KORELASI ANTARA PENGGUNAAN BAHASA SEHARI-HARI DENGAN KEMAMPUAN BERPIDATO SISWA KELAS X MIA 2 SMA PASUNDAN 1 BANDUNG TAHUN AJARAN 2014/2015 1.

(1)

Nita Nur Hikmah, 2015

KORÉLASI ANTARA MAKÉNA BASA SAPOPOÉ JEUNG KAMAMPUH BIANTARA

SISWA KELAS X MIA 2 SMA PASUNDAN 1 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

ix

DAPTAR EUSI

Lembar Pengesahan ... i

Lembar Pernyataan ... ii

Tawis Nuhun ... iii

Abstrak ... vi

Daptar Eusi ... ix

Daptar Tabél ... xii

Daptar Gambar ... xiii

Daptar Simbol jeung Singgetan ... xiv

Daptar Lampiran ... xv

BAB I BUBUKA 1.1Kasang Tukang Panalungtikan ... 1

1.2Rumusan Masalah ... 3

1.3Tujuan Panalungtikan ... 4

1.3.1 Tujuan Umum ... 4

1.3.2 Tujuan Husus ... 4

1.4Mangpaat Panalungtikan ... 5

1.4.1 Mangpaat Tioritis ... 5

1.4.2 Mangpaat Praktis ... 5

1.5Sistematika Tulisan ... 5

BAB II ULIKAN PUSTAKA 2.1 Tiori Makéna Basa jeung Biantara ... 7

2.1.1 Basa ... 7

2.1.1.1 Fungsi Basa di Masarakat ... 7

2.1.1.2 Dwibahasawan ... 8

(2)

x

2.1.1.4 Ragam Basa ... 12

2.1.2 Biantara ... 15

2.1.2.1 Wangenan Biantara ... 15

2.1.2.2 Papasingan Biantara ... 16

2.1.2.3 Adegan Biantara ... 18

2.1.2.4 Biantara nu Hadé ... 19

2.2 Panalungtikan Saméméhna ... 20

2.3 Kalungguhan Tioritis Panalungtik ... 21

2.4 Hipotesis Panalungtikan ... 23

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1 Desain Panalungtikan ... 24

3.2 Sumber Data ... 25

3.3 Ngumpulkeun Data ... 25

3.3.1 Instrumén Panalungtikan ... 25

3.3.2 Téhnik Ngumpulkeun Data ... 29

3.4 Analisis Data ... 30

BAB IV HASIL JEUNG PEDARAN 4.1 Hasil Panalungtikan ... 33

4.1.1 Analisis Basa Sapopoé Siswa Kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung ... 33

4.1.1.1 Sélér Bangsa Indung Siswa Kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung ... 33

4.1.1.2 Sélér Bangsa Bapa Siswa Kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung ... 34

4.1.1.3 Padumukan Siswa Kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung ... 35

(3)

xi

4.1.1.5 Basa nu Dipaké Waktu Komunikasi jeung Bapa ... 36

4.1.1.6 Basa nu Dipaké Waktu Komunikasi jeung Dulur ... 37

4.1.1.7 Basa nu Dipaké Waktu Komunikasi jeung Babaturan ... 37

4.1.1.8 Basa nu Dipaké Waktu Komunikasi jeung Guru ... 38

4.1.1.9 Basa nu Dipaké Waktu Komunikasi jeung Tatangga ... 38

4.1.1.10 Basa nu Dipaké dina Média Sosial ... 39

4.1.2 Kamampuh Biantara Siswa Kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung ... 40

4.1.2.1 Kamampuh Makéna Lentong Waktu Biantara ... 42

4.1.2.2 Kamampuh Makéna Diksi Waktu Biantara ... 42

4.1.2.3 Kamampuh Makéna Ucapan (Lafal) Waktu Biantara ... 43

4.1.2.4 Kasaluyuan antara Téma jeung Eusi (Korélasi) dina Biantara .. 44

4.1.2.5 Kamampuh Ngagunakeun Struktur Biantara ... 44

4.1.3 Korélasi antara Makéna Basa Sapopoé jeung Kamampuh Biantara Siswa Kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung ... 45

4.1.3.1 Korélasi antara Makéna Basa Sunda jeung Kamampuh Biantara ... 45

4.1.3.2 Korélasi antara Makéna Basa Indonésia jeung Kamampuh Biantara ... 46

4.1.3.3 Korélasi antara Makéna Basa Sunda – Indonésia jeung Kamampuh Biantara ... 48

4.1.3.4 Korélasi antara Makéna Basa Séjén jeung Kamampuh Biantara ... 49

4.2 Pedaran ... 50

4.2.1 Korélasi antara Makéna Basa Sapopoé jeung Kamampuh Biantara Siswa Kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung ... 50

4.2.2 Koméntar ... 53

(4)

xii

5.1 Kacindekan ... 59

5.2 Implikasi ... 60

5.3 Rekomendasi ... 60

DAPTAR PUSTAKA ... 62

(5)

24

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

Ieu bab medar métode panalungtikan anu ngawengku (1) desain

panalungtikan, (2) sumber data, (3) ngumpulkeun data anu ngawengku kana

instrumén tur téhnik ngumpulkeun data, (4) jeung analisis data.

3.1 Desain Panalungtikan

Istilah séjén nu dipaké pikeun nyebutkeun desain panalungtikan nya éta

prosédur panalungtikan. Ari nu dimaksud prosédur panalungtikan nya éta

léngkah-léngkah nu kudu disusun kalawan ngéntép-seureuh (sistematis). Ieu

panalungtikan téh asup kana panalungtikan kuantitatif, sabab data dina ieu

panalungtikan nya éta mangrupa data kuantitatif (skor kamampuh biantara), lian ti

éta ogé aya data nu mangrupa informasi kualitatif (basa sapopoé siswa). Dina ieu

panalungtikan digunakeun métode korélasional. Métode korélasional nya éta

métode nu dipaké pikeun maluruh tingkat hubungan antara dua variabel atawa

leuwih, tanpa ayana parobahan, tambahan atawa manipulasi kana data nu geus

aya. Variabel nu dikorélasikeunana, nya éta makéna basa sapopoé (X) jeung

kamampuh biantara (Y).

Desain pikeun panalungtikan korélasional numutkeun Sugiyono (1994, kc.

28) bisa digambarkeun saperti ieu di handap.

Gambar 3.1

Desain Panalungtikan

X

Makéna Basa Sapopoé

Y

(6)

25

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.2 Sumber Data

Arikunto ngécéskeun yén nu dimaksud sumber data nya éta subyék ti mana

éta data dimeunangkeun, kaasup aspék-aspék anu dipaluruh sarta ditalungtik salila

prosés panalungtikan (2010, kc. 172).

Anu jadi sumber data dina ieu panalungtikan nya éta siswa kelas X MIA 2

SMA Pasundan 1 Bandung Taun Ajaran 2014/2015, anu ngawengku 13 siswa

lalaki jeung 18 siswa awéwé.

3.3 Ngumpulkeun Data

3.3.1 Instrumén Panalungtikan

Instrumén nu dipaké dina ieu panalungtikan ngawengku kana dua instrumén,

nya éta angkét jeung lembaran tés.

a. Angkét

Angkét, nya éta sajumlahing pananya tinulis nu dipaké pikeun meunangkeun

informasi ti réspondén (Arikunto, 2011, kc. 194). Angkét diperlukeun dina ieu

panalungtikan sabab pikeun ngajaring data basa nu dipaké ku siswa kelas X MIA

2. Sangkan jéntré, ieu di handap aya kisi-kisi angkét pikeun meunangkeun data

basa sapopoé siswa kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung.

Tabél 3.1

Kisi-Kisi Angkét

Variabel Indikator No. Soal

Basa Sapopoé 1. Basa nu dipaké di lingkungan

kulawarga:

a. ka indung

b. ka bapa

c. ka dulur

4

5

(7)

26

2. Basa nu dipaké di lingkungan

sakola:

a. ka babaturan

b. ka guru

3. Basa nu dipaké di lingkungan

masarakat (ka tatangga)

4. Basa nu dipaké di média sosial

(facebook, twitter, path,

instagram, jsb)

5. Sélér bangsa indung

6. Sélér bangsa bapa

korélasi, jeung (5) struktur.

1) Lentong, nya éta pola parobahan sora nu dihasilkeun ku siswa waktu biantara.

Lentong patali jeung luhur-handapna sora waktu nepikeun biantara.

(4) lentongna merenah pisan

(3) lentongna merenah

(2) lentongna kurang merenah

(1) lentongna henteu merenah

2) Diksi, nya éta pilihan kecap jeung kalimah nu dipaké ku siswa waktu nepikeun

biantara.

(4) diksina merenah pisan

(8)

27

(2) diksina kurang merenah

(1) diksina henteu merenah

3) Lafal, nya éta cara hiji jalma atawa sababaraha jalma di hiji masarakat basa

ngucapkeun sora basa. Dina ieu hal, lafal patali jeung merenah-henteuna siswa

dina nempatkeun randegan waktu biantara, jeung écés-henteuna siswa dina

ngucapkeun kecap.

(4) lafalna écés pisan

(3) lafalna écés

(2) lafalna kurang écés

(1) lafalna henteu écés

4) Korélasi nya éta hubungan. Dina ieu hal, korélasi miboga harti kasaluyuan

antara topik biantara jeung eusi biantara.

(4) luyu pisan

(3) luyu

(2) kurang luyu

(1) henteu luyu

5) Struktur biantara, nya éta runtuyan atawa babagian nu aya dina biantara.

Struktur biantara ngawengku bubuka, eusi, jeung panutup

(4) luyu pisan

(3) luyu

(2) kurang luyu

(1) henteu luyu

Tabél 3.2

Padika Meunteun Biantara Siswa

No Ngaran

Siswa

Kamampuh Biantara Jumlah

Skor (∑) Peunteun Katégori

(9)

28

Katerangan:

Pikeun nangtukeun standarisasi kamampuh biantara siswa, dina ieu

panalungtikan ngagunakeun padika meunteun biantara siswa, nya éta saperti ieu

di handap.

Tabél 3.3

Kategori Kamampuh Biantara

Rentang Nilai Konversi Katerangan

81 – 100

(Kurikulum SMA Pasundan 1 Bandung, 2014)

Anapon kisi-kisi pikeun ngukur kamampuh biantara siswa disusun dumasar

kana Kompetensi Inti jeung Kompetensi Dasar dina Kurikulum 2013.

Tabél 3.4

Kisi-Kisi Tés Biantara

Kompeténsi Inti Kompeténsi Dasar Matéri Indikator

4. Mengolah, menalar dan menyaji dalam ranah konkret

(10)

29

dan ranah

abstrak terkait dengan

pengembangan

dari yang

dipelajarinya di sekolah secara mandiri, dan mampu

menggunakan metoda sesuai kaidah biantara nu geus dijieunna sacara

3.3.2 Téhnik Ngumpulkeun Data

Aya dua téhnik nu dipaké pikeun ngajaring data dina ieu panalungtikan, nya

éta, téhnik angkét jeung téhnik tés.

a. Téhnik Angkét

Téhnik angkét nya éta sajumlahing pananya tinulis nu dipaké pikeun

meunangkeun informasi ti réspondén dina harti laporan ngeunaan pribadina atawa

hal-hal nu dipikanyaho ku dirina (Arikunto, 2011, kc. 194).

Téhnik angkét nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta angké tertutup, anu

eusina réspondén tinggal milih jawaban nu geus disadiakeun. Téhnik angkét

dipaké pikeun maluruh basa mana nu leuwih remen dipaké ku siswa dina kagiatan

sapopoéna.

Basa dina kagiatan sapopoé ngawengku basa nu dipaké di lingkungan

kulawarga (ka indung, ka bapa, jeung ka dulur), di lingkungan sakola (ka

babaturan, jeung ka guru), di lingkungan masarakat (ka tatangga), jeung basa nu

dipake dina média sosial kayaning facebook, twitter, path, isntagram, jsb.

Pananya séjénna nya éta sélér bangsa indung, sélér bangsa bapa, jeung tempat

dumuk siswa.

b. Téhnik Tés

Pikeun ngukur aya-henteuna sarta luhur-handapna kamampuh objék nu

(11)

30

diajar nu biasa dipaké di sakola bisa dibédakeun jadi dua, nya éta (1) tés buatan

guru, jeung (2) tés terstandar. Tés nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta tés

biantara nu asup kana tés buatan guru.

Dumasar kana téhnik di luhur, ngumpulkeun data dilaksanakeun ngaliwatan

léngkah-léngkah ieu di handap.

1) Nyebarkeun angkét ka siswa kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1 Bandung; jeung

2) Ngalaksanakeun tés biantara ka siswa kelas X MIA 2 SMA Pasundan 1

Bandung.

3.4 Analisis Data

Sabada data geus dikumpulkeun, data tuluy dianalisis. Ari léngkah-léngkah

analisisna, nya éta saperti ieu di handap.

a. Analisis basa nu dipaké ku siswa di lingkungan kulawarga, sakola, jeung

masarakat (ngasupkeun data kana coding form);

b. Analisis kamampuh biantara siswa. Aspék nu diajén dina kamampuh biantara

nyoko kana aspék lentong, diksi, lafal, korélasi, jeung struktur.

c. Ngitung korélasi jeung nguji hipotésis kalawan ngagunakeun rumus korélasi

kontigénsi. Léngkah-léngkah ngitung korélasi jeung nguji hipotésis, nya éta

saperti ieu di handap.

1) Ngitung presentase kamampuh biantara siswa dina masing-masing katégori;

2) Nyieun tabél kontigensi frekuensi ekspektasi / harapan;

3) Ngitung nilai �2

Numutkeun Sugiyono (2014, kc. 243), rumus pikeun ngitung Chi Kuadrat

(�2), nya éta:

�2 _{= ∑ ∑} – � ²

�

= �

(12)

31

X² = Chi Kuadrat

Oij = frekuensi nu ditalungtik (observation / fo)

Eij = frekuensi nu dipiharep (expectation / fh)

4) Ngitung koefisien kontigensi C

Numutkeun Sugiyono (2014, kc. 244), rumus pikeun ngitung koefisien

kontingensi C, nya éta:

� = √ �² + �²

Katerangan:

C = Koefisien Kontingensi

X² = Chi Kuadrat hitung

N = loba data

5) Nangtukeun derajat kebebasan (dk) kalawan ngagunakeun rumus:

dk = (k-1) (r-1)

Katerangan:

k = jumlah sampel

r = jumlah katégori biantara

6) Nangtukeun nilai X² dina tabél;

7) Nguji hipotésis

Pangabéan dina Permana (2013, kc. 49) nétélakeun yén H0 ditolak, lamun X²

dina tabél leuwih leutik tibatan X² hitung, atawa H0 ditarima lamun X² dina tabél

leuwih gedé tibatan X² hitung.

Gambar 3.2

Padika Hipotesis

atawa H0 ditarima, lamun:

X² hitung > X² tabél, mangka H0 ditolak

(13)

32

Dina ieu panalungtikan, aya tujuh sub variabel anu dikorélasikeun, nya éta:

a) Basa nu dipaké waktu ngobrol ka indung jeung kamampuh biantara;

b) Basa nu dipaké waktu ngobrol ka bapa jeung kamampuh biantara;

c) Basa nu dipaké waktu ngobrol ka dulur jeung kamampuh biantara;

d) Basa nu dipaké waktu ngobrol ka indung jeung kamampuh biantara;

e) Basa nu dipaké waktu ngobrol ka guru jeung kamampuh biantara;

f) Basa nu dipaké waktu ngobrol ka tatangga jeung kamampuh biantara;

(14)

62

DAPTAR PUSTAKA

Adhi, M.R.T. (2010). Kamampuh Nyarita Basa Sunda Siswa SMA Pasundan 2

Bandung Kelas X Taun Ajaran 2009-2010. (Skripsi). Universitas

Pendidikan Indonesia, Bandung.

Arikunto, S. (2010). Prosedur Penelitian: Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta:

Rineka Cipta.

Chaer, A. (2007). Linguistik Umum. Jakarta: Rineka Cipta.

Chaer, A., jeung Agustina, L. (2010). Sosiolinguistik. Jakarta: Rineka Cipta.

Danadibrata, R. A. (2009). Kamus Basa Sunda. Bandung: Kiblat.

Dinas Pendidikan Jawa Barat. (2014). Pamekar Diajar Basa Sunda: KIKD

Kurikulum 2013. Bandung: Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat.

Kartini, T., Saini K. M., jeung Iyo M. (1985). Kedudukan dan Fungsi Bahasa

Sunda di Jawa Barat. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan

Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.

Kridalakana, H. (2009). Kamus Linguistik. Jakarta: Gramedia.

Kebijakan Penilaian Tahun 2014 oleh Kurikulum di SMA Pasundan 1 Bandung. Mar’at, S. (2009). Psikolinguistik: Suatu Pengantar. Bandung: Refika Aditama. Nugraha, F. A. (2008). Pangaruh Basa Indung di Lingkungan Kulawarga kana

Prestasi Diajar Basa Sunda Siswa Kelas XI SMA Pasundan 3 Bandung.

(Skripsi). Universitas Pendidikan Indonesia, Bandung.

Permana, P. (2013). Pangaruh Basa Indung kana Kamampuh Nulis Surat Siswa

SMPN. 3 Lembang. (Skripsi). Universitas Pendidikan Indonesia,

Bandung.

Rakhmat, J. (2012). Retorika Modern: Pendekatan Praktis. Bandung:

Rosdakarya.

Sudaryat, Y. (2004). Élmuning Basa. Bandung: Walatra.

Sugiyono. (1994a). Metode Penelitian Administratif. Bandung: Alfabeta.

Sugiyono. (2014b). Statistika untuk Penelitian. Bandung: Alfabeta.

(15)

62

Yudibrata, K., Agus S., Iskandarwassid. (1989). Bagbagan Makéna Basa Sunda.