• Tidak ada hasil yang ditemukan

Penerapan model pembelajaran berbasis masalah dalam meningkatkan prestasi belajar dan keaktifan siswa pada mata pelajaran ekonomi di SMA : studi kasus siswa kelas XI IPS II SMA Tiga Maret Yogyakarta.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "Penerapan model pembelajaran berbasis masalah dalam meningkatkan prestasi belajar dan keaktifan siswa pada mata pelajaran ekonomi di SMA : studi kasus siswa kelas XI IPS II SMA Tiga Maret Yogyakarta."

Copied!
255
0
0

Teks penuh

(1)

ii i v K A R T S B A H A L A S A M S I S A B R E B N A R A J A L E B M E P L E D O M N A P A R E N E P N A D R A J A L E B I S A T S E R P N A K T A K G N I N E M M A L A

D KEAKTIFAN

A M S I D I M O N O K E N A R A J A L E P A T A M A D A P A W S I S a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e K a w s i S : s u s a K i d u t S ir t u P a k E i h d n i W a n a it s ir K a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U 2 1 0 2 n a d i s a t s e r p n a t a k g n i n e p i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P a w s i s n a fi t k a e

k dalam mengikut iprose spembelajaran melalu ipenerapan mode l . h a l a s a M s i s a b r e B n a r a j a l e b m e P n a it il e n e p s i n e

J in imerupakan peneilitan itndakan kelas .Peneilitan in i n i p m i m e m g n a y a rt i m u r u g n a g n e d a m a s a jr e k e b n a g n e d n a k a n a s k a li d j a l e b m e p s e s o r p n a a n a s k a l e

p aran .Subyek dalam peneilitan itndakan kela sin i 3 1 h a l m u jr e b g n a y a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e k a w s i s h a l a d a ) 1 ( : h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y a t a d n a l u p m u g n e p k i n k e T . a w s i s n a it il e n e p r u d e s o r P . a r a c n a w a w ) 3 ( , s e t ) 2 ( , i s a v r e s b

o melalu ibeberapa tahap :

. n a a n a s k a l e p ) 2 ( , n a p a i s r e p ) 1 ( n a p a r e n e p ) 1 ( : a w h a b n a k l u p m i s i d t a p a d n a it il e n e p l i s a h n a k r a s a d r e B r a j a l e b i s a t s e r p n a k t a k g n i n e m t a p a d p u k u c h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p l e d o m l i s a H . a w s i

s pret estdidapatr ata-ratakela s45,54 danhasi lpostt estdidapatr ata -a t a r i a li N . 9 6 , 7 4 s a l e k a t a

r -rata kela sdalam penerapan pembelajaran berbasi s l e d o m n a p a r e n e p ) 2 ( , 5 1 , 2 r a s e b e s a k g n a n a t a k g n i n e p i m a l a g n e m h a l a s a m k e p s a a w s i s n a fi t k a e k n a k t a k g n i n e m t a p a d h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p n a k u k a li d u r u g n a k ir e b i d g n a y l a w a n a s a l e j n e p p a d a h r e t n a it a h r e p n a k ir e b m e m 9 k a y n a b e

s siswa atau 69,23 % ,11 siswa atau 84,62 % menunjukkan keaktfian s i s il a n a g n e m , n a h a l a s a m r e p n a k s u m u r e m n a t a i g e k n a k u k a l e m u p m a m n a g n e d n a k i a s e l e y n e m , h a l a s a

m masalah ,dan menyimpulkannya ,11 siswaatau 84,62 % s n a m e t n a g n e d i s k a r e t n i n a k u k a l e

m atu kelompok , 8 siswa atau 61,54 % k o p m o l e k u t a s n a m e t n a g n e d a y n a tr e b g n il a s n a g n e d a y n n a fi t k a e k n a k k u j n u n e m i a l k o p m o l e k n a m e t n a g n e d u a t

a n , 6 siswa atau 46,15 % menunjukkan it

k a e

k fannyadengan sailng menjelaskan t entang permasalahn yang disaijkan ,13 i s u l o s i r a c n e m k u t n u i s u k s i d r e b g n il a s n a d a m a s a jr e k e b g n il a s % 0 0 1 u a t a a w s i s n a h a l a s a m r e p i r a

d yang disaijkan ,7 siswa atau 53,85 % menanggap imasalah a n e m o n e f a d a p n a k ti a g n e m n a g n e

d yang tejradi , 8 siswa atau 61,54 % h a l a s a m p a d a h r e t a y n t a p a d n e p n a k a k u m e g n e

m yangdisaijkan ,7siswaatau 53,85 l a s a m s a t a i s u l o s n a k ir e b m e m m a l a d t a b il r e t t u k i

% ah yang t ersaij ,7 siswa atau

5 8 , 3

5 %membe irkan kesempatankepadat emanuntuk berpendapat ,9 siswaatau 3

2 , 9

6 %mampumenganailsi sberbaga ipendapa tyangmuncu lata smasalah yang 3 2 , 9 6 u a t a a w s i s 9 , ij a s r e

(2)

x i T C A R T S B A O T L E D O M G N I N R A E L D E S A B M E L B O R P F O N O I T A C I L P P A E H T D N A T N E M E V E I H C A G N I N R A E L T N E D U T S E V O R P M

I THE

N O S T N E D U T S F O Y T I V I T C

A ECONOMICSSUBJECTI NSENIOR

L O O H C S H G I H o w T s e c n e i c S l a i c o S f o s t n e d u t S e d a r G h t n e v e l E e h T n o y d u t S e s a C A

Departmen to fTigaMare tSeniorHighSchooli nYogyakarta

i r t u P a k E i h d n i W a n a it s i r K y ti s r e v i n U a m r a h D a t a n a S 2 1 0 2 t n e d u t s f o t n e m e v o r p m i e h t y fi t n e d i o t s i h c r a e s e r s i h t f o e s o p r u p e h

T s

g n i y l p p a y b s t n e d u t s f o y ti v it c a e h t d n a t n e m e v e i h c

a Problem Based Learning

.l e d o M s i h

T research i s a classroom aciton research . I twas conducted wtih t he r e h c a e t e h t h ti w n o it a r o b a ll o

c who l ed the l earning acitvtiy .Theparitcipant so f e r e w h c r a e s e r e h

t 13 student so fthe eleventh grade o fSocia lScience stwo Depatrment o fTigaMare tSenio rHigh Schoo lin Yogyaka tra .Thet echnique so f

ll o

c ecitngdatawere(1 )observaiton,( 2)tes tand( 3)i nterview .Whlie,t her esearch s a w e r u d e c o r

p conductedt hrough( 1 )preparaitonand( 2)i mplementaiton . u l c n o c e h

T sion soft heresearch are :(1)t heappilcaiton o fproblembased n a c l e d o m g n i n r a e

l increase the learning achievemen to fSenio rHigh Schoo ’l s e g a r e v a e h T . s t n e d u t

s resutl o fclassica lpre t es t i s45,45 and post t es tresutli s o r P f o n o it a c il p p a e h t g n ir u d t l u s e r e g a r e v a l a c i s s a l c e h T . 9 6 , 7

4 blem Based

t ) 2 ( , t n i o p 5 1 , 2 d e s a e r c n i s a h l e d o M g n i n r a e

L he appilcaiton o fproblem based

learning mode lcan increase the studen tacitvtiy .9 Student so r69,23 % o fthe n e tt a r i e h t n e v i g e v a h s s a l

c iton t o t hei niita lexplanaiton, 11 student so r84,62 % e l b o r p g n it a l u m r o f y b e v it c a g n i e b n w o h s e v a

h m ,analyzing problem , lsoving 2 6 , 4 8 r o s t n e d u t s 1 1 , m e l b o r p g n i z ir a m m u s d n a m e l b o r

p % havei nteracted wtih

s t n e d u t s 8 , s r e b m e m p u o r

g o r61,54 % have shown being acitve by asking s r e b m e m r e h t o o t s n o it s e u

q i nthes amegroupo rothe rgroup ,s6Student so r46,15 3 1 r e h t o h c a e , m e l b o r p d e t n e s e r p e h t d e n i a l p x e e v a h

% student so r100% have

f n o it u l o s e h t k e e s o t d e s s u c s i d d n a e v it a r e p o o c n e e

b o rpresented problem, 7

5 8 , 3 5 r o s t n e d u t

s % have perceived the problem by related phenomenon ,8 4 5 , 1 6 r o s t n e d u t

s % have expressed thei ridea toward spresented problem ,7 5 8 , 3 5 r o s t n e d u t

s % havebeen i nvolved t o givesoluitons ,7 student so r53,85 % t s d n e ir f ri e h t o t y ti n u tr o p p o e h t n e v i g e v a

h ogivenoitons ,9 student so r69,23 % e r p g n i d r a g e r s n o i n i p o e h t e z y l a n a o t e l b a e r

a sented problem ,9 student so r

3 2 , 9

(3)

H A L A S A M S I S A B R E B N A R A J A L E B M E P L E D O M N A P A R E N E P

N A F I T K A E K N A D R A J A L E B I S A T S E R P N A K T A K G N I N E M M A L A D

A M S I D I M O N O K E N A R A J A L E P A T A M A D A P A W S I S

a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e K a w s i S : s u s a K i d u t S

i s p i r k S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e m k u t n U n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

i s n a t n u k A n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P

: h e l O

i r t u P a k E i h d n i W a n a it s i r K

3 3 0 4 3 3 1 7 0 : M I N

I S N A T N U K A N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P

L A I S O S N A U H A T E G N E P U M L I N A K I D I D N E P N A S U R U J

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

S A T I S R E V I N

U SANATADHARMA A

T R A K A Y G O Y

(4)

i

H A L A S A M S I S A B R E B N A R A J A L E B M E P L E D O M N A P A R E N E P

N A F I T K A E K N A D R A J A L E B I S A T S E R P N A K T A K G N I N E M M A L A D

I M O N O K E N A R A J A L E P A T A M A D A P A W S I

S D ISMA

a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e K a w s i S : s u s a K i d u t S

i s p i r k S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e m k u t n U n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

i s n a t n u k A n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P

: h e l O

i r t u P a k E i h d n i W a n a it s i r K

3 3 0 4 3 3 1 7 0 : M I N

M A R G O R

P STUD IPENDIDIKANAKUNTANSI L A I S O S N A U H A T E G N E P U M L I N A K I D I D N E P N A S U R U J

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(5)

ii

I

S

P

I

R

K

S

S

I

S

A

B

R

E

B

N

A

R

A

J

A

L

E

B

M

E

P

L

E

D

O

M

N

A

P

A

R

E

N

E

P

R

A

J

A

L

E

B

I

S

A

T

S

E

R

P

N

A

K

T

A

K

G

N

I

N

E

M

M

A

L

A

D

H

A

L

A

S

A

M

N

A

F

I

T

K

A

E

K

N

A

D

S

I

S

W

A

P

A

D

A

M

A

T

A

P

E

L

A

J

A

R

A

N

A

M

S

I

D

I

M

O

N

O

K

E

a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e K a w s i S : s u s a K i d u t S : h e l O i r t u P a k E i h d n i W a n a it s i r K 3 3 0 4 3 3 1 7 0 : M I N : h e l o i u j u t e s i d h a l e T g n i b m i b m e P it u t s a m e r P a n il a t a

N B ,S.Pd,.M.Pd. Tanggal : 17Februar i2012

ii

I

S

P

I

R

K

S

S

I

S

A

B

R

E

B

N

A

R

A

J

A

L

E

B

M

E

P

L

E

D

O

M

N

A

P

A

R

E

N

E

P

R

A

J

A

L

E

B

I

S

A

T

S

E

R

P

N

A

K

T

A

K

G

N

I

N

E

M

M

A

L

A

D

H

A

L

A

S

A

M

N

A

F

I

T

K

A

E

K

N

A

D

S

I

S

W

A

P

A

D

A

M

A

T

A

P

E

L

A

J

A

R

A

N

A

M

S

I

D

I

M

O

N

O

K

E

a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e K a w s i S : s u s a K i d u t S : h e l O i r t u P a k E i h d n i W a n a it s i r K 3 3 0 4 3 3 1 7 0 : M I N : h e l o i u j u t e s i d h a l e T g n i b m i b m e P it u t s a m e r P a n il a t a

N B ,S.Pd,.M.Pd. Tanggal : 17Februar i2012

ii

I

S

P

I

R

K

S

S

I

S

A

B

R

E

B

N

A

R

A

J

A

L

E

B

M

E

P

L

E

D

O

M

N

A

P

A

R

E

N

E

P

R

A

J

A

L

E

B

I

S

A

T

S

E

R

P

N

A

K

T

A

K

G

N

I

N

E

M

M

A

L

A

D

H

A

L

A

S

A

M

N

A

F

I

T

K

A

E

K

N

A

D

S

I

S

W

A

P

A

D

A

M

A

T

A

P

E

L

A

J

A

R

A

N

A

M

S

I

D

I

M

O

N

O

K

E

a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e K a w s i S : s u s a K i d u t S : h e l O i r t u P a k E i h d n i W a n a it s i r K 3 3 0 4 3 3 1 7 0 : M I N : h e l o i u j u t e s i d h a l e T g n i b m i b m e P it u t s a m e r P a n il a t a
(6)
(7)

v i

N

A

H

A

B

M

E

S

R

E

P

it

a

h

k

u

b

u

l

ir

a

D

a

k

u

p

e

r

s

e

m

b

a

h

k

a

n

K

a

r

y

a

k

u

i

n

i

k

e

p

a

d

a

n

u

t

n

u

n

e

m

u

l

a

l

e

s

g

n

a

y

a

g

r

u

s

i

d

a

ir

a

M

a

d

n

u

B

n

a

d

s

u

s

e

Y

n

a

h

u

T

u

k

h

a

k

g

n

a

l

h

i

s

a

k

r

e

t

u

k

u

b

I

n

a

d

h

a

y

A

y

a

n

g

s

e

l

a

l

u

m

e

m

b

e

ir

k

a

n

t

a

g

n

a

m

e

s

,

k

a

s

i

h

s

a

y

a

n

g

s

e

tr

a

p

e

n

g

o

r

b

a

n

a

n

n

y

a

u

k

k

a

k

a

K

t

e

r

c

i

n

t

a

A

n

d

i

k

a

P

u

rt

a

(

A

l

m

)

y

a

n

g

a

d

a

d

i

s

u

r

g

a

u

k

k

i

d

A

t

e

r

c

i

n

t

a

,

u

n

t

u

k

m

u

a

k

u

b

e

jr

u

a

n

g

d

a

n

b

e

r

u

s

a

h

a

m

e

n

j

a

d

i

k

i

a

b

g

n

a

y

n

a

t

u

n

a

p

t

a

b

a

h

a

s

n

a

d

n

a

m

e

T

-

s

a

h

a

b

a

t

k

u

t

e

r

s

a

y

a

n

g

y

a

n

g

s

e

l

a

l

u

s

e

it

a

a

k

u

d

n

a

d

a

k

u

s

t

a

a

s

g

n

a

y

g

n

a

r

o

a

u

m

e

S

t

e

l

a

h

m

e

n

j

a

d

i

i

n

s

p

ri

a

s

i

k

u

a

g

r

a

u

l

e

K

b

e

s

a

r

J

o

u

r

n

e

y

t

o

T

h

e

W

e

s

t

t

e

r

s

a

y

a

n

g

,

m

a

r

i

k

ti

a

d

il

ij

n

a

n

a

l

a

jr

e

p

n

a

k

t

u

j

n

a

l

e

k 2

(8)

v

o

tt

o

M

, h a l a y a c r e p , n a k n i g n i u m a k g y a p a s a t a K A D I T a t a k i r e b m e m p u d i h a k i t e K

n a k h u t u b u m a k g y a p a s a t a A Y a t a k i r e b m e m u l a l e s n a h u

T .

m

ul

e

b

a

d

n

a

al

i

B

m

e

n

e

m

u

k

a

n

p

e

k

e

r

aj

a

n

y

a

n

g

s

e

s

u

ia

n

a

aj

r

e

k

e

p

n

u

p

a

p

a

h

al

it

a

k

a

b

,

a

d

n

a

t

a

k

a

b

n

a

g

n

e

d

g

n

al

r

e

m

e

c

e

s

li

p

m

at

n

a

k

a

a

d

n

A

.

g

n

ar

a

k

e

s

a

d

n

a

t

a

k

a

b

r

e

b

g

n

a

y

a k a m , i r a h a t a m n a k i a g a b n a li s a h r e b e k n a d , n a j u h i a g a b u ti n a l a g a g e k a li B

.i g n a l e p t a h il e m k u t n u a y n a u d e k h u t u b

u l a l e

S bersyuku rkepadaTuhan .Hidupi n ibukanhanyat entangkamubisat etap h

u t a j u m a k t a a s i d N U G N A B g n a t n e t n u m a n , I R I D R E B

l a h i r a d r u k u y s p a c u g n e m h a l r a j a l e

B -ha lbaik d ihidupmu .Belajarlah l

a h i r a d t a u k i d a j n e

m -ha lburukd ihidupmu.

r e t n a u m e n e p u t a s h a l a

S besa ruma tmanusiaadalahbahwamerekabisa l

a h n a k u k a l e

m -ha lyangs ebelumnyamerekas angka itdakbisadliakukan. (HenryFord)

a i D . a ti k n a p u d i h e k n a g n e d r u t a c n i a m r e b h a g n e t a y n r a n e b e s n a h u T

k a d i b n a k k a r e g g n e

m -bidaknyabernamat antangan ,cobaandangodaan , k i a b r e t h a k g n a l h a lt a u b i d a J . a ti k i s k a e r t a h il e m i l a b m e k k u d u d n a i d u m e k

(9)

i v

PERNYATAANKEASLIANKARYA

g n a y i s p ir k s a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a

S saya tuil s in i

, n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d it g n a y a y a s i l s a a y r a k n a k a p u r e m

a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k

. h a i m li a y r a k a y n k a y a l

2 1 0 2 i r a u r b e F 8 2 , a tr a k a y g o Y

(10)

ii v

N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L

S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P

a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a

Y Universtia sSanataDharma:

a m a

N :K irsitanaWindh iEkaPutir a

w s i s a h a M r o m o

N :071334033

n a a k a t s u p r e P a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e D

:l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U

N

A

R

A

J

A

L

E

B

M

E

P

L

E

D

O

M

N

A

P

A

R

E

N

E

P

B

E

R

B

A

S

I

S

R

A

J

A

L

E

B

I

S

A

T

S

E

R

P

N

A

K

T

A

K

G

N

I

N

E

M

M

A

L

A

D

H

A

L

A

S

A

M

N

A

R

A

J

A

L

E

P

A

T

A

M

A

D

A

P

A

W

S

I

S

N

A

F

I

T

K

A

E

K

N

A

D

A

M

S

I

D

I

M

O

N

O

K

E

n a k ir e b m e m a y a s n a i k i m e d n a g n e D ) a d a a li b ( n a k u lr e p i d g n a y t a k g n a r e p a tr e s e B

, n a p m i y n e m k u t n u k a h a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e P a d a p e k

e

m ngailhkan dalam bentuk medial ain ,dan mempubilkasikannya d iInterne tatau r a d n ij i a t n i m e m u lr e p a p n a t s i m e d a k a n a g n it n e p e k k u t n u n i a l a i d e

m i saya

it l a y o r n a k ir e b m e m n u p u a

m kepadasayaselamat etap mencantumkan namasaya .s

il u n e p i a g a b e s

t a y n r e p n a i k i m e

D aani n iyangs ayabua tdengans ebenarnya.

a tr a k a y g o Y i d t a u b i D

2 1 0 2 i r a u r b e F 8 2 : l a g g n a t a d a P

n a k a t a y n e m g n a Y

(11)

ii i v K A R T S B A H A L A S A M S I S A B R E B N A R A J A L E B M E P L E D O M N A P A R E N E P N A D R A J A L E B I S A T S E R P N A K T A K G N I N E M M A L A

D KEAKTIFAN

A M S I D I M O N O K E N A R A J A L E P A T A M A D A P A W S I S a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e K a w s i S : s u s a K i d u t S ir t u P a k E i h d n i W a n a it s ir K a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U 2 1 0 2 n a d i s a t s e r p n a t a k g n i n e p i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P a w s i s n a fi t k a e

k dalam mengikut iprose spembelajaran melalu ipenerapan mode l . h a l a s a M s i s a b r e B n a r a j a l e b m e P n a it il e n e p s i n e

J in imerupakan peneilitan itndakan kelas .Peneilitan in i n i p m i m e m g n a y a rt i m u r u g n a g n e d a m a s a jr e k e b n a g n e d n a k a n a s k a li d j a l e b m e p s e s o r p n a a n a s k a l e

p aran .Subyek dalam peneilitan itndakan kela sin i 3 1 h a l m u jr e b g n a y a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I I S P I I X s a l e k a w s i s h a l a d a ) 1 ( : h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y a t a d n a l u p m u g n e p k i n k e T . a w s i s n a it il e n e p r u d e s o r P . a r a c n a w a w ) 3 ( , s e t ) 2 ( , i s a v r e s b

o melalu ibeberapa tahap : . n a a n a s k a l e p ) 2 ( , n a p a i s r e p ) 1 ( n a p a r e n e p ) 1 ( : a w h a b n a k l u p m i s i d t a p a d n a it il e n e p l i s a h n a k r a s a d r e B r a j a l e b i s a t s e r p n a k t a k g n i n e m t a p a d p u k u c h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p l e d o m l i s a H . a w s i

s pret estdidapatr ata-ratakela s45,54 danhasi lpostt estdidapatr ata -a t a r i a li N . 9 6 , 7 4 s a l e k a t a

r -rata kela sdalam penerapan pembelajaran berbasi s l e d o m n a p a r e n e p ) 2 ( , 5 1 , 2 r a s e b e s a k g n a n a t a k g n i n e p i m a l a g n e m h a l a s a m k e p s a a w s i s n a fi t k a e k n a k t a k g n i n e m t a p a d h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p n a k u k a li d u r u g n a k ir e b i d g n a y l a w a n a s a l e j n e p p a d a h r e t n a it a h r e p n a k ir e b m e m 9 k a y n a b e

s siswa atau 69,23 % ,11 siswa atau 84,62 % menunjukkan keaktfian s i s il a n a g n e m , n a h a l a s a m r e p n a k s u m u r e m n a t a i g e k n a k u k a l e m u p m a m n a g n e d n a k i a s e l e y n e m , h a l a s a

m masalah ,dan menyimpulkannya ,11 siswaatau 84,62 % s n a m e t n a g n e d i s k a r e t n i n a k u k a l e

m atu kelompok , 8 siswa atau 61,54 % k o p m o l e k u t a s n a m e t n a g n e d a y n a tr e b g n il a s n a g n e d a y n n a fi t k a e k n a k k u j n u n e m i a l k o p m o l e k n a m e t n a g n e d u a t

a n , 6 siswa atau 46,15 % menunjukkan it

k a e

k fannyadengan sailng menjelaskan t entang permasalahn yang disaijkan ,13 i s u l o s i r a c n e m k u t n u i s u k s i d r e b g n il a s n a d a m a s a jr e k e b g n il a s % 0 0 1 u a t a a w s i s n a h a l a s a m r e p i r a

d yang disaijkan ,7 siswa atau 53,85 % menanggap imasalah a n e m o n e f a d a p n a k ti a g n e m n a g n e

d yang tejradi , 8 siswa atau 61,54 % h a l a s a m p a d a h r e t a y n t a p a d n e p n a k a k u m e g n e

m yangdisaijkan ,7siswaatau 53,85 l a s a m s a t a i s u l o s n a k ir e b m e m m a l a d t a b il r e t t u k i

% ah yang t ersaij ,7 siswa atau 5

8 , 3

5 %membe irkan kesempatankepadat emanuntuk berpendapat ,9 siswaatau 3

2 , 9

6 %mampumenganailsi sberbaga ipendapa tyangmuncu lata smasalah yang 3 2 , 9 6 u a t a a w s i s 9 , ij a s r e

(12)

x i T C A R T S B A O T L E D O M G N I N R A E L D E S A B M E L B O R P F O N O I T A C I L P P A E H T D N A T N E M E V E I H C A G N I N R A E L T N E D U T S E V O R P M

I THE

N O S T N E D U T S F O Y T I V I T C

A ECONOMICSSUBJECTI NSENIOR L O O H C S H G I H o w T s e c n e i c S l a i c o S f o s t n e d u t S e d a r G h t n e v e l E e h T n o y d u t S e s a C A

Departmen to fTigaMare tSeniorHighSchooli nYogyakarta

i r t u P a k E i h d n i W a n a it s i r K y ti s r e v i n U a m r a h D a t a n a S 2 1 0 2 t n e d u t s f o t n e m e v o r p m i e h t y fi t n e d i o t s i h c r a e s e r s i h t f o e s o p r u p e h

T s

g n i y l p p a y b s t n e d u t s f o y ti v it c a e h t d n a t n e m e v e i h c

a Problem Based Learning

.l e d o M s i h

T research i s a classroom aciton research . I twas conducted wtih t he r e h c a e t e h t h ti w n o it a r o b a ll o

c who l ed the l earning acitvtiy .Theparitcipant so f e r e w h c r a e s e r e h

t 13 student so fthe eleventh grade o fSocia lScience stwo Depatrment o fTigaMare tSenio rHigh Schoo lin Yogyaka tra .Thet echnique so f

ll o

c ecitngdatawere(1 )observaiton,( 2)tes tand( 3)i nterview .Whlie,t her esearch s a w e r u d e c o r

p conductedt hrough( 1 )preparaitonand( 2)i mplementaiton . u l c n o c e h

T sion soft heresearch are :(1)t heappilcaiton o fproblembased n a c l e d o m g n i n r a e

l increase the learning achievemen to fSenio rHigh Schoo ’l s e g a r e v a e h T . s t n e d u t

s resutl o fclassica lpre t es t i s45,45 and post t es tresutli s o r P f o n o it a c il p p a e h t g n ir u d t l u s e r e g a r e v a l a c i s s a l c e h T . 9 6 , 7

4 blem Based

t ) 2 ( , t n i o p 5 1 , 2 d e s a e r c n i s a h l e d o M g n i n r a e

L he appilcaiton o fproblem based learning mode lcan increase the studen tacitvtiy .9 Student so r69,23 % o fthe

n e tt a r i e h t n e v i g e v a h s s a l

c iton t o t hei niita lexplanaiton, 11 student so r84,62 % e l b o r p g n it a l u m r o f y b e v it c a g n i e b n w o h s e v a

h m ,analyzing problem , lsoving 2 6 , 4 8 r o s t n e d u t s 1 1 , m e l b o r p g n i z ir a m m u s d n a m e l b o r

p % havei nteracted wtih

s t n e d u t s 8 , s r e b m e m p u o r

g o r61,54 % have shown being acitve by asking s r e b m e m r e h t o o t s n o it s e u

q i nthes amegroupo rothe rgroup ,s6Student so r46,15 3 1 r e h t o h c a e , m e l b o r p d e t n e s e r p e h t d e n i a l p x e e v a h

% student so r100% have

f n o it u l o s e h t k e e s o t d e s s u c s i d d n a e v it a r e p o o c n e e

b o rpresented problem, 7 5 8 , 3 5 r o s t n e d u t

s % have perceived the problem by related phenomenon ,8 4 5 , 1 6 r o s t n e d u t

s % have expressed thei ridea toward spresented problem ,7 5 8 , 3 5 r o s t n e d u t

s % havebeen i nvolved t o givesoluitons ,7 student so r53,85 % t s d n e ir f ri e h t o t y ti n u tr o p p o e h t n e v i g e v a

h ogivenoitons ,9 student so r69,23 % e r p g n i d r a g e r s n o i n i p o e h t e z y l a n a o t e l b a e r

a sented problem ,9 student so r 3

2 , 9

(13)

x R A T N A G N E P A T A K s u s e Y n a h u T a d a p e k r u k u y s n a d i j u

P d i surge karena penuil sdapa t i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e

m yang bejrudu l “ PENERAPAN MODEL N A K T A K G N I N E M M A L A D H A L A S A M S I S A B R E B N A R A J A L E B M E P A T A M A D A P A W S I S N A F I T K A E K N A D R A J A L E B I S A T S E R P S P I I X S A L E K A W S I S S U S A K I D U T S A M S I D I M O N O K E N A R A J A L E P . A T R A K A Y G O Y T E R A M A G I T A M S I

I Sk irps iin idtiuil sdan diajukan m

k u t n

u emenuh isalah satu syara tmemperoleh gela rSajrana Pendidikan pada n a u h a t e g n e P u m lI n a k i d i d n e P n a s u r u J , i s n a t n u k A n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U , n a k i d i d n e P u m lI n a d n a u r u g e K s a tl u k a F , l a i s o S . a tr a k a y g o Y i s p ir k s n a s il u n e p s e s o r p a m a l e

S init entunyapenuil smenghadap ibeberapa n a ti l u s e

k .Namun beberapakesultian yang dihadap ipenuil sdapatt eratas idengan k a h i p i r a d n a u t n a b a y n a d

a -pihak t etrentu sehinggask irpsii n idapatt erselesaikan . a k i a p m a y n e m s u l u t n a g n e d s il u n e p i n i n a t a p m e s e k a d a

P n rasat eirmakasih yang

g n u s g n a l a r a c e s k i a b u t n a b m e m h a l e t g n a y k a h i p a u m e s a d a p e k a g g n i h r e t k a t h i s a k a m ir e t n a p a c U . i n i i s p ir k s a y n n a k i a s e l e s r e t a g g n i h g n u s g n a l k a d it n u p u a m : a d a p e k n a k r u t a h s il u n e p .

1 Bapak Rohandi , Ph.D. , selaku Dekan Fakutla s Keguruan dan lImu . a tr a k a y g o Y a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n a k i d i d n e P .

(14)

i x .

3 Bapak Laurenitu sSaptono ,S.Pd. ,M.Si,. selaku Ketua Program Stud i .

a tr a k a y g o Y a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U i s n a t n u k A n a k i d i d n e P .

4 Ibu Natailna Premastut i Brataningrum,S.Pd,.M.Pd,. selaku dosen s il u n e p a m a l e s n a u t n a b n a k ir e b m e m k a y n a b h a l e t g n a y g n i b m i b m e p

r a s n a d k it ir k s a t a a tr e s h a il u k h u p m e n e

m an yang bermanfaa t untuk .

i n i i s p ir k s n a a n r u p m e y n e p .

5 Bapak Drs .F.X .Muhadi ,M.Pd,. selaku dosen penguj iyang t elah banyak .i

n i i p s ir k s a y n n a k i a s e l e s r e t i g a b n a k u s a m i r e b m e m n a d u t n a b m e m .

6 I bu B .Indah Nugraheni ,S.Pd,.S. .IP. ,M.Pd,. selaku dosen penguj iyang a y n n a k i a s e l e s r e t i g a b n a k u s a m i r e b m e m n a d u t n a b m e m k a y n a b h a l e t

.i n i i p s ir k s .

7 Segenap dosen-dosen Prod i Pendidikan Akuntans i Universtia s Sanata n a d n a u h a t e g n e p i g a b m e m , k i d i d n e m h a l e t g n a y a tr a k a y g o Y a m r a h D

il u n e p a d a p e k t a a f n a m r e b t a g n a s g n a y n a m a l a g n e

p ss elamai n.i

.

8 Bapak Drs .Untung Sudarmaij selaku kepala sekolah SMA Tiga Mare t n a k u k a l e m k u t n u s il u n e p a d a p e k n ij i n a k ir e b m e m h a l e t g n a y a tr a k a y g o Y

. n a it il e n e p .

9 Dra .Hj .Tr iPudj iHatrait, selaku guru bidang stud iEkonom idan guru p

n a a n a s k a l e p m a l a d r e n t a

p eneilitansehinggapeneilitan i n idapa tbejralan .r

a c n a l n a g n e d . 0

(15)

ii x .

1

1 Ayah dan Ibuku tercinta Agusitnu sSupajro dan M.M Eko Wiwik Sr i it

a y r a n i

D , ata sdoa ,dorongan ,kasih sayang ,perhaitan ,pengorbanan ,dan a y n n a k i a s e l e s r e t a g o m e S . i n i a m a l e s n a k ir e b i d h a l e t g n a y n a r a b a s e k

g n a y l i c e k h a i d a h i d a j n e m i n i i s p ir k

s membanggakan yang petrama bisa .

n a k ir e b u k . 2

1 Adikkut ersayangYoannaNungk iRianda ,teirmakasihatass emangat ,doa .

a y n n a u t n a b n a d . 3

1 Mbah kakung danmbahpurt iSumarno d iBanjar ,mbah kakung dan purt i a

y n n a g n u k u d n a d a o d s a t a , ) m l A ( o m o tr a

M semogakaryai n ibisamenjad i .

u k ir a d n a k a g g n a b m e m h a i d a h . 4

1 Saudara-saudara dan sepupuku ,ata sdukungan dan sebaga iinspriasiku .

k i a b h i b e l g n a y i d a j n e m a s i b u k a r a g a . 5

1 Teman dan sahabat-sahabatku tersayang Endah (biksu) ,Nlia (gokong) , a m ir e T . ir t a R , i s u L , i m a t , ) s a p i k i rt u p ( a ir , )i a k t a p ( o d n a L , ) a h c a n ( a rt i C

c e k , n a k a p m o k e k , n a t a b a h a s r e p s a t a h i s a

k e iraan ,kebersamaan ,semangat , .

n a k a p u lr e t n a k k a t n a il a k , i n i a m a l e s a y n a o d n a d , n a u t n a b . 6

1 Teman-temanku Nlia ,Endah ,Cirta ,Ria ,Tami ,Heny ,Lando,t eirmakasih .r

i h k a a g g n i h l a w a i r a d n a it il e n e p a m a l e s a y n n a u t n a b s a t a . 7

1 SahabatkuCahya ,Lenni ,Ratna ,Ria, M ,e y Iw iyangt elahmenjad isaudara a

j g o J i d l a g g n it a m a l e

s dan menjad ikeluarga kecliku ,te irma kasih ata s ,

n a u t n a b , n a a m a s r e b e

(16)

ii i x .

8

1 TemankuNlia ,Cirta ,Endah ,Lando ,Cahya ,Lenn,iI cha ,Daniel ,S ir ,Lusi , i

m

U Cosmas ,Ayu .Terimakasih ata sdiskusinyasehinggask irpsii n ibisa r

e

t selesaik . an .

9

1 Kakak , mamah , dan semua yang sudah bersedia membantuku disaa t n

a k h u t u b u k . 0

2 Seitap orang-orang yang pernah kutemu ikarena mereka telah menjad i i

s a ri p s n

i dalams eitapl angkahku. .

1

2 Semuapihakyang itdakbisadisebutkans atupersatut elahmendukungdan g

n it n e p n a r e p r e

b . Teirma kasih ata s bantuan yang dibeirkan kepada n

a k i a s e l e s r e t t a p a d i n i i s p ir k s a g g n i h e s i n i a m a l e s s il u n e

p .

i s p ir k s m a l a d n a h a l a s e k n a d n a g n a r u k e k k a y n a b h i s a m i r a d a y n e m s il u n e

P ini .

a c a b m e p i r a d n a r a s a tr e s n a k u s a m n a k p a r a h g n e m t a g n a s s il u n e p u ti i r a d a k a M

t a p a d i n i i s p ir k s a g o m e s p a r a h r e b s il u n e p , a t a k r i h k A . i n i i s p ir k s n a k i a b r e p i m e d

. a c a b m e p p a it e s i g a b t a a f n a m r e b

,s il u n e P

ir t u P a k E i h d n i W a n a it s ir K

(17)

v i x

A T F A

D R II S

Halaman

M A L A

H ANJ UDUL ... i A

H LAMANPERSETUJUANPEMBIMBING ... ii N

A H A S E G N E P N A M A L A

H ... iii N

A H A B M E S R E P N A M A L A

H ... vi O

T T O M N A M A L A

H ... v N

A I L S A E K N A A T A Y N R E

P KARYA ... v i N

A A T A Y N R E P R A B M E

L PERSETUJUANPUBLIKAS IKARYA S

I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L

I ... v ii K

A R T S B

A ... v iii T

C A R T S B

A ... x i R

A T N A G N E P A T A

K ... x I

S I R A T F A

D ... x iv L

E B A T R A T F A

D ... x vii R

A B M A G R A T F A

D ... x ix N

A R I P M A L R A T F A

D ... x x I

B A

B PENDAHULUAN ... 1 .

A Lata rBelakang ... 1 .

B RumusanMasalah ... 8 .

C TujuanPeneilitan ... 9 .

D Manfaa tPeneilitan ... 9 I

I B A

(18)

v x .

A PengeritanPeneilitanTindakanKela s... 1 1 .

B KarakteirsitkPTK ... 1 1 .

C TujuanPTK ... .... 1 2 .

D KelebihandanKekuranganPTK ... .... 1 3 .

E Jeni sPTK ... 1 3 .

F PelaksanaanPTK ... 1 4 .

G PengeritanBelaja r ... 1 6 .

H Prestas iBelaja r ... 1 8 .I KeterilbatanatauKeaktfianSiswadalamPembelajar ..an .. 3 0 .J PengeritanPembelajaran ... 3 2

.

K PengeritanMode lPembelajaran ... 3 3 .

L PengeritanModelPembelajaranBerbasi sMasalah ... 3 4 .

MC -i ircri iMode lPembelajaranBerbasi sMasalah ... 3 5 .

N Langkah-langkahPembelajaranBerbasi sMasalah ... 3 7 .

O Srtateg iPembelajaranBerbasi sMasalah ... 4 3 .

P KerangkaBerpiki r ... 4 4 I

I I B A

B METODEPENELITIAN ... 4 6 .

A Jeni sPeneilitan ... 4 6 .

B Tempa tdanWaktuPeneilitan ... 4 7 .

C SubyekdanObyekPeneilitan ... 4 7 .

D Prosedu rPeneilitan ... 4 7 .

E Vairabe lPeneilitandanPengukuranVa irabe lPeneilitan .. 5 9 .

(19)

i v x .

G InsrtumenPeneilitan ... 6 1 .

H TeknikPenguijanPeneilitan ... 6 6 .I Anailsi sData ... .. 6 6 V

I B A

B GAMBARANUMUM ... 7 0 .

A SejarahSekolah ... 7 0 .

B Vis idanMis iSekolah ... 7 4 .

C TujuanSekolah ... 7 5 .

D Identtia sSekolah ... 7 5 .

E Faslitia sSekolah ... 7 6 .

F Beasiswa ... 7 7 .

G Srtuktu rKu irkulumSMATigaMare tYogyakatra ... 7 8 .

H KetuntasanBelaja r ... 7 9 .I Personi lSekolah ... 8 0 V

B A

B HASILPENELITIANDANPEMBAHASAN ... 8 5 .

A Desk irps iPeneilitan ... 8 5 .

B Komparas idanHasi lPeneilitan ... 21 4 .

C Pembahasan ... .... 1 31 I

V B A

B KESIMPULAN ,SARAN ,DANKETERBATASAN ... 31 5 n

a l u p m i s e K .

A ... .... 1 35 n

a it il e n e P n a s a t a b r e t e K .

B ... 81 3 n

a r a S .

C ... 1 40 A

K A T S U P R A T F A

D ... 1 41 N

A R I P M A

(20)

ii v x

L E B A T R A T F A D

l e b a

T 12 . Sintak sPengajaranBerdasarkanMasalah ... 3 7 l

e b a

T 13 . DataTeknikPengamblianData ... 06 l

e b a

T 23 . Forma tLemba rPenliaianKeteramplianBerpiki rK irit s .... .. 6 2 l

e b a

T 33 . Forma tLemba rObservas iParitsipas iSiswadalamProses

PembelajaranEkonom i ... 6 4 l

e b a

T 43 . DataKrtie iraPenliaian ... 86 e

b a

T l 53 . DataKrtie iraPenliaian ... 6 9 l

e b a

T 14 . SusunanPenguru sYayasan ... 7 3 e

b a

T l 24 . DataI denttia sSekolah ... 7 5 l

e b a

T 34 . Srtuktu rKu irkulumKela sX IdanXI IProgramI PS ... 7 8 l

e b a

T 44 . TenagaPendidik ... 8 0 Ta 5bel 4 . TenagaKependidikan ... 8 1

l e b a

T 64 . Pese traDidik ... .... 8 2 l

e b a

T 74 . Personi lYayasan ... 8 2 l

e b a

T 84 . P resoni lSekolah ... 8 3 l

e b a

T 15 . DataJ umlahSiswa ... 8 5 l

e b a

T 25 . Hasi lObservas iAkitvtia sGurud iKela s... 9 0 l

e b a

T 35 . Hasi lObservas iAkitvtia sSiswad iKelas ... 49 l

e b a

T 45 . Hasi lPengamatanKondis ikela s ... 69 l

e b a

T 55 . Observas iAkitvtia sGurud iKelas... 1 00 l

e b a

(21)

ii i v x l

e b a

T 75 H. asi lPengamatanKondis ikelas... 1 05 l

e b a

T 85 . Hasi lNi ila PreTest ... 1 06 l

e b a

T 5 9. DataPersentasePenliaian ... 1 07 e

b a

T l 5 0. 1 Hasi lNlia iPos tTest ... 1 12 l

e b a

T .5 11 DataPersentasePenliaian ... 1 14 e

b a

T l 5 .12 DataKeaktfianSiswa ... 1 16 l

e b a

T 5 a.13 D taFrekuens iKeaktfianSiswa ... 1 18 l

e b a

T 5 .14 DataPenliaianBerpiki rK irit sSiswa... .. 1 23 l

e b a

T 5 .15 Datfa rNlia iPredanPos tTest ... 1 24 a

T b el 5 .16 Komparas iPenliaian... 1 25 l

e b a

T 15 7 D. ataKeaktfianKelompokA ... 1 28 l

e b a

T .5 81 DataKeaktfianKelompokB... 1 28 l

e b a

T .5 91 DataKeaktfianKelompokC... 1 92 l

e b a

T 5 .20 DataKrtie iraPenliaian ... 1 30 b

a

(22)

x i x

R A B M A G R A T F A D

r a b m a

G 15 . PersentaseHasi lNlia iPreTest... 1 08 r

a b m a

G 5 r.2 P ees ntaseHasi lNlia iPos tTest ... 41 1 r

a b m a

G .5 3 PersentaseKeaktfianSiswa... 1 20 r

a b m a

G 45 . Hasi lNlia iBerpiki rKirit sSisw a ... 1 23 r

a b m a

G 5 .5 PersentaseJ umlahSiswaYangMengalam iPeningkatandan

PenurunanNlia iPrestasi ... 1 26 r

a b m a

G 5 .6 Nlia iRat -aRataPreTestdanPos tTest... 21 7 r

a b m a

G 75 . PerbandinganJ umlahSiswaYangMemenuh iTarget

danTidakMemenuh iTarget ... 1 27 r

a b m a

G 5 .8 PerbandinganPerolehanSko rBerpiki rK irit sSiswa ... 1 31

(23)

x x

N A R I P M A L R A T F A D

n

a ri p m a

L 1 InsrtumenObservas iAkitvtia sGurud iKela s... 1 45 n

a ri p m a

L 2 InsrtumenObserva siAkitvtiasSiswad iKelas ... 1 48 n

a ri p m a

L 3 InsrtumenPengamatanKondis iKela s ... 1 49 n

a ri p m a

L 4 InsrtumenObservas iKeaktfianSiswa ... 1 50 ri

p m a

L a 5 n PedomanWawancaraGuru ... 1 51 a

ri p m a

L n 6 PedomanWawancaraSiswa ... 1 52 n

a ri p m a

L 7 Lemba rPenliaianKeteram apil nBerpiki rK irit sSiswa .... 1 53 n

a ri p m a

L 8 Rub irkPenliaianKeteramplianBerpiki rK irit sSiswa .... .. 1 54 n

a ri p m a

L 9 Soa lTes... 1 65 n

a ri p m a

L 01 K -isi kis iSoal ... 1 74 n

a ri p m a

L 11 Soa lDiskus i... .. 1 78 n

a ri p m a

L 21 aH si lObservas iAkitvtia sGurud iKela s

) h a l a s a M s i s a b r e B n a r a j a l e b m e P n a p a r e n e P m u l e b e S

( . 1 97

n a ri p m a

L 31 Hasi lObservas iAkitvtia sSiswad iKelas m

e P n a p a r e n e P m u l e b e S

( belajaranBerbasi sMasalah) 21 8 n

a ri p m a

L 41 Hasi lPengamatanKondis iKela s (SebelumPenerapan

PembelajaranBerbasi sMasalah) ... .. 1 83 n

a ri p m a

L 51 Hasi lObservas iAkitvtia sGurud iKelas n

a p a r e n e P h a l e t e S

( m Pe belajaranBerbasi sMasalah) 1 84 n

a ri p m a

L 61 Hasi lObservas iAkitvtia sSiswad iKelas

(24)

i x x n

a ri p m a

L 71 Hasi lPengamatanKondis iKela s (SetelahPenerapan

mPe belajaranBerbasi sMasalah) ... 1 89 n

a ri p m a

L 81 Hasi lPenliaianPreTe ts... 1 90 n

a ri p m a

L 91 Hasi lPenliaianPostTest ... 1 91 n

a ri p m a

L 02 Komparas iHasi lPen liaianPreTestdanPos tTest ... 1 92 n

a ri p m a

L 2 1a Hasi lObservas iKeaktfianSiswaKelompokA... 1 93 n

a ri p m a

L 2 1b Hasi lObservas iKeaktfianSiswaKelompokB... 1 95 n

a ri p m a

L 2 1c Hasi lObservas iKeaktfianSiswaKelompokC... 71 9 n

a ri p m a

L 22 Hasi lObservas iKeaktfians iswa... .. 1 99 n

a ri p m a

L 32 DataPersentaseKeaktfianSiswa ... 2 00 n

a ri p m a

L 42 DataNlia iKeteramplianBerpiki rK irit s... 2 02 a

ri p m a

L n 2 5a Hasi lWawancaraSiswa... 2 03 ri

p m a

L a n 2 5b Hasi lWawancaraSiswa... 02 4 ri

p m a

L a n 2 5c Hasi lWawancaraSiswa... 2 05 ri

p m a

L a n 2 5d Hasi lWawancaraSiswa... 2 07 p

m a

L ri 6an 2 Hasi lWawancaraGuru ... 2 08 n

a ri p m a

L 72 RencanaPelaksanaanPembelajaran ... 2 10 m

a

L prian 82 Mater iPembelajaran ... 2 24 n

a ri p m a

L 92 KunciJ awaban ... 2 31 i

p m a

(25)

1 I B A B N A U L U H A D N E P .

A LatarBelakang

h a g n e t i n i t a a s n a k i d i d n e p a i n u

D mendapa tsorotan cukup tajam

a y a d r e b m u s n a k li s a h g n e m u p m a m k u t n u a g a b m e l n a t u t n u t n a g n e d n a ti a k r e b y n e P . s a ti l a u k r e b g n a y a i s u n a

m elenggaraan pendidikan sudah selayaknya

l a d h i b e l a r a c e s n a it a h r e p n a k t a p a d n e

m am upaya peningkatan mutunya .

a y a d r e b m u s s a ti l a u k p a d a h r e t a l u p n a t a k g n i n e p i tr a r e b u t u m n a t a k g n i n e P t u b e s r e t a y a p u n a g n e d n a ti a k r e B . a i s u n a

m pelru dliakukan baik dar iseg i

a tr e s , r a j a l e b a n a r a s a r p n a d a n a r a s s a ti li s a f , k i d i d n e p u a t a r a j a g n e p n a u r a h a b m e

p dalamcarapenyampaianpembelajarankepadas iswa.

m a l a d n a u h a t e g n e p u m li g n a d i b u t a s h a l a s i a g a b e s n i a l e s i m o n o k E u lr e p g n a y i d u t s g n a d i b u t a s h a l a s n a k a p u r e m a g u j n a k i d i d n e p a i n u d n a g n a b m e k r e p i g a b n u p u a m k i d i d a tr e s e p i g a b k i a b n a it a h r e p t a p a d n e m g n a d i

b limu pengetahuan yang lainnya . lImu pengetahuan tentang ekonom i

n a g n e d t a k e d t a g n a s n a d i r a j a l e p i d a s a it n a n e s g n a y u m li n a k a p u r e m n a g n e d t i a k r e t t a g n a s a y n ir a j a l e p m e m m a l a d a n e r a k a i s u n a m n a p u d i h e k ir a h e s n a p u d i h e

k -hair .Dalam melakukan kegiatan seha ir- rha i itdak sediki t

u m li n a g n e d n a ti a k r e b a y n n a t a i g e k n a k u k a l e m g n u s g n a l k a d it a r a c e s g n a r o

Ekonom iha lin isecara itdak disadar isemua oarng pasit mengetahu idan

it k a r p m e m h a n r e

p kkan limu Ekonom i dalam kehidupannya sehair-hair .

h a b n a k t a h il r e p m e m g n a y n a a d a e

(26)

ir a h e s a y n n a m a l a g n e p i u l a l e m i m o n o k E u m li g n a t n e

t -har i maka bisa

i r a j a l e p m e m n i g n i g n a r o e s e s a k ij n a s u r a h e k u t a u s i d a j n e m k a d it n a k a t a k i d n a k a t a k i d t a p a d i n i l a H . s a l e k i d k u d u d s u r a h n a u h a t e g n e p u m li u t a u s a g n e m n a g n e

d lam i pengalaman secara langsung seseorang akan menjad i

h i b e l n a d m a h a p h i b e

l inga ttentang apa yang sedang dipelajair ,driasakan

.i m a l a i d n a d k r e p i r a d r a s a d s e s o r p n a k a p u r e m r a j a l e

B embanganhidupmanusia .

u t a u s e s a l a g e s h a l a d a r a j a l e

B dimana tejradinya prose ssemua itngkah laku

h a u b e s a y n n a k i d a j n e m a y n ri h k a n a d n a h it a l i u l a l e m h a b u i d u a t a n a k l u b m it i d i a l u m i d g n a y s e s o r p h a u b e s h a l a d a f it k e f e g n il a p g n a y r a j a l e B . n a m a l a g n e p . n a m a l a g n e p i r a

d Dalam suatu prose s belaja r seseorang idealnya dapa t

. a y n ir a j a l e p i d g n a d e s g n a y k e y b o n a g n e d g n u s g n a l a r a c e s i s k a r e t n ir e b h a r a r e t h i b e l g n a y r a j a l e b n a t a i g e

K memelrukan berbaga i cara dalam

a r a p r a j a l e b l i s a h n a d s e s o r p s a ti l a u k n a k t a k g n i n e m m a l a D . a y n n a i a p m a y n e p r a g a n a k n a r a y n e m h a l e t n a r a j a l e b m e p i l h

a mengubah paradigma

m g i d a r a p n a h a b u r e P . n a r a j a l e b m e

p a tersebu tyatiu perubahan pusa t(fokus)

i d a j n e m u r u g a d a p t a s u p r e b r a j a l e b a w h a b a m a l a m g i d a r a p i r a d n a r a j a l e b m e p a m g i d a r a p n a h a b u r e P . a w s i s a d a p t a s u p r e b g n a y r a j a l e

b pembelajaran in i

b n i a l a t a k n a g n e

d isa djielaskan keitka melakukan prose sbelaja rmengaja r

t p i c n e m k u t n u a y a p u r e b s u r a h u r u

g akan kondis i ilngkungan belaja rsiswa

(27)

n a t a k e d n e p u t a u s h a l a d a h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e P s k e t n o k u t a u s i a g a b e s a t a y n a i n u d h a l a s a m n a k a n u g g n e m g n a y n a r a j a g n e p r a c g n a t n e t r a j a l e b k u t n u a w s i s i g a

b a berpiki rk irit sdan keteramp lian untuk

k u t n u a tr e s n a h a l a s a m r e p u t a u s n a k h a c e m e

m em mperoleh pengetahuan dan

p e s n o

k yangesensial ird a mateirpelajaran(Nurhad ,i2004:46) (tersediahttp://

p w / d i. c a . m u . e

f conten/tuploads/2010/03/Nu rFaitmah Edi.tpdf) C . ri i utama

a d a p e k a w s i s n a k i s a t n e ir o g n e m i t u p il e m h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p a m a s a jr e k t u t n u n e m , n il p i s i d it l u m , k it n e t u a g n a y n a a y n a tr e p u a t a h a l a s a m n a k i d il e y n e p m a l a

d dan menghaslikan karya .Mo del pembelajaran berbasi s

m h a l a s a m u a t a i s a u ti s h a u b e s h a l a s a

m enjad i ititk t olak pembelajaran untuk

ir p , p e s n o k i m a h a m e

m nsip dan mengembangkan keteramplian memecahkan

h a l a s a

m (DepatremenPendidikanNasiona,l2003:3) (tersediahttp://bpgsidik-j

f d p .i l o y .i s a k il b u p /t e n .r a b

a ) .

a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p , n a it r e g n e p a p a r e b e b n a k r a s a d r e

B salah

u r u G . n a r a j a l e b m e p m a l a d f it k a t a b il r e t k u t n u a w s i s n a k i d a j n e m i n i n a g n e d n a s a h a b k o k o p n a g n e d i a u s e s a t a y n a i n u d h a l a s a m n a k ri d a h g n e m g n a y h a l a s a m h a a l e n e m a b o c n e m a w s i s r a g a h a l a s a m u c i m e p n a k ir e b m e m y n n a k i a s e l e y n e m u p m a m a g g n i h e s t u b e s r e t i p a d a h i

d a .

a r a c e

S alam i seitap manusia past i menghadap imasalah dalam

. t u b e s r e t n a h a l a s a m r e p n a k i a s e l e y n e m s u r a h n a d a y n p u d i

h Selayaknya ijka

h it a lr e b u lr e p a y n s u s u h k a d a p a w s i s k u s a m r e t a i s u n a

m untuk menyelesaikan

(28)

, i n i n a p u d i h e k m a l a d l u c n u m g n a y n a h a l a s a m r e p n a k i a s e l e y n e m u p m a m d g n a y i s a u ti s n a d i s i d n o k n a g n e d a k a

m emikian i n ipembelajaran yangharu s

. n a h a l a s a m r e p n a k r a s a d r e b g n a y n a r a j a l e b m e p h a l a d a n u s u s i d , a y n a tr e b n a i n a r e b e k i tr e p e s a w s i s r a j a l e b s a ti v it k a a y n h a d n e R n a a y n a tr e p b a w a j n e

m ,menanggap ipetranyaan ,membua tkesimpulan dan

n i a

l -lain disebabkan oleh beberapaf aktor .Faktor-fakto ryangmempengaruh i

g n a y n a r a j a l e b m e p i g e t a rt s n i a l a r a t n a a w s i s r a j a l e b s a ti v it k a a y n h a d n e r n e m k u t n u a k a m , u r u g h e l o n a k p a r e ti

d yelesaikan masalah in iyang haru s

d a w s i s n a k fi t k a g n e m u p m a m s u r a h g n a y i g e t a rt s h a l a d a u r u g n a k p a r e ti

d an

t u r u n e

M Susento nd a M.AndyRudtiho t(ersedia:http://warungpendidikan.blo

n a t a k e d n e p / 1 0 / 9 0 0 2 / m o c .t o p s

g -pembelajaran-berbasi .shtm)l penerapan

a p a r e b e b a n e r a k n a k p a r e ti d k u t n u g n it n e p h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p n a r a j a l e b m e p n a p a r e n e p a y n g n it n e P . n a s a l

a berbasi smasalah d idasarkan

n a a t a y n e k a d a

p -kenyataan sebaga ibeirku t :pada dasarnya berpiki rte jrad i

a r a t n a n a g n a j n e s e k a y n a d a u ti a y h a l a s a m n a k h a c e m e m s k e t n o k m a l a

d apa

, a d a g n a y a p a n a g n e d n a k p a r a h i d g n a

y makabisadikatakanbahwaseseorang

r e t i d a j n e

m ta irk atau bermina tmengejrakan sesuatu apablia berada dalam

n a ti a k r e b u a t a p u k g n il g n a u

r dengan masalah yang dihadapinya demikian

n a r a j a l e p i r e t a m u t a u s i r a j a l e p m e m t a a s a d a P . r a j a l e b a y n l a h n a g n e d a g u j t a a f n a m a y n r a n e b e s a p a i u h a t e g n e m a r e g e s n i g n i a w s i

s yang akan didapa t

g n a y h a k a j a s a p a h a l a s a m n a d t u b e s r e t i r e t a m u t a u s i r a j a l e p m e m h a l e t e s . t u b e s r e t ir a j a l e p i d g n a y i r e t a m s a t a l u b m it n i k g n u

m Suatukompetens ipailng

(29)

a e r g n a y h a l a s a

m ilsitkd imanas iswas ecaral angsungbisamenerapkanunsur

-.t u b e s r e t i s n e t e p m o k r u s n u l e d o m u t a u s n a k a p u r e m ) M B P ( h a l a s a M s i s a b r e B n a r a j a l e b m e P n a r a j a l e b m e

p yangbero irentas ipadakerangkakejrat eo iritk konsrtukitvisme .

a j a l e b m e p s u k o f i n i M B P l e d o m m a l a

D ran ada pada masalah yang dipiilh

sehingga siswa itdak saja mempelajar ikonsep-konsep yang berhubungan

c e m e m k u t n u h a i m li e d o t e m a g u j i p a t e t h a l a s a m n a g n e

d ahkan masalah

a h a j a s k a d it a w s i s u ti b a b e s h e l o , t u b e s r e

t ru s memaham i konsep yang

a g u j i p a t e t n a it a h r e p t a s u p i d a j n e m g n a y n a h a l a s a m r e p n a g n e d n a v e l e r n a li p m a r e t e k n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y r a j a l e b n a m a l a g n e p h e l o r e p m e m n a k h u b m u n e m n a d h a l a s a m n a h a c e m e p m a l a d h a i m li e d o t e m n a k p a r e n e m .s it ir k r i k i p r e b a l o p a h r e b e

K slian pendidikan akan dicapa ioleh suatu bangsa apablia

.i ri d n e s u ti n a k i d i d n e p u t u m n a k t a k g n i n e m k u t n u n a k u k a li d g n a y a h a s u a d a il a u k u a t a u t u m n a t a k g n i n e

P ta spendidikan d isekolah berkatian langsung

n e p i a g a b e s u r u g n a d k i d i d a tr e s e p i a g a b e s a w s i s n a g n e

d didik .Keberhaslian

a tr e s e p i s a t s e r p n a t a k g n i n e

p didik dipengaruh i oleh beberapa fakto r

a d a w s i s n a fi t k a e K . u r u g a tr e s a u t g n a r o , a w s i s i ri d i r a d a y n a r a t n a i

d lam

n a r a j a l e b m e p s e s o r p i t u k i g n e

m merupakan salah satu fakto ryang sangat

k it a h r e p i d k u t n u g n it n e

p an sehinggaprose sbelaja rmengaja ryang dtiempuh

r a n e

b -bena rmemperolehhasi lyangopitma.l

a y n r a s a d a d a p a w s i s i s a t s e r

P dipengaruh ioleh banyak f akto ryang

(30)

r e t s k e ( a w s i s r a u l ir a

d na)l .Tidakadaf aktort ungga lyangmempengaruh ihasi l

h a l a s a m a p a r e b e b , a w s i s i s a t s e r p n a i a p a c n e

p yang berkatian dengan

n a i a p a c n e

p prestas isiswa antara lain : itngka tkecerdasan ,minat ,sarana

o r p i t u k i g n e m t a a s a w s i s n a fi t k a e k , a w s i s i s a v it o m , a n a r a s a r

p se s belaja r

g n a y n a r a j a l e b m e p e d o t e m u a t a n a r a j a l e p n a i a p m a y n e p a r a c , r a j a g n e m . a y n i a g a b e s n a d n a k a n u g i d n a k i a p m a y n e m m a l a d i n i t a a s t a h il r e t g n a y a n e m o n e f n a k r a s a d r e B m m a l a d t a p e t g n a r u k g n u r e d n e c u r u g n a r a j a l e

p emiilh metode apa yang

k i a b e

s n yadtierapkan dalampembelajaran t ersebu tkhususnyapadapelajaran

.i m o n o k

E Cara penyampaian pelajaran guru dengan membeirkan laithan

-n a t a b il r e t e k g n i c n a m e m g n a r u k g n u r e d n e c u r u g n a k ir e b i d g n a y l a o s n a h it a l r e t a m i m a l a d n e m n a d n a r a j a l e b m e p s e s o r p i t u k i g n e m m a l a d a w s i

s iajar .

y i s k e r o k n a d a w s i s n a k ir e b i d g n a y k il a b n a p m

U ang d liakukan guru juga

s u r u G . a y n n a p a r e n e p m a l a d g n a r u k t a g n a s h i s a

m elama in ilebih seirng

a n u g g n e

m k an metode ceramah karena dianggap merupakan metode yang

g n a y h a m a r e c e d o t e M . n a k p a r e ti d k u t n u h a d u

m kebanyakanmasihdtierapkan

k u t n u a w s i s h it a l e m m u l e b u a t a g n a r u k n a k a t a k i d a s i b u r u g h e l o n a d n a h a l a s a m r e p n a k h a c e m e m m a l a d a w s i s r a l a n a y a d n a k g n a b m e g n e m r i k i p r e b n a u p m a m e k a g g n i h e s a t a y n n a p u d i h e k m a l a d a y n n a k i s a k il p a g n e m k r e b t a p a d g n a r u k a w s i s s it ir

k embangdenganmaksima.l

(31)

p a n a r a s n a a i d e y n e p , u t k a

w rasarana ,dan persiapan yang terbatas .Guru

e t k i d i d a w s i s n a i d u m e k , h a m a r e c e d o t e m n a g n e d i r e t a m n a k i a p m a y n e m n a k ir e b m e m a y n t u j n a l e s n a d u r u g n a k i a p m a s i d g n a y i r e t a m t a t a c n e m k u t n u h it a

l an soal .Laithan soa lyang dibeirkan guru saa tprose sbelaja rmengajar

g n a y h a m a r e c e d o t e m i r a d n a h a m e l e k p u t u n e m t a p a d t a p a d g n u s g n a lr e b i n i a m a l e s n a k ri t a w a h k i d k a y n a b g n a y n u m a n , a j a s n a l a f a h a d a p i s a t n e ir o r e b r a d e k e s a y n a h g n a y a w s i s a p a r e b e b a d a a k ij i ri k g n u p i d a s i b k a d it n a d a y t a b i k A . a j a s a y n n a m e t n a a jr e k e p h o t n o c n e

m ng mungkin muncu ldengan

p a d a h r e t a w s i s n a m a h a m e p t a k g n it h a l a d a i n i i tr e p e s g n a y i s i d n o k a y n a d a n a t a i g e K . l a m it p o g n a r u k n a k r a j a i d g n a y i r e t a m p e s n o

k siswa dikela syang

a n e r a k a w s i s n a k fi t k a g n e m m a l a d g n a r u k t a g n a s i n i i tr e p e s n o t o n o m a y n a h e s a y n a h a w s i

s keda r mendenga r tanpa mendapatkan makna dar i

e r p n a i a p a c r e t e k a d a p g n u j u r e b a s i b a g g n i h e s a y n n a r a j a l e b m e

p stas iyang

g n a r u k g n a y n a r a j a l e b m e p s e s o r P . n a k p a r a h i d g n a y i r a d l a m i s k a m g n a r u k g a d a p t a s u p r e b g n a y n a r a j a l e b m e p n a t a i g e k , a w s i s n a fi t k a e k n a k t a b il e

m uru

a d a p e k u r u g i r a d u ti a y h a r a u t a s i s a k i n u m o k k u t n e b a y n i d a jr e t t a b i k a r e b n a k a n a r a j a l e b m e p s e s o r p m a l a d a w s i S . k il a b n a p m u i s k a r e t n i a y n a d a a p n a t a w s i s n a t a t a c t a u b m e m n a d n a k it a h r e p m e m a y n a h r a g n e d n e p i a g a b e s n a r e p r e b i n i t n u t u t n u ti d u r u G . a y n u lr e p e

s uk mampu melakukan usaha untuk

n a g n e d a y n u t a s h a l a s a w s i s i s a t s e r p n a i a p a c n e p i r a d l i s a h n a k t a k g n i n e m g n a y h a m a r e c e d o t e m n a a n u g g n e p e d o t e m m a l a d i s a ir a v t a u b m e m a l o k i

d borasikan dengan pembelajaran berbasi smasalah dalam penyampaian

d a p n a r a j a l e b m e p i r e t a

(32)

u t a u s m a l a d a k ij h a r a r e t n a k a a w s i s n a r a j a l e b m e p n a t a i g e k h u r u l e S n a u j u t i a p a c n e m k u t n u g n o r o d i d i d a jr e t g n a y n a r a j a l e b m e

p -tujuan tetrentu .

a y n u t a s h a l a s t u b e s r e t n a u j u t i a p a c n e m k u t n u n a k u k a li d a s i b g n a y a h a s U a p a i a n k a m e m u p m a m a w s i s a k ij h a l a d

a yang sedang dihadapinya .Siswa

u r u G . h a l a s a m n a h a c e m e p n a k u lr e m e m g n a y i s a u ti s a d a p n a k p a d a h i d t a h il e m a h a s u r e b k u t n u a w s i s g n o r o d n e m m a l a d n a r e p r e b a y n k a d n e h h a l a s a m r e

p anyangada ,merumuskannya ,danberupayamencar isolus iuntuk

n a h a l a s a m r e p n a k h a c e m e

m yang ada sesua idengan tara fkemampuannya .

m n a p a r e n e

P o delpembelajaranberbasi smasalahsalah satunyamenggunakan

a s i b i n i p i s n ir p a k ij n a d , h a l a s a m u t a u s p a d a h r e t n a h a c e m e p p i s n ir p k u t n u h it a lr e b a s i b a w s i s a k a m r a j a g n e m r a j a l e b s e s o r p m a l a d n a k p a r e ti d

membiasakandri iber ifkris ecaramandi ir ,dengandemikians eharusnyamodel

n a k p a r e ti d k u t n u g n it n e p p u k u c g n a d n a p i d h a l a s a m s i s a b r e b n a r a j a l e b m e p . h a l o k e s i d n a r a j a l e b m e p s e s o r p m a l a d n a

Referensi

Dokumen terkait

Dari hasil penelitian yang dilakukan diperoleh bahwa pemberian dosis pupuk kandang ayam berpengaruh sangat nyata terhadap produksi bahan kering rumput Gajah Mini, sedangkan

Hasil penelitian dokumen menunjukkan Kelengkapan lembar masuk dan keluar 40.22% dan tidak lengkap 59.78% untuk lembar Resume kelengkapan 29.88% tidak lengkap 70.12 % lembar

Mengatasi hal tersebut, telah disepakati pengintegrasian perbankan terkhususnya pelaksanaan asas resiprokal dan reducing the gap yang terdapat dalam (ABIF) dan diatur lebih

Diharapkan dari hasil penelitian ini para konseli dapat meninggalkan kebiasaan-kebiasaannya berperilaku tidak baik (akhlak tercela/ akhlak madzmumah ), yaitu: ikut

Penulisan Ilmiah ini berisikan mengenai pembuatan website untuk rumah sakit mom yang bertujuan membantu rumah sakit tersebut dalam menyampaikan informasi mengenai fasilitas

Untuk meyakinkan masyarakat terkait keraguan-keraguan tersebut, PPL setempat membuat plot contoh (demplot) pada salah satu lahan masyarakat setempat. Dalam plot contoh

[r]

Berdasarkan Berita Acara Hasil Pengadaan Langsung Nomor : 08/Ba-HPL/Pws PL II/BM/PUTR/V/2017 Tanggal, 29