,45 0,50 0,56 0,58 0,61 0,63 0,67 0,72 0,77 0,84 0,87 0,91 0,95 1,00 1,06 1,20 0,66 1,13 0,38 0,43 0,49 0,51 0,54 0,56 0,60 0,65 0,70 0,77 0,80 0,84 0,88 0,93 0,99 1,13 0,68 1,07 0,32 0,37 0,43 0,45 0,48 0,50 0,54 0,59 0,64 0,71 0,74 0,78 0,82 0,87 0,93 1,07 0,70 1,02 0,27 0,32 0,38 0,40 0,43 0,45 0,49 0,54 0,59 0,66 0,69 0,73 0,77 0,82 0,88 1,02 0,72 0,96 0,21 0,26 0,32 0,34 0,37 0,39 0,43 0,48 0,53 0,6 0,63 0,67 0,71 0,76 0,82 0,96 0,74 0,91 0,16 0,21 0,27 0,29 0,32 0,34 0,38 0,43 0,48 0,55 0,58 0,62 0,66 0,71 0,77 0,91 0,76 0,86 0,11 0,16 0,22 0,24 0,27 0,29 0,33 0,38 0,43 0,50 0,53 0,57 0,61 0,66 0,72 0,86 0,78 0,80 0,05 0,1 0,16 0,18 0,21 0,23 0,27 0,32 0,37 0,44 0,47 0,51 0,55 0,60 0,66 0,80 0,80 0,75 0,05 0,11 0,13 0,16 0,18 0,22 0,27 0,32 0,39 0,42 0,46 0,50 0,55 0,61 0,75 0,82 0,70 0,08 0,11 0,13 0,17 0,22 0,27 0,34 0,37 0,41 0,45 0,50 0,56 0,70 0,84 0,65 0,06 0,08 0,12 0,17 0,22 0,29 0,32 0,36 0,40 0,45 0,51 0,65 0,86 0,59 0,06 0,11 0,16 0,23 0,26 0,30 0,34 0,39 0,45 0,59 0,88 0,54 0,06 0,11 0,18 0,21 0,25 0,29 0,34 0,40 0,54 0,90 0,48 0,05 0,12 0,15 0,19 0,23 0,28 0,34 0,48 0,92 0,43 0,07 0,10 0,14 0,18 0,23 0,29 0,43 0,94 0,36 0,03 0,07 0,11 0,16 0,22 0,36 0,95 0,29 0,04 0,09 0,15 0,29

40

14. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından 2.11.1985 tarih ve

18916 sayılı Mükerrer Resmi Gazete'de yayınlanan 3030 sayılı

Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler Tip İmar Yönetmeliği

Madde 45'de " Zemin kotundan itibaren kat adedi 4'ten fazla olan

yapılar ile bodrumda iskan edilen katlarla birlikte 5 ve daha fazla katlı yapılarda bodrumdan başlayan ve giriş dahil tüm katlara hizmet

v e r e n asansör yapılması zorunludur", "Kullanılabilir katlar alanı 800 m2 den

ve kat adedi 1'den fazla olan umumi binalarda en az bir adet asansör yapılması zorunludur. Ayrıca, kat alanı 800 m2 den ve kat adedi

3'den fazla olan umumi binalarla yüksek katlı binalarda yukarıdaki esaslara uygun ve en az 2 adet olmak üzere binanın tipi, kullanım yoğunluğu ve ihtiyaçlarına göre belirlenecek sayıda asansör

yapılması zorunludur" denmektedir. Bu nedenle asansörlü yapılarda kuvvetli ve zayıf akım tesis at projesi ile birlikte asansör ön projesinin de hazırlanması,

41

Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmeliğine göre projemizi hazırlamalıyız.

ASANSÖR ÖN PROJELERİ ŞUNLARI KAPSAMALIDIR :

- Asansör trafik hesabı (Konutlar hariç) , - Kuyu yerleşim planı,

- Kuyu boyutları kontrolu,

- Asansör makine dairesi boyutları ve makina dairesine ulaşım şekli, - Asansör motor gücü hesabı,

- Asansör makine dairesi ve kuyu içi aydınlatmaları, - Asansör tablosu kolon hattı hesabı

42

- Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik ve TS-EN54-14 belirtildiği şekilde kullanılan kablo tipleri, diğer sistemlerle (anons, otomasyon, asansörler, mekanik sistemler vb.) bağlantı için gerekli giriş-çıkış modülleri konulmuş olmalıdır.

- Asansör tablosu detayı besleme hattı ve makine dairesi ve kuyu aydınlatması projede görülecektir.

- Makine dairesinde en az bir ışık sortisi ve bir topraklı priz bulunacak ve bu sortiler genel tablodan alınacak, asansör tablosundan alınmayacaktır (NYY veya NYM olacak şekilde). Asansör besleme hattı kesiti asansörün güç ve kapasitesine ve yol alma sıklığına göre hesaplanacak ve çıkışı genel tablodan uygun bir şalter ile yapılacaktır. Asansör makine dairesi ile bina görevlisinin dairesi arasında ses irtibatı (interkom) oluşturulması yarar sağlayacaktır.

43

SEMBOL: Projedeki semboller, TS-EN 60617 (Proje sembolleri

standardı) standartlarına ve EMO sembollerine uygun olmalı, liste dışı sembollerde açıklama listesi verilmelidir. Proje notlarında kablo renk kodları belirtilmelidir.

PANOLAR: Bağımsız bölümlerle ilgili mimari projede tanımlanan isim ile uyumlu ve kullanma amacına uygun şekilde olacaktır. (Örnek AT, GT, DT, KT, NT,1NT, 1NT1 vb.)

AYDINLATMA: Aydınlatma hesaplarında aydınlık seviyelerinin DIN 5035 standardına göre uygulama yapılır. Aydınlatma hesabı yapılmamışsa konan toplam lamba güçlerinin m2 başına 12W

hesabıyla uygunluğu kontrol edilir.

SORTİ AYDINLATMA: Aydınlatma devrelerine bağlanacak sorti sayısı bir fazlı devrelerde aydınlatma için 9'dan fazla olmayacaktır. 2,5mm2 bir fazlı aydınlatma linyesindeki sorti sayısı

9 adedi aştığında kablo akım taşıma kapasitesi yönünden tahkik edilecektir. (Max. 2000VA) Aydınlatma linyesi en az 2,5 mm2_,

44

SORTİ PRİZ: 2,5mm2 bir fazlı priz linyesindeki sorti sayısı 7 adedi

aştığında kablo akım taşıma kapasitesi yönünden tahkik edilmelidir. (Max. 2000VA) Priz linyesi ve sortisi 2,5 mm2 ve

toprak hatlı olacaktır. Prizlerde nötr ve toprak klemensleri hiçbir şekilde köprülenemez (Sıfırlama yapılamaz).

Bulaşık makinesi, çamaşır makinesi ve fırın için ayrı ayrı linye çekilmelidir. Eğer kombi var ise ayrı bir sigorta konulmalıdır.

Projede Klima, Elektrikli radyatör, Elektrikli şok su ısıtıcısı, Elektrikli termosifon varsa kablosu ve sigortası selektivite, gerilim düşümü ve akım taşıma kapasitesi yönünden tahkik edilecektir.

LİNYE NUMARALARI: Kat planlarında ve tali panolarda linye numaraları verilmeli ve yükleme cetvellerinde tanımlandığı şekilde olduğu kontrol edilmelidir.

İLETKEN KESİTİ: Ana besleme, kolon ve en uzun ve en yüklü linye hattı için gerilim düşümü hesabı yapılacaktır, kesitler akıma göre de kontrol edilecektir. Kat planları üzerinde iletken kesitleri ve sayıları gösterilecektir.

45

*** Kolon şemaları, mimarı kat sayılarına uygun olarak çizilecektir. Tabloların isimleri, güçleri, sigorta ve şalter anma değerleri ana tablodan itibaren, yükleme cetvelinde tanımlandığı şekilde yazılacaktır. Kolon hattı uzunluğu, kesiti ve cinsi ile ana tabloda hangi faza bağlı olduğu ve sayaç akım değerleri de belirtilmelidir.

*** Tablo yükleme cetvelinde yük özellikleri, faz dengelemesi, sorti cins ve sayıları, linye güçleri, sigorta cins ve kesme kapasiteleri, tablo açılımı ve ebatları olmalıdır.

*** Faz dağılımı dengeli olacak biçimde olmalıdır.

*** Ana besleme ,kolon, en uzun ve en yüklü linye hattı için gerilim düşümü hesabı yapılacaktır, akıma göre de kontrol edilecektir. Kat planları üzerinde iletken cinsi, kesitleri, sayıları ve uzunlukları gösterilecektir.

*** Kolon seması mimari kat sayısına uygun olarak çizilecek tabloların isimleri güçleri sigorta ve şalter anma değerleri ana tablodan itibaren kolon hattı uzunluğu kesiti ve cinsi ile ana tablodan hangi faza bağlı olduğu ve sayaç anma akımlarının değerleri proje üzerine yazılacaktır.

46

*** Faz dağılımı dengeli olacaktır.

*** Merdiven başı aydınlatma tesisatında, merdiven otomatiği olabileceği gibi, hareket sensörlü sistem olması tercih edilmelidir.

*** Yangın hidroforunun elektriki beslemesinin jeneratörle yapılıp yapılmadığı projede şematik olarak gösterilmelidir.

*** Jeneratörün gücü yedek hidrofor (yangın hidroforu) gücüne uygun olarak seçilmelidir.

*** Binada paratoner varsa topraklama eş potansiyel dengeleme barasına bağlanır, yıldırım esnasında binadaki cihazların etkilenmemesi için (parafudurlarla vb.) gerekli emniyet temin edilmelidir.

47

48

KONUTLARDA ZAYIF AKIM : telefon

Türk Telekom AŞ Bina İçi Telefon Tesisatları Teknik Şartnamesine uygun olarak telefon tesisatı projesi hazırlanacaktır. (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın 17 Ekim 2001 tarih ve 23903 sayılı genelgesine göre Bina İçi Telefon Tesisatı bulunmayan projelere ruhsat/yapı kullanma izin belgesi düzenlenmeyecektir )

Aşağıdaki şartlar projelerimizde olmalıdır.

- Bina girişine binadaki toplam telefon sortisine yetecek kapasite ve %20 yedek hat bağlama tesis ve uygun bina terminal kutusu koyulacak,

- Bina terminal kutusu ile dış telefon bağlantısı için bina çıkışına kadar içinde kılavuz teli olan boş boru bırakılacaktır.

49

KONUTLARDA ZAYIF AKIM : televizyon

- Bağımsız abonelendirmeye uygun olarak her konuta bağımsız hat düşünülerek projelendirilecekdir.

- Her konuttan en az bir TV prizi olacaktır.

- Konut içinde birden fazla TV prizi olması durumunda konut içine dağıtıcı (top-off) kullanılacaktır.

- Bina girişinde TÜRK Telekomun bağlantı yapması için bina kablo TV bağlantı kutusu konulacaktır, burada kılavuz teli bırakılacaktır.(her daire için bir priz olacak şekilde).

-Kablo TV haricinde, hava yayınları ve uydu yayınlarıda olduğu göz önüne alındığında ve kablo TV’nin her yerde bulunmaması sonucu, televizyon santralının çatıda olması avantaj sağlayacaktır. Çatıdaki santral ile bina girişindeki kablo TV bağlantı kutusu arasına kılavuz teli bırakılmış boş boru çekilmelidir.

- Binaların haricinde yapılacak zayıf akım projeleri ulusal ve uluslar arası standartlara uyularak yapılacaktır.

50

KONUTLARDA ZAYIF AKIM : telefon-televizyon

Kat planları yanında, her sistem için ayrı ayrı kolon şeması olmalıdır. Kolon şemaları ilgili olduğu paftanın yanına konulmalıdır. (Örneğin:Telefon kolon şeması telefon paftasına, televizyon kolon şeması zayıf akım paftasına gibi.)

51

16. Elektrik iç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği Madde 8'de "Projelendirilen tesiste %20'lik alan veya güç değişimi olması

durumunda tadilat projesi; kesin projeyi hazırlayanlar tarafından

yapılır. Proje müellifinin yazılı oluru olmadan tadilat yapılmaz" hükmü

bulunmaktadır. Ayrıca EMO Elektrik, Elektronik ve Bilgisayar

Mühendisliği Hizmetleri En az Ücret Yönetmeliği‘nin 5.7 Maddesinde tadilat projesini kesin projeyi hazırlayanlar tarafından yapılacağı ve kesin proje müellifinin yazılı oluru olmadan tadilat projesi

yapılamayacağı belirtilmekte, yine Mesleki Denetim Esasları

Yönetmeliği‘nin 12.1 Maddesinde "Bir hizmetin, sözleşmesini imza etmiş mühendis tarafından yapılıp bitirilmesi halinde, bu sözleşmeye imza koyan mühendisin yazılı izni olmaksızın aynı iş diğer bir

mühendis tarafından yapılamaz. Ancak, bu durumun, mühendisin kendi kusurundan kaynaklandığına EMO birimi tarafından kanaat getirilmesi halinde, ilk mühendisin izninin aranmasına gerek yoktur“ denmektedir. Bu nedenle daha önceden hazırlanan bir projenin

başka bir SMM üye tarafından tadil edilmesi durumunda ilk proje müellifinden olur alınması,

52 17. 02/11/1985 tarih ve 18916 sayılı Resmi Gazetede

yayınlanarak yürürlülüğe giren "3030 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında

Kalan Belediyeler Tip imar Yönetmeliği" Madde 58 paragraf 7'de "Fenni mesulün, yapının bulunduğu il sınırları içinde ikamet etmesi esastır. Farklı bir ilde fenni mesuliyet üstlenilebilmesi için ilgili

idarenin uygun görmesi ve yapı yeri ile fenni mesulün işyeri

arasındaki mesafenin en fazla 200 km olması gerekir", ayrıca EMO

Teknik Uygulama Sorumluluğu (TUS) Uygulama Esasları Yönetmeliği

Madde 4.3'de "TUS, bulunduğu il sınırları içerisinde görev alabilir" ve Madde 4.5.1'de "ilgili EMO birimi sınırları içerisinde TUS görevini

üstlenecek yeterli sayıda SMM yoksa; ilgili EMO biriminin bağlı olduğu Şube tarafından başka bir SMM, TUS olarak

görevlendirilebilir" ifadesine yer verilmektedir. Bu nedenle başka bir ilde TUS görevini üstlenmek için mutlaka EMO Ankara şubemizden olur alınması,

53 18. Projelerde imar planına uygun olarak vaziyet planının

v e r i l m e s i ,

20. Yüksek gerilimi ihtiva eden projelerde; enerji veren kuruluştan

alınacak enerji müsaadesi, şalt şeması, açıklama raporu, kısa devre hesabı, gerilim düşümü hesabı, hava hattı ve kablo şebekesinin güç kaybı hesabı ve kabloların ısınmaya karşı kontrol hesabı,

kompanzasyon hesabı, keşif listesi, trafo direk tipi ise tip projesi, bina

tipi ise bina yerleşim planı ve Enerji Tesisleri Proje Hazırlama

Yönetmeliği'nde belirtilen diğer şema, hesap ve ölçekli projeler hazırlanması,