1
رداصملاو عجارملا ةمئاق
ميركلا نآرقلا
فففففسوي ،
ففففف فففففب ع نب فففففبإ ،
فففففس ةنفففففب , إ ففففف ب فففففيعب فففففمإ قففففففهمب ,
، ة فففففب
م ب ب ك ب ربد نفففففففم فففففففب ففففففف فففففففب نفففففففم ,بفففففففم م ب فففففففبب ،
8241 ففففففففن
دبز ففففففف ففففففف ممب ت ففففففف ب ,
يزوجب بب ربد , , م سمب نفففف ففففب ففففس ب نفففف ففففب ع فففف ب نفففف ففففب نففففلن س فففف ب وففففبن ينفففف ب ففففم ، فففف م ففففبب مفففففففف ين ب فففففففف ب ب فففففففف ب فففففففف م ففففففففب نففففففففم ففففففففب عففففففففس م ب ن ففففففففب هب ،
8111 ،
فففففففك ب نففففففف ففففففف ففففففف م ،ع ففففففف جب ق ففففففف ن فففففففن يم ع م فففففففسمب فب فففففففس ب ط فففففففض قب ب ك ب م ربد ، ة ب ،لم ب ,نففففففلن ففففففب فففففف نففففففم وففففففبن , عففففففب ففففففبب ةنففففففب
، ففففففس ربد ة ففففففب ,ر ففففففرب ب فففففف حب
ط ةنب , كن ب , ففففف ب فففففبب 8282
ففففففن ، , ففففف ب فففففبب بففففف ب ففففف ب فففففبب ففففف ففففف م ب
ب فففففش
ب س ب سسؤي ة ب ,فةؤ رأ , ففففففم ففففففب بفففففففين نففففففم ، ينففففففب ففففففبب 8284
فففففففن ، ب فففففف ر ففففففف حب در ,ر ففففففف يمب رنفففففف
كن ب ربد ة ب يبنق بب ,
، س ةنب , يبنق با يغمب
،ة ن م ب ة ن م ب كي
فففبب نفففم ،ع فففق فففب
ن فففكب فففب قوفففين فففب ن فففس فففم ينففف ب فففبب ع فففق بنفففب ، فففيزوجب
، ة ب ،ن بون ب ربد
1
، يية فففففم ب نفففففيعي فففففب نفففففم هب نففففف وفففففبن ، فففففب ي فففففبب ، فففففس ةنفففففب
، فففففب ي فففففبب فففففس
ب ب ب ك ب ط بإ ربد ، ق ب ن دبؤإ نم م ة ففففففففنز وففففففففبن ،
,ة ففففففففنز وففففففففبن نففففففففلن ففففففففب نففففففففم 8711
ففففففففن ف ، ففففففففبأب ربد , ففففففففسي ب لبو
ب ي كن ب ,بففففففففس ب ففففففففب نففففففففلن , ,ففففففففش وففففففففبن ، ففففففففس ةنففففففففب
ففففففففي غ ب مففففففففسمب ,ففففففففش ن عففففففففي
ط ب ةنب ,ب ك ب م ,بي م بة ,عفففففففففس م ب فففففففففب نفففففففففم ,ير ففففففففف أب 8284
فففففففففن ف ، ,س ففففففففف ب فففففففففم ففففففففف ي فففففففففنبع ب
م ب م ب س ب سسؤي ة ب , ي ض ب
دوم ب نم ب نم ,ي ب ب ,
، س ةنب كن ب ربد , يبنهب ت ش ي ب
،ير فففففي ب لففففف إ فففففب نفففففم هب نففففف وفففففبن ،ير ففففي ب 8274
ففففففن ، ، فففففس ب ي فففففجب
ة , ب قوط ربد ، ب ب نز نم محب ، ف ب فف
ففب ,س فف 8191
، نفف بوم ب فف همن ب
فف م ب , وفف أبة نففم
ني ب طي ة ن م ب , من ب س ب
ينمحب
, ط ينففففف ب طفففففش نفففففم فففففب فففففمم ,ي فففففك ب 8281
ففففففن لفففففب ففففف ب فففففط ب ففففف إ ,
كن ب ربد ,ب مب إ ظ ن ن ,دةدوففففففي ففففففب دوففففففم ففففففب هب نفففففف , بنفففففف ب 8791
فففففففن ,ر فففففف يمب لفففففف ر فففففف خاب ,
طي ة ن م ب , م قد وبن دوم ب ي ب
ت فففف ففففب وففففي ففففب روففففس ي , وففففه ب ينفففف ب
ففففس ةنففففب ، دبز ت ففففش ففففب مب رة فففف ب ,
نيؤمب ربد , يف نم سةنم ب ن جي ي ب , م سمب
1
,ع نب فففففففففبإ فففففففففب نفففففففففم ,ي بوففففففففف ب 8271
ففففففففففن ، فففففففففمن ب وفففففففففسوي ففففففففف ب , ي فففففففففسعب
ةن ب ر كإأب لفففففضن ب وفففففبن ينففففف ب نففففف ففففف ب ففففف ومب دةدوفففففي فففففب دوفففففم فففففب هب نففففف ، فففففن ب ،
8791 فففففففن
، ففففففم قد وففففففبن دوففففففم فففففف ب فففففف م ،ر فففففف يمب لفففففف ر فففففف خعب ، ،ة ن ففففففم ب
ي ب طي , نطففففففس ي , ففففففغ بة ، نطففففففس ي ,ط ففففففِخب 8287
فففففففن ، بوففففففخعبة ,
فففففف فففففف,ه مب ففففففمن ب
ربد فففففففف يد , فففففففف هب ففففففففلر إ فففففففف ب ففففففففيعب بنفففففففففي فففففففف بة فففففففف ط عفففففففف م ب
يزو بة ينفففففف ب ففففففم ,ينففففففف ب ,نففففففلن ففففففب نففففففم
8241 فففففففن
فففففف ن ففففففس , ة ن ففففففم ب ,ط فففففف ب
ثين ب ربد فففففف ب مفففففف ين ب طو ففففففس ب نفففففف ففففففب ن ففففففس ففففففب نطففففففسي ,ف فففففف ب ب 8289
فففففففن ,
ي غ ت ش ه ب يةن ب طي ي سعب ب كمب , ه مب
يروفففففففس , ففففففف دنة ُ ي فففففففسعب فففففففطمِن ب ، نطفففففففسي فففففففب فففففففَ طنَة ,ب فففففففِ ط َبُع ب –
ربد ففففففف يد
كن ب ، ر فففففف ب فففففف, ففففففب فففففف ففففففب ففففففمم , فففففف يع ب 8787
ففففففن ف ت ففففففش ففففففم ب بفففففف ,
وففففي ففففب نففففم ففففب نففففلن ينفففف ب ق هففففش فففف م ب ,قِيط ففففق ب ففففش بة قنفففف ب عفففف ىو مب( ُِيط ق ب 8148
ة ن م ب ,)فن ي يأب ىرك ب طمب
-قاوب
ففففففم ففففففب ففففففي ز , ك ففففففس ب ن
ففففففس ةنففففففب ، ,بفففففف ط ب رةر ت ففففففش بفففففف طمب لففففففسن ,
,ينفففففففف, ب فففففففف ب عففففففففس ق ففففففففب نففففففففم ففففففففب ل فففففففف ب نفففففففف , مفففففففف ب 8711
فففففففففن ،
, م سمب دبز ت ش ب مب رة ب ش ب ش ةنب
يفففففم ب م ففففففس فففففب ففففففخب ن فففففب مففففففس بفففففس ب وففففففبن , ب فففففم ب ،
8248 فففففففن
, فففففف ب
عس ق م ب , إ ب يعب بنفي ة ه مب ربد ةنب ,يرو ب نم
, فففففففسوي فففففففب نفففففففم , ط ففففففف غ ب 8281
ففففففففن لففففففف عبة ة ففففففف ب , ربد ,لففففففف خ فففففففس يم
م ب ب ك ب فففففسوي فففففب نفففففلن فففففب دوفففففم ,و ففففف غ ب ،
8241 ففففففن
فففففب , فففففيبنهب ت فففففش فففففي ب , ة
م ب ب ك ب ربد ن ب قوفففففففففم ي فففففففففب نفففففففففم ،يد فففففففففبآزة ،
8241 ففففففففففن
-4119
، فففففففففحب سوي فففففففففم ب ،
ب ، س ب سسؤي ثب ب م ب كي م س ب سسؤي ة
,ة فففففففم ة ي فففففففس نفففففففلن , وففففففف م ب ة فففففففخآة
, 8289 ففففففففن
، ق فففففففش ب ,ة فففففففم ة وففففففف
كن ب ربد ة ب نفففففففلن فففففففب دو فففففففسي فففففففب ينففففففف ب ط ففففففف , فففففففس ك ب ،
8211 ففففففففن
فففففففس ب بنفففففففب ,
م ب ب ك ب ربد , ب ب ب بففففففس ي ففففففب يففففففغ ب نفففففف ,ينففففففَ ب ،
8281 فففففففن
, ِقِر فففففف
َمب لففففففط َف فففففف يِنفففففف ب ففففففِش َب ,
ة فففففففففَب , مفففففففففشأب م فففففففففس نفففففففففم ففففففففف م ب –
ب ي فففففففففسعب ففففففففف ب ربد ففففففففف
يزَو بة َ بَة َ َ ط فففففبن ينففففف ب ط ففففف ,يةبد فففففمب ففففف فففففس ب و
فففففس ةنفففففب ، بب ففففف ب فففففإ ي فففففس عب ,
عفففيع ب نففف فففب نفففلن ينففف ب فففيز ,ير ففف مب فففس ةنفففب ،
مب فففإ , بففف ب ة فففق ت ففف ب بففف
ين ب مهم عب ب ربد ,
، ففففسب خب فففف ففففب ب ففففش ففففب نففففلن ل فففف ب نفففف وففففبن ، ففففس ب ، ففففس ةنففففب
فففف جب
نغ وبن ت ن ب ن م ، س ب ي ي سعب و طمب ب كي ،ة
ين ب , ي ز وبن ,يةو ب س ةنب ،
قفهمب ت ش ومجب , كن ب ربد
ىوففففففف مب( يروب فففففففس ب ي ففففففف م ب فففففففس ب وفففففففبن ة ففففففف, ب فففففففب ع فففففففسي ،يروب فففففففس ب 418
،)فففففففن لنفففففف ب فففففف لنفففففف ب لففففففم ب ففففففس يمب ففففففس ب ن ففففففسمب هب فففففف هب لوففففففسر إ
ع سة ، ة ب ، ق ب ن دبؤإ نم محب ،
ب ثب ب ط بإ ربد
, ففففف,ب فففففب ففففف فففففب نفففففم فففففب نفففففلن , فففففم هب 8791
ففففففن ، ت فففففش ة ففففف حب فففففن
,ة ه مب سي
ب ير , ب كمب ىرك
هب نففففف فففففب نفففففم فففففب ع نب فففففبإ , ينففففف ب فففففن ب ،
8281 ففففففن
نففففف مب , , ففففف ممب ت فففففش
ب ة – م ب ب ك ب ربد
ب ففففففففففسب دوفففففففففم ب فففففففففسب ،
,فففففففففف بةذ 8211
وفففففففففف وي/ 8111
، ى فففففففففف ب وفففففففففهني
فففففم بة ي فففففف ب ففففف ، ي فففففسعب ي ففففف ب ثففففف م ب دنففففف ب ففففففمبك ففففف وب و
، فففففف ي ب
ةن مب ب ب بر يعب ق ففففففففففنو ب نفففففففففف , فففففففففخ ،
8791 فففففففففففن
لبوففففففففففبأب فففففففففكبن , ي فففففففففف ب ففففففففففسي ب
ي سعب ي سمب ب ك ب ربد ة ن م ب ,
ربنفففففف ب ، ففففففكبأب ةنففففففم ت ففففففش ففففففهإأب ظ ففففففميإ ،ينفففففف م ه ب نففففففم ففففففب م ففففففس ففففففففففقوي ك ففففففففففش
ة كفففففففففف ي ي ففففففففففسعب
http://www.almeshkat.net
ب ففففففففففسب م ،
,ن س ب س ، 8711 فن ب , س ب مإ , ة
– ربد ب ق ك ب
نفففففم فففففب نفففففلن فففففب نفففففم ،د ففففف ،
8211 ففففففن
ت فففففش لففففف جب فففففي , ,لففففف خ فففففس
كن ب ربد ة ب ،ية فففففف مب ة فففففف ب نفففففف نفففففم 8112
، ففففففي غففففففس ب ي ففففففجب ت ففففففش ينففففففم ب ي ففففففإ
، ة ب ، يف ب ب ثيد بن م ب ب ك ب ربد
نففففففم ففففففب فففففف ق فففففف ،جإ فففففف ب ت ففففففك ب
فففففف ب م ، نفففففف بوإة فففففف كي ، ففففففس ةنففففففب
ن فففففف
ن بون ب فففففففس فففففففيوك ب ي فففففففسعب ةؤففففففف بة فففففففقةأب ةربزة 8241
،ففففففففن 8241 ، وففففففففسومب
ةونس ب ربد ب طي ، سي ، يوك ب همن ب
Ali, M. D., 2007, Hukum Islam: Pengantar Ilmu Hukum dan Tata
Hukum Islam di Indonesia. Jakarta: PT. Raja Grafindo Persada
Niode, Alim S., Januari 2007, Gorontalo; Perubahan Nilai-nilai
Budaya dan Pranata Sosial. Jakarta: PT. Pustaka Indonesia Press
Noor, Samin Rajik, 30 November 1979, Beberapa Aspek Hukum
Adat Tata Negara Kerajaan Gorontalo Pada Masa Pemerintahan Eato, Disertasi Doktoral, Ujung Pandang, Universitas Hasanuddin
Tim Peneliti FKIP UNSRAT Manado, 1984, Beberapa Aspek Adat
Gorontalo, Gorontalo, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sam Ratulangi Manado di Gorontalo
Setiadi, Tolib, SH. M.Pd. M.H, 2009, Intisari Hukum Adat Indonesia
(Dalam Kajian Kepustakaan), Bandung, Penerbit Alfabeta