Antonis Kalogirou H Dynamiki Tis Epityxias

Εκεί έξω,

πέρα από τις

σωστές πράξεις

και τις

λάθος πράξεις,

υπάρχει ένας αγρός.

Εκεί

θα σε συναντήσω.

Rumi

Εισαγωγικό

σημείωμα

Αθήνα, 1994 Ήμουν έτοιμος να φύγω από το σπίτι για το αεροδρό­ μιο. Πήγαινα στην Κύπρο να κάνω ένα σεμινάριο. Τότε η μικρή μου κόρη μού είπε ότι είχε να μου δώσει ένα δώρο. Παραξενεύτηκα, γιατί δεν υπήρχε κανένας επιφανειακός λόγος για εκείνη της την ενέργεια. Τη ρώτησα γιατί ήθελε να μου κάνει δώρο χωρίς λόγο και εκείνη μου απάντησε: "Γιατί γιορτάζεις. Σήμερα είναι η πρώτη μέρα της υπό­ λοιπης ζωής σου". Τι μεγάλη αλήθεια! Όλοι θα ήμαστε πιο ευτυχισμένοι αν μπορούσαμε να βιώσουμε ότι η κάθε μέρα της ζωής μας είναι ή τουλάχιστον πρέπει να είναι μια μέρα γιορτής. Μια γιορτή για την ομορφιά της ζωής, που ορισμένες φορές ξε­ χνάμε να τη δούμε, αλλά και για την τελειότητα του εαυτού μας στο συγκεκριμένο σημείο της εξέλιξης του.

16 Η δυναμική της επιτυχίας Μια φορά, σε ένα μου σεμινάριο, ένας φίλος ακροα-τής, ο Μάριος Σωκράτους, μου έδωσε ένα τετράστιχο που νομίζω ότι αξίζει να το γράψω εδώ και να το αφιερώσω σε όλους εσάς που κρατάτε στα χέρια σας αυτό το βιβλίο: Όταν ο πόνος σκεπάσει την καρδιά σου κανένα δάκρυ μη σκεπάσει τη ματιά σου για να μπορείς να δεις τον ήλιο που πάντα συνεχίζει να υπάρχει. Έτσι είναι. Ένας ολόλαμπρος ήλιος, ακόμα κι όταν πρόσκαιρα είναι κρυμμένος πίσω από τα σύννεφα του σή­ μερα, περιμένει για να φωτίσει και να γεμίσει με ευτυχία την υπόλοιπη ζωή σου, όποιος κι αν είσαι, ό,τι κι αν έχεις κάνει μέχρι σήμερα, όσο δυστυχισμένος και μόνος κι αν ή­ σουν μέχρι τη στιγμή αυτή. Σ' αυτό το βιβλίο θα προσπαθήσω να μοιραστώ μαζί σου ορισμένες αλήθειες, που μέσα από μια έντονη ζωή 50 χρόνων κατάφερα να συγκεντρώσω διαβάζοντας βιβλία φωτισμένων ανθρώπων, ζώντας και βιώνοντας την κάθε στιγμή που η σοφία της φύσης μού χάρισε, αλλά κυρίως παίρνοντας εμπειρίες, γνώσεις, ομορφιά και έμπνευση α­ πό τους χιλιάδες πανέμορφους ανθρώπους που παρακο­ λούθησαν τα σεμινάρια μου από το 1972 μέχρι σήμερα. Όλοι εκείνοι μού έμαθαν με τον καλύτερο τρόπο (με την ίδια τους τη ζωή) τις μεγάλες αλήθειες του Σύμπαντος. Τις αλήθειες εκείνες που ελπίζω να βοηθήσουν κι εσένα να πολλαπλασιάσεις τις ευτυχισμένες σου στιγμές και από εδώ και πέρα να ζήσεις μια ζωή πιο δημιουργική, πιο όμορφη και πιο ευτυχισμένη, όπως πραγματικά σου αξίζει.

Εισαγωγικό σημείωμα 17 Όλοι οι άνθρωποι έχουμε δικαίωμα στην ευτυχία. Ό­ λοι ΜΠΟΡΟΥΜΕ να πραγματοποιήσουμε τα όνειρα μας. Όλοι έχουμε τη δυνατότητα να ωριμάσουμε μέσα στο μεγα­ λείο της αγάπης. Η αγάπη, που είναι το σημαντικότερο συστατικό της ευτυχίας μας, είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα του ΚΑΘΕ ανθρώπου. Όποιος κι αν είσαι εσύ που διαβάζεις αυτές τις γραμμές, είτε είσαι φτωχός είτε πλούσιος, είτε επιτυχημέ­ νος είτε αποτυχημένος, είτε είσαι μόνος είτε όχι, έχεις το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση ΝΑ ΑΓΑΠΗΘΕΙΣ και ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙΣ, κάνοντας κάθε μέρα της ζωής σου να είναι μια μέρα γιορτής. Θα ήθελα να κλείσω αυτό το εισαγωγικό σημείωμα με μια ιστορία. Συνέβη σε ένα χωριό στο οποίο ζοΰσε ένας γέ­ ρος σοφός που είχε γίνει γνωστός σε Δύση και Ανατολή για την ικανότητα του να απαντάει σωστά σε οποιαδήποτε ερώτηση, όσο δύσκολη και αν ήταν. Στο ίδιο χωριό ζούσαν δύο πιτσιρικάδες, σκέτα διαβο­ λάκια, που ήθελαν πολύ να βρουν κάποια ερώτηση στην ο­ ποία ο γέρος σοφός να μην μπορεί να απαντήσει. Έψαξαν λοιπόν πολύ, και τη βρήκαν. "Θα πάρουμε ένα μικρό ζωντανό πουλάκι", είπαν με­ ταξύ τους, "θα το κρατήσουμε στις χούφτες μας και θα πά­ με να ρωτήσουμε το γέρο σοφό αν το πουλάκι ζει. Αν μας απαντήσει "ναι", τότε εμείς θα σφίξουμε λίγο τα χέρια μας και θα του πούμε: "Έκανες λάθος, το πουλί είναι ψόφιο". Αν πάλι μας πει "όχι", τότε θα ανοίξουμε τα χέρια μας και το πουλάκι, ολοζώντανο, θα πετάξει για τη φωλιά του". Πράγματι λοιπόν, πιάνουν ένα πουλάκι στις χούφτες τους, πάνε στο γέρο σοφό και τον ρωτούν:

18 Η δυναμική της επιτυχίας "Παππού, θέλουμε να μας πεις αν το πουλάκι που κρα­ τάμε στα χέρια μας είναι ζωντανό ή νεκρό". Ο σοφός γέρος τους κοιτάει στα μάτια, χαμογελάει τρυφερά και με πολλή αγάπη στη φωνή του τους λέει: "Παιδιά μου, προσέξτε καλά αυτό που θα σας πω. Δε χρειάζεται παρά ένα σφίξιμο των χεριών σας και το που­ λάκι θα πεθάνει. Ή ένα άνοιγμα και το πουλάκι θα πετά­ ξει ελεύθερο, όπως η φύση το όρισε να ζήσει. Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο κρατάτε στις χούφτες σας και τη δική σας τη ζωή. Είναι στο χέρι σας, αν θέλετε, να την κρατήσετε φυλα­ κισμένη μέσα στο θανάσιμο σφιχταγκάλιασμα της άγνοι^ ας, της δειλίας και της αδυναμίας που οδηγεί πάντα στο μαρασμό και στο θάνατο. Είναι στο χέρι σας όμως και να την αφήσετε να πετά­ ξει στα ουράνια και σαν δυνατός, περήφανος και όμορφος: αϊτός να φτάσει όσο πιο μακριά και πιο ψηλά μπορεί, μα­ ζεύοντας γνώση, ομορφιά και αγάπη".

Ζήτησα

ένα σωρό πράγματα

για να μπορώ

να απολαύσω τη ζωή.

Μου δόθηκε η ζωή

για να μπορώ

να τ' απολαύσω όλα.

Roy Campanella

Κεφάλαιο Πρώτο

Πώς

βλέπουμε

τη ζωή

Μια μεγάλη πολυεθνική εταιρεία κατασκευής παπου­ τσιών αποφάσισε κάποτε να επεκτείνει τις δραστηριότη­ τες της στην Αφρική. Πριν από κάθε άλλη ενέργεια, έδωσε εντολή στον υπεύθυνο του marketing να πάει για δεκαπέ­ ντε μέρες στην Αφρική και να κάνει μια έρευνα της αγο­ ράς. Εκείνος, τη δέκατη πέμπτη μέρα, τρομοκρατημένος τηλεγράφησε στην εταιρεία του: "Σταματήστε κάθε δραστηριότητα. Αγορά εντελώς α­ κατάλληλη. Εδώ οι άνθρωποι δε φοράνε παπούτσια". Τρεις μήνες αργότερα, μια άλλη πολυεθνική εταιρεία, ανταγωνιστική της πρώτης, πριν πάρει τη δική της

απόφα-22 Η δυναμική της επιτυχίας ση για επέκταση των εργασιών της στην Αφρική, έστειλε το δικό της υπεύθυνο του marketing για να κάνει έρευνα της αγοράς. Δεκαπέντε μέρες αργότερα, εκείνος τηλεγράφη-σε ενθουσιασμένος στην εταιρεία του: "Αυξήστε άμεσα την παραγωγή. Μεγάλες δυνατότη­ τες πωλήσεων. Εδώ οι άνθρωποι δε φοράνε παπούτσια". Η πραγματικότητα που αντιμετώπισαν οι πρωταγωνι­ στές της ιστορίας μας ήταν η ίδια και για τους δύο: "Οι άν­ θρωποι δε φοράνε παπούτσια". Αυτή η ίδια πραγματικό­ τητα όμως ερμηνεύτηκε εντελώς διαφορετικά από τον κα­ θένα. Μήπως δεν κάνουμε το ίδιο στη ζωή μας κι εμείς; Δεν έχουμε ένα σωρό γεγονότα που άλλοτε τα βλέπουμε σαν ευκαιρίες για εξέλιξη, για δημιουργία, για ομορφιά και άλλοτε τα ίδια ή παραπλήσια γεγονότα μάς θυματοποι-ούν και τα βλέπουμε σαν αιτίες και αφορμή για πόνο και δυστυχία; Μήπως υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος γι' αυ­ τό ή μήπως δεν μπορούμε να δούμε σωστά την πραγματικό­ τητα και την αλήθεια από κάποια άγνωστη για μας αιτία; Ένας καθηγητής πανεπιστήμιου στην Αμερική έδωσε κάποτε μια διάλεξη για τον αλκοολισμό και τα προβλήμα­ τα που δημιουργεί. Μέσα στην κατάμεστη αίθουσα υπήρχε και μια ομάδα τριάντα περίπου αλκοολικών, τους οποίους είχαν φέρει από ένα κοντινό ίδρυμα με την ελπίδα να βοη­ θηθούν από εκείνα που θα άκουγαν. Ο καθηγητής, σε κάποιο σημείο της ομιλίας του, έ­ βγαλε από την τσέπη του ένα κουτάκι και ζήτησε να του φέρουν δύο ποτήρια. Έβαλε στο ένα ποτήρι νερό και στο άλλο αλκοόλ, άνοιξε το κουτάκι, και αφού ζήτησε την προ­ σοχή του ακροατηρίου έβγαλε ένα ζωντανό σκουλήκι, το έ­ βαλε μέσα στο ποτήρι με το νερό και είπε:

Πώς βλέπουμε τη ζωή 23 "Προσέξτε, σας παρακαλώ, τις προσπάθειες που θα κάνει, το σκουλήκι για να βγει από το ποτήρι και κοιτάξτε τι θα γίνει στη συνέχεια". Ύστερα πήρε με ένα τσιμπιδάκι το σκουλήκι και το έ­ βαλε στο ποτήρι με το αλκοόλ. Το σκουλήκι, όπως ήταν φυ­ σικό, πέθανε ακαριαία. Στη συνέχεια ο καθηγητής ρώτησε το ακροατήριο του: "Τι καταλάβατε από αυτό που έγινε τώρα;" Τότε πετάχτηκε ένας από την ομάδα των αλκοολικών και του είπε: "Εγώ κατάλαβα ότι όταν πίνω, σκοτώνω τα μικρόβια". Έτσι είναι φίλοι μου Πάντα βλέπουμε εκείνο που μας βολεύει στη συγκεκριμένη στιγμή, έστω κι αν αυτό είναι έ­ νας δρόμος που οδηγεί πολλές φορές σε αδιέξοδο την προ­ σωπική μας πορεία προς την επιτυχία, την ευτυχία, την πα­ ραδοχή και την αγάπη. Όλοι μας βλέπουμε καθημερινά τον κόσμο που έχουμε μέσα μας. Αν πάμε μια εκδρομή σε ένα όμορφο τοπίο μαζί με δέκα ζωγράφους και τους ζητήσουμε να ζωγραφίσουν Ε­ ΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΝ, θα υπάρξει ποτέ περίπτωση να φτιάξουν δυο απ' αυτούς την ίδια εικόνα; Υπάρχει ποτέ πι­ θανότητα, έστω και αν οι ζωγραφικές τους ικανότητες εί­ ναι ακριβώς οι ίδιες, να απεικονίσουν το τοπίο στο χαρτί με τον ίδιο τρόπο; Κάτι τέτοιο είναι αδύνατο για έναν απλό και μοναδι­ κό λόγο: ο καθένας το βλέπει με το δικό του τρόπο. Με τον τρόπο που οι πεποιθήσεις του το καθορίζουν. Αλήθεια, σ' αυτή την περίπτωση, ή σε οποιαδήποτε άλλη σχετική, πού είναι η αντικειμενική πραγματικότητα; Μήπως έχουμε μά­ θει να πιστεύουμε πως αντικειμενική πραγματικότητα

ει-24 Η δυναμική της επιτυχίας ναι εκείνο που πιστεύουν οι πολλοί; Κι αν είναι έτσι, είναι αυτό το σωστό; Από την άλλη, είναι δυνατό να μην υπάρχουν κάποιες αντικειμενικές αλήθειες; Είναι δυνατό να μην υπάρχουν κάποιοι φυσικοί νόμοι, κάποιοι νόμοι που διέπουν όλο το Σύμπαν, κάποιοι νόμοι που η θεϊκή σοφία τους δημιούρ­ γησε για να μπορούν να λειτουργούν τα πάντα με την τελει­ ότητα αλλά και την τεράστια ομορφιά που έχει η φύση; Προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχουν αντικειμενικές α­ ξίες που ορίζουν αυτό που ονομάζουμε πραγματικότητα ή "αλήθειες του Σύμπαντος". Όμως επίσης πιστεύω ότι οι α­ ξίες αυτές δεν είναι αναγκαστικά εκείνες που πιστεύουμε ή εκείνες που ο τρόπος ζωής μας μέχρι σήμερα μας έχει επιβάλλει. Η κοινωνική ομάδα μέσα από την οποία προ­ σπαθούμε να βιώσουμε τη ζωή, να μάθουμε και να εξελι­ χθούμε, δε δημιουργεί κατ' ανάγκη τους σωστούς κανόνες, τις σωστές αρχές και τα σωστά πρότυπα. Σήμερα οι περισσότεροι από εμάς βιώνουμε μια πραγ­ ματικότητα η οποία δεν μας ικανοποιεί. Θέλουμε (γιατί είναι ανθρώπινη ανάγκη) να πολλα­ πλασιάσουμε τις ευτυχισμένες μας στιγμές. Θέλουμε να μειώσουμε τα προβλήματα μας, να φτιά­ ξουμε καλύτερες σχέσεις και να ζήσουμε με υγεία: Τα θέλουμε όλα αυτά, αλλά δεν ξέρουμε κάποιες βα­ σικές αλήθειες, που όταν τις γνωρίσουμε θα ανοίξουμε τις πόρτες που οδηγούν στην απόκτηση τους. Όταν βλέπουμε τα γεγονότα, τους ανθρώπους και τις συνθήκες σαν αιτία των προβλημάτων μας. Όταν ψάχνουμε να βρούμε τη λύση στην πιθανή αλλα­ γή των άλλων.

Πώς βλέπουμε τη ζωή 25 Όταν η κατάκτηση πραγμάτων και ανθρώπων πιστεύ­ ουμε ότι είναι η απάντηση στις αγωνίες μας, τότε είναι σί­ γουρο πως δεν έχουμε ακόμα ανακαλύψει το μονοπάτι που οδηγεί στη λεωφόρο της ευτυχίας. Όμως τι μπορεί να είναι εκείνο που μας κάνει να βλέ­ πουμε με ΕΝΤΕΛΩΣ διαφορετικό τρόπο τα πράγματα στη ζωή μας; Τι μας οδηγεί να κάνουμε εντελώς διαφορετικές επι­ λογές ο ένας από τον άλλον κάτω από τις ίδιες συνθήκες; Τι μας κάνει να έχουμε διαφορετικές επιλογές ακόμα και εμείς οι ίδιοι σε διαφορετικές στιγμές της ζωής μας; Γιατί δύο παιδιά που έζησαν και μεγάλωσαν μέσα στην ίδια οικογένεια και κάτω από τις ίδιες φαινομενικά συνθήκες να παρουσιάζουν τόσο σημαντικές διαφορές; Τι μας κάνει να παίρνουμε αρνητική ή θετική στάση α­ πέναντι στις εμπειρίες που καθημερινά βιώνουμε; Η απάντηση σε όλα αυτά πιστεύω πως είναι οι διαμορ­ φωμένες πεποιθήσεις μας. Από πολύ μικρά παιδιά διαμορ­ φώνουμε ένα σύστημα επιλογών το οποίο, αν εμείς στην πορεία δεν το αναπροσαρμόσουμε, καθορίζει το μέλλον μας. Ο Τόμας Χάρις, στο βιβλίο του "Είμαι ΟΚ, είσαι ΟΚ" αναλύοντας τη θεωρία της "Συναλλακτικής Ανάλυσης" που είναι ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει στη μελέτη της ανθρώπι­ νης ψυχολογίας, γράφει: "Στην ηλικία των εφτά χρόνων, ο άνθρωπος διαμορφώ­ νει το σενάριο της ζωής του, το οποίο περιέχει όλα τα πι­ στεύω, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του, καθώς επίσης και όλες τις λεπτομέρειες της υπόλοιπης ζωής του, που πηγά­ ζουν μέσα από αυτές".

26 Η δυναμική της επιτυχίας Ευτυχώς όμως για μας, το γεγονός ότι από τα εφτά μας χρόνια έχουμε αποφασίσει για τη μελλοντική μας ζωή δεν είναι απόλυτο. Το σενάριο της ζωής μας όχι μόνον επιδέ­ χεται τροποποιήσεις, αλλά και ολοκληρωτική αλλαγή. Τους περισσότερους από εμάς σήμερα μας κυβερνάει το σενάριο της ζωής που έφτιαξε ο εφτάχρονος εαυτός μας. Σ' αυτό το βιβλίο θα προσπαθήσω να μοιραστώ μαζί σου όλους τους τρόπους που οδηγούν στην αλλαγή αυτού του σεναρίου. Εκείνο που νομίζω ότι θέλουμε όλοι μας είναι να μπο­ ρέσουμε με τις κατάλληλες αλλαγές των πεποιθήσεων μας να ξαναγράψουμε το σενάριο της ζωής μας, αλλά αυτή τη φορά σύμφωνα με τις σημερινές μας ανάγκες, έτσι ώστε να ζήσουμε μια ευτυχισμένη ζωή που θα είναι ταυτόσημη με τις επιθυμίες, τα όνειρα και τα πιστεύω μας. Μια ζωή που δε θα μας κάνει θύματα των καταστάσεων ή των εξαρτή­ σεων ή των λαθεμένων πεποιθήσεων μας, αλλά κυρίαρχο της, έτσι ώστε να μπορούμε να απολαύσουμε την ομορφιά της και να ζήσουμε ευτυχισμένοι.

Οι άλλοι

φταίνε

Πιστεύω πως η πρώτη βασική πεποίθηση που χρειάζε­ ται αναθεώρηση είναι εκείνη που μας κάνει να πιστεύουμε πως "οι άλλοι φταίνε για ό,τι μας συμβαίνει". Νομίζω ότι ήρθε πια ο καιρός να κοιτάξουμε μέσα μας και να πούμε στους εαυτούς μας ΟΛΗ την αλήθεια. ΝΑΙ, η ζωή μου, οι

Πώς βλέπουμε τη ζωή 27 χαρές και οι πίκρες μου, τα πλούτη και η φτώχεια μου, τα δάκρυα και τα γέλια μου, οι φωνές και η σιωπή μου, οι α­ γάπες και τα μίση μου, η ευτυχία και η δυστυχία μου είναι έργο ΔΙΚΟ ΜΟΥ. ΕΓΩ είμαι εκείνος που είτε χτίζω τη ζωή μου με τρόπο ικανό να αντέχει σε όλους τους αέρηδες είτε την κάνω σαν χάρτινο καλύβι που είναι ανίκανο να αντισταθεί και στο πιο μικρό φύσημα. Πολλοί από εσάς που διαβάζετε αυτό το βιβλίο ίσως να μη συμφωνείτε αυτήν τη στιγμή με τούτες τις απόψεις. Όμως, ανεξάρτητα από αυτό, ας προβληματιστούμε ψά­ χνοντας για την αλήθεια και τη σοφία που έκρυβαν τα λό­ για του σοφού γέρου στην ιστορία του εισαγωγικού μου σημειώματος. Ας προσπαθήσουμε να βρούμε τους δρό­ μους εκείνους της ανθρώπινης γνώσης που θα μας οδηγή­ σουν στην ομορφιά της ζωής, στην αγάπη, στη χαρά, στην ευτυχία, σε ένα καλύτερο αύριο. Αν η ζωή μας δεν είναι ά­ μεσα ελεγχόμενη από εμάς, αν όλα όσα θα θέλαμε να κά­ νουμε ή να αποκτήσουμε δεν είναι το αποτέλεσμα των δι­ κών μας ενεργειών, τότε ποιανού πράξεις και αποφάσεις θα μπορούσαν να είναι; Μήπως υπάρχει μια δύναμη που αποφασίζει ποιος θα είναι ευτυχισμένος και ποιος δυστυχισμένος, με βάση κά­ ποιες άγνωστες συμπάθειες ή αντιπάθειες που έχει; Μήπως υπάρχει κάποιος αμείλικτος δικαστής που τι­ μωρεί σχεδόν όλο τον κόσμο (μια και είναι πολύ λίγοι ε­ κείνοι που πιστεύουν ότι είναι ευτυχισμένοι) και τον βασα­ νίζει με μια ατέλειωτη σειρά προβλημάτων; Μήπως ο άνθρωπος γεννιέται τυχαία σε μια στιγμή εν­ θουσιασμού των γονιών του, ζει μια ζωή άμεσα

εξαρτη-28 Η δυναμική της επιτυχίας μένη από συγκυρίες και τυχαίες καταστάσεις και πεθαίνει όταν τύχει να αρρωστήσει ή να σκοτωθεί ή όταν έρθει κά­ ποτε το πλήρωμα του χρόνου; Μήπως ο άνθρωπος είναι μια ποσότητα σάρκας και μερικά κιλά κόκαλα, και σε τελευταία ανάλυση δε διαφέ­ ρει πολύ από ένα άλογο ή ένα γουρούνι; Είναι ποτέ δυνατόν η ανθρώπινη ζωή να είναι απόλυ­ τα προκαθορισμένη, χωρίς τη δυνατότητα παρέμβασης; Είναι δυνατό να ζούμε και κάποιος άλλος (όποιος κι αν είναι) να καθορίζει με κάθε λεπτομέρεια το τι θα γίνει; Είναι δυνατόν τα άστρα, το κισμέτ, το κάρμα, το πε­ πρωμένο ή όποια άλλη προϋπόθεση να μας έχουν απόλυτα δέσμιους και ανίκανους για προσωπική παρέμβαση; Αν ναι, τότε πού είναι η περίφημη "ανθρώπινη βούληση"; Πιστεύω πως το "συν Αθηνά και χείρα κίνει" είναι η απάντηση στα πιο πάνω ερωτηματικά. Σίγουρα, όσοι πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού, αλλά και όσοι δεν πιστεύουν σ' αυτήν, συμφωνούν πως ο άν­ θρωπος διαφέρει από τα υπόλοιπα δημιουργήματα του Σύ­ μπαντος, γιατί είναι το μόνο που έχει τη δυνατότητα παρέμ­ βασης στη ζωή του μέσω της "ανθρώπινης βούλησης". Αυτό είναι και το μεγαλύτερο δώρο που θα μπορούσε να μας δώσει ο Θεός: τη δυνατότητα να περνάμε στη σφαί­ ρα της ομορφιάς, της χαράς και της ευτυχίας, γεμίζοντας με αγάπη την καρδιά και τη ζωή μας με μοναδικό όπλο την προσωπική μας παρέμβαση στα γεγονότα. Αν δεχτούμε ό­ μως ότι η δυνατότητα παρέμβασης είναι ουσιαστική και σημαντική, τότε πρέπει να ανακαλύψουμε μέχρι πού μπο­ ρεί να φτάσει αυτή η ενεργοποίηση της βούλησης και ποια είναι κατ' επέκταση η πραγματική σημασία της.

Πώς βλέπουμε τη ζωή 29 Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όλοι όσοι ασχολή­ θηκαν με τη μελέτη της φύσης του ανθρώπου, φιλόσοφοι, διανοητές, ερευνητές, επιστήμονες, μύστες, δημιουργοί της δυτικής αλλά και της ανατολικής κουλτούρας, μπορεί να διαφώνησαν σε ορισμένα βασικά στοιχεία της, αλλά συμ­ φώνησαν τουλάχιστο σε ένα. Και το σημείο στο οποίο ό­ λοι συμφώνησαν είναι η ύπαρξη της "Εσωτερικής Ανθρώπι­ νης Δύναμης", που είναι η συνισταμένη των πνευματικών, των ψυχικών και των σωματικών δυνάμεων που υπάρχουν σε ΚΑΘΕ άνθρωπο. Όλες οι μεγάλες θρησκείες και οι δημιουργοί τους (Χριστός, Βούδας, Μωάμεθ), όπως και όλα τα φωτισμένα μυαλά της ανθρώπινης ιστορίας από τότε που υπάρχει γρα­ πτός λόγος, διδάσκουν πως ο άνθρωπος διαθέτει όλα εκεί­ να τα όπλα που χρειάζεται για να κερδίσει τον αγώνα της ζωής. Τον αγώνα που οδηγεί στην κατάκτηση της εσωτερι­ κής ειρήνης, του χαμόγελου, της χαράς, της αγάπης, κάθε όμορφου στοιχείου της φύσης. Ο Χριστός είπε: "Πίστεψε και θα μπορέσεις να κάνεις περισσότερα από όσα κάνω εγώ". Ο Βούδας, ο Μωάμεθ αλλά και πιο παλιά ο Πλάτω­ νας, ο Πυθαγόρας και ο Σωκράτης εξύμνησαν τη δυνατό­ τητα του ανθρώπου να ακολουθήσει τους δρόμους εκείνους που θα τον οδηγήσουν όχι μόνο στην ικανότητα πραγ-μάτωσης των γήινων ονείρων του, αλλά και στην πραγμα­ τοποίηση μιας πορείας που οδηγεί στην ενεργοποίηση ό-λου του δυναμικού του. Ενός δυναμικού που ΟΛΟΙ, χωρίς ουσιαστικές διαφορές στη διατύπωση, το ονομάζουν θείο, τουλάχιστον όσον αφορά στην ποιότητα του περιεχομένου του.

30 Η δυναμική της επιτυχίας Πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι, σε όποιο μορφωτικό, οικονομικό ή κοινωνικό επίπεδο κι αν βρίσκονται, μπο­ ρούν όχι μόνο να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη, αλλά κάτι πολύ περισσότερο: να τη φτιάξουν όπως εκείνοι θέλουν. Είναι λογικό ίσως να υπάρχει η απορία: Πώς είναι δυνατό να φτιάξω τη ζωή μου όπως τη θέλω όταν υπάρχουν πόλεμοι, εισβολές, οικονομικές καταστρο­ φές, αρρώστιες και θάνατοι; Πώς μπορώ να αγνοήσω το κοινωνικό σύνολο και τη δύναμη που ασκεί επάνω μου η συμπεριφορά του; Πώς μπορώ να δω διαφορετικά όλα αυτά τα αρνητικά για μένα γεγονότα; Ξεκινώντας από το κοινωνικό σύνολο, θα ήθελα με τη σειρά μου να ρωτήσω: Μπορεί η ζωή μου να εξαρτάται από τη γνώμη των άλ­ λων και να είναι δική μου; Μπορεί να πρέπει να είμαι ευτυχισμένος ή δυστυχι­ σμένος ανάλογα με το τι πιστεύει ο γείτονας για μένα; Όχι βέβαια. Εμείς πρέπει να είμαστε εκείνοι που θα κρίνουμε ποιους δρόμους εξέλιξης θα ακολουθήσουμε. Ε­ μείς πρέπει να αποφασίζουμε για το τι είναι σωστό και τι λάθος για τον εαυτό μας και όχι οι άλλοι, που είναι λογικό να κρίνουν πάντα με βάση τις δικές τους ανάγκες και πε­ ποιθήσεις. Γι' αυτό και είναι δικαίωμα και υποχρέωση μας να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας και να την οδηγή­ σουμε στα μέρη εκείνα που πάντα ονειρευόμασταν να ζή­ σουμε, πλημμυρισμένοι με αγάπη, χαρά και κυρίως με αν­ θρώπινη επικοινωνία και ειρήνη. Όσον αφορά στο πρώτο σκέλος της ερώτησης, εδώ έ­ χω να πω ότι οι νικητές της ζωής διαφέρουν από τους

ηττη-Πώς βλέπουμε τη ζωή 31 μένους, όχι γιατί αυτοί είναι "οι τυχεροί" και δε βρίσκο-νται μπροστά σε άσχημα γεγονότα ή σε συνθήκες που δη-μιουργούν προβλήματα, αλλά γιατί ξέρουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αντιδράσουν σ' αυτά. Τα γεγονότα δε δημιουργούν το χαρακτήρα μας, απλώς τον αποκαλύπτουν. Ο τρόπος αντίδρασης μας στο δυσαρε-στο αλλά και δυσαρε-στο ευχάριδυσαρε-στο γεγονός είναι εκείνος που μας κατατάσσει στην ομάδα των νικητών ή στην ομάδα των ητ­ τημένων της ζωής. Αν η αντίδραση μας είναι υποταγή, παθητικότητα, μοι-ρολατρία, άγνοια, δειλία και αδυναμία, τότε όχι μόνο θα έ­ χουμε ηττηθεί στο σήμερα, αλλά θα έχουμε υπογράψει και το συμβόλαιο της αυριανής μας δυστυχίας. Αν η αντίδραση μας είναι ενεργητικότητα, δημιουργι­ κότητα, γνώση, θάρρος, δύναμη, αισιοδοξία και αγάπη, τό­ τε ξεπερνάμε το πρόβλημα και υπογράφουμε το συμβόλαι­ ο της αυριανής μας ευτυχίας. Είναι απαραίτητο λοιπόν να αλλάξουμε αυτό τον αρ­ νητικό τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τη ζωή, να αλλάξου­ με την πρώτη μας πεποίθηση η οποία λέει: "Φταίνε οι άλλοι και οι καταστάσεις για τη ζωή μου". Σε όλους εσάς που ζητάτε την αγάπη, την ομορφιά και την ευτυχία στη ζωή σας και δεν μπορείτε να τη βρείτε, ε­ πειδή "τα γεγονότα, η κοινωνία και η ζωή γενικά" σας ε­ μποδίζουν, εγώ απαντώ: τα γεγονότα, η κοινωνία και η ζωή είναι ανίκανα να σταθούν εμπόδιο στο δρόμο της προσω­ πικής σας εξέλιξης όταν έχετε ενεργοποιήσει έστω και ένα μέρος από την "Εσωτερική Ανθρώπινη Δύναμη" που δια­ θέτετε. Όταν αγαπήσετε τον εαυτό σας και πιστέψετε στις δυνάμεις σας ΤΙΠΟΤΕ δεν είναι ικανό να σταθεί εμπόδιο

32 Η δυναμική της επιτυχίας στο δρόμο σας και έτσι θα βρείτε εύκολα την αγάπη, την ο-μορφιά και την ευτυχία στη ζωή σας. Μέχρι σήμερα είχατε μάθει να κάνετε κριτική στον ε­ αυτό σας και να τον καταδικάζετε. Μέχρι σήμερα είχατε μάθει να σκέφτεστε αρνητικά και να πιστεύετε ότι είστε πολύ μικροί ή ανίκανοι να τα βάζετε με τα "γεγονότα" της ζωής. Ας ψάξουμε μαζί στα επόμενα Κεφάλαια αυτού του βιβλίου για να βρούμε τους δρόμους που οδηγούν τη ζωή μας στην αντίπερα όχθη. Στην όχθη όπου η κριτική έχει α­ ντικατασταθεί από την αποδοχή και η καταδίκη από την αναγνώριση της ιδιαιτερότητας μας. Εκεί που η αγάπη για τον εαυτό μας αποτελεί τη μεγαλύτερη υποστηρικτική δύ­ ναμη για μας. Εκεί που ανακαλύπτουμε συνεχώς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να κοιτάξουμε μέσα μας και στη συνέχεια να ανακαλύψουμε τις ΔΙΚΕΣ μας δυνάμεις με τις οποίες θα μπορέσουμε να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας, οδηγώντας τη σε λιμάνια που ΕΜΕΙΣ θα έχουμε επιλέξει.

Ποτέ δε συμβαίνει

να έχεις μια επιθυμία

χωρίς να έχεις συγχρόνως

και τη δύναμη

για την πραγματοποίηση της.

Μπορεί ωστόσο

να χρειαστεί

να εργαστείς γι' αυτό.

Richard Bach

Κεφάλαιο Δεύτερο

Η σημασία

της αυτογνωσίας

Έχει γίνει πια ρουτίνα το να ακούμε τους φίλους μας, τους συγγενείς μας, τους συναδέλφους μας, αλλά κυρίως τους εαυτούς μας, να λένε όλο και πιο συχνά: "Θα ήθελα πάρα πολύ να το κάνω αυτό, αλλά δεν μπορώ" ή: "Θα ήθε­ λα πάρα πολύ να το αποκτήσω, αλλά φοβάμαι ότι δε θα τα καταφέρω" ή: "Αυτά δεν είναι για μας" και διάφορες άλ­ λες τέτοιου είδους φράσεις. Άραγε είναι ψέμα πως πολλές φορές στη ζωή μας χά­ σαμε πολύτιμα για μας πράγματα που είναι πιθανόν ότι θα μπορούσαμε να τα είχαμε, αν πιστεύαμε λίγο περισσότερο στις δυνάμεις μας;

36 Η δυναμική της επιτυχίας Είναι αλήθεια ή ψέμα ότι πολλές φορές θελήσαμε να κάνουμε κάποια πράγματα στη ζωή μας και δεν το τολμή­ σαμε, με αποτέλεσμα να λέμε συχνά: "Αν τότε είχα κάνει... τώρα θα..." Και αυτό το "θα" είναι το σφιχταγκάλιασμα του παράπονου και των ενοχών για όλα εκείνα που θα θέ­ λαμε να είχαμε κάνει και δεν τα κάναμε ή για όλα εκείνα που κάναμε ενώ θα θέλαμε να μην τα είχαμε κάνει. Όμως, αλήθεια, ξέρετε πολλούς που έχουν ρωτήσει τον εαυτό τους "γιατί"; Γιατί θέλεις και τι σε κάνει να μην μπορείς; Γιατί θέλεις και τι σε κάνει να φοβάσαι; Γιατί πιστεύεις ότι οι ομορφιές της ζωής δεν είναι για σένα; Γιατί δεν τολμάς; Τι είναι εκείνο που σε κάνει να είσαι καρφωμένος στο πάτωμα κάθε φορά που η ψυχή σου σε στέλνει να πετάξεις στα ουράνια της επιτυχίας; Στο προηγούμενο Κεφάλαιο έγραφα: "Τίποτε δεν είναι ικανό να σταθεί εμπόδιο στο δρόμο της προσωπικής σου εξέλιξης όταν έχεις ενεργοποιήσει έ­ στω κι ένα μέρος από την «Εσωτερική Ανθρώπινη Δύναμη» που διαθέτεις. Έτσι βρίσκεις εύκολα το δρόμο για την αγά­ πη, την ομορφιά και την ευτυχία στη ζωή σου". Όμως θα ήθελα να σε ρωτήσω: Πώς είναι δυνατό να ενεργοποιήσουμε μια δύναμη την οποία δε γνωρίζουμε; Πώς είναι δυνατό να αξιοποιήσουμε όλες τις δυνατό­ τητες του σώματος, του νου και της ψυχής μας, όταν δεν ξέ­ ρουμε ούτε ποιες είναι ούτε πόσες είναι ούτε πόσο μεγά­ λες είναι;

Η σημασία της αυτογνωσίας 37 Έτσι συμβαίνει να έχουμε "στα χέρια" μας ένα υλικό καταπληκτικών δυνατοτήτων, τον εαυτό μας, και δεν το α­ ξιοποιούμε, επειδή δε γνωρίζουμε μέχρι που φτάνουν οι πραγματικά αξιοποιήσιμες ικανότητες του. Ελάχιστοι ξέ­ ρουμε και έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αυτή η "Εσωτερική Ανθρώπινη Δύναμη" είναι η θεϊκή μας φύση. Είμαστε παιδιά του Θεού. Αυτό σημαίνει πως υπάρ­ χει μέσα μας θεϊκή ενέργεια και πως η ταύτιση μας με αυ­ τήν ενεργοποιεί όλες τις εκπληκτικές μας δυνατότητες. Ορισμένοι από τους αναγνώστες ίσως αναρωτηθούν: "Γιατί αφού οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ακού­ σει, έχουν διαβάσει και σε τελευταία ανάλυση «ξέρουν» ότι διαθέτουν μια σειρά από αξιόλογες δυνάμεις δεν τις ενεργοποιούν, ώστε να μπορούν να βαδίσουν στο δρόμο που θα τους οδηγήσει σε όλο και περισσότερες ευτυχισμέ­ νες στιγμές; Γιατί ενώ μαθαίνουμε ένα σωρό σωστά και ωραία πράγματα από τους γονείς, τους δασκάλους, τις σπουδές και τη ζωή μας δεν μπορούμε να τα κάνουμε πράξη στον ε­ αυτό μας;" Κανένας χάρτης στον κόσμο, όσο λεπτομερής και αν είναι, δεν πήγε τον κάτοχο του ούτε ένα βήμα πιο πέρα από το σημείο που βρίσκεται. Κανένας νόμος, όσο δίκαιος και αν είναι, δεν μπόρε­ σε να προλάβει μια αδικία. Κανένας άνθρωπος, όσες γνώσεις και αν έχει, δεν μπό-ρεσε να γίνει ευτυχισμένος μόνον από αυτές. Μόνον ένας τρόπος υπάρχει να αποκτήσει ο χάρτης σημασία, ο νόμος να έχει νόημα, οι γνώσεις να μεταμορ­ φωθούν σε ευτυχισμένες στιγμές γαλήνης και ευφορίας:

38 Η δυναμική της επιτυχίας -μόνο το πάντρεμα της γνώσης με τη όραση μπορεί να γεννή­ σει το όμορφο παιδί της δημιουργίας. Μόνον αν γνωρίσεις τις δικές σου απόλυτα υποκειμε­ νικές δυνάμεις και καταφέρεις να τις παντρέψεις με την εκπληκτική, μεταμορφωτική ενέργεια που εκπέμπεις κάθε στιγμή που δρας, διαβαίνοντας τους δρόμους που εσύ έ­ χεις διαλέξει, θα μπορέσεις να δεις να γεννιέται το φως της δημιουργίας. Αυτό το φως εμπεριέχει όλα τα απαραίτη­ τα στοιχεία της εκτίμησης, του σεβασμού, αλλά και της α-γάπης του εαυτού σου, στοιχεία που είναι απολύτως απα­ ραίτητα αλλά και ικανά να σε οδηγήσουν στους κόσμους που έχεις ονειρευτεί. Είναι απαραίτητο και αναγκαίο στο δρόμο της ζωής μας, που σίγουρα έχει στόχους του τη γαλήνη και την ευτυ­ χία (όπως τη φαντάζεται ο καθένας), να περάσουμε πρώτα από την αυτογνωσία. Οι περισσότεροι από εμάς δεν κατα­ φέρνουμε να βρούμε το σωστό δρόμο, γιατί απλούστατα δεν ξέρουμε τον εαυτό μας. Νομίζουμε ότι είμαστε μια "Α" προσωπικότητα, με κάποιες ικανότητες αλλά και κάποιες αδυναμίες, και ότι ο υπόλοιπος κόσμος είναι καλύτερος ή χειρότερος ή ίδιος μ' εμάς. ΛΑΘΟΣ. Ο καθένας από εμάς είναι ένα μοναδικό και ανεπανά­ ληπτο δημιούργημα της φύσης, το οποίο για διάφορους λό­ γους, στο πέρασμα των αιώνων, έπεσε στην παγίδα της α­ φύσικης και διαστρεβλωμένης ζωής. Ζώντας μακριά από τους νόμους που η σοφία του Σύμπαντος ορίζει, ο σημερι­ νός άνθρωπος δε βλέπει ποιος πραγματικά είναι. Δε "βλέ­ πει" ότι την επιτυχία στον τομέα της υγείας, στο χώρο του έρωτα και γενικά στη ΖΩΗ την έχει εκείνος στα χέρια του. Δε βλέπει ότι η φύση τού έχει δώσει όλα τα μέσα για να

Η σημασία της αυτογνωσίας 39 ζήσει μια όμορφη και ευτυχισμένη ζωή και ότι τα περισσό­ τερα από τα προβλήματα που του παρουσιάζονται στη ζωή τα δημιουργεί η άγνοια του και μόνον. Δεν είναι τυχαίο πως το ενα τρίτο περίπου των κατοί-κων του Παρισιού, σύμφωνα με μία δημοσκόπηση που έγι­ νε πρόσφατα, έχει παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο αυ-τογνωσίας ή αυτοβελτίωσης Στην Αμερική αλλά και στην Αγγλία τη Σουηδία, τη Γερμανία καθώς; και σε άλλες χώ­ ρες, τα σεμινάρια αυτογνωσίας γνωρίζουν μεγάλη επιτυ­ χία. Τα παρακολουθούν όλο και περισσότερα άτομα, γιατί αρχίζει να γίνεται πια συνείδηση πως δεν έχουν την ανά-γκη τέτοιων σεμιναρίων μόνον όσοι έχουν κάποιο συγκε-κριμένο πρόβλημα, αλλά όλοι οι ανθρωποι, επείδή από την αυτογνωσία ξεκινάει ο δρόμος της προσωπικής εξέλιξης και της ευτυχίας Γνωρίζοντας τον εαυτό μας και τις πραγματικές του δυνατότητες θα μπορούμε ξεκάθαρα να απαντούμε σε όλα τα "γιατί" που κατά καιρούς αφήνουμε αναπάντητα και μας βασανίζουν. Όλες οι ερωτήσεις που τόσο βασανιστικά μας απασχολούσαν στην αρχή αυτού του Κεφαλαίου θα πάρούν απάντηση. Η αρχή για τη δημιουργία μιας αγκα­ λιάς, που μέσα της θα κουρνιάσουν η ομορφιά, η γαλήνη, η αγάπη και η ευτυχία, θα έχει γίνει. Κάποτε ένας πιτσιρικάς βγήκε στην αυλή του σπιτιού του λίγο μετά την ανατολή του ήλιου και δείχνοντας στον πατέρα του τη σκιά του, που ο πρωινός ήλιος την έκανε τε­ ράστια του είπε: "Μπαμπά, κοίτα πόσο μεγάλος είμαι!" Ο πατέρας του δεν του είπε τίποτε, τον πήρε όμως μα­ ζί του στα χωράφια και όταν έγινε μεσημέρι κι ο ήλιος

ή-40 Η δυναμική της επιτυχίας ταν στο μεσουράνημά του τον φώναξε και του είπε, δεί­ χνοντας του τη σκιά του που ήταν πια πολύ μικρή: "Κοίτα τώρα πόσο μικρός είσαι. Πρέπει λοιπόν, παιδί μου, να ξέρεις πως όταν το ύψος σου δεν εξαρτάται από σένα αλλά από τους προβολείς των άλλων, οι οποίοι όποτε θέλουν θα τους ανάβουν ή θα τους σβήνουν, τότε θα γίνε­ σαι μια μικρός και μια μεγάλος. Μόνον αν το μεγαλείο σου είναι αποτέλεσμα των δικών σου ενεργειών, μόνον αν ε- σύ κάνεις τον εαυτό σου μεγάλο, μόνον τότε δε θα μπορεί ΚΑΝΕΝΑΣ να σε μικρύνει στη ζωή". Νομίζω λοιπόν πως ο δρόμος της αυτογνωσίας και της αυτοβελτίωσης είναι ο μόνος που μας κάνει να γινόμαστε όλοι μας άνθρωποι με αξιόλογη παρουσία και όχι σκιές που φανερώνονται ή εξαφανίζονται ανάλογα με τα κέφια και τις επιθυμίες εκείνων που κρατούν τους προβολείς. Ο δρόμος αυτός μας οδηγεί στη γνώση και στην αξιοποίηση της Εσωτερικής μας Δύναμης, της δύναμης εκείνης που με τη δική μας ικανότητα ενεργοποιείται και μας οδηγεί στην πραγμάτωση των ονείρων μας.

Μέτρησε

τις ευλογίες σου.

Διεκδίκησε

τη σπανιότητά σου.

Προχώρησε

ακόμη ένα μίλι.

Χρησιμοποίησε

τη σοφία και τη δύναμη

της επιλογής.

Og Mantino

Κεφάλαιο Τρίτο

Η δημιουργία

της υποκειμενικότητας

Η ανθρώπινη προσωπικότητα αποτελείται από τρία μέρη. Είναι σαν να έχουμε όλοι μέσα μας τρία διαφορετι­ κά ανθρωπάκια, τα οποία λειτουργούν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, αλλά ταυτόχρονα αλληλοεπηρεάζονται και α­ ποτελούν και τα τρία μαζί το αδιαίρετο και ενιαίο σύνολο της προσωπικότητας μας. Το πρώτο από αυτά ονομάζεται Γονέας (Γ) και δεν έ-χει καμιά σχέση με το φυσικό γονέα. Του έδωσαν αυτή την ονομασία επειδή συγκεντρώνει όλες τις πεποιθήσεις, τις ι­ δεολογίες, τις δοξασίες, τα ήθη και τα έθιμα, τους νόμους της ζωής κτλ.

44 Η δυναμική της επιτυχίας Ό,τι δηλαδή πιστεύουμε για τον έρωτα, το γάμο, το διαζύγιο, την ηθική, τη μόρφωση, το πνεύμα, τη θρησκεία, το χρήμα, τις επιχειρήσεις, τα πολιτικά, το θάνατο, τη φύση και γενικά για τη ζωή βρίσκεται μέσα στο κομ-μάτι αυτό της προσωπικότητας μας που όπως εί­ παμε ονομάζεται Γονέας (Γ). Το δεύτερο ονομάζεται Παιδί (Π) και βε­ βαίως δεν έχει καμιά σχέση με το φυσικό παιδί ή την παιδικότητα. Το ονόμασαν έτσι γιατί σ' αυτό το τμήμα της προσωπικότητας βρίσκονται όλα τα συναισθήματα, η φαντασία και η δημιουργι­ κότητα μας. Το τρίτο κομμάτι που συνδέει τα δύο προη­ γούμενα, όπως φαίνεται και στο σχήμα, ονομά­ ζεται Ενήλικος (Ε) και δεν έχει και αυτό καμιά σχέση με το φυσικό ενήλικο. Ο Ενήλικος είναι σαν ένα κομπιούτερ που παίρνει πληροφορίες από το Γονέα, από το Παιδί και από το εδώ και τώρα (δηλαδή από εκείνο που συμβαίνει γύρω του τη δεδομένη στιγμή), τα επεξεργάζεται ακαριαία και βγάζει αμέσως τα συμπεράσματα του. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ΟΛΟΙ μας συμπεριφερόμαστε με τον Α ή το Β τρόπο, αντιλαμβανόμαστε εκείνο που μας βολεύει (όπως π.χ. ο αλκοολικός στο Πρώτο Κεφάλαιο), κλαίμε ή γελάμε για κάποιο συμβάν και τελικά έχουμε την Α ή τη Β συμπεριφορά. Και αυτό συμβαίνει γιατί κάποιες από τις πεποιθήσεις που έχουμε στο Γονέα μας και κάποια συναισθήματα από εκείνα που υπάρχουν στο Παιδί μας, σε συνδυασμό και με το βαθμό εκτίμησης της συγκεκριμέ­ νης στιγμιαίας πραγματικότητας, μας οδηγούν στη συγκε­ κριμένη συμπεριφορά.

Η δημιουργία της υποκειμενικότητας 45 Για να μπορέσουμε όμως να καταλάβουμε αυτήν τη συ­ μπεριφορά, για να μπορέσουμε να δούμε αν υπάρχει τρό­ πος για την αλλαγή της, έτσι ώστε να αποκτήσουμε μια συ­ μπεριφορά που θα μας φέρνει όλο και πιο κοντά στην ευ­ τυχία και την επιτυχία, θα πρέπει να μάθουμε πώς και πότε δημιουργούνται και διαμορφώνονται αυτά τα τρία επίπεδα της προσωπικότητας μας. Ο Γονέας και το Παιδί, που τελικά καθορίζουν σε πο-λύ μεγάλο ποσοστό την προσωπικότητα μας (χωρίς να υπο­ τιμάμε την αξία του Ενήλικου ο οποίος εκτιμά σωστά ή λά­ θος το "εδώ και τώρα"), διαμορφώνονται και ολοκληρώνο­ νται μέχρι την ηλικία των εφτά χρόνων. Ούτε λίγο ούτε πολύ, λοιπόν, ο καθένας από εμάς, στην ηλικία των εφτά χρόνων είχε ήδη διαμορφωμένο το Γονέα και το Παιδί του. Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως από πολύ μικρή ηλικία έχουμε ήδη διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για τις απόψεις που θα υιοθετήσουμε μεγαλώνοντας, για όλα τα θέματα. Δη­ λαδή, ένα παιδί εφτά ετών, στην ουσία έχει έτοιμα τα συ­ γκεκριμένα υλικά με τα οποία θα αναπτύξει τις απολύτως συγκεκριμένες απόψεις του όταν ενηλικιωθεί. Σήμερα όλοι νομίζουμε πως οι απόψεις που έχουμε σχετικά με την πολιτική, το χρήμα, την ηθική, τον έρωτα ή το γάμο είναι εκείνες που διαμορφώσαμε ως ενήλικοι από τις εμπειρίες και τις γνώσεις που πήραμε από τις σπουδές μας και τη ζωή. ΛΑΘΟΣ. Η αλήθεια είναι πως οι σημερινές μας απόψεις είναι αυτές που είναι, γιατί φτιάχτηκαν από τα υλικά του εφτά­ χρονου εαυτού μας. Ίσως το πιο κάτω παράδειγμα να μας βοηθήσει να το καταλάβουμε αυτό καλύτερα.

46 Η δυναμική της επιτυχίας Δύο ξαδέλφια που μεγάλωσαν στο ίδιο περιβάλλον ενός χωριού, με γονείς οι οποίοι υποστήριζαν το ίδιο ακρι­ βώς πολιτικό κόμμα, τελειώνοντας το λύκειο πήγαν να σπουδάσουν και τα δύο οικονομικές επιστήμες στο ίδιο πανεπιστήμιο. Όταν άρχισαν τις σπουδές τους πίστευαν και τα δύο στο ίδιο πολιτικό κόμμα στο οποίο πίστευαν και οι γονείς τους. Ύστερα από τέσσερα χρόνια σπουδών, διαβάζοντας και μαθαίνοντας τα ΙΔΙΑ ΑΚΡΙΒΩΣ μαθήματα, το ένα από τα παιδιά έχει γίνει συνειδητό μέλος ενός Α κόμματος και το άλλο έχει αναπτύξει, επίσης συνειδητά, εντελώς αντίθε­ τη πολιτική δράση. Πώς έγινε αυτό; Ποιο ρόλο έπαιξε ο ε­ φτάχρονος εαυτός τους; Το πρώτο από τα παιδιά, όταν ήταν μικρό, άκουγε α­ πό τον πατέρα του να λέει: "Το μεγάλο ψάρι τρώει το μι­ κρό. Μόνον οι δυνατοί έχουν δικαίωμα στη ζωή. Όταν δεν έχεις λεφτά δεν αξίζεις τίποτε". Το δεύτερο από τα παιδιά άκουγε από το δικό του τον πατέρα να λέει συχνά: "Και οι μικροί θα ζήσουν, γιατί όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη ζωή και όλοι αξίζουν". Όταν διάβασαν και έμαθαν εκείνα που τους δίδαξαν οι καθηγητές τους στο πανεπιστήμιο, ο ένας τα ερμήνευσε με βάση τις πεποιθήσεις (απόψεις) που είχε καταγραμμέ­ νες μέσα στο Γονέα ο εφτάχρονος εαυτός του, τις οποίες είχαν δημιουργήσει τα λόγια του πατέρα του, και ο άλλος με τις δικές του αντίστοιχες πεποιθήσεις. Σήμερα και οι δύο πιστεύουν πως οι απόψεις τους για την πολιτική είναι αποτέλεσμα των σπουδών και της ώρι­ μης σκέψης τους. Πόσο λάθος όμως κάνουν και οι δύο! Στην πραγματικότητα οι σημερινές τους σκέψεις έχουν

κα-Η δημιουργία της υποκειμενικότητας 47 θοριστεί από τα υλικά του εφτάχρονου εαυτού. Όμως τι σημαίνουν όλα αυτά; Μια ολόκληρη ζωή θα μας διευθύνει στην ουσία ο εφτάχρονος εαυτός μας; Είναι δυνατό να επι­ τρέψουμε σ' αυτό το παιδάκι (έστω κι αν είμαστε εμείς σε μικρή ηλικία) να καθορίζει και να κατευθύνει για πάντα τη ζωή μας; Ευτυχώς για μας, υπάρχει τρόπος απαλλαγής από τα δεσμά του μικρού εαυτού μας. Σε τέσσερις περιπτώσεις αλλάζουν ο Γονέας και το Παιδί στην προσωπικότητα του ανθρώπου. Η πρώτη περίπτωση είναι η περίοδος της εφηβείας. Στην εφηβεία, όπου υπάρχει τόση ορμονική αλλά και ψυχο­ λογική διαταραχή και αναζήτηση, υπάρχει περίπτωση, αν και εφόσον υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες, να γίνουν σημαντικές και ουσιαστικές αλλαγές στη δομή του (Γ) και του (Π). Η δεύτερη περίπτωση είναι η περίοδος της κλιμακτη­ ρίου, όπου πάλι λόγω των ορμονικών και των ψυχολογι­ κών διαταραχών, αλλά και των αλλαγών που συμβαίνουν σ' αυτή την περίοδο, αν υπάρξουν οι κατάλληλες προϋπο­ θέσεις και τα κατάλληλα γεγονότα, είναι πολύ πιθανό να έ­ χουμε μεγάλες και ουσιαστικές αλλαγές στην προσωπικό­ τητα του ανθρώπου. Η τρίτη περίπτωση είναι τα συνταρακτικά γεγονότα. Σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής μας, αν μας συμβούν πο­ λύ σημαντικά γεγονότα, όπως για παράδειγμα ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου (παιδιού, συζύγου κτλ.), μια οικονομική καταστροφή, μια αιχμαλωσία, ένας πόλεμος ή οτιδήποτε άλλο, τότε υπάρχει περίπτωση να κάνουμε σημα­ ντικές αλλαγές στο (Γ) και στο (Π), χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουμε.

48 Η δυναμική της επιτυχίας Βλέπουμε λοιπόν πως οι τρεις πρώτες περιπτώσεις αλ­ λαγών οφείλονται σε "τυχαία" γεγονότα και εμπεριέχουν πολλά "αν" και "εφόσον". Η τέταρτη και τελευταία περίπτωση είναι εκείνη κατά την οποία αλλάζουμε συνειδητά και αφού έχουμε πάρει κατάλληλη γνώση. Ο Τόμας Χάρις αναφέρει αυτή την περίπτωση λέγο­ ντας: "Μόνον ο ενήλικος και αφού αποκτήσει την κατάλ­ ληλη γνώση μπορεί να κάνει συνειδητή αλλαγή στη ζωή του". Ύστερα από όλα αυτά, είναι εύκολο να καταλάβουμε ότι στην ουσία η υποκειμενικότητα του καθενός μας είναι αποτέλεσμα του συστήματος των πεποιθήσεων και των συ­ ναισθημάτων που έχουμε καταγράψει στα εφτά πρώτα χρό­ νια της ζωής μας. Είναι λογικό, λοιπόν, να χρειάζεται να αντικαταστήσουμε όσα από αυτά μας δημιουργούν σήμε­ ρα συμπεριφορές οι οποίες μας οδηγούν στην έλλειψη της χαράς, της αγάπης, της ευημερίας και κατά συνέπεια της ευτυχίας. Για να τα αντικαταστήσουμε όμως με άλλα, που θα μας οδηγήσουν στην επιτυχία και στην ευτυχία, χρειάζε­ ται πρώτα να τα ανακαλύψουμε. Πώς όμως δημιουργούνται οι πεποιθήσεις στο (Γ) ε­ νός παιδιού; Πώς δημιουργείται το περιεχόμενο του (Π) ε­ νός παιδιού; Βασικά με δύο τρόπους. Ο πρώτος ακολουθεί το δρόμο των πέντε αισθήσεων. Όσα συλλαμβάνουν οι πέντε μας αισθήσεις και όσα αντι­ λαμβανόμαστε να συμβαίνουν γύρω μας είναι ο πρώτος τρόπος καταγραφής και δημιουργίας του (Γ) και του (Π) μας. Πράγματι ό,τι βλέπει, ακούει, γεύεται, αγγίζει και μυ­ ρίζει το παιδί, μαζί με τα συναισθήματα που βιώνει (χαρά,

Η δημιουργία της υποκειμενικότητας 49 λύπη κλπ.) αποτελούν τα βασικά υλικά της δημιουργίας του (Γ) και του (Π). Ο δεύτερος τρόπος είναι η ερμηνεία που δίνουμε στα γεγονότα όταν είμαστε παιδιά. Το παιδί ερμηνεύει τα κα­ θημερινά γεγονότα της ζωής του έχοντας κατ' ανάγκη ελλι: πή πληροφόρηση και περιορισμένη κρίση και λογική. Αυτό έχει ως συνέπεια να βγάζει κατά κανόνα λαθεμένα συμπε­ ράσματα. Οι ερμηνείες όμως αυτές που δίνει στα γεγονότα γίνονται παράλληλα και πεποιθήσεις του. Θα σου δώσω ένα παράδειγμα: Κάποιος πατέρας γυρνάει το απόγευμα στο σπίτι του πολύ στεναχωρημένος, γιατί εκείνο το πρωί τον έδιωξαν α­ πό τη δουλειά του ή του σφράγισαν μία του επιταγή λόγω οικονομικής του αδυναμίας ή ακόμα γιατί έμαθε ότι η γυ­ ναίκα του έχει μια εξωσυζυγική σχέση. Ο πεντάχρονος γιος του, μόλις τον βλέπει να μπαίνει στο σπίτι, του ζητάει να παίξουν. Ο πατέρας δεν έχει καμιά όρεξη βέβαια για παι­ χνίδια, και με έναν πολύ σωστό και τρυφερό τρόπο, αλλά χωρίς να μπορεί να εξηγήσει ακριβώς την αλήθεια στο παι­ δί, του λέει: "Ο πατερούλης είναι τώρα πολύ κουρασμένος ή δεν έ­ χει διάθεση ή έχει άλλη δουλειά και δεν μπορεί να παίξει μαζί σου". Το παιδί δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει και συνεχίζει να του ζητά να παίξουν. Μετά από κάποιες συνεχείς ενο­ χλήσεις του παιδιού, ο πατέρας χάνει την υπομονή του και με βίαιο τρόπο του λέει: "Παράτα με ήσυχο πια!" Το παιδί, χωρίς να μπορεί να κρίνει σωστά το γεγονός και έχοντας ταυτόχρονα ελλιπή πληροφόρηση (άλλωστε τι

50 Η δυναμική της επιτυχίας θα μπορούσε να του πει ο πατέρας του για την απόλυση ή την επιταγή ή την πράξη της μητέρας του;) καταλήγει συ­ νήθως σε ένα αυθαίρετο και λαθεμένο συμπέρασμα: "Ο μπαμπάς δε μ' αγαπάει" ή "ο μπαμπάς παίζει μόνον όταν εκείνος θέλει" ή "όλοι οι μπαμπάδες είναι αλλοπρόσαλοι" ή κάτι άλλο παρόμοιο. Αυτό του το συμπέρασμα γίνεται αυτόματα και μια καινούρια πεποίθηση μέσα στο (Γ). Αν δεν την αλλάξει ό­ ταν ενηλικιωθεί, τότε αυτή του η πεποίθηση όχι μόνο θα καθορίζει και τη δική του συμπεριφορά ως πατέρα, αλλά και θα διαμορφώνει τις απόψεις που θα έχει ως ενήλικος σχετικά με τη συμπεριφορά των γονέων προς τα παιδιά τους. Μετά από όλα αυτά, εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι πως όχι μόνον είναι χρήσιμο, αλλά είναι και απόλυτα αναγκαίο για μας να επέμβουμε στον εσωτερικό μας κό­ σμο και να αλλάξουμε όλες εκείνες τις πεποιθήσεις που σί­ γουρα μας οδηγούν σε αρνητικές συμπεριφορές, στον πό­ νο και στη δυστυχία. Είναι τραγικό αυτό που θα πω, αλλά δυστυχώς, σύμφω­ να με μελέτες που έχουν γίνει σε μεγάλα αμερικανικά πανε­ πιστημιακά ερευνητικά κέντρα, όπως Στάνφορντ, Χιούστον κτλ., το 95% των ανθρώπων στις λεγόμενες αναπτυγμένες κοινωνίες πεθαίνουν χωρίς να έχει σταματήσει να τους κα­ θορίζει τη ζωή ο μικρός εαυτός τους. Και αυτό συμβαίνει επειδή ποτέ τους δεν έμαθαν την αλήθεια για τον τρόπο της δημιουργίας και της λειτουργίας της προσωπικότητας τους, αλλά και επειδή δεν πήραν ποτέ τη ζωή τους στα χέ­ ρια τους, πιστεύοντας πως οι άλλοι φταίνε για ό,τι τους συμβαίνει.

Οτιδήποτε

επιτρέψουμε

να εισχωρήσει

στο νου μας

αυτό

και θα καρποφορήσει.

Og Mandino