STRATÉGI WRITING IN THE HERE AND NOW PIKEUN PANGAJARAN NULIS KARANGAN ÉKSPOSISI (Studi Kuasi Ékspérimén ka Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung
Taun Ajaran 2012/2013)
SKRIPSI
Diajengkeun pikeun Nyumponan Salah Sahiji Sarat Nyangking Gelar Sarjana Pendidikan Program Studi Basa Sunda
ku IKA SARTIKA
NIM 0907019
JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA BANDUNG
STRATÉGI
WRITING IN THE HERE AND NOW
PIKEUN PANGAJARAN NULIS KARANGAN
ÉKSPOSISI
(Studi Kuasi Ékspérimén ka Siswa Kelas
VII-G SMP Negeri 35 Bandung Taun Ajaran
2012/2013)
Oleh IKA SARTIKA
Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni
© IKA SARTIKA 2013 Universitas Pendidikan Indonesia
Juni 2013
Hak Cipta dilindungi undang-undang.
LEMBAR PENGESAHAN SKRIPSI
IKA SARTIKA 0907019
STRATÉGI WRITING IN THE HERE AND NOW PIKEUN PANGAJARAN NULIS KARANGAN ÉKSPOSISI (Studi Kuasi Eksperimén ka Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung
Taun Ajaran 2012/2013)
Disaluyuan jeung disahkeun ku:
Pangaping I,
Drs. H. Usep Kuswari, M.Pd. NIP 195901191986011001
Pangaping II,
Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd. NIP 1967071011991022001
Kauninga ku
Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni
Universitas Pendidikan Indonesia
STRATÉGI WRITING IN THE HERE AND NOW PIKEUN PANGAJARAN NULIS KARANGAN ÉKSPOSISI 1)
(Studi Kuasi Ékspérimén ka Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Taun Ajaran 2012/2013)
Ika Sartika 2)
ABSTRAK
Pada pembelajaran menulis karangan, khususnya karangan éksposisi, dalam pelaksanaannya siswa dituntut untuk membuat karangan berdasarkan sistematika karangan. Tapi pada kenyataannya masih banyak siswa yang kurang mampu membuat karangan dengan standar sistematika penulisan karangan. Itu disebabkan karena siswa kurang paham dengan materi yang tidak dikuasainya dan tidak mempunyai ide untuk dapat dikembangkan yang akhirnya 37 siswa, terdiri dari 18 siswa perempuan dan 19 siswa laki-laki. Uji normalitas siswa menjadi pasif dalam belajar. Salah satu cara untuk dapat meningkatkan keaktifan dan kemampuan siswa dalam menulis karangan éksposisi yaitu dengan menggunakan stratégi pembelajaran yang tepat. Untuk itu dilaksanakan penelitian berjudul “Stratégi Writing in The Here and Now pikeun Pangajaran Nulis Karangan Éksposisi (Studi Kuasi Ékspérimén ka Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Taun Ajaran 2012/2013)” yang bertujuan untuk mengukur kemampuan siswa dalam menulis karangan éksposisi antara sebelum dan sesudah menggunakan stratégi
writing in the here and now. Metode yang digunakan dalam penelitian ini yaitu metode
kuasi eksperimen. Teknik yang digunakan dalam penelitian ini adalah teknik tes. Sumber data yang diambil adalah siswa kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung taun ajaran 2012/2013 yang berjumlah menunjukan bahwa distribusi datanya normal, berdasarkan nilai x2 itung < x2 tabél yaitu 6,04 < 11,34, dengan skor uji rata-rata prates
adalah 20,4 dan postes 23,9. Uji homogenitas distribusi variansi data prates dan postes dengan menggunakan taraf kepercayaan 99% adalah homogen karena Fitung < Ftabel, yaitu 3,30 < 7,39. Uji gain menunjukan adanya perbédaan yang signifikan antara sebelum dan sesudah menggunakan stratégi writing in the here and now, dengan béda 3,5. Sedangkan hasil uji hipotesis dengan menggunakan taraf kepercayaan 99%, titung > ttabél yaitu 10,8 > 2,75. Karena adanya beda yang signifikan antara hasil prates dan postes maka hipotesis kerja (Ha) diterima, yaitu ada beda yang signifikan pada kemampuan menulis karangan éksposisi siswa kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung antara sebelum dan sesudah menggunakan strategi writing in the here and now. Maka, stratégi writing in the here
and now mampu meningkatkan kemampuan menulis karangan eksposisi siswa kelas
VII-G SMP Negeri 35 Bandung.
Kata kunci: Stratégi, writing in the here and now, dan karangan eksposisi
1) Skripsi ini dibimbing oleh Drs. H. Usep Kuswari, M.Pd. dan Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd.
Kaca
1.2 Idéntifikasi Masalah ... 4
1.3 Watesan jeung Rumusan Masalah ... 5
1.3.1 Watesan Masalah ... 5
1.3.2 Rumusan Masalah ... 5
1.4 Tujuan Panalungtikan ... 5
1.4.1 Tujuan Umum ... 5
1.4.2 Tujuan Husus ... 5
1.5 Mangpaat Panalungtikan ... 6
1.5.1 Mangpaat Tioritis ... 6
1.5.2 Mangpaat Praktis ... 6
1.6 Raraga Tulisan ... 6
BAB II STRATÉGI WRITING IN THE HERE AND NOW, NULIS KARANGAN EKSPOSISI, RARAGA MIKIR JEUNG HIPOTÉSIS PANALUNGTIKAN 2.1.Stratégi Writing In The Here And Now ... 8
2.1.1.Wangenan Stratégi ... 8
2.1.2.Stratégi Pembelajaran Aktif (Active Learning) ... 9
2.1.3.Stratégi Writing In The Here And Now... 9
2.1.3.1Prinsip Stratégi Writing In The Here And Now ... 10
2.1.3.2Prosedur Strategi Writing In The Here And Now ... 11
2.1.3.3Kaonjoyan jeung Kahéngkéran Stratégi Writing In The Here And Now .. 12
2.2.Bagbagan Nulis ... 13
2.2.1.Wangenan Nulis... 13
2.2.2.Fungsi Nulis ... 13
2.2.3.Tujuan Nulis ... 14
2.2.4.Mangpaat Nulis ... 15
2.2.5.Ragam Wacana Tulisan ... 16
2.2.6.Ciri-ciri Tulisan Nu Hadé ... 17
viii
2.2.7.1. Léngkah-léngkah Ngantebkeun Idé ... 19
2.2.7.2. Léngkah-léngkah Ngébréhkeun Idé Karangan ... 25
2.3.Karangan Éksposisi ... 27
2.3.1.Wangenan Karangan Eksposisi ... 27
2.3.2.Ciri-ciri Karangan Éksposisi... 27
2.3.3.Sarat Nulis Karangan Éksposisi... 28
2.3.4.Métode Nulis Karangan Éksposisi... 28
2.4.Nulis Karangan Éksposisi Ngagunakeun Stratégi Writing In the Here And Now ... 29
2.5.Anggapan Dasar jeung Hipotésis Panalungtikan ... 31
2.4.1 Anggapan Dasar... 31
2.4.2 Hipotésis Panalungtikan ... 31
BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1.Setting Panalungtikan ... 32
3.1.1.Lokasi Panalungtikan... 32
3.1.2.Subjék Panalungtikan ... 32
3.1.3.Waktu Panalungtikan ... 32
3.2.Désain Panalungtikan ... 32
3.3.Métode Panalungtikan ... 33
3.4.Wangenan Operasional ... 33
3.5.Instrumén Panalungtikan ... 34
3.6.Téhnik Panalungtikan ... 35
3.6.1 Téhnik Ngumpulkeun Data... 35
3.6.2 Téhnik Ngolah Data ... 35
3.6.2.1Meunteun Hasil Pratés jeung Postés ... 35
3.6.2.2Uji Sipat Data ... 39
BAB V DÉSKRIPSI JEUNG HASIL ANALISIS PANALUNGTIKAN 4.1.Kamampuh Nulis Karangan Éksposisi Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Saméméh Ngagunakeun Stratégi Writing In The Here And Now ... 45
4.2.Kamampuh Nulis Karangan Éksposisi Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Sanggeus Ngagunakeun Stratégi Writing In The Here And Now ... 54
4.3.Béda anu Signifikan Antara Kamampuh Nulis Karangan Éksposisi Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Saméméh jeung Sanggeus Ngagunakeun Stratégi Writing In The Here And Now ... 64
4.3.1.Uji Sipat Data ... 65
4.3.1.1. Uji Normalitas Pratés ... 65
4.3.1.2. Uji Normalitas Postés ... 68
4.3.1.3. Uji Homogénitas ... 72
4.3.2.Uji Gain ... 74
5.2.Saran ... 83
BAB I BUBUKA
1.1Kasang Tukang Panalungtikan
Standar Kompeténsi jeung Kompeténsi Dasar (SKKD) mata pelajaran basa
jeung sastra Sunda nyoko kana pangajaran basa jeung sastra. Pangajaran basa
jeung sastra téh dina enas-enasna mah pikeun diajar komunikasi. Ku kituna,
pangajaran basa jeung sastra Sunda diarahkeun pikeun ngaronjatkeun kamampuh
komunikasi boh sacara lisan boh tulisan. Komunikasi dina wangun tulisan téh
ébréh dina salah sahiji aspék kabasaan nya éta nulis.
Nulis nya éta nurunkeun lambang-lambang grafik anu ngalambangkeun
basa hiji jalma, nepi ka jalma lian bisa nyangkem éta basa tina gambaran grafik
tadi (Tarigan, 1994: 21). Ari nurutkeun Alwasilah (2007:43) nulis téh mangrupa
hiji kamampuh atawa kaparigelan hiji jalma dina ngébréhkeun gagasan kana hiji
wacana sangkan bisa ditarima ku nu maca, boh sacara intelektual boh sacara
sosial.
Nulis mangrupa salah sahiji kamampuh basa anu kudu dipibanda ku
unggal jalma. Nulis dina harti komunikasi nya éta hiji pakakas pikeun
ngébréhkeun pamikiran, gagasan, ide, pangaweruh, harepan jeung pesen.
Masyarakat anu teu mampuh ngébréhkeun pikiranna dina wangun tulisan bakal
katinggaleun jauh tina kamajuan lantaran kagiatan nulis bisa ngarojong kana
kamekaran intelektual hiji jalma nepi ka mampuh mikir sacara kritis. Ieu hal
diwewegan ku pamadegan Tarigan yén ciri kamajuan hiji bangsa bisa ditingali
tina maju henteuna komunikasi tulisan éta bangsa.
Dina Kurikulum Tingkat Satuan Pendidikan (KTSP) di kelas VII, aya
aspék kaparigelan nulis kalayan standar kompeténsi (SK): mampu nulis pikeun
ngébréhkeun pikiran, rasa, jeung kahayang dina wangun nulis pangalaman,
biografi, sajak jeung bahasan. Salah sahiji kompeténsi dasar (KD) nu aya dijerona
nya éta nulis karangan éksposisi.
Dina Kamus Besar Bahasa Indonesia (1984:445) ditétélakeun yén istilah
atawa buah pena. Karangan anu mangrupa tulisan bisa nu mangrupa fiksi atawa
nonfiksi. Nu dimaksud karangan fiksi nya éta karangan anu sifatna rékaan atawa
teu saenyana kajadian, sedengkeun karangan nonfiksi nya éta karangan anu eusina
nyata tur bener-bener kajadian. Karangan éksposisi nya éta wacana anu eusina
ngajéntrékeun tur medar hiji objék, prosésna, tujuanana, pikeun ngajembarkeun
pangaweruh hiji jalma. Sakapeung sok disebut wacana prosedural lantaran
ngagambarkeun cara ngalaksanakeun hiji pagawéan (Sudaryat, 2010: 52).
Dumasar hasil observasi di sababaraha sakola, sacara umum katitén yén
kamampuh siswa dina nulis karangan éksposisi masih kawilang asor. Siswa
ngarasa hésé pikeun ngébréhkeun gagasanna kana wangun tulisan, salah sahijina
ngébréhkeun ide jeung gagasan kana wangun karangan éksposisi. Lolobana siswa
teu bisa mekarkeun ide/gagasan téh lantaran kawatesanan referensi. Nalika dibéré
pancén pikeun nulis karangan éksposisi, umumna siswa leuwih nurutan conto anu
ditampilkeun tanpa ayana pamekaran ide. Salian ti éta, nalika pangajaran nulis
karangan éksposisi, guru masih ngagunakeun stratégi pangajaran konvénsional.
Guru ngan ngajéntrékeun wangenan atawa téori ngeunaan karangan éksposisi,
méré conto karangan éksposisi, tuluy méré pancén ka siswa pikeun nulis karangan
éksposisi. Ieu hal nu ngabalukarkeun siswa ngarasa bosen nalika diajar.
Tina hasil observasi siswa masih ngalaman bangbaluh dina ngébréhkeun
ide jeung gagasan kana wangun karangan éksposisi. Kawatesananana ide sarta
stratégi pangajaran nu kurang ngirut jadi faktor utama nu ngabalukarkeun
kurangna kamampuh siswa dina pangajaran nulis karangan éksposisi. Kaparigelan
nulis karangan éksposisi di sakola masih kurang dipikaresep ku siswa. Saperti anu
geus dipedar saméméhna yén pametaan konsep anu kurang ngeunaan nulis
karangan éksposisi jadi salah sahiji indikator pasifna siswa dina nulis karangan
éksposisi. Sedengkeun kagiatan pangajaran nu hadé lain kagiatan pangajaran anu
muser ka guru tapi kagiatan pangajaran anu muser ka siswa. Ieu hal téh dina
istilah Melvin L. Silberman disebut active lerning atawa pembelajaran aktif.
Satuluyna Silberman ngébréhkeun yén sangkan prosés pembelajaran jadi aktif,
siswa kudu ngagunakeun uteuk, ngulik gagasan, ngungkulan pasualaan jeung
3
éféktif tur pikaresepeun dina prosés pembelajaran, pikeun ngaronjatkeun motivasi
siswa dina narima pangajaran (2009: xxi).
Niténan kana pamadegan Silberman, dina ngalarapkeun stratégi
pembelajaran aktif kudu diluyukeun jeung tujuan pembelajaran nu baris dihontal,
hususna dina pangajaran nulis karangan éksposisi. Hasil anu dipiharep téh nya éta
ayana pamekaran ide atawa gagasan dina wangun karangan éksposisi. Dina ieu
panalungtikan, panalungtik kataji pikeun ngalakukeun panalungtikan kuasi
éksperimen dina ngalarapkeun stratégi writting in the here and now pikeun
ngaronjatkeun kamampuh nulis karangan éksposisi.
Stratégi writing in the here and now nya éta hiji stratégi anu mampuh
mantuan siswa dina ngébréhkeun pangalaman-pangalaman siswa dina wangun
tulisan. Hiji tarékah pikeun ngaronjatkeun aktualisasi diri siswa ku cara siswa
nulis laporan tindakan harita kénéh tina hiji pangalaman anu geus dialaman
(saolah-olah éta pangalaman kajadian di dinya jeung harita) (Silberman,
2009:186). Ku ayana alternatif stratégi pangajaran ieu dipiharep mampuh
ngaronjatkeun éféktivitas dina pangajaran basa Sunda, hususna dina pangajaran
nulis karangan éksposisi. Nyiptakeun kagiatan diajar nu teu monoton sarta
mampuh numuwuhkeun minat jeung sumanget diajar siswa.
Saméméhna geus kungsi diayakeun panalungtikan ngeunaan
dilarapkeunna strategi writting in the here and now nya éta panalungtikan anu
dilakukeun ku Yulinar Pratiwi (2012) dina wangun skripsi kalayan judul “Upaya
Meningkatkan Keterampilan Menulis Paragraf Persuasif dengan Menggunakan
Strategi Menulis Pengalaman Nyata dan Teraktual (Writing In The Here And
Now)” (Penelitian Tindakan Kelas pada Siswa Kelas X SMA Negeri 23 Bandung
Tahun Ajaran 2011/2012). Hasilna nya éta rata-rata nilai siswa dina siklus I nya
éta 61 sedengkeun dina siklus II rata-ratana nya éta 87,1. Lamun dipersentasekeun
kamampuh siswa ngaronjat nepi ka 74,4%. Ku kituna bisa dicindekkeun yén ieu
stratégi téh mampuh ngaronjatkeun kamampuh nulis paragraf persuasi.
Salian ti éta, panalungtikan ngeunaan nulis karangan éksposisi ogé kungsi
ditalungtik ku sababaraha urang, salah sahijina panalungtikan anu dalakukeun ku
“Ramat lancah” (Webbed) pikeun Ngaronjatkeun Kamampuh Nulis Karangan Eksposisi (Panalungtikan Tindakan Kelas ka Kelas IX-D SMP Negeri 19 Bandung
Taun Ajar 2010/2011)”. Hasilna nya éta kamampuh siswa dina nulis karangan
éksposisi ngaronjat.
Strategi writing in the here and now nu dilakukeun ku Yulinar Pratiwi
dilarapkeun kana pangajaran nulis paragrap persuasif, sedengkeun Nurul Zakiyah
ngayakeun panalungtikan kana pangajaran nulis karangan éksposisi ngagunakeun
modél webbed. Hartina tina sababaraha panalungtikan nu geus dilakukeun can aya
anu nalungtik ngeunaan dilarapkeunna stratégi writing in the here and now dina
pangajaran nulis karangan éksposisi.
Dumasar kasang tukang di luhur, panalungtik kairut pikeun nalungtik
stratégi writing in the here and now dina pangajaran nulis karangan éksposisi. Ku
diayakeuna ieu panalungtikan dipiharep bisa méré gambaran ngeunaan larapna
stratégi writing in the here and now dina pangajaran nulis karangan éksposisi,
sarta mampuh ngamotivasi siswa sangkan bisa leuwih sumanget tur daria dina
mekarkeun ide jeung gagasanna dina wangun tulisan. Ku kituna, disawang perlu
dilakukeun panalungtikan anu dijudulan “Stratégi Writing In The Here And Now
pikeun Pangajaran Nulis Karangan Éksposisi (Studi Kuasi Éksperimén ka Siswa
Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Taun Ajaran 2012/2013)”.
1.2Identifikasi Masalah
Dumasar kasang tukang di luhur, aya sababaraha hal anu bisa
diidéntifikasi pikeun ditalungtik, di antarana:
a. stratégi pangajaran nulis karangan éksposisi anu dipaké ku guru di sakola can
bisa méré solusi pikeun ngungkulan bangbaluh anu dialaman ku siswa dina
pangajaran nulis karangan éksposisi. Guru masih ngagunakeun métode
konvénsional nalika pangajaran nulis tur leuwih loba méré téori batan
praktékna, antukna siswa ngarasa bosen jeung kurang motivasi pikeun diajar;
b. siswa masih ngarasa hésé dina pangajaran nulis karangan éksposisi utamana
5
1.3Watesan Jeung Rumusan Masalah 1.3.1 Watesan Masalah
Sangkan masalah dina ieu panalungtikan teu lega teuing ambahanana,
panalungtik ngawatesanan ieu panalungtikan kana stratégi writting in the here and
now pikeun ngaronjatkeun kamampuh nulis karangan éksposisi siswa kelas VII-G
SMP Negeri 35 Bandung taun ajar 2012/2013 ditilik tina aspék kualitas jeung
lingkup eusi, organisasi jeung tampilan eusi, gaya basa, wangun gramatikal, éjaan
sarta karapihan tulisan.
1.3.2 Rumusan Masalah
Dumasar kana watesan masalah di luhur, masalah dina ieu panalungtikan
baris dirumuskeun dina wangun kalimah tanya saperti ieu di handap.
a. Kumaha kamampuh nulis karangan éksposisi siswa kelas VII-G SMP Negeri
35 Bandung saméméh dilarapkeun stratégi writting in the here and now?
b. Kumaha kamampuh nulis karangan éksposisi siswa kelas VII-G SMP Negeri
35 Bandung sanggeus dilarapkeun stratégi writting in the here and now?
c. Naha aya béda anu signifikan antara kamampuh nulis karangan éksposisi
siswa kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung antara saméméh jeung sanggeus
dilarapkeun stratégi writting in the here and now?
1.4Tujuan Panalungtikan 1.4.1 Tujuan Umum
Tujuan umum tina ieu panalungtikan nya éta pikeun ngadéskripsikeun
larapna stratégi writing in the here and now dina Pangajaran Nulis karangan
éksposisi Siswa Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Taun Ajar 2012/2013.
1.4.2 Tujuan Husus
Sacara husus ieu panalungtikan miboga tujuan pikeun ngadéskripsikeun:
a. kamampuh nulis karangan éksposisi siswa kelas VII-G SMP Negeri 35
Bandung saméméh dilarapkeun stratégi writting in the here and now;
b. kamampuh nulis karangan éksposisi siswa kelas VII-G SMP Negeri 35
c. béda anu signifikan antara kamampuh nulis karangan éksposisi siswa kelas
VII-G SMP Negeri 35 Bandung antara saméméh jeung sanggeus dilarapkeun
stratégi writting in the here and now.
1.5Mangpaat Panalungtikan 1.5.1 Mangpaat Tioritis
Mangpaat tioritis tina ieu panalungtikan nya éta pikeun mekarkeun stratégi
pangajaran basa Sunda dina opat aspék kaparigelan basa nya éta ngaregepkeun,
nyarita, maca jeung nulis. Khususna dina pangajaran nulis karangan éksposisi.
1.5.2 Mangpaat Praktis
Ieu panalungtikan miboga mangpaat praktis di antarana:
a. pikeun guru basa Sunda sangkan bisa maluruh ngeunaan alternatif stratégi
pangajaran basa sunda, salah sahijina ngagunakeun stratégi writing in the
here and now pikeun pangajaran nulis karangan éksposisi;
b. pikeun siswa sangkan bisa ngaronjatkeun kaparigelan siswa dina nulis
karangan éksposisi nu mangrupa hasil prosés diajar-ngajar ngagunakeun
stratégi writing in the here and now;
c. pikeun panalungtik nya éta bisa mikanyaho éféktivitas strategi writing in
the here and now tur pangaruhna pikeun siswa dina pangajaran nulis
karangan éksposisi.
1.6Raraga Tulisan
Ieu skripsi eusina aya lima bab, unggal bab masing-masing medar:
BAB I: Bubuka anu ngawengku kasang tukang masalah, Idéntifikasi masalah,
watesan jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panalungtikan,
sarta raraga tulisan.
BAB II: Tatapakan tiori, anggapan dasar, sarta hipotésis panalungtikan. Tatapakan
tiori ngawengku; wangenan stratégi, stratégi pembelajaran aktif, stratégi writting
in the here and now, prinsip stratégi writting in the here and now, prosedur
stratégi writting in the here and now, kaonjoyan jeung kahéngkéran stratégi
7
nulis, rupa-rupa tulisan, tulisan nu hadé, léngkah-léngkah nulis, wangenan
karangan éksposisi, ciri-ciri karangan éksposisi, sarat nulis karangan éksposisi,
téhnik nulis karangan éksposisi, métode nulis karangan éksposisi jeung stratégi
writing in the here and now pikeun pangajaran nulis karangan éksposisi.
BAB III: Métodologi panalungtikan, nu ngawengku setting panalungtikan, desain
panalungtikan, métode panalungtikan, wangenan operasional, instrumén
panalungtikan, téhnik panalungtikan, téhnik ngumpulkeun data, téhnik ngolah
data, sarta prosedur panalungtikan.
BAB IV: Déskripsi jeung analisis hasil pangajaran nulis karangan éksposisi
ngagunakeun stratégi writting in the here and now, nu mangrupa data hasil
panalungtikan sarta pedaranana.
BAB III
METODE PANALUNGTIKAN
3.1 Setting Panalungtikan
Setting panalungtikan ngawengku: lokasi, subjék, jeung waktu
pelaksanaan panalungtikan.
3.1.1 Lokasi Panalungtikan
Panalungtikan kuasi ékspérimen dilaksanakeun di SMP Negeri 35
Bandung, Jl. Dago Pojok No. 12 Telp. (022) 2505332 Bandung.
3.1.2 Subjék Panalungtikan
Subjék ieu panalungtikan nya éta siswa kelas VII-G SMP Negeri 35
Bandung, kalayan jumlah siswa 37 urang, 18 siswa awéwé jeung 19 siswa lalaki.
3.1.3 Waktu Panalungtikan
Ieu panalungtikan dilaksanakeun dina Semester Genap taun ajaran
2012/2013. Ieu panalungtikan dilaksanakeun dua kali. Panalungtikan nu kahiji
nya éta pikeun meunangkeun data pratés anu dilaksanakeun dina tanggal 21 Méi
2013. Sedengkeun panalungtikan nu kadua nya éta pikeun meunangkeun data
postés anu dilaksanakeun tanggal 28 Méi 2013.
3.2 Desain Panalungtikan
Desain dihartikeun rarancang. Desain atawa rarancang dina ieu
panalungtikan nya éta sakabéh prosés anu diperlukeun dina rarancang
panalungtikan jeung lumangsungna panalungtikan.
Nurutkeun Campbel jeung Stanley (dina Arikunto, 2010:123) dumasar
kana hadé-goréngna ékspérimén, atawa sampurna-henteuna ékspérimén sacara
gurat badag desain panalungtikan ékspérimén kabagi jadi dua, nya éta:
1) Pre Eksperimental Design atawa ékspérimén teu sampurna; jeung
2) True Eksperimental Design atawa disebut ogé ékspérimén murni.
Desain kuasi ékspérimén aya tilu rupa, nya éta: (1) one shot case study; (2)
33
ieu panalungtikan nya éta desain The one-group pretest-postest design. Ieu desain
panalungtikan téh dibagankeun saperti ieu di handap.
DESAIN PANALUNGTIKAN 3
(Arikunto, 2010:124)
Katerangan:
O1 : Pratés
O2 : Postés
X : Perlakuan/ Treatment
3.3 Métode Panalungtikan
Métode panalungtikan nya éta hiji cara ilmiah pikeun meunangkeun data
nu valid kalayan tujuan pikeun mekarkeun jeung ngabuktikeun hiji pangaweruh
anu ahirna bisa digunakeun pikeun pamahaman jeung ngungkulan masalah
diwidang atikan (Sugiyono, 2011:6).
Métode anu baris digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta métode kuasi
éksperimén. Ékspérimén mangrupa métode anu produktif, sabab dilaksanakeun
pikeun ngajawab hipotésis anu geus dirumuskeun. Panalungtikan ngagunakeun
métode ékspérimén miboga maksud pikeun nalungtik hubungan sebab-akibat
(cause and effect relationship), ku cara némbongkeun hiji atawa leuwih ti hiji
kelompok ékspériméntal jeung hiji atawa leuwih ti hiji kondisi ékspériméntal
(Syamsudin, 2009:150).
3.4 Wangenan Operasional
Wangenan operasional téh mangrupa wangenan sacara umum ngeunaan
variabel-variabel anu aya dina ieu panalungtikan, boh variabel bebas boh variabel
kauger.
1) Stratégi writing in the here and now nya éta hiji stratégi pangajaran anu
diterapkeun dina prosés lumangsungna hiji pangajaran ku cara nitah siswa
pikeun nuliskeun hiji laporan tindakan danget ayeuna tina hiji pangalaman nu
pernah dialaman (saolah-olah éta tindakan kajadian di dieu jeung harita
kénéh).
2) Pangajaran nulis karangan éksposisi nya éta pangajaran nulis karangan anu
eusina ngajéntrékeun tur medar hiji objék, prosésna, tujuanana, pikeun
ngajembarkeun pangaweruh hiji jalma. Sakapeung sok disebut wacana
prosedural lantaran ngagambarkeun cara ngalaksanakeun hiji pagawéan. Aya
genep aspék anu baris diajén pikeun nangtukeun mampuh atawa teu
mampuhna siswa dina ieu pangajaran, di antarana: 1) kualitas jeung lingkup
eusi; 2) organisasi jeung tampilan eusi; 3) gaya basa; 4) wangun gramatikal;
5) éjaan; jeung 6) karapihan tulisan.
Jadi anu dimaksud “Stratégi writing in the here and now pikeun Pangajaran Nulis Karangan Éksposisi” nya éta gambaran efektif-henteuna stratégi
writing in the here and now pikeun pangajaran nulis karangan éksposisi siswa
kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Taun Ajaran 2012/2013.
3.5 Instrumén Panalungtikan
Instrumén panalungtikan nya éta hiji alat nu digunakeun pikeun ngukur
fénoména alam atawa sosial anu keur ditalungtik. Sacara spésifik, sakabéh
fénoména disebut variabel panalungtikan (Sugiyono, 2011:148)
Instrumén anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta mangrupa
lembar soal tés. Tés anu digunakeun nya éta tés subjektif nu umumna bentuk
pemaparan. Ieu tés dipilih lantaran dianggap saluyu pikeun ngébréhkeun
kamampuh hasil diajar siswa dina nulis karangan éksposisi. Téma anu
ditawarkeun nya éta ngeunaan prosedur nyieun kadaharan. Ieu lembar soal téh
pungsina pikeun ngumpulkeun data ngeunaan kamampuh nulis karangan éksposisi
antara saméméh jeung sanggeus ngagunakeun stratégi writing in the here and
now.
Format paréntah guru ka siswa dina pangajaran nulis karangan éksposisi
ngagunakeun stratégi writing in the here and now saperti ieu di handap.
35
3.6 Téhnik Panalungtikan 3.6.1 Téhnik Ngumpulkeun Data
Téhnik anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta téhnik tés. Tés
mangrupa runtuyan patalékan anu digunakeun pikeun ngukur kaparigelan,
pangaweruh, inteligénsi, kamampuh, atawa bakat-bakat anu aya dina unggal
individu/kelompok (Arikunto, 2010:266).
Ieu tés dilakukeun ku cara ngalaksanakeun pratés jeung postés. Pratés
digunakeun pikeun mikanyaho kamampuh siswa dina nulis karangan éksposisi
saméméh ngagunakeun Stratégi writing in the here and now, sedengkeun postés
digunakeun pikeun mikanyaho kamampuh siswa dina nulis karangan éksposisi
sanggeus ngagunakeun Stratégi writing in the here and now.
Tés anu dilakukeun miboga tujuan pikeun mikanyaho efektif-henteuna
Stratégi writing in the here and now dina pangajaran nulis karangan éksposisi.
Tujuan ahirna nya éta data-data siswa dianalisis dumasar kana data hasil
panalungtikan ka siswa.
3.6.2 Téhnik Ngolah Data
Pikeun ngabuktikeun hipotésis jeung ngajawab masalah dina Bab 1, data
anu geus dikumpulkeun téh dikokolakeun maké sababaraha prosedur, anu
ngawengku: (1) Meunteun hasil pratés jeung postés; jeung (2) Uji sipat data.
3.6.2.1Meunteun Hasil Pratés jeung Postés
Pikeun meunangkeun hiji data, aya sababaraha kriteria nu bakal diajén tina
hasil nulis karangan éksposisi. Hasil nulis karangan éksposisi siswa diajén
dumasar kana aspék-aspék ieu di handap.
1) Kualitas jeung Lingkup Eusi
Kualitas jeung lingkup eusi nya éta mariksa gagasan dina tulisan anu disusun
ku murid.
2) Organisasi jeung Tampilan Eusi
Organisasi jeung tampilan eusi nya éta ngawengku runtuyan kalimah anu
sinambung antara kalimah kahiji jeung kalimah satuluyna, antara paragraf
3) Gaya Basa
Gaya basa nya éta milih gaya sarta tulisan anu merenah, katitén tina
ngagunakeun kalimah anu éféktif sarta ngagunakeun basa anu bener.
4) Wangun Gramatikal
Wangun gramatikal nya éta kalimah anu ditulis ku murid. Fungsi kalimah
ngawengku jejer (subyék), carita (prédikat), salaku unsur anu wajib aya, sarta
udagan (obyék), panglengkep, jeung katerangan.
5) Éjahan
Éjahan dipuseurkeun dina ngagunakeun hurup kapital, ngamimitian dina
nulis, ngagunakeun rarangkén hareup, jeung dina makéna tanda baca.
6) Karapihan Tulisan
Karapihan tulisan mangrupa tampilan luar, nya éta tulisan hasil murid anu
bisa dibaca kalayan ngagunakeun hurup anu jelas.
Sangkan leuwih jéntré, éta pedoman ngajén téh baris digambarkeun saperti
dina ieu tabél di handap.
Tabél 3.1
Pedoman Meunteun Nulis Karangan Éksposisi Kamampuh
Nulis Skor Tingkat Katerangan
Kualitas
Ngarti kalawan ngawates, gagasan
ngawates, jéntré kalawan ngawates
Kurang ngarti, kurang gagasan, kurang
jéntré
Teu ngarti, miskin gagasan, teu keuna jeung
jejer
37
Kamampuh
Nulis Skor Tingkat Katerangan
jeung
Eusi teu lengkep, kurang rinci, kurang logis,
kohési teu luhur
Merenah pisan, éféktif pisan, ngawasa pisan
milih kecap anu merenah
Merenah, éféktif, milih kecap merenah
saeutik salahna
Merenah kalawan ngawates, éféktif, milih
kecap merenah, aya kasalahan
Kurang merenah, kurang éféktif, kurang
ngawasa milih kecap, loba kasalahan
Teu merenah, teu éféktif, teu paham milih
Nyusun kalimah komplék, ngawasa pisan
tatabasa
Nyusun kalimah basajan, saeutik kasalahan tatabasana, kurang ngandung ma’na
Nyusun kalimah basajan, loba kasalahan
tatabasa
Hésé nyusun kalimah basajan, loba
kasalahan tatabasa ngawurkeun ma’na
Kamampuh
Nulis Skor Tingkat Katerangan
pisan komunikatif, teu cukup dipeunteun
Éjaan
Ngawasa pisan kaédah dina nulis kecap, teu
aya kasalahan
Alus pisan, rapih, babari kabaca, beresih
Rapih, kabaca, saeutik corétan
Kurang rapih, kabaca, loba corétan
Teu rapih, loba anu teu kabaca, loba
corétan, kotor
Teu rapih, tulisan teu kabaca
Jumlah Skor 6-30
Skala Likert (Riduan & Sunarto, 2009:20)
39
Sanggeus méré skor dumasar kana aspék anu aya dina tabél di luhur,
pikeun nangtukeun peunteun ahir karangan éksposisi siswa, digunakeun pedoman
meunteun ngagunakeun rumus:
Tabel 3.2
Kategori Kaparigelan Nulis Karangan Éksposisi No. Peunteun Kategori
1. >75 Mampuh 2. <75 Can Mampuh
3.6.2.2Uji Sipat Data
Uji sipat data ngawengku uji normalitas jeung uji homogénitas.
1) Uji Normalitas
Pikeun ngayakinkeun yén data téh miboga sipat anu normal atawa henteu,
bisa ngagunakeun rumus chi kuadrat (x2). Anapon léngkah-léngkahna:
(1) Nyieun tabél frékuénsi skor pratés jeung postés kalayan ngagunakeun tabél
saperti ieu dihandap.
Tabél 3.3
Frékuénsi Peunteun Pratés
Skor (x) f fx fx2
1 2
Ʃ
(2) Nangtukeun rata-rata (mean) skor pratés jeung postés, ngagunakeun
rumus:
=
(3) Néangan standar déviasi (SD), ngagunakeun rumus:
Katerangan:
SD = Standar Deviasi
N = Jumlah Subjek Panalungtikan
Ʃfx2
= Jumlah frekuensi nilai x
(Ʃfx)2 = Jumlah frekuensi nilai x dikuadratkeun
(4) Nyieun daptar frékuénsi obsérvasi jeung frékuénsi ékspéktasi anu
ngawengku:
a) Nangtukeun jumlah kelas (k), ngagunakeun rumus:
b) Nangtukeun rentang (r), ngagunakeun rumus:
c) Nangtukeun jembar kelas (p), ngagunakeun rumus:
d) Ngitung nilai tengah antar interval batas kelas handap (bk handap)
jeung batas kelas hulur (bk luhur)
e) Nangtukeun transformasi normal standar bébas kelas (z), ngagunakeun
rumus:
SD = √ (∑ ) ∑
r = skor pangluhurna-skor panghandapna
k = 1 atawa k=1+3,33Log
z =
41
f) Nangtukeun ambahan/legana unggal kelas interval (L), ngagunakeun
rumus:
g) Nangtukeun rumus-rumus frékuénsi ékspéntal (Ei), ngagunakeun
rumus:
h) Nangtukeun nilai chi kuadrat (x2), ngagunakeun rumus:
i) Nangtukeun derajat kabébasan (dk), ngagunakeun rumus:
j) Tina hasil léngkah-léngkah di luhur bisa diasupkeun kana tabél ieu di
handap.
Tabél 3.4
Frékuénsi Obsérvasi jeung Frékuénsi Ékspétasi Pratés
Kelas Oi BK Handap
BK
Luhur Z1 Z2 Z1 Tabél Z2 Tabél L Ei x 2
1.
2.
Ʃ
k) Nangtukeun normalitas distribusi ngagunakeun rumus:
(Arikunto, 2006:317) L = Z2tabel – Z1tabél
Ei = L x N
x2 = ∑
dk = k - 3
2) Uji Homogénitas
Sarua jeung uji normalitas, pikeun nangtukeun homogén henteuna data ogé
ngagunakeun rumus chi kuadrat (x2). Anapon léngkah-léngkahna nya éta:
(1) Nangtukeun skor variabel X sewang-sewangan kelompok pratés jeung
postés
(2) Nangtukeun variansi masing-masing kelompok, ngagunakeun rumus:
(3) Hasil tina variansi diasupkeun kana distribusi F, ngagunakeun rumus:
Katerangan:
F = Harga varian nu rék ditéang
s2b = varian nu panggedéna (Standar deviasi panggedéna)
s2k = varian nu pangleutikna (Standar deviasi pangleutikna) (4) Ngitung derajat kebébasan (db), ngagunakeun rumus:
Katerangan:
Db = Derajat kebébasan
n – 1 = ukuran sampel
(5) Nangtukeun harga F tabél
(6) Nangtukeun homogén henteuna data dumasar kana kritéria:
(Arikunto, 2006:321) S2 = ∑
– ∑
F =
Db = n – 1
Fitung < Ftabél, hartina variansi populasi homogén
43
3) Uji Gain
Pikeun nguji gain, baris ngagunakeun tabél ieu di handap.
Tabél 3.5
Uji Gain Tingkat Kamampuh Nulis Karangan Éksposisi Kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung Ngagunakeun Stratégi Writing In The Here And Now
No. Pratés Postés ∑ d d2
Uji gain dilaksanakeun pikeun ngabandingkeun rata-rata peunteun pratés
jeung pascatés.
4) Uji Hipotésis
Uji hipotésis (t) dilaksanakeun upama data populasi mibanda distribusi
normal tur variansi homogén. Uji t digunakeun pikeun nguji signifikasi béda dua
rata-rata (méan) nu diancokeun pikeun ngabuktikeun hipotésis. Anapon
léngkah-léngkahna saperti ieu dihandap:
(1) Néangan béda méan tina pratés jeung postés, ngagunakeun rumus:
(2) Nyieun tabél uji jumlah rata-rata pratés jeung postés
Tabél 3.6
Uji Jumlah Rata-rata Pratés jeung Postés
No Pratés Pascatés d d2 xd (d-Md)
(3) Ngitung derajat kabébasan (db), ngagunakeun rumus:
(4) Ngitung t itung, ngagunakeun rumus:
(5) Ngabuktikeun hipotésis, ngagunakeun rumus:
Katerangan:
Md = méan tina déviasi (d) antara pratés jeung pascatés
∑ = t itung
N = jumlah siswa/subjék
(Arikunto, 2006:86)
Lamun titung > ttabel, hartina hipotésis ditarima yén aya béda anu signifikan
antara hasil prates jeung postes nulis karangan éksposisi siswa kelas VII SMP
Negeri 35 Bandung saméméh jeung sanggeus ngagunakeun stratégi writing in the
here and now.
Lamun titung < ttabel, hartina hipotésis ditolak yén teu aya béda anu
signifikan antara hasil prates jeung postes nulis karangan éksposisi siswa kelas
VII SMP Negeri 35 Bandung saméméh jeung sanggeus ngagunakeun stratégi
writing in the here and now.
db = n - 1
Ʃx2d = Ʃd2– ∑
t =
BAB V
KACINDEKAN JEUNG SARAN
5.1 Kacindekan
Dumasar hasil panalungtikan, analisis jeung pedaran dina bab opat
ngeunaan ngaronjatna kamampuh nulis karangan éksposisi siswa kelas VII-G
SMP Negeri 35 Bandung antara saméméh (pratés) jeung sanggeus (postés)
ngagunakeun stratégi writing in the here and now, bisa dicindekkeun yén:
1) Kamampuh awal (pratés) siswa kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung dina
nulis karangan éksposisi saméméh dilarapkeunna stratégi writing in the here
and now nya éta siswa can mampuh nulis karangan éksposisi. Tina jumlah 37
siswa, siswa anu dianggap geus mampuh jumlahna aya 12 urang, sedengkeun
anu dianggap can mampuh jumlahna aya 25 urang. Skor panggedéna nya éta
25 kalayan peunteun 83 anu dicekel ku siswa nomor urut 8, sedengkeun skor
pangleutikna nya éta 14 kalayan peunteun 47 anu dicekel ku siswa nomor
urut 31. Rata-rata skor tina 37 siswa téh nya éta 20,4, sedengkeun rata-rata
peunteunna nya éta 68. Saupama diperséntasikeun lobana siswa anu geus
mampuh nulis karangan éksposisi nya éta 32,4%, sésana nya éta 67,6%
dianggap can mampuh.
2) Kamampuh ahir (postés) siswa kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung dina
nulis karangan éksposisi sanggeus dilarapkeunna stratégi writing in the here
and now nya éta siswa geus mampuh nulis karangan éksposisi. Tina jumlah
37 siswa, siswa anu dianggap geus mampuh jumlahna aya 32 urang,
sedengkeun anu dianggap can mampuh jumlahna aya 5 urang. Skor
panggedéna nya éta 27 kalayan peunteun 90 anu dicekel ku siswa nomor urut
20, sedengkeun skor pangleutikna nya éta 20 kalayan peunteun 67 anu
dicekel ku siswa nomor urut 3 jeung 5. Rata-rata skor tina 37 siswa téh nya
éta 23,9, sedengkeun rata-rata peunteunna nya éta 80. Saupama
diperséntasikeun lobana siswa anu geus mampuh nulis karangan éksposisi
3) Aya béda anu signifikan antara kamampuh nulis karangan éksposisi siswa
kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung antara saméméh jeung sanggeus
ngagunakeun stratégi writing in the here and now. Saupama dititénan tina
hasil pratés siswa nu geus mampuh nulis karangan éksposisi téh jumlahna
32,4% sedengkeun tina hasil postés jumlah siswa anu geus mampuh nulis
karangan éksposisi téh ngaronjat jadi 86,5% kalayan béda gainna nya éta
54,1%. Lian ti éta, tina uji hipotésis anu ngahasilkeun titung > ttabel, nya éta 10,8
> 2,75 kalayan taraf kapercayaan 99%, hartina hipotésis kerja (Ha) bisa
ditarima jeung hipotésis nol (Ho) di tolak. Ieu hal nuduhkeun yén ieu stratégti
writing in the here and now mampuh ngaronjatkeun kamampuh nulis
karangan éksposisi siswa kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung taun ajaran
2012/2013.
5.2 Saran
Sanggeus dilaksanakeun panalungtikan di SMP Negeri 35 Bandung
kalayan judul, “Stratégi Writing In The Here And Now pikeun Pangajaran Nulis
Karangan Éksposisi (Studi Kuasi Ékspérimén ka Siswa Kelas VII-G SMP Negeri
35 Bandung Taun Ajaran 2012/2013)” aya sababaraha hal anu baris ditepikeun, di
antarana:
1) pikeun panalungtikan anu saterusna, dipiharep sangkan anu dijadikeun
populasi leuwih lega wengkuanana, sangkan hasil panalungtikan bisa
digeneralisasikeun;
2) dina nulis karangan, siswa kudu leuwih dirangsang deui pikiranana pikeun
meunangkeun idé-idé saloba-lobana, lantaran sabada dilaksanakeun
panalungtikan di kelas VII-G SMP Negeri 35 Bandung katitén masih aya
siswa nu hésé dina ngébréhkeun idena;
3) dipiharep ieu stratégi writing in the here and now bisa dilarapkeun ogé kana
84
DAPTAR PUSTAKA
Buku
Alwasilah, A. Chaedar, dan Alwasilah, Senny Suzanna. (2007). Pokoknya
Menulis. Bandung: PT Kiblat Buku Utama.
Ambo Enre, Fachrudin. (1988). Dasar-dasar Keterampilan Menulis. Jakarta:
Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
Arikunto, Suharsimi. (2006). Dasar-Dasar Evaluasi Pendidikan. Jakarta: Bumi
Aksara.
-- - (2010). Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta.
Dananjaya, Utomo. (2010). Media Pembelajaran Aktif. Bandung: Nuansa.
Depdiknas UPI. (2012). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah. Bandung: Depdiknas
Universitas Pendidikan Indonesia.
Dinas Pendidikan Propinsi Jawa Barat. (2006). Standar Kompetensi Mata
Pelajaran Bahasa dan sastra Sunda. Bandung: Dinas Pendidikan Jawa
Barat.
Keraf, Gorys.(1980). Komposisi. Flores: Nusa Indah.
-- - (1982). Eksposisi dan Deskripsi. Flores: Nusa Indah.
Mutaqin, Zainal. (2004). Kaidah dan Penelitian Bahasa Indonésia. Bandung:
Pusat Pembinaan Bahasa IAIN Sunan Gunung Djati.
Nurjanah, Nunuy. (2005). Penerapan Modél Belajar Konstruktivisme Dalam
Pembelajaran Menulis Bahasa Indonésia. Bandung: Jurnal Pendidikan
Bahasa, Sastra dan Pengajarannya.
- - - (2008). Teori Nulis, handout Perkuliahan Basa Sunda Jurusan Pendidikan
Bahasa Daérah.
Poerwadarminta. (1984). Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka.
Riduan, dan Sunarto. (2012). Pengantar Statistika: Untuk Penelitian Pendidikan,
Sosial, Ekonomi, Komunikasi dan Bisnis. Bandung: Alfabeta.
Rohani, Ahmad. (2004). Pengelolaan Pengajaran. Jakarta: Rineka Cipta.
Sanjaya, Wina. (2012). Strategi pembelajaran: Berorientasi Standar Proses
Semi, M. Atar. (2007). Dasar-dasar Keterampilan Menulis. Bandung: Angkasa.
Silberman, Mel. (2009). Active Learning:101 Strategi pembelajaran Aktiv.
Yogyakarta: Pustaka Insani Madani.
Sriyono. (1992). Teknik Belajar Mengajar Dalam CBSA. Jakarta: PT Rineka
Cipta.
Sudaryat, Yayat. (2010a). Pedaran Basa Sunda. Bandung: CV. Geger Sunten.
- - - (2010b). Ulikan Wacana Basa Sunda. Bandung: CV. Geger Sunten.
Sugiyono. (2011). Metode Penelitian Pendidikan; Pendekatan Kuantitatif,
Kualitatif dan R & D. Bandung: Alfabeta.
Sukardi. (2007). Metodologi Penelitian Pendidikan. Jakarta: PT. Bumi Aksara.
Syamsuddin. (2009). Metode Penelitian Pendidikan Bahasa. Bandung: Remaja
Rosdakarya.
Tarigan, Henry Guntur. 1994. Menulis sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa.
Bandung: Angkasa.
Skripsi
Pratiwi, Yulinar. (2012). Upaya Meningkatkan Keterampilan Menulis Paragraf
Persuasif Dengan Menggunakan Strategi Menulis Pengalaman Nyata Dan
Teraktual (Writing In The Here And Now) (Penelitian Tindakan Kelas
Pada Siswa Kelas X Sma Negeri 23 Bandung TahunAjaran 2011/2012).
Skripsi Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonésia UPI. Bandung:
Tidak Diterbitkan.
Zakiyah, Nurul. (2011). Modél ‘Ramat Lancah’ (WEBBED) pikeun
Ngaronjatkeun Kamampuh Nulis Karangan Éksposisi (Panalungtikan
Tindakan Kelas ka Siswa Kelas IX-D SMP Negeri 19 Bandung Taun
Ajaran 2010/2011). Skripsi Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah UPI.
Bandung: Tidak Diterbitkan.
Internét
86
