• Tidak ada hasil yang ditemukan

Makna hidup dua orang pengguna narkoba jenis sabu-sabu di lembaga rehabilitasi `Kunci` Nandan Yogyakarta tahun 2011/2012 menurut teori Victor Frankl : (logoterapi) studi kasus.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "Makna hidup dua orang pengguna narkoba jenis sabu-sabu di lembaga rehabilitasi `Kunci` Nandan Yogyakarta tahun 2011/2012 menurut teori Victor Frankl : (logoterapi) studi kasus."

Copied!
137
0
0

Teks penuh

(1)

ii v I S K A R T S B A U B A S S I N E J A B O K R A N A N U G G N E P G N A R O A U D P U D I H A N K A

M -SABU

S A T I L I B A H E R A G A B M E L I

D I“KUNCI”NANDANYOGYAKARTA U

H A

T N2011/2012MENURUTTEOR IVICTORFRANKL ) S U S A K I D U T S : I P A R E T O G O L ( h e l O y t u t s a li W i w D g n a d n E . F i n i n a it il e n e

P betrujuanuntukmengetahuigambaranmaknahiduppengguna u

b a

s -sabu .Peneilitan i n idliakukant erhadap duasubyekyatiu ZE danE Imasing -u b a s s i n e j a b o k r a n a n u g g n e p , n u h a t 7 1 a i s u r e b g n i s a

m -sabu yang sedang

K “ i s a ti li b a h e R a g a b m e L i d i s a ti li b a h e r i n a l a j n e

m UNCI” Nandan ,Yogyaka tra

. 2 1 0 2 l ir p A n a g n e d i a p m a s ir a u n a J n a l u b k a j e s l k n a r F r o t c i V i r o e t a d a p u c a g n e m n a k a n u g i d g n a y i p a r e t o g o L p e s n o K p u d i h m a l a d p u d i h a n k a m n a k u m e n e m k u t n u n a g n a u jr e p n a k a p u r e m g n a y , ) 4 0 0 2 (

seseorang dan merupakan mo itvato rutama orang tersebut .Data tentang makna E Z n a g n e d ) w e i v r e t n i h t p e d ( m a l a d n e m a r a c n a w a w i u l a l e m n a k l u p m u k i d p u d i h n a g n e d n a k u k a li d a t a d n a h a s b a e k n a ij u g n e P . r o t a v it o m n a d g n i p m a d n e p , I E n a d s i a g a b r e b i r a d i s a l u g n a ir t e d o t e

m umbe rdata .Data anailsi s secara kualtiait f i a y n u p m e m n a d , r u t k u rt s r e t , r u t a r e t , k it a m e t s i s a r a c e s a t a d n u s u y n e m n a g n e d . n a it il e n e p n a u j u t n a g n e d i a u s e s a n k a m e s a f i u l a l e m h a l e t e s I E n a d E Z a w h a b n a k k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a H r p i n a l a j n e m n a d , i s a ti li b a h e

r ogram-program rehablitias i mengalam i k e y b u s a u d e k a y n l a w a a d a p , p u d i h n a u j u t k e p s a i r a D ) 1 ( . fi ti s o p n a g n a b m e k r e p s e s o r p n a g n e d g n ir i e S . a y n p u d i h n a u j u t a y n r a n e b e s a p a i m a h a m e m t a p a d k a d it m u ti a y p u d i h n a u j u t n a k s u m u r e m t a p a d n a i d u m e k k e y b u s , i s a ti li b a h e

r elepaskan

u b a s p a d a h r e t n a g n u t n a g r e t e k i r a d i ri

d -sabu sehingga subyek itdak lag i a u d e k , p u d i h b a s a b e b e k n a d n a s a u p e k k e p s a i r a D ) 2 ( . a b o k r a n i s m u s n o k g n e m b a w a j g n u g g n a tr e b h i b e l a k e r e M . b a w a j g n u g g n a t a s a r i l a b m e k i k il i m e m k e y b u s e r m a r g o r p n a k n a l a j n e m m a l a

d hablitias iyang telah djiadwalkan .(3 )Dar iaspek k e y b u s a u d e k , h a b u r e b a g u j i ri d h u n u b n a n i g n i e k n a d n a it a m e k p a d a h r e t p a k i s u b a s n a a n u g g n e p o k i s e r n a k ri k i m e m i a l u

m -sabu terhadap kemaitan dengan h u a j g n a u b n e

(2)

ii i v T C A R T S B A L A T S Y R C O W T R O F E F I L F O G N I N A E M E H T N O Y D U T S E S A C A N A D N A N ” I C N U K “ E H T T A S R E S U E N I M A T E H P M A H T E M 2 1 0 2 / 1 1 0 2 N I E T U T I T S N I N O I T A T I L I B A H E

R ACCORDING

O

T VICTORFRANKL’SLOGOTHERAPY y

B

F .EndangDw iWliastuty

l a t s y r c r o f ” e fi l f o g n i n a e m “ e h t f o y d u t s a s t n e s e r p s i s e h t s i h T n o d e s a b s r e s u e n i m a t e h p m a h t e

m the research conducted on two 17-y - earold e h t t a n o it a ti li b a h e r t n e w r e d n u o h w , I E d n a E Z , s r e s u e n i m a t e h p m a h t e m l a t s y r c y r a u n a J m o r f a tr a k a y g o Y , e t u ti t s n I n o i a ti li b a h e R n a d n a N ” I C N U K

“ – Ap ir l2012.

Logotherapy , as used in thi scase study, refer sto the theory o fVicto r ) 4 0 0 2 ( l k n a r

F da n i sbased on the concep ttha tthe concep to fthe “meaning o f e fi l s ’ e n o n i r o t a v it o m r o j a m a s i ” e fi

l .Data we re collected through in-depth s r o s i v r e p u s t n e m t a e rt r i e h t d n a , I E d n a E Z s t c e j b u s h c r a e s e r e h t h ti w s w e i v r e t n i d n

a motivator .s The vaildtiy o f the collected data wa s tested using the s s o r c f o e u q i n h c e t n o it a l u g n a ir

t -ve irifcaitonoft heva irou sdatasource .s Thedata w ee r analyzed qualtiaitvely and complied in a systemaitc , organized , and

e t c e lf e r h c i h w , r e n n a m d e r u t c u rt

s dameaningconsisten twtiht heobjecitve soft he . y d u t s s t c e j b u s h t o b , e s a h p n o it a ti li b a h e r e h t g n i w o ll o f t a h t d e w o h s s tl u s e r e h T s t n e m p o l e v e d e s e h T . s e ir e v o c e r l a u d i v i d n i ri e h t n i t n e m p o l e v e d e v it i s o p d e w o h s o f e B . e s o p r u p f o e s n e s a g n i n i a g e R ) 1 ( d e d u l c n

i re beginning rehab litiaiton ,

h g u o r h T . s e v il r i e h t f o e s o p r u p e h t e u l a v r o d n e h e r p m o c o t e l b a n u e r e w s t c e j b u s r i e h t m o r f y r e v o c e r l l u f a e k a m o t e l b a e r e w s t c e j b u s , s s e c o r p n o it a ti li b a h e r e h t u m r o f o t e l b a e r e w s u h t d n a e n i m a t e h p m a h t e m l a t s y r c n o e c n e d n e p e

d late lfie

a s a d e t c a e s o p r u p f o e s n e s a f o n r u t e r s i h T . s g u r d f o e c n e u lf n i e h t m o r f e e r f s l a o g n o it a ti li b a h e r r i e h t e t e l p m o c y ll u f o t s t c e j b u s d e g a r u o c n e h c i h w , r o t a v it o m n o it a ti li b a h e r e h t h g u o r h T . y ti li b i s n o p s e r f o e s n e s a g n i n i a g e R ) 2 ( . m a r g o r p ,s s e c o r

p subject sregained a sense o fresponsib litiy in regard sto the leve lo f . s e v il r i e h t n i r o f e l b i s n o p s e r e r e w d n a d e y o j n e y e h t m o d e e r f d n a n o it c a f s it a s . m a r g o r p n o it a ti li b a h e r e h t n i s s e r g o r p r i e h t r o f y ti li b i s n o p s e r e r o m d e t p e c c a y e h T e g a e e r o m e m a c e b y e h

T rand wliilng t o paritcipatei n rehablitiaiton sessions .(3 ) o t r o ir P . n o it a e d i l a d i c i u s f o s s o l d n a h t a e d s d r a w o t e d u ti tt a n i e g n a h c A o t n i e s u e n i m a t e h p m a h t e m l a t s y r c f o s k s ir e h t e k a t t o n d i d s t c e j b u s , n o it a ti li b a h e r r e d i s n o c y e h t d i d r o n n o it a r e d i s n o

c thepossib litiyo fdeatha sar esul toft hei rdrug f o e s n e s a d e n i a g e r s t c e j b u s s s e c o r p n o it a ti li b a h e r e h t g n ir u d , r e v e w o H . e s u e h t d n e h e r p m o c d n a e g d e l w o n k c a o t e l b a e r e w d n a s e v il r i e h t r o f y ti li b i s n o p s e r a h t a e d f o y ti li b i s s o p e h t , h t a e d f o s s e n s u o ir e

s nd the dange rin which they had

e k a t o t d e e n y e h t s k s ir e h t e g d e l w o n k c a o t e l b a o s l a e r e w y e h T . s e v l e s m e h t d e c a l p d i o v a d n a e m o c r e v o o t w o h d n a , e s u g u r d g n it a l p m e t n o c n e h w n o it a r e d i s n o c o t n i p o r p p a f o g n i d n a t s r e d n u d n a n o it a z il a e r A ) 4 ( . n o it a e d i l a d i c i u

s irate behavior .

(3)

P U D I H A N K A

M DUAORANGPENGGUNANARKOBAJ ENISSABU- SABU A T R A K A Y G O Y N A D N A N ” I C N U K “ I S A T I L I B A H E R A G A B M E L I D

TAHUN2011/2012MENURUTTEOR IVICTORFRANKL S

U S A K I D U T S ) I P A R E T O G O L (

i s p ir k S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r P

: h e l o n u s u s i D

y t u t s a li W i w D g n a d n E . F

9 2 0 4 1 1 1 6 0 : M I N

G N I L E S N O K N A D N A G N I B M I B I D U T S M A R G O R P

N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(4)

i P

U D I H A N K A

M DUAORANGPENGGUNANARKOBAJ ENISSABU- SABU L

I B A H E R A G A B M E L I

D ITAS I“KUNCI”NANDANYOGYAKARTA TAHUN2011/2012MENURUTTEOR IVICTORFRANKL

S U S A K I D U T S ) I P A R E T O G O L (

i s p ir k S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r P

: h e l o n u s u s i D

y t u t s a li W i w D g n a d n E . F

9 2 0 4 1 1 1 6 0 : M I N

G N I L E S N O K N A D N A G N I B M I B I D U T S M A R G O R P

N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(5)
(6)
(7)

v i

N A H A B M E S R E P N A D O T O M

N A I A M A D E K A O D

. . … N A I A M A D E K u k a h a l n a k ir e b n a h u T “

l a h . … A M I R E N E M t a p a d k u t n

U -ha lyang itdakdapa tAKUubah…. . n a d … h a b u U K A t a p a d g n a y A P A … h a b u g n e m k u t n u N A I N A R E B E K

” a y n a u d e k n a k a d e b m e m t a p a d k u t n u N A A N A S K A J I B E K

n i m A

k u t n U u k a y r a K n a k h a b m e s r e p u K

u k a d a p a y n h i s a K s a t a a i r a M a d n u B n a d s u s e y n a h u T

( k a p a

B Alm .Yohane sDonoroto) danibu(MariaSr iBanon )

e w a n i C

n u g n a B u k s a

M ,MbakVitadanadik-adikuTetet,Ab idan

l e z n

A

t i g i S s u n i t s u g A a t r e s y li m a F d n a e l o m e w i S y d d o D

k a n

A -anakkut erkasih

n a v a P n a d a i s u L , o n a i r a M , a t e r a g r a M , a h t r a y ll i B ) m l A (

a t r e

S ketigakeponakankuGrey,Anne danMichael

, g n a y a s h i s a k , A O D a u m e s k u t n u h i s a k a m ir e

T pendampingan dan

n a il a k t r o p p u

s semua kepadaku ,yang membawaku padasaa t n

a d u k p u d i h m a l a d n a k a i g a h a b m e m g n il a

p mengajairku untuk

d a n r a w i r e b m e m a tr e s a i n u d i g a b a t a m a k u b m e

m an makna pada

(8)

v

A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P

Saya menyatakan dengan sesungguhnya bahwa sk irps iyang saya tuil sin i

n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d it

a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a

d layaknyakarya limiah.

, a tr a k a y g o

Y 29Agustu s2012

y t u t s a li W i w D g n a d n E . F

(9)

i v

N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L

S U P M A K N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P

a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a

Y mahasiswaUniverstia sSanataDharma: a

m a

N :F .EndangDw iWliastuty a

w s i s a h a M r o m o

N :061114029 P

U D I H A N K A

M DUAORANGPENGGUNANARKOBAJENIS U

B A

S -SABUD ILEMBAGAREHABILITAS I“KUNCI”NANDAN YOGYAKARTATAHUN2011/2012MENURUT

C I V I R O E

T TORFRANKL S U S A K I D U T S ) I P A R E T O G O L (

n a a k a t s u p r e P a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e D

: l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n

U

a tr e s e

B perangka tyangdipelrukan( bliaada.) Dengan demikiansayamembeirkan a

d a p e

k Perpustakaan Universtias Sanata Dharma hak untuk menyimpan , n

a k h il a g n e

m dalam bentuk media lain ,mengelolanya dalam bentuk pangkalan n

a k i s u b ir t s i d n e m , a t a

d secara terbatas ,dan mempubilkasikannyadi i nterne tatau k

u t n u n i a l a i d e

m kepenitngan akademis tanpa pelru meminta ni ij d air saya n

u p u a

m membeirkanroyatlykepadasayaselamatetap mencantumkannamasaya i

a g a b e

s penu il .s

n a i k i m e

D pernyataan ii n sayab uatdengansebenarnya. a

tr a k a y g o Y i d t a u b i D

a d a

P tanggal , 92 Agustus2012 n

a k a t a y n e m g n a Y

g n a d n E .

(10)

ii v I S K A R T S B A U B A S S I N E J A B O K R A N A N U G G N E P G N A R O A U D P U D I H A N K A

M -SABU

S A T I L I B A H E R A G A B M E L I

D I“KUNCI”NANDANYOGYAKARTA U

H A

T N2011/2012MENURUTTEOR IVICTORFRANKL ) S U S A K I D U T S : I P A R E T O G O L ( h e l O y t u t s a li W i w D g n a d n E . F i n i n a it il e n e

P betrujuanuntukmengetahuigambaranmaknahiduppengguna u

b a

s -sabu .Peneilitan i n idliakukant erhadap duasubyekyatiu ZE danE Imasing -u b a s s i n e j a b o k r a n a n u g g n e p , n u h a t 7 1 a i s u r e b g n i s a

m -sabu yang sedang

K “ i s a ti li b a h e R a g a b m e L i d i s a ti li b a h e r i n a l a j n e

m UNCI” Nandan ,Yogyaka tra

. 2 1 0 2 l ir p A n a g n e d i a p m a s ir a u n a J n a l u b k a j e s l k n a r F r o t c i V i r o e t a d a p u c a g n e m n a k a n u g i d g n a y i p a r e t o g o L p e s n o K p u d i h m a l a d p u d i h a n k a m n a k u m e n e m k u t n u n a g n a u jr e p n a k a p u r e m g n a y , ) 4 0 0 2 (

seseorang dan merupakan mo itvato rutama orang tersebut .Data tentang makna E Z n a g n e d ) w e i v r e t n i h t p e d ( m a l a d n e m a r a c n a w a w i u l a l e m n a k l u p m u k i d p u d i h n a g n e d n a k u k a li d a t a d n a h a s b a e k n a ij u g n e P . r o t a v it o m n a d g n i p m a d n e p , I E n a d s i a g a b r e b i r a d i s a l u g n a ir t e d o t e

m umbe rdata .Data anailsi s secara kualtiait f i a y n u p m e m n a d , r u t k u rt s r e t , r u t a r e t , k it a m e t s i s a r a c e s a t a d n u s u y n e m n a g n e d . n a it il e n e p n a u j u t n a g n e d i a u s e s a n k a m e s a f i u l a l e m h a l e t e s I E n a d E Z a w h a b n a k k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a H r p i n a l a j n e m n a d , i s a ti li b a h e

r ogram-program rehablitias i mengalam i k e y b u s a u d e k a y n l a w a a d a p , p u d i h n a u j u t k e p s a i r a D ) 1 ( . fi ti s o p n a g n a b m e k r e p s e s o r p n a g n e d g n ir i e S . a y n p u d i h n a u j u t a y n r a n e b e s a p a i m a h a m e m t a p a d k a d it m u ti a y p u d i h n a u j u t n a k s u m u r e m t a p a d n a i d u m e k k e y b u s , i s a ti li b a h e

r elepaskan

u b a s p a d a h r e t n a g n u t n a g r e t e k i r a d i ri

d -sabu sehingga subyek itdak lag i a u d e k , p u d i h b a s a b e b e k n a d n a s a u p e k k e p s a i r a D ) 2 ( . a b o k r a n i s m u s n o k g n e m b a w a j g n u g g n a tr e b h i b e l a k e r e M . b a w a j g n u g g n a t a s a r i l a b m e k i k il i m e m k e y b u s e r m a r g o r p n a k n a l a j n e m m a l a

d hablitias iyang telah djiadwalkan .(3 )Dar iaspek k e y b u s a u d e k , h a b u r e b a g u j i ri d h u n u b n a n i g n i e k n a d n a it a m e k p a d a h r e t p a k i s u b a s n a a n u g g n e p o k i s e r n a k ri k i m e m i a l u

m -sabu terhadap kemaitan dengan

h u a j g n a u b n e

(11)

ii i v T C A R T S B A L A T S Y R C O W T R O F E F I L F O G N I N A E M E H T N O Y D U T S E S A C A N A D N A N ” I C N U K “ E H T T A S R E S U E N I M A T E H P M A H T E M 2 1 0 2 / 1 1 0 2 N I E T U T I T S N I N O I T A T I L I B A H E

R ACCORDING

O

T VICTORFRANKL’SLOGOTHERAPY y

B

F .EndangDw iWliastuty

l a t s y r c r o f ” e fi l f o g n i n a e m “ e h t f o y d u t s a s t n e s e r p s i s e h t s i h T n o d e s a b s r e s u e n i m a t e h p m a h t e

m the research conducted on two 17-y - earold e h t t a n o it a ti li b a h e r t n e w r e d n u o h w , I E d n a E Z , s r e s u e n i m a t e h p m a h t e m l a t s y r c y r a u n a J m o r f a tr a k a y g o Y , e t u ti t s n I n o i a ti li b a h e R n a d n a N ” I C N U K

“ – Ap ir l2012.

Logotherapy , as used in thi scase study, refer sto the theory o fVicto r ) 4 0 0 2 ( l k n a r

F da n i sbased on the concep ttha tthe concep to fthe “meaning o f e fi l s ’ e n o n i r o t a v it o m r o j a m a s i ” e fi

l .Data we re collected through in-depth s r o s i v r e p u s t n e m t a e rt r i e h t d n a , I E d n a E Z s t c e j b u s h c r a e s e r e h t h ti w s w e i v r e t n i d n

a motivator .s The vaildtiy o f the collected data wa s tested using the s s o r c f o e u q i n h c e t n o it a l u g n a ir

t -ve irifcaitonoft heva irou sdatasource .s Thedata w ee r analyzed qualtiaitvely and complied in a systemaitc , organized , and

e t c e lf e r h c i h w , r e n n a m d e r u t c u rt

s dameaningconsisten twtiht heobjecitve soft he . y d u t s s t c e j b u s h t o b , e s a h p n o it a ti li b a h e r e h t g n i w o ll o f t a h t d e w o h s s tl u s e r e h T s t n e m p o l e v e d e s e h T . s e ir e v o c e r l a u d i v i d n i ri e h t n i t n e m p o l e v e d e v it i s o p d e w o h s o f e B . e s o p r u p f o e s n e s a g n i n i a g e R ) 1 ( d e d u l c n

i re beginning rehab litiaiton ,

h g u o r h T . s e v il r i e h t f o e s o p r u p e h t e u l a v r o d n e h e r p m o c o t e l b a n u e r e w s t c e j b u s r i e h t m o r f y r e v o c e r l l u f a e k a m o t e l b a e r e w s t c e j b u s , s s e c o r p n o it a ti li b a h e r e h t u m r o f o t e l b a e r e w s u h t d n a e n i m a t e h p m a h t e m l a t s y r c n o e c n e d n e p e

d late lfie

a s a d e t c a e s o p r u p f o e s n e s a f o n r u t e r s i h T . s g u r d f o e c n e u lf n i e h t m o r f e e r f s l a o g n o it a ti li b a h e r r i e h t e t e l p m o c y ll u f o t s t c e j b u s d e g a r u o c n e h c i h w , r o t a v it o m n o it a ti li b a h e r e h t h g u o r h T . y ti li b i s n o p s e r f o e s n e s a g n i n i a g e R ) 2 ( . m a r g o r p ,s s e c o r

p subject sregained a sense o fresponsib litiy in regard sto the leve lo f . s e v il r i e h t n i r o f e l b i s n o p s e r e r e w d n a d e y o j n e y e h t m o d e e r f d n a n o it c a f s it a s . m a r g o r p n o it a ti li b a h e r e h t n i s s e r g o r p r i e h t r o f y ti li b i s n o p s e r e r o m d e t p e c c a y e h T e g a e e r o m e m a c e b y e h

T rand wliilng t o paritcipatei n rehablitiaiton sessions .(3 ) o t r o ir P . n o it a e d i l a d i c i u s f o s s o l d n a h t a e d s d r a w o t e d u ti tt a n i e g n a h c A o t n i e s u e n i m a t e h p m a h t e m l a t s y r c f o s k s ir e h t e k a t t o n d i d s t c e j b u s , n o it a ti li b a h e r r e d i s n o c y e h t d i d r o n n o it a r e d i s n o

c thepossib litiyo fdeatha sar esul toft hei rdrug f o e s n e s a d e n i a g e r s t c e j b u s s s e c o r p n o it a ti li b a h e r e h t g n ir u d , r e v e w o H . e s u e h t d n e h e r p m o c d n a e g d e l w o n k c a o t e l b a e r e w d n a s e v il r i e h t r o f y ti li b i s n o p s e r a h t a e d f o y ti li b i s s o p e h t , h t a e d f o s s e n s u o ir e

s nd the dange rin which they had

e k a t o t d e e n y e h t s k s ir e h t e g d e l w o n k c a o t e l b a o s l a e r e w y e h T . s e v l e s m e h t d e c a l p d i o v a d n a e m o c r e v o o t w o h d n a , e s u g u r d g n it a l p m e t n o c n e h w n o it a r e d i s n o c o t n i p o r p p a f o g n i d n a t s r e d n u d n a n o it a z il a e r A ) 4 ( . n o it a e d i l a d i c i u

s irate behavior .

(12)

x i

R A T N A G N E P A T A K

Penuil smengucapkan syuku rkepadaTuhanYang MahaEsaata srahma t

n a

d kasihkaruniaNya,s etrabimbinganNyas elamaprose spenyelesaians k irpsii ni .

A B O K R A N A N U G G N E P G N A R O A U D P U D I H A N K A M “ l u d u jr e b i n i i s p ir k S

U B A S S I N E

J -SABU D ILEMBAGA REHABILITAS I“ KUNCI” NANDAN

2 1 0 2 / 1 1 0 2 N U H A T A T R A K A Y G O

Y MENURUT VICTOR FRANKL

R E T O G O L

( API )STUD IKASUS

r a l e g h e l o r e p m e m k u t n u t a r a y s u t a s h a l a s n a k a p u r e m i n i i s p ir k s n a n u s u y n e P

n a u r u g e K s a tl u k a F g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r P n a k i d i d n e P a n a jr a S

. n a k i d i d n e P u m lI n a d

Penuil sbanyak mendapatkan pengalaman selama prose spenyelesaian sk irps i

n u m a n , n a k g n a n e y n e m g n a r u k n u p u a t a n a k g n a n e y n e m n a m a l a g n e p k i a B . i n i

g n e p a u m e

s alaman tiu merupakan pelajaran yang berharga bag iperkembangan

.s il u n e p i ri d

Sk irpsi i n idapat t erwujud berka tbantuan dan kejrasama dar iberbaga ipihak

e t g n a

y lah bersedia membimbing ,membantu dan selalu membeirkan dorongan

m a l a d u ti a n e r a k h e l O . i n i i s p ir k s n a i a s e l e y n e p s e s o r p a m a l e s s il u n e p a d a p e k

: a d a p e k h i s a k a m ir e t n a p a c u n a k i a p m a y n e m n i g n i s il u n e p i n i n a t a p m e s e k

.

1 Dr .M.M .Sr iHastuit ,M.S.i ,selaku dosen pembimbing yang telah banyak

i s a v it o m e m a tr e s g n i b m i b m e m k u t n u n a ri k i p n a d a g a n e t , u t k a w n a k a i d e y n e m

(13)

x .

2 Dr .Gendon Barus ,M.S.i ,selaku Dosen Pembimbing Akademik yang telah

t a g n a m e s n a k ir e b m e

m dan mo itvas iaga rsegeramenyelesaikan sk irps ipada

s il u n e

p .

.

3 BapakdanI buDosend iProgramStud iBimbingandanKonseilngUniverstia s

a m r a h D a t a n a

S terutama kepadaDrs .T.APrapancaHary ,M.Si .yang itdak

.s il u n e p a d a p t a g n a m e s ir e b m e m a y n it n e h i t n e h

.

4 B .r Apolona ir sSetara ,FC ,selaku Kepala Lembaga Rehablitias i”KUNCI”

a tr a k a y g o Y n a d n a

N yang telah membe irkan kesempatan kepada penu il s

n a k a d a g n e m k u t n

u peneilitans tudykasu .s

.

5 Br . Poilcarpus , FC dan Ma s Agu s yang membentu peneilit dalam

l o r e p m e m h a d u m r e p m e

m ehdatadanwawancarapeneilitans tud ikasusi ni .

.

6 Kepada ZE dan EIt,e irma kasih ata s kesediaan kailan untuk berbag i

. i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e s n a m a l a g n e p

.

7 P ara Famliy penghun i lembaga rehab litias i besetra staf f yang selalu

ir e b m e

m semanga tdan menciptakan suasana yaang nyaman dan relas iyang

.s il u n e p i g a b n a k g n a n e y n e m

.

8 Teman-teman Program Stud iBimbingan dan Konseilng angkatan 2006 dan

u k t a b a h a

s Ma sAgung ,Maitus ,Sendy, Nev ,i Nino dan Siska yang selalu

r o d n a d t a g n a m e s n a k ir e b m e

m ongankepadapenuil sselamaprose spenuilsan

.i s p ir k s

.

9 Teirmakasih kepadaseluruh keluargaku Om,Tante ,Pakde, Budhe dan yang

u t a s r e p u t a s n a k t u b e s s il u n e p t a p a d k a d

it , yang telah membantu dan

n a g n u k u d n a k ir e b m e

(14)

i x .

0

1 Terima kasih kepada Rm .Rudi ,SJ ,Rm .Hajranto ,S ,J Rm .Kir sS ,J R m. In

,J S o h o r g u

N Rm .Bangun ,Pr ,Rm .Margo MSF ,Rm .Sigi tSVD ,Rm .Asodo ,

I M

O danFr .SuherwantoS ,Jata sdukungandoabag ipenuil .s

. 1

1 Teirma kasih untuk Suste rInez FCJ ,Mbak Tres ,Suste rAgulia SPM nd a

t s ir h C y r e M r e t s u

S ,SSPS ,untuks emuadukungandoa bag ipenuil .s

h i s k a m ir e t n a k p a c u g n e m s il u n e p i t a h n a h a d n e r e k a l a g e s a l a g e s n a g n e D

n a i a s e l e y n e p s e s o r p m a l a d s il u n e p u t n a b m e m h a l e t g n a y k a h i p a u m e s a d a p e k

r a s e b g n a y n a p a r a h i k li m e m s il u n e P . i n i i s p ir k

s semoga sk irps iin idapa t

.t a a f n a m r e b

(15)

ii x

I S I R A T F A D L

U D U J N A M A L A

H ... i G

N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A

H ... ii N

A H A S E G N E P N A M A L A

H ... iii N

A H A B M E S R E P N A D O T T O M N A M A L A

H ... vi Y

N R E

P ATAANKEASLIANKARYA ... v I

S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E

L ... iv

K A R T S B

A ... i.... v i T

C A R T S B

A ... ii..v i R

A T N A G N E P A T A

K ... ix I

S I R A T F A

D ... x ii N

A U L U H A D N E P . I B A B

.

A Lata rBelakangMasalah... 1 .

B PerumusanMasalah ... 5 .... .

C TujuanPeneilitan ... 6 .

D Manfaa tPeneilitan ... 6 .

E De ifnis iOperasional ... 7 ....

I I B A

B .KAJIANTEOR I .

A MaknaHidup... 9 .

1 PengeritanMaknaHidup ... 8 .

2 LandasanLogoterapi... 01 .

3 Karakte irsitkMaknaHidup ... 21 .

4 Sumber-sumbe rMaknaHidup ... 31 .

5 Metode-metodeMaknaHidup... 41 .

6 Dimensi-dimens iMaknaHidup ... 61 .

7 Jeni sMaknaHidup ... 81 .

8 Proses-prosePerubahandar iPenghayatanHidupTak M

a n k a m r e

B enjad iLebihBermakna... 12 .

9 IndikatorPengukuranMaknaHidup ... 32

.

B NARKOBA ... 42 .

1 PengeritanNarkoba ... 42 .

2 PenyalahgunaanNarkoba... 52 .

3 Faktor-fakto ryangMendorongSeseorangMenyalahgunakan a

b o k r a

N ... 72 .

4 J s-eni jeni sNarkoba... 92 .

5 UpayaPemuilhanPecanduNarkoba ... 13 .

6 Sebab-sebab(moitvasi )SeseorangPutu sNarkoba... 43 .

7 MantanPenggunaNarkoba ... 53

N A I T I L E N E P O G O L O D O T E M . I I I B A B

.

A Jeni sPeneilitan ... 63 .

B SubyekPeneilitan ... 63 .

(16)

ii i x .

D TeknikPengumpulanData... 63 .

E TeknikAnailsi sData ... 7.... 3 .

F TeknikPeme irksaanKeabsahanData ... 83 .

G Langkah-langkah/Tahap-tahapPeneilitan ... 9.... 3 .

1 TahapPra-Lapangan ... 93 .

2 TahapKegiatanLapangan... 04 .

3 TahapAnailsis ... 14

. V I B A

B HASILPENELITIANDANPEMBAHASAN .

A Jadwa lKegiatanProse sWawancara ... 42 .

B Hasi lWawancara... 43 .

C Anailsis ... 77 .

D Pembahasan ... 79

. V B A

B KESIMPULANDANSARAN .

A Kesimpulan ... 99 .

B Saran ... 01 0

A K A T S U P R A T F A

D ... 11 0

N A R I P M A L

1 N A R I P M A

L Sura tPeneilitan... 01 3 2

N A R I P M A

L PedomanPetranyaanWawancaraUmum ... 01 4 3

N A R I P M A

L PedomanPetranyaanWawancaraMaknaHidup... 01 7 4

N A R I P M A

L Jadwa lKegiatanRehablitiasi ... 01 8

(17)

1 I B A B

N A U L U H A D N E P

.

A LatarBelakang

Masalah narkoba dan psiko rtopika telah menjad imasalah yang sanga t

s u ir e

s .Kenyataannyanarkobatelah em leka tdengan kehidupan masyaraka t

. i n i g n a r a k e

s Pada tahun 2009 ,kasu spenyalahgunaan narkoba d iDaerah

IsitmewaYogyakatramenempat ipeirngka tkeduas etelahDKIJ akatradengan

P a t a d ( g n a r o 0 8 9 . 8 k a y n a b e s a n u g g n e

p o lda DIY ,2009) .Daerah rawan

, n a m e l S n e t a p u b a K i t u p il e m Y I D i d a b o k r a n n a a n u g h a l a y n e

p Kabupaten

. a tr a k a y g o Y a t o K n a d , l u t n a B

Kecanduan narkobabukanlah merupakan suatu kejadian yang sederhana

ir a d t a b i k a n a k a p u r e m n a k n i a l e m , a y n ir i d n e s n a g n e d i d a jr e t u a t

a berbaga i

r o t k a

f ,baik individu maupun ilngkungan .Kedua fakto rtersebu t berkatian

u d i v i d n i g n a b m e k h u b m u t s e s o r p m a l a d n a r e p r e b n a d t a r

e ,sampai i ndividu

b n a k u m e n e

m entuk kehidupannya dan makna hidupnya. Seseorang

i d a j n e m s u m u r e jr e

t pecandu narkoba dapa t disebabkan fakto r gangguan

a i s u , n a i d a b ir p e

k dan itngka t reilgiu s yang rendah (Patrodihajro , 2001) .

s e b h u r a g n e p r e b a g u j p u d i h n a g n u k g n i

L a rterhadap penjerumusan individu

u d n a c e p i a g a b e

s narkoba , terutama fakto r keluarga , ilngkungan tempa t

n a a d a e k n a d n a l u a g r e p m a l a d n a m e t h u r a g n e p , h a l o k e s i d n a a d a e k , l a g g n it

. a y n m u m u a d a p t a k a r a y s a

(18)

Bag i pengguna narkoba , hidup dengan menyandang statu s sebaga i

a n u g g n e

p narkoba adalah suatu pendertiaan yang sanga tberat .Mereka d i

i d , k a l o

t kuclikan , dianggap remeh dan bahkan dibuang dar i kehidupan

.t a k a r a y s a

m Hali n idisebabkan adanyasitgmadalammasyaraka tbahwa para

a n u g g n e

p narkoba idenitk dengan perliaku kekerasan dan kejahatan ,se tra

n a p u d i h e k i d n e s a l a g e s k a s u r e m t a p a d g n a y r a l u n e m t i k a y n e

p (Thomb ,s

. ) 0 1 0

2 Dengan sitgmayang berkembang dimasyarakat i nliah yang membuat

a r a

p pengguna narkoba taku t dan malu untuk beroba K.t eluarga pun

u r e d n e

c ng menyembunyikan permasalahan kecanduan narkoba yang dialam i

i n i l a H . a g r a u l e k k i a b a m a n i m e d i ri d p u t u n e m n a d a g r a u l e k u t a s h a l a s h e l o

m u t n e

t enyebabkan kondis iparapenggunanarkobasemakint erpuruk. Sitgma

t a u b m e m g n a y a l u p i n i t a k a r a y s a m m a l a

d penggunanarkoba menjad irendah

rt s u r f , ir i

d asi ,putu sasasehinggat ak sediki tyang menjad ipecandu kembail ,

a s a r e m a k e r e m a n e r a

k hidup itdak lag i bermakn a akiba t penolakan dar i

r a ti k e s n a g n u k g n

il (Thomb ,s 2010.) Dtiambah lag idengan adanya Undang

-g n a d n

U Nomer 22 tahun1997 yangmenempatkanpecandunarkobasebaga i

u k a li r e

p k irmina lyang dapa tmerusak mora lbangsa dan penjara merupakan

u d n a c e p a r a p n a k t u d u y n e m n i k a m e s a y n i s u l o

s narkoba.

Substance Abuse and Menta l Heatlh Service s Admini tsra iton ( 02 7), 0

n a k k u j n u n e m a y n n a it il e n e p m a l a

d bahwa 60% masyaraka tmerasa nyaman

n a g n e d n a h a l e b e s r e b l a g g n

it seseorangyang sedangmenjalan ipemu ilhandar i

n a u d n a c e

k narkoba (Kompa ,s 2009) .Badan Narkoitka Nasiona l(BNN) j uga

n a k k u j n u n e

(19)

3

u d n a c e p n a t n a

m narkobayangmasihdalammasapemuilhan( Kompa ,s2009) .

a h ir p m e m u t n e t i n i i s i d n o

K itnkan ,karena sitgma dan juga Undang-Undang

Nome r22 t ahun 1997 tersebu tmembua tpara pecandu narkobaberada dalam

s i d n o

k i kesakti an,pendertiaandanketerpurukan .

Seitapmanusiadapa tmenemukan maknahidup sampa inafasnyaberakhi r

a w s e o K

( ra , 1992) . Menuru t Frank l (Kosworo , 1992 ) reailsas i nliai-nlia i

u d i v i d n i a k it e k a y n a h k a d it n a k u k a li d u lr e p p a k i s r e

b menghadap ipendertiaan ,

n a k ir e b m e m p u d i h a n k a M . t u a m i p a d a h g n e m u d i v i d n i a k it e k a g u j i p a t e t

n a d g n a r o e s e s p u d i h n a a d a r e b e k i g a b d u s k a

m membeir seseorang kepada

. a y n h u n e p e s a i s u n a m i d a j n e m n i k a m e s k u t n u n a u j u t u t a u

s Makna hidup

a i s u n a m n a a d a r e b e k m a l a d i tr a n a k ir e b m e

m yatiu bagaimana caranya dalam

a n a m ir e n e

m sib dan keberaniannya dalam menahan pendertiaan (Schutlz ,

.) 1 9 9

1 Makna hidup beratr i hal- lha yang membeirkan a tr i khusu s bag i

n a k a s a ri d n a p u d i h e k n a k b a b e y n e m n a k a , i h u n e p i d a li b a p a g n a y g n a r o e s e s

g r a h r e b n a d i tr a r e b i d a j n e

m a , sehingga akan menimbulkan penghayatan

i d t a p a d n a d a i g a h a

b temukandalams eitapkehidupan( Schutlz,1991) .

Menuru t Frankl (Kosworo, 1992 ) manusia dapa t menemukan makna

l e

m aluir eailsas inliai-n lia imanusiaw iyangmencakupnlia ikreatfi ,nliail ogis ,

t a p a d a i s u n a m i tr a r e b i n i l a H . n a m a l a g n e p i a li n n a d , s it e i a li n , s it e t s e i a li n

n e m u a t a n a k u m e n e

m ciptakankebermaknaanhidupmelalu ikejra ,pemenuhan

r a n e b e k n a u m e n e p n a d n a h a d n i e k n a k

a an ,penemuan cinta dengan sesama

n a m a l a g n e p i u l a l e m n u p u a

m -pengalaman . Yalom (Bastaman, 2007 ) me

(20)

i ri d n a k i s a s il a u t k a g n e m k u t n u s a r e k g n a u jr e b a y n s u r a h e s a i s u n a m a w h a b

i s n e t o p n a k i s a s il a e r e m n a d l a m i s k a m a r a c e

s -potens i yang mereka miilk.i

a t n e t n a it il e n e

P n “g PenemuanMaknaHidup padaMantan PenggunaNarkoba

n e m a g n e P i a g a b e S i s e f o r p r e B g n a

y ” (Prawtiasair ,2007), menunjukkanbahwa

u d i v i d n i p a it a d a p p u d i h a n k a m n a u m e n e

p pada para mantan pengguna

a b o k r a

n berbeda-beda.

Menuru t Budihardja (Dijren Bina Kesehatan Masyaraka t Depa tremen

a y n a r a t n a i d % 0 7 , a b o k r a n a n u g g n e p a t u j 4 i r a d 8 0 0 2 n u h a t a d a p , ) n a t a h s s e K

. ) 9 0 0 2 , O C S E M S r a n i m e S ( a j a m e r a i s u a d a p a d a r e b g n a y h a l o k e s k a n a h a l a d a

s i d t u j n a l h i b e

L ampaikan bahwa berdasarkan survei Depatremen Kesehatan

2 n u h a

t 007menemukan22.000kasu snarkobadengans tatu sanakSMA ,6.000

) N N B ( l a n o i s a N a k it o k r a N n a d a B i e v r u s l i s a H . g n a r o 0 0 0 . 3 D S n a d , P M S

r a j a l e p n a g n u k g n il i d a b o k r a n n a a n u g h a l a y n e p i s n e l a v e r p , n a k k u j n u n e m

a w s i s a h a m n a d r a j a l e p h a l m u j ir a d n e s r e p 7 , 4 i a p a c n e

m atau sektia r921.695

. g n a r o

Salah satuj eni snarkobayang popule rdigunakan oleh parar emajaadalah

u b a

s -sabu .Remaja mudah terpancing menggunakan sabu-sabu karena pada

a b o c n e m k u t n u n a n i g n i e k i n i a j a m e r a s a

m -coba ,mengikut i rtend dan gaya

e s p u d i

h tra bersenang-senang yang besa rsekal i(Pa trodiha jro ,2006) .Selain

a k e r e m p u d i h i s i d n o k a n e r a k n a u d n a c e k n a t n e r h i b e l a j a m e r a r a p u

ti yang

k a n a i r a d i s i s n a rt a s a m m a l a d h i s a

m -anak menuju dewasa .Banyak remaja

, h a d n e r g n a y i ri d a y a c r e p a s a r i k il i m e

m merasa cemas ,keitdak mampuan

(21)

5

u b a s n a a n u g g n e p p a d a h r e t i s u b ir t n o k r e b u ti l a h a u m e

S -sabu dan akhrinya

,s i g o l o i b n a u g g n a g a d a p k a p m a d r e b g n a y u d n a c e p i d a j n e m a k e r e m t a u b m e m

k a m n u p u a m s i g o l o k i s

p nahidup (Matrono dan Joewana ,2006) .Berdasarkan

f , s a t a i d t u b e s r e t l a

h oku speneilitan i n iadalah tentang kebermaknaan hidup

u b a s a n u g g n e

p -sabu padar emaja .Peneilitanakanmendisk irpsikan bagaimana

a r a

p penggunasabu-sabuyangmasihberusiar emajamemakna ikehidupannya.

Berdasarkan hasi lwawancara awa ldengan pengelola Pant iRehablitias i

” i c n u K

“ Nandan ,Yogyakatra ,jeni s narkoba yang banyak digunakan para

u b a s h a l a d a a j a m e

r -sabu , karena cara mengkonsumsinya dianggap lebih

a d a a y n l a w a k e f E . h a d u

m lah itmbulnya khayalan-khayalan nikma t dan

k a d it g n a y n a a n u g g n e p a d a p n u m a N . u m e s a i g a h a b a s a r a tr e s n a k g n a n e y n e m

t i k a s , h a s il e g ,l a u m n a d h a t n u m g n i p m a s k e f e n a k l u b m i n e m n a k a l o rt n o k r e t

a h k l u b m it , g n a r u k r e b g n u t n a j t u y n e d , g n a r u k r e b n a k a m u s f a n , a l a p e

k yalan

n a d , n a k t u k a n e m g n a

y kejang-kejang.

h a l a s a M n a s u m u R . B

a l e b r a t a l n a k r a s a d r e

B kang tersebut , foku s permasalahan peneilitan in i

t u k ir e b i a g a b e s n a k s u m u ri

d :

.

1 Bagaimanagambaranmaknahiduppenggunasabu-sabu ?

.

2 Perubahan posiit fapakah yang didapa toleh pengguna sabu-sabu setetah

i s a ti li b a h e r it u k i g n e

(22)

.

C TujuanPeneil itan e

P neilitan in i dimaksudkan untuk mengetahu i gambaran makna hidup

a n u g g n e

p sabu-sabudanperubahanposiit fyangdidapa toleh penggunasabu

-e t e s u b a

s lahmengikuitr ehablitias.i

.

D Manfaa tPeneilitan

r e b m e m t a p a d n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e

P ikan sumbangan dan manfaat ,antara

: n i a l

.

1 Manfaa tTeo irit s

n a k ir e b m e

M sumbangan informas i bag i pengembangan pengetahuan

n a g n e d n a ti a k r e b a y n s u s u h k , g n il e s n o K n a d n a g n i b m i

B makna hidup

i a k a m a

p sabu-sabu .

.

2 Manfaa tPrakit s

.

a Bag iMasyaraka t

Membeirk anpengetahuan danpemahaman bag imasyaraka taga rdapa t

i m a h a m e

m para pengguna sabu-sabu dalam menjalan ikehidupan d i

t a k a r a y s a

m .

.

b Bag iKonselo r

)

1 Hasi lpeneilitan dapa tdigunakan sebaga ibahan masukan dalam

i m a h a m e

m kondis iparapenggunasabu-sabu.

)

2 Hasi lpeneilitan dapa tdigunakan sebaga ibahan i nformas i dalam

n a g n i p m a d n e p s e s o r

(23)

7

s il u n e p i g a B . c

)

1 Peneilitan in i bermanfaa t bag i penuil s untuk mengena l dan

i m a h a m e

m tentangmaknahiduppenggunas abu-sabu .

)

2 Peneilitan in isanga tbemanfaa tsebaga ibeka lpenuil s d imasa

, t a k a r a y s a m r e b p u d i h m a l a d g n a t a d n e

m dan membantu member i

a r a p i g a b n a g n i p m a d n e

p pengguna sabu-sabu dalam prose s

i s a ti li b a h e

r .

.

c Bag ipengguna

)

1 Peneilitan i n idapa tmembeirkan wawasan t entang tentang makna

p u d i

h .

)

2 Peneilitani n idapatmembeirkanmoitvas iparapenggunasabu-sabu

k u t n

u membanguns ikaphidupyangl ebihr eailsit .s

.

E Deifnis iOperasiona l

Deifnis i operasiona l va irabel-vairabe l yang terdapa t dalam foku s

l a s a m r e

p ahanpeneilitanadalahs ebaga ibe irkut :

.

1 Makna hidup adalah sesuatu yang dianggap penitng ,benar ,terkandung

p u d i h n a u j u

t dan didambakan setra membeirkan nlia i khusu s bag i

g n a r o e s e

s , sepe tr i nlia i kejujuran , keterbukaan , kepercayaan , dan

b a w a j g n u g g n a

t .

.

2 Penggunaadalah orang yang menggunakan sabu-sabu secara liegal ,yang

i l h a i r a d n a s a w a g n e p n a d n a g n a b m it r e p a p n a t n a k u k a li d a y n n a a n u g g n e p

(24)

.

3 Sabu-sabu adalah salah satu j eni snarkoitka dar igolongan sitmulan, yatiu

i s g n u f r e b g n a y a k it o k r a

n merangsang fun igs tubuh dan meningkatkan

(25)

9 I I B A B

I R O E T N A I J A K

.

A MaknaHidup .

1 PengeritanMaknaHidup

Makna hidup merupakan sesuatu yang dianggap penitng dan berharga ,

e b a li b p u d i h a n k a M . g n a r o e s e s i g a b s u s u h k i a li n n a k ir e b m e m a tr e

s rhasi l

n a k a s a ri d i n i n a p u d i h e k n a k b a b e y n e m n a k a i h u n e p i d n a d n a k u m e ti d

) 6 9 9 1 , n a m a t s a B ( a g r a h r e b n a d i tr a r e b n a i k i m e

d . Pengeritanmengena imakna

k u j n u n e m p u d i

h kan bahwa didalamnya t erkandung j uga t ujuan hidup ,yakn i

l a

h -ha l yang pelru dicapa i dan dipenuh.i Makna hidup in i benar-bena r

k a d it a y n n a a t a y n e k m a l a d n u p u a l a w , ir i d n e s u ti n a p u d i h e k m a l a d t a p a d r e t

a li B . a y n m a l a d i d i y n u b m e s r e t n a d t a ri s r e t g n ir e s a n e r a k , n a k u m e ti d h a d u m

n a k b a b e y n e m n a k a i h u n e p i d n a d n a k u m e ti d l i s a h r e b i n i p u d i h a n k a m

a s a ri d n a p u d i h e

k kan bermakana dan berharga yang pada glirianya akan

a w h a b n a k a t a k i d t a p a d n a i k i m e d n a g n e D . a i g a h a b n a a s a r e p n a k l u b m i n e m

g n a r o e s e s n a li s a h r e b e k i r a d g n i p m a s t a b i k a u a t a n a r a j n a g h a l a d a n a a i g a h a b e k

. p u d i h a n k a m i h u n e m e m

Menuru tpandangan Frank l(1970) makna hidup haru sdiilha tsebaga i

u d i v i d n i n a g n u b u h n a g n e d n a ti a k r e b a n e r a k f it k e j b o t a g n a s g n a y u t a u s

i ri d n e s u ti p u d i h a n k a m n u p i k s e m , i n i a i n u d m a l a d a y n n a m a l a g n e p n a g n e d

r a n e b a y n it r a , fi t k e j b o g n a y u t a u s a y n r a n e b e

s -bena rada dan dialam idalam

p u d i h e

(26)

u t k a w a y n a l a jr e b g n ir i e s h a b u r e b a s i b n a d , l a n o s r e p t a fi s r e b g n a y l a h u t a u s e s

h a l o e s u d i v i d n I . a y n n a p u d i h e k m a l a d i s a u ti s n a h a b u r e p n u p u a

m -olahdtianya

n u p u a m u t k a w p a it e s a d a p a y n p u d i h a n k a m a p

a stiuas idan kemudian haru s

. n a k b a w a j g n u g g n a tr e p m e

m Sedangkan menuru t Yalom (dalam Bastaman ,

a l a g e s u ti a y p u d i h n a u j u t n a g n e d a y n it r a a m a s p u d i h a n k a m n a it r e g n e p ) 6 9 9 1

.i h u n e p i d n a d i a p a c i d n i g n i g n a y u t a u s e s

Berdasarkanuraian diaata smakadapa tdisimpulkan bahwamaknahidup

l a h h a l a d

a -ha lyangdianggap sanga tpenitng dan berhargase tramembeirkan

a g g n i h e s , g n a r o e s e s i g a b s u s u h k i a li

n sesuatu yang ingin dicapa i dan

.i h u n e p i d

.

2 LandasanLogoterapi

Menuru tFrank l(2004 )logoterap iberasa ldar ikata logos berasa ldar i

n a g n a u jr e p a w h a b a y a c r e p i p a r e t o g o L . a n k a m i tr a r e b g n a y i n a n u Y a s a h a b

r o t a v it o m n a k a p u r e m g n a r o e s e s p u d i h m a l a d p u d i h a n k a m n a k u m e n e m k u t n u

a r a c e s i r a d a y n e m n e i s a p t a u b m e m a h a s u r e b i p a r e t o g o L . t u b e s r e t g n a r o a m a t u

y n ir i d b a w a j g n u g g n a

t a dan membe irnya kesempatan untuk memiilh ,untuk

k a d it i p a r e t o g o L . b a w a j g n u g g n a tr e b a s a r e m a i d a p a i s a d a p e k u a t a , a p a

n a k s u t u m e m s u r a h g n a y i ri d n e s n e i s a p n a k n i a l e m h a b t o k r e b u a t a i u r u g g n e m

u a t a , t a k a r a y s a m p a d a h r e t b a w a j g n u g g n a tr e b a y n p u d i h s a g u t h a k a p a

. ir i d n e s a y n i n a r u n i t a h p a d a h r e t

Menuru tFrankl( dalamT irmardhany ,2003)l ogoterap imemiilk iwawasan

n a g n e d u t a s g n a y s if o s o li f r a li p a g it n a k s a d n a lr e b g n a y a i s u n a m i a n e g n e m

a g n u b u h t a r e a y n i a

(27)

1 1

.

a Kebebasanberkehendak (Freedomo fWill)

a w e m it s i g n a y k u l h a m h a l a d a a i s u n a m i p a r e t o g o L n a g n a d n a p m a l a D

n a s a b e b e k h a l n a k u b i n i s i d n a s a b e b e K . n a s a b e b e k i a y n u p m e m a n e r a k

n a s a b e b e K . b a w a j g n u g g n a tr e b g n a y n a s a b e b e k i p a t e t , k a lt u m g n a y

( i r a d n a s a b e b e k h a l n a k u b a i s u n a

m freedom from ) kondisi-kondis i

n a s a b e b e k a d a p e k h i b e l i p a t e t l a r u tl u k o i s o s n a d s i g o l o k i s p , s i g o l o i b

p a k i s l i b m a g n e m k u t n

u f(reedom to take a stand )ata skondisi-kondis i

k u t n u n a u p m a m e k h a l a d a n i a l g n a y a i s u n a m n a h i b e l e K . t u b e s r e t

k a r a j l i b m a g n e

m t(o detach )terhadap kondis id ilua rdi irnya ,bahkan

n a u p m a m e k i a y n u p m e m a g u j a i s u n a

m -kemampuan mengambi l jarak

i ri d n e s a y n ir i d p a d a h r e

t (sel f detachmen)t . Kemampuan-kemampuan

“ i a g a b e s t u b e s i d a i s u n a m t a u b m e m n a i d u m e k g n a y h a li n

i the sel f

e t e

d r im inng being” yang beratr imanusia mempunya ikebebasan untuk

. a y n p u d i h m a l a d g n it n e p p a g g n a i d g n a y a p a i ri d n e s n a k u t n e n e m

.

b KehendakHidupBermakna( TheWillt oMeaning)

l k n a r F t u r u n e

M (2007) ,moitvas ihidup manusia yang utama adalah

a g n e d a d e b r e b i n I . a n k a m i r a c n e

m n psikoanailsa yang memandang

i g o l o k i s p n a g n a d n a p a g u j u a t a n a g n a n e s e k i r a c n e p h a l a d a a i s u n a m

i p a r e t o g o l t u r u n e M . n a a s a u k e k i r a c n e p h a l a d a a i s u n a m a w h a b l a u d i v i d n i

a n e s e k a w h a b ) 2 9 9 1 , a r a w s e o K

( ngan adalah efek dar i pemenuhan

a h u n e m e p i g a b t a r a y s a r p n a k a p u r e m n a a s a u k e k n a k g n a d e s , a n k a

m n

k ir a n e m t a fi s r e b l k n a r F t u r u n e m i ri d n e s u ti a n k a m l a n e g n e M . u ti a n k a m

)l l u p o

(28)

r a g a a y n i h u n e m e m k u t n u i s a v it o m r e t u d i v i d n i a k a m u ti k ir a n e m a y n t a fi s

a n k a m r e b g n a y u d i v i d n i i d a j n e m a

i denganberbagaikegiatan yang sara t

. a n k a m n a g n e d

.

c MaknaHidup( TheMeaningOf Lfie)

, g n it n e p p a g g n a i d g n a y u t a u s e s h a l a d a p u d i h a n k a

M bena r dan

a r o e s e s i g a b s u s u h k i a li n n a k ir e b m e m a tr e s n a k a b m a d i

d ng (Bastaman ,

e d i p a g g n a i d p u d i h a n k a m s it k a r p n a u j u t k u t n U . ) 6 9 9

1 nitkdengant ujuan

p u d i h a n k a M . p u d i

h bisaberbedaantaramanusias atudenganyangl ainya

g n it n e p g n a y , u ti a n e r a K . m a j p a it e s n a k h a b , ir a h p a it e s a d e b r e b n a d

p u d i h i r a d s u s u h k a n k a m n a k n i a l e m , m u m u a r a c e s p u d i h a n k a m n a k u b

n e tr e t t a a s u t a u s a d a p g n a r o e s e

s tu .Seitap manusia memiilk ipekejraan

s a g u t n a g n e d n a ti a k m a l a D . s u s u h k s a g u t n a k i a s e l e y n e m k u t n u i s i m n a d

. g n a l u i d a s i b k a d it a y n p u d i h n a d n a k it n a g i d a s i b k a d it a i d t u b e s r e t

k i n u n a t a p m e s e k n a d k i n u g n a y s a g u t i k il i m e m a i s u n a m , u ti a n e r a K

i a s e l e y n e m k u t n

u kant ugasnya( Frankl ,2004).

.

3 KarakterisitkMaknaHidup

: n i a l a r a t n a ) 6 9 9 1 ( n a m a t s a B t u r u n e m p u d i h a n k a m k it s ir e t k a r a K

.

a Maknahidups fiatnyaunik ,p irbad idant emporer

i tr a r e b u t n e t m u l e b g n a r o e s e s i g a b i tr a r e b p a g g n a i d g n a y a p a a y n it r A

i a l g n a r o i g a b a l u

p n .Demikian pula hal-ha lyang dianggap penitng

(29)

3 1

.

b Kongk ir tdans pesi ifk

g n e p m a l a d n a k u m e ti d t a p a d p u d i h a n k a m i n k a

Y alaman dan

ir a h e s n a p u d i h e

k -ha ir ,setra itdak usah selalu dikatikan dengan hal- lha

o li f k a rt s b a a b r e s g n a

y so if sdan ideail satau kreaitvtia sdan prestas i

. n a k b u j k a n e m a b r e s g n a y s i m e d a k a

.

c Member ipedomandanarah

n a k a g n a r o e s e s h e l o n a k u m e ti d g n a y p u d i h a n k a m a y n it r A

n a t a i g e k p a d a h r e t h a r a n a d n a m o d e p n a k ir e b m e

m -kegiatan yang

s p u d i h a n k a m a g g n i h e s a y n n a k u k a li

d eakan-akan menantang

(cha llenging ) dan mengundang (inviitng ) seseorang untuk

. a y n i h u n e m e m

.

4 Sumber-sumberMaknaHidup

Frank l(dalam Tirmardhany ,2003 )menyimpulkan bahwa makna hidup

: u ti a y , a r a c a g it i u l a l e m n a k u m e ti d a s i b

.

a Nlia iKreatfi

fi t a e r k i a li

N dapa tdriaihmelalu iberbaga ikegiatan .Padadasarnyas eorang

a t a y n r e t n u m a n , n a a jr e k e p n a b e b k a y n a b u l a lr e t a k ij s s e rt s i m a l a g n e m a s i b

g n a r o e s e

s ijka itdakmelakukan kegiatan a -paapaj ugaakan merasahampa

a l u p s s e rt s n a

d . K aegi tan yang dimaksud itdaklah semata-mata kegiatan

t a p a d g n a r o e s t a u b m e m g n a y n a a jr e k e p n u m a n , g n a u i r a c n e m

i s n e t o p n a k i s a s il a e r e

m -potensinya sebaga i sesuatu yang dinliainya

a d a p e k n u p u a m n i a l g n a r o u a t a i ri d n e s a y n ir i d i g a b a g r a h r e

(30)

.

b Nlia iPenghayatan

t u r u n e m n a t a y a h g n e p i a li

N Frank ldapa t dikatakan berbeda dar i nlia i

n a g n e d h a l a d a n a t a y a h g n e p i a li n h e l o r e p m e m a r a c a n e r a k f it a e r k

g n a y n a t a y a h g n e p n a d n a a n k a m e p h u n e p n a g n e d a d a g n a y a p a a m ir e n e m

i a g a b r e b n a g n e d i a p a c i d t a p a d n a t a y a h g n e p i a li n i s a s il a e R . m a l a d n e m

n e p k u t n e b m a c a

m ghayatan t erhadap keindahan,r asacintadanmemaham i

a r a w s e o K m a l a d l k n a r F ( n a r a n e b e k u t a u

s ,1992) .Maknahidupdapa td riaih

g n a y l a g g n u t n e m o m h a u b e s i r a d a y n a h n u p u a m n e m o m i a g a b r e b i u l a l e m

a y r a k l i s a h i a n k a m e m a y n l a s i m g n a r o e s e s i g a b n a k n a s e g n e m t a g n a s

send ri iyangdinikmat iorangl ain.

.

c Nlia iBersikap

p a k i s r e b i a li n h a l a d a r i h k a r e t i a li

N ,yang seirng dianggap pailng itngg i

n u p u a m s a ti v it a e r k p a d a h r e t a ti k n a g n a li h e k a m ir e n e m m a l a d i d a n e r a k

p a t e t a i s u n a m , h i s a k a t n i c a m ir e n e m k u t n u n a t a p m e s e k n a g n a li h e

k bisa

. i d a jr e t g n a y a p a p a d a h r e t n a p a k i y n e p i u l a l e m a y n p u d i h a n k a m i a p a c n e m

a s i b h i s a m g n a r o e s , n a k a l e r e t k a t g n a y h a b i s u m u t a u s m a l a d i d n a k h a B

n e

m jadikannya suatu momen yang sanga t bermakna dengan cara

n e p n i a l n a a t a k r e p n a g n e D . t a p e t a r a c e s a y n i p a k i y n e

m dertiaan yang

. a y n ir i d i g a b a n k a m n a k ir e b m e m t a p a d p a t e t h i s a m g n a r o e s e s i m a l a i d

.

5 Metode-metodeMaknahidup

Bastaman (1996 ) menyederhanakan dan memodi ifkas i metode

i a g a b e s s i s y l a n a o g o

(31)

5 1

.

a PemahamanP irbad i

a d n a t a u k e k f it k e j b o a r a c e s i l a n e g n e

M n kelemahan dri isend ri idan

h a l e t g n a y n u p u a m i s n e t o p n a k a p u r e m h i s a m g n a y k i a b , n a g n u k g n il

n a t a u k e k n a i d u m e k k u t n u i s a s il a u t k a r e

t -kekuatan tiudikembangkandan

n a h a m e l e

k -kelemahandihamba tdandikurang.i

.

b Beritndakpostifi

a n a s k a l e m n a d n a k p a r e n e m a b o c n e

M kan dalam perliaku dan itndakan

-ir a h e s a t a y n n a k a d n

it -har i yang dianggap baik dan bermanfaat .

.f it i s o p r i k if r e b i r a d n a t u j n a l e k n a k a p u r e m f it i s o p k a d n it r e B

.

c PengakrabanHubungan

i d a b ir p n a g n e d k i a b g n a y n a g n u b u h n a k t a k g n i n e m a j a g n e s a r a c e

S

-u t n e tr e t i d a b ir

p (misalnya anggota keluarga , teman , rekan kejra ,

) a g g n a t e

t ,sehingga masing-masing merasa sailng menyayangi ,sailng

u t n a b a i d e s r e b n a d n a k h u t u b m e

m -membantu.

.

d PengalamanT ir-N liai

g n a y i a li n m a g a r a g it i h u n e m e m n a d i m a h a m e m k u t n u a y a p u r e B

u s i a g a b e s p a g g n a i

d mbe rmakna hidup yatiu nliai-nlia ikreait f(kejra ,

) a y r a

k ,nliai-n lia ipenghayatan( kebebaran ,keindahan ,kasih,i man) ,dan

i a li

n -nlia ibersikap (meneirma dan mengambi lsikap yang tepa tata s

i g a l ir a d n i h i d t a p a d k a d it g n a y a ti r e

d )

.

e Ibadah

n a k a p u r e m h a d a b

I upaya mendekatkan dri ipada sang pencipta yang

(32)

r a c e s n a k u k a li d g n a

y a terus-meneru sdankhusukmembe irkan perasaa n

h a l o e

s -olah dibimbing dan mendapa tarahan keitka melakukan suatu

n a t a u b r e

p .

.

6 Dimensi-dimens iMaknahidup

Menuru t Bastaman (1996) terdapa t komponen-komponen potensial

g n a

y dapa tdimanfaatkan untuk mengatas imasalah yang dihadap idan

n e n o p m o K . n a k i s a s il a u t k a i d h u a j e s a n k a m r e b n a p u d i h e k n a k g n a b m e g n e m

k a y n a b p u k u c a t a y n r e t i n

i ragamnya,t etap isemuanyadapa tdikatego irkan

a g it i d a j n e m m a l a

d dimens iyatiu:

.

a Dimens iPersonal

r u s n

U -unsu ryangmerupakandimens ipersona ladalah:

)

1 Pemahamandiir( sefli nsight) ,yakn imeningkatnyakesadaranata s

k n a d i n i t a a s a d a p i ri d i s i d n o k a y n k u r u

b einginan kua tuntuk

. k i a b h i b e l g n a y i s i d n o k h a r a e k n a h a b u r e p n a k u k a l e m

)

2 Pengubahan sikap (changing atttiude) ,dar isemula itdak tepa t

p u d i h i s i d n o k , h a l a s a m i p a d a h g n e m m a l a d t a p e t h i b e l i d a j n e m

. n a k k a l e r e t g n a y h a b i s u m n a d

.

b Dimens iSosial

a p u r e m g n a y r u s n

U k dan imens isosia ladalah dukungansosial ( sosial

o p p u

s rt) ,yakn ihadrinya seseorang atau sejumlah orang yang akrab ,

dapa tdipercaya dan selalu bersedia membe irkan bantuan pada saat

(33)

7 1

.

c Dimens iNliai-n liai

r u s n u n u p a d

A -unsu rdar idimens inliai-nlia imeilput:i

)

1 Maknahidup (the meaning o f ilve) ,yakn inliai-nlia ipenitng dan

i s g n u f r e b g n a y g n a r o e s e s i d a b ir p n a p u d i h e k i g a b i tr a r e b t a g n a s

n a t a i g e k h a r a g n e m n a d i h u n e p i d s u r a h g n a y p u d i h n a u j u t i a g a b e

s

-n a t a i g e

k n .y a

)

2 Keikatan d ri i (sel f commtiment) et rhadap makna hidup yang

. n a k p a t e ti d g n a y p u d i h n a u j u t n a d n a k u m e ti d

)

3 Kegiatan terarah (directed acitviites) ,yakn iupaya-upaya yang

n a g n a b m e g n e p a p u r e b a j a g n e s n a d r a d a s a r a c e s n a k u k a li d

i s n e t o

p -potens ip irbad i(bakat ,kemampuan ,keteramplian )yang

f it i s o

p setra pemanfaatan relas ianta rp irbad iuntuk menunjang

. p u d i h n a u j u t n a d a n k a m a y n i a p a c r e t

r u s n

U -unsu r tersebu t blia disimak dan drienungkan secara mendalam

s a h k n a k a d n it n a d t a fi s , p a k i s , n a u p m a m e k , k a d n e h e k n a k a p u r e m a t a y n r e t

s a ti l a u k i n k a y , i n a s n

i -kuailta s yang terpater i pada eksistens i manusia.

Pengembangan p irbad i pada dasarnya adalah pengopitmailsasia n

n a l u g g n u e

k -keunggulan dan peminimailsasian kelemahan-kelemahan

i g e s i r a d t a h il i d n a i k i m e d n a g n e D . i d a b ir

p dimensi-dimensinya dapa t

ir p h a u b e s p a k g n u i

d nsip yatiu keberhaslian mengembangkan penghayatan

n a d i r a d a y n e m n a l a j n a g n e d n a k u k a li d a n k a m r e b p u d i h

s a ti l a u k i s n e t o p n a k i s a s il a u t k a g n e

(34)

.

7 Jeni sMaknadalamHidup

Menuru tFankl( dalamBastaman, 1996 :102)ada itgamaknahidup yang

: u ti a y , a y n p u d i h a n k a m a d a p e k a i s u n a m a w a b m e m t a p a d

.

a MaknaKejra

a n e r a k , b a w a ji d k u t n u i p a t e t n a k a y n a tr e p i d k u t n u h a l n a k u b p u d i h a n k a M

m a l a d n a k ir e b i d a y n a h i n i n a b a w a J . i n i p u d i h s a t a b a w a j g n u g g n a tr e b a ti k

a t a

k -kata tetap i yang utama adalah dengan berbua t dan dengan

n a k u k a l e

m nya .Aktuailsas inliai-nlia ikreait fyangbisamembeirkanmakna

n a a jr e k e p m a l a d g n u d n a k r e t a y n a s a i b g n a r o e s e s n a p u d i h e k a d a p e k

. g n a r o e s e

s Pekejraan menuru t Frank l (dalam Bastaman, 1996 : 102 )

d n i n a a d a r e b e k n a k i n u e k n a k i s a t n e s e r p e r e

m ividu dalam hubungannya

a n k a M . i a li n n a d a n k a m h a l o r e p m e m a y n a n e r a k n a d t a k a r a y s a m n a g n e d

i a g a b e s g n a r o e s e s n a a jr e k e p n a g n e d n a g n u b u h r e b i n i i a li n n a d

g n a y a y n a a jr e k e p n a k u b n a d t a k a r a y s a m p a d a h r e t a y n i s u b ir t n o k

d n a g n o s o k e k a s a R . i a li n i d g n a y a y n h u g g n u s e

s an tanpa makna yang

p m a k m a l a d a n a d i p a r a n h e l o i m a l a i d a g u j r u g g n a g n e p a r a p i m a l a i d

o

k nsentarasi .Dalam keadaan sepe tr i tiu ,mungkin terilha tseklia sbahwa

a t i s i d n o

k npapekejraan menyebabkan seseorang menjad ineuroits .Kesan

k a d it a y n r a n e b e s u ti n a i k i m e

d telralu tepat ,karena ternyata itdak semua

i m a l a g n e m n a i d u m e k r u g g n a g n e

p unemploymen tneurosis .Pada mereka

a t a m e s k a d it p u d i h a n k a m a w h a b i r a d a y n e m h a l e t g n a

y -sematat ergantung

, h a p u n a k t a p a d n e m g n a y n a a jr e k e p a d a

p unemploymen tneurosis itdak

s i M . i d a jr e

(35)

9 1

l a m a n a k t a k g n i n e m t a p a d g n a y l a i s o s n a t a i g e k i a g a b r e b n a k u k a l e m n a g n e d

. a k e r e m h a d a b i

.

b MaknaPendertiaan

i p a d a h g n e m u d i v i d n i a l a k a n a m a n k a m u t a u s n a k ir e b m e m n a a ti r e d n e P

a p a d k a d it g n a y n a p u d i h e k i s a u ti

s tdihindair .Bliamana suatu keadaan

h u g g n u

s -sungguh itdak bisa diubah dan individu itdak lag i memiilk i

i a li n n a k i s a s il a e r e m k u t n u g n a u l e

p -n lia i kreatfi , maka saatnya untuk

i a li n n a k i s a s il a e r e

m -nlia ibersikap .Dalam pendertiaan individu berada

n a g e t e k m a l a

d gan ata sapa yang seharusnya tejrad i dengan apa yang

. n a a t a y n e k m a l a d i d a jr e t a y n r a n e b e

s N -liainlia i bersikap teraktuailsas i

. a y n ri d k a t i d a j n e m h a d u s g n a y u t a u s e s a d a p n a k p a r a h i d u d i v i d n i a k it e k

u s e k a m ir e n e m p a k i s r e b u d i v i d n i , i n i h a l a s a m i p a d a h g n e m m a l a

D ltian

-i s n e t o p i s a s il a u t k a r e t h a l a n a s i d n a d a y n p u d i h n a ti l u s e

k -potens inlia iyang

. a y n k a y n a b a ri k r e t k a d

it Hidup adalah sebuah kesempatan untuk sesuatu ,

i a li n i u l a l e m ( b i s a n k u t n e b m e m k i a

b -n lia ikreatfi) ,dengan menentukan

li n i u l a l e m ( b i s a n p a d a h r e t p a k i

s a -i nlia i bersikap ) beratr i individu

k u j n u n e

m kan keberaniaan dan kemuilaan menghadap i pendertiaanya .

. a y n h u g g n u s e s g n a y p u d i h n a k a s a r e m a i s u n a m t a u b m e m t a p a d n a a ti r e d n e P

, g n a t a m i d a j n e m t a p a d a i s u n a m a w h a b n a k a t a k i d n a a ti r e d n e p m a l a D

ti r e d n e p i u l a l e m a n e r a

k aan tiulah manusia belaja r dan semakin

(36)

.

c MaknaCinta

u d i v i d n i n a a w e m it s i e k n a d n a k i n u e k h e l o i r a s a d i d a i s u n a m i s n e t s i s k E

a l a g e s n a g n e d n i a l g n a r o a m a s r e b p u d i h i m a l a g n e m i tr a r e b a t n i C . t u b e s r e t

t n i c m a l a D . a y n n a a w e m it s i e k n a d n a k i n u e

k a tejrad ipeneirmaan penuh

i a li n n a k

a -n liai ,tanpa kontirbus imaupun usaha dar iyang dicintai ,cinta

n u e k a l a g e s a m ir e n e m a t n i c e p i s t a u b m e

m ikan dan keisitmewaan orang

. a y n i a t n i c i d g n a y

a t n i

C memungkinkani ndividuuntukmeilhati nits p ritiua lorangl ain ,nli -ai

a ti k n a k n i k g n u m e m a t n i C . a y n i k il i m i d g n a y t a k e k a h n a d l a i s n e t o p i a li n

l a g n e m k u t n

u am ikep irbadiaan orang lain dalam dunianya sendri idan

m a l a g n e p n a k h a B . ir i d n e s a ti k a i n u d s a u lr e p m e m n a i k i m e d n a g n e

d a nk tia

e y n e m g n a y h a s i k i d a j n e m h a b u r e b a t n i c m a l a

d dihkan; ktia tetap

. p u d i h n a k a m a l a d n e m h i b e l g n a y a n k a m n a k ir e b i d n a g n e d a y a k r e p i d

a t n i c h a s i k k a y n a b n a i k e s i m a l a g n e m o k i s e r g n u g g n a n e m a l e r a i s u n a M

g n a y a t n i c h a s i k a j a s u t a s i m a l a g n e m t a p a d a i n a k l a s a n a k h i d e y n e m g n a y

. n a k a i g a h a b m e m

u b e s r e t a r a c a g it e

K tmenggambarkan bahwa seseorang dalam mencar i

h a l a d a t u b e s r e t a n k a m a w h a b i n i k a y n e m n a g n e d s u r a h a y n p u d i h a n k a m

s e

s uatu yang obyektfi ,yang bersfia tmenuntu tatau menantang t etapij uga

i a p a c n e m t a p a d k u t n u a i s u n a m i g a b k a lt u m g n a y l a h u t a u s n a k a p u r e m

n e m e

p uhanmakan tiu.

n a a n k a m r e b e k n a it r e g n e p n a l u p m i s e k l i b m a g n e m i ti l e n e p s a t a i d n a i a r u i r a D

(37)

1 2

n a k ir e b m e m a tr e s n a k a b m a d i

d nlia ikhusu sbag iseseorang .Makna hidup

k u j n u n e

m kanbahwad idalamnyat erkandungj ugat ujuanhidup ,yakn ihal- lha

n a k a i h u n e p i d n a d n a k u m e ti d l i s a h r e b a li b i h u n e p i d n a d i a p a c i d u lr e p g n a y

. a g r a h r e b n a d i tr a r e b n a i k i m e d n a k a s a ri d i n i n a p u d i h e k n a k b a b e y n e m

.

8 Proses-prose sPerubahan dar iPenghayatan Hidup Tak Bermakna B

h i b e L i d a j n e

M ermakna.

Meneuru tBastaman (1996 )dalam prose sperubahan dar ipenghayatan

n a p a h a t n a k r a b m a g i d t a p a d a n k a m r e b h i b e l i d a j n e m a n k a m r e b k a t p u d i

h

s it ir o e t i s k u rt s n o k n a k a p u r e m a y n a h i n i l a H . u t n e tr e t n a m a l a g n e p n a p a h a t

d it a y n r a n e b e s s a ti l a e r m a l a d g n a

y ak selalu mengikut iurutan t ersebut( untuk

n a p a h a T . ) h u r u l e y n e m a r a c e s n a m a h a m e p h a d u m r e p e

m -tahapan in idapa t

: t u k ir e b i a g a b e s a m il i d a j n e m n a k g n o l o g i d

.

a TahapDertia( peirsitwa rtagis ,penghayatant ampamakna)

.

b TahapPeneirmaanDiir( pemahamandi ir ,pengubahans ikap)

.

c Tahap Penemuan Makna Hidup (penemuan makna dan penemuan

n a u j u

t - tujuanhidup)

.

d Tahap Reailsas i Makna (keikatan di ir , kegiatan terarah untuk

) p u d i h a n k a m n a h u n e m e p

.

e TahapKehidupanBermakna( penghayatanbermaknaan ,kebahagiaan)

n a y s i g a rt a w it s ir e

P g membawa kepada kondis ihidup tak bermakna

i ri d n a r a d a s e k n a k l u b m i n e m t a p a

d (sel finsigh )t dalam dri iindividu akan

i d a j n e m i ri d i s i d n o k h a b u g n e m k u t n u a y n u t n a b m e m n a d a y n ir i d n a a d a e k

a l a j e G . i g a l k i a b h i b e

l -gejala utama penghayatan hidup tak bermakna ,

n

(38)

( n a n a s o b e K . s it a p a n a d n a s o b a b r e s , it r a r e b k a t p u d i h a s a r e

m boredom )

n a k g n a d e s , t a n i m n a k ti k g n a b m e m k u t m u g n a r o e s e s n a u p m a m k a d it e k h a l a d a

( s it a p

a apaltiy) merupakan keitdakmampuan untuk mengambi l prakarsa .

n a r a y a h g n e

P -penghayatan tersebu t menuru t Frank l (1973) , mungkin saja

g n u b u l e s r e t i p a t e t , a t a y n a r a c e s p a k g n u r e t k a d

it (masked) dibailk berbaga i

o k a y a p

u mpensas idankehendak yangbelrebihanuntuk berkuasa t(hewillt o

) r e w o

p , bersenang-senang mencar i kenikmatan seksua l t(he wli l to sex,)

a jr e k e

b t(he wli lto work,) dan mengumpulkan uang sebanyak-banyaknya

e h

t( willt omoney.)Dengan katal ain perliakudan kehendak yangbelrebihan

. a n k a m a p n a t p u d i h n a t a y a h g n e p i p u t u n e m a y n a s a i b u

ti

Munculnya kesadaran dri iin idapa tdidorong karena berbaga imacam

t a p a d n e m , il h a a r a p n a g n e d i s a tl u s n o k , ir i d n a g n u n e r e p i tr e p e s b a b e s

n a m a l a g n e p i r a d r a j a l e b , h a d a b i n a d a o d l i s a h , g n a r o e s e s i r a d n a g n a d n a p

u t n e tr e t a w it s ir e p i m a h a m e m u a t a n i a l g n a r

o yangsecaradramait smengubah

a y n a d a i r a d a y n e m t a p a d u d i v i d n i i n i n a g n e d n a a m a s r e B . i n i a m a l e s p a k i s

i a li

n -nlia i kreatfi , pengalaman maupun sikap yang kemudian dtietapkan

p u d i h n a k a m n a u m e n e p n a d i ri d n a m a h a m e p r a s a d s a t A . p u d i h n a u j u t i a g a b e s

p l u b m it i n

i erubahan sikap (changing a tttiude) dalam menghadap imasalah .

h a ri a g n a d p u d i h t a g n a m e s , a y n h a l a s a m i p a d a h g n e m l i s a h r e b u d i v i d n i h a l e t e S

( i ri d n a t a k i e k n a k u k a l e m r a d a s a r a c e s n a i d u m e k , t a k g n i n e m a jr e

k sel f

t n e m ti m m o

c )untuk melakukan berbaga ikegiatan terarah untuk memenuh i

n k a

m a hidup yang dtiemukan .Kegiatan in ibiasanya berupa pengalaman

(39)

3 2

r e b a y n ri h k a a d a p i n i p a h a t a li B . n a k i a b a r e t a y n m u l e b e

s hasi ldlialui ,dapa t

b m i n e m n a k a n a k it s a p i

d ulkan perubahan kondis ihidup yang l ebih baik dan

. n a a i g a h a b e k n a g n e d a n k a m r e b p u d i h n a t a y a h g n e p n a k g n a b m e g n e m

p u d i h n a t a y a h g n e p a w h a

Referensi

Dokumen terkait

1. Pola pemanfatan ruang untuk memantapkan fungsi lindung pada kawasan-kawasan yang secara fisik mempunyai limitasi untuk dikembangkan atau perlu dilestarikan, baik

[r]

19661231 198603 1 068 Pengertian Perawatan pulpa untuk mempertahankan vitalitas gigi yaitu pulpa cacing Tujuan Sebagai pedoman kerja bagi petugas dalam melakukan pulpa caping

Perlu dicoba dengan penggunaan metode lain seperti LVQ2 dan LVQ3 yang bertujuan untuk dijadikan sebagai pembanding besar akurasi yang dihasilkan, sehingga dapat

Selain kewajiban yang disebutkan di atas, maka setiap tahun ada kewajiban PT KAI melalui surat Menkeu nomor S-630/MK.02/2010 tanggal 29 November 2010 tentang penetapan pendanaan

Surat dakwaan batal demi hukum sesuai Pasal 143 ayat (3) KUHAP bisa dijatuhkan oleh hakim tetapi kapan waktunya tidak dijelaskan secara limitatif dalam penjelasannya. Sehingga ada

Lansia perubahan fisik mengalami keterbatasan dalam aktivitasnya, selain itu perawat juga perlu bekerjasama dengan keluarga untuk meningkatkan fungsi afektif