KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOSPIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA.

(1)

DAPTAR EUSI

LEMBAR PENGESAHAN LEMBAR PERNYATAAN

PANGJAJAP ...i

TAWIS NUHUN ...ii

ABSTRAK ...v

DAPTAR EUSI ...viii

DAPTAR GAMBAR ...xi

DAPTAR SINGGETAN ...xii

DAPTAR TABEL ...xiii

DAPTAR LAMPIRAN ...xiv

BAB I BUBUKA 1.1 Kasang Tukang Masalah...1

1.2 Rumusan Masalah ...4

1.3 Tujuan Panalungtikan ...5

1.3.1 Tujuan Umum ...5

1.3.2 Tujuan Husus ...5

1.4 Mangpaat Panalungtikan ...5

1.4.1 Mangpaat Téoritis ...5

1.4.2 Mangpaat Praktis ...6

1.5 Raraga Tulisan ...6

BAB II ULIKAN PUSTAKA 2.1 Ulikan Tiori ...8

2.1.1 Struktur jeung Sémiotik ...8

2.1.1.1 Struktur ...8

2.1.1.2 Struktur Puisi ...8

2.1.1.3 Sémiotik ...15

2.1.2 Tembang Sunda Cianjuran ...16

2.1.2.1 Tembang Sunda ...16

2.1.2.2 Cianjuran ...17

2.1.2.3 Kamekaran Tembang Cianjuran ...19

(2)

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2.1.2.5 Wanda dina Cianjuran ...21

2.1.3 Bahan Pangajaran ...25

2.1.3.1Wangenan Bahan Pangajaran ...25

2.1.3.2 Kriteria Milih Bahan Ajar ...26

2.1.3.3 Wangenan Ngaregepkeun ...26

2.1.3.4 Pangajaran Ngaregepkeun Rumpaka Kawih dina Pangajaran Basa jeung Sastra Sunda ...26

2.1.3.5 Tujuan jeung Fungsi Pangajaran Basa jeung Sastra Sunda ...29

2.2 Panalungtikan Saméméhna ...30

2.3 Raraga Mikir ...31

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1 Desain Panalungtikan ...34

3.2 Partisipan jeung Tempat Panalungtikan ...36

3.2.1 Partisipan ...36

3.2.2 Tempat panalungtikan ...36

3.3 Téhnik Ngumpulkeun Data...36

3.3.1 Wangun Data ...36

3.3.2 Instrumén Panalungtikan ...37

3.3.3 Téhnik Ngumpulkeun Data ...40

3.4 Analisis Data ...40

BAB IV HASIL PANALUNGTIKAN JEUNG PEDARAN 4.1 Téks Rumpaka Panambih Mang Engkos ...41

4.1.1 Kode Rumpaka A ...41

4.1.2 Kode Rumpaka B ...42

4.1.3 Kode Rumpaka C ...42

4.1.4 Kode Rumpaka D ...43

4.1.5 Kode Rumpaka E ...43

4.1.6 Kode Rumpaka F ...44

4.1.5 Kode Rumpaka G ...44

(3)

4.2.1 Struktur Rumpaka A ...47

4.2.2 Struktur Rumpaka B ...50

4.2.3 Struktur Rumpaka C ...53

4.2.4 Struktur Rumpaka D ...56

4.2.5 Struktur Rumpaka E ...58

4.2.6 Struktur Rumpaka F ...60

4.2.7 Struktur Rumpaka G ...62

4.3 Sémiotik Rumpaka sanggian Mang Engkos ...65

4.3.1 Sémiotik Rumpaka A ...65

4.3.2 Sémiotik Rumpaka B ...68

4.3.3 Sémiotik Rumpaka C ...69

4.3.4 Sémiotik Rumpaka D ...71

4.3.5 Sémiotik Rumpaka E...73

4.3.6 Sémiotik Rumpaka F ...74

4.3.7 Sémiotik Rumpaka G ...76

4.4 Larapan Rumpaka Cianjuran Wanda Panambih Sanggian Mang Engkos pikeun Bahan Pangajaran Rumpaka Kawih di SMA ...77

4.4.1 Kritéria Milih Bahan Ajar ...77

4.4.2 Larapan Bahan Ajar ...79

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN 5.1 Kacindekan ...83

5.2 Rékoméndasi ...84

DAPTAR PUSTAKA ...85

LAMPIRAN ...88

(4)

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

DAPTAR GAMBAR

Foto Kaset Nunggelis (Asih nu Leungit) ... 90

Foto Kaset Sumalindung ... 90

Foto Kaset Kembang Soca ... 91

Foto Kaset Paheut Jangji ... 91

Foto Kaset Ngawisik Diri ... 92

(5)

DAPTAR SINGGETAN

KIKD : Kompetensi Inti Kompetensi Dasar SD : Sekolah Dasar

SMP : Sekolah Menengah Pertama MTs : Madrasah Tsanawiyah Kc : kaca

KUBS : Kamus Umum Basa Sunda PPL : Program Pengalaman Lapangan SMA : Sekolah Menengah Atas

UPI : Universitas Pendidikan Indonesia FPBS : Fakultas Pendidikan Bahasa dan Sastra Spk : Saparakanca

SMK : Sekolah Menengah Kejuruan MAN : Madrasah Aliyah Negeri MI : Madrasah Ibtidaiyah

(6)

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

DAPTAR TABEL

Slip data 3.1 Jumlah Pada jeung Padalisan ... 38

Slip data 3.2 Interprétasi kana Imaji ... 38

Slip data 3.3 Interprétasi kana Musikalitas atawa Wirahma ... 38

Slip data 3.4 Interprétasi kana Suasana ... 38

Slip data 3.5 Interprétasi kana Téma ... 39

Slip data 3.6 Interprétasi kana Gaya Basa ... 39

Slip data 3.7 Interprétasi kana Ikon... 39

Slip data 3.8 Interprétasi kana Indéks ... 39

Slip data 3.9 Interprétasi kana Simbol ... 40

Tabel 4.1 Téks Rumpaka Panambih Sanggian Mang Engkos ...41

Tabel 4.2 Struktur Rumpaka Panambih Sanggian Mang Engkos ...46

Tabel 4.3 Sémiotik Rumpaka Panambih Mang Engkos...65

(7)

DAPTAR LAMPIRAN

SK Skripsi ...88

Foto Kaset “Nunggelis (Asih nu Leungit)”,“Sumalindung”,“Kembang Soca”, “Paheut Jangji”, “Ngawisik Diri”, jeung, “Arkuh (Lagu Pasanggiri Tembang Sunda ka-14 Taun 1996) Daya Mahasiswa Sunda” ...90

Rumpaka Cianjuran Wanda Panambih Sanggian Mang Engkos ...93

Tabulasi Struktur Rumpaka Cianjuran Wanda Panambih ...97

Tabulasi Sémiotik Rumpaka Cianjuran Wanda Panambih ...116

RPP ...133

(8)

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

Ratna (2010, kc. 34) nétélakeun yén métode mimiti kecapna tina methods, basa latin, sedengkeun methodos mimiti asal kecapna tina meta jeung hodos. Meta mangrupa ngaliwatan, sanggeus, sedengkeun hodos mangrupa jalan, cara, arah. Dina wangenan nu leuwih lega métode minangka cara-cara, pikeun maham realitas, cara nu sistematis pikeun ngabéréskeun masalah sebab akibat sanggeusna.

Métode panalungtikan mangrupa cara ilmiah pikeun meunangkeun data jeung udagan sarta kagunaan nu tangtu. Dumasar hal éta aya opat kata kunci nu perlu diperhatikeun, nya éta: cara ilmiah, data, jeung udagan sarta kagunaan (Sugiyono, 2013, kc. 2).

Ieu panalungtikan ngagunakeun pamarekan kualitatif dina métode deskriptif analitik. Métode deskriptif analitik nya éta métode nu dilakukeun ku cara ngadéskripsikeun fakta-fakta nu satuluyna dituluykeun ku analisis (Ratna, 2010,

kc. 53).

Maksud nu hayang dihontal dina ieu panalungtikan téh nya éta pikeun ngadéskripsikeun struktur-sémiotik nu nyangkaruk dina rumpaka panambih sanggian Mang Engkos. Salian ti éta sangkan nyangking gambaran luyu henteuna éta rumpaka-rumpaka digunakeun pikeun bahan pangajaran di SMA.

3.1 Désain Panalungtikan

Gulo (2002, kc. 99) nétélakeun yén desain panalungtikan mangrupa cetak

biru nu nangtukeun kagiatan satuluyna. Dina nyusun desain dilakukeun sanggeus

nangtukeun topik (judul) panalungtikan nu bakal dilaksanakeun. Desain panalungtikan mangrupa bagan guluyuran tahap panalungtikan. Desain pikeun ieu panalungtikan kagambar sakumaha bagan di handap.

Nangtukeun Masalah: 1) masarakat Cianjur

kurang aprésiasi kana cianjuran; 2) siswa nu kurang

ngirut kana tembang cianjuran.

Ngarumuskeun masalah: 1) téks rumpaka panambih; 2) kajian struktur

3) unsur sémiotik; 4) bahan pangajaran

Nangtukeun tujuan

(9)

34

Bagan 3.1 Desain Panalungtikan

Dina desain di luhur bisa katitén yén ayana nangtukeun masalah didieu maksudna ngeunaan masalah nu aya patalina jeung panalungtikan nu dilaksanakeun. Saperti ayana masalah kurang ngirutna siswa kana kawih atawa tembang, ku sabab loba dongkari-dongkari nu hésé diturutan. Salian ti éta masalah dina cara ngajar guru kana pangajaran basa Sunda hususna ngeunaan kawih.

Dina ieu panalungtikan, ayana nyieun rumusan masalah maksudna nya éta panalungtik ngumpulkeun sababaraha masalah, tuluy di idéntifikasi nepi ka ayana masalah-masalah. Sanggeus kitu tuluy dipilah-pilah deui nu ngawujud kana

Nangtukeun partisipan jeung tempat panalungtikan Nangtukeun rarancang téoretis konseptual: 1) téori struktur 2) téori sémiotik Nangtukeun Métode:

1) métode deskriptif analitik

Ngumpulkeun data: 1) téhnik studi pustaka;

téhnik dokuméntasi

Nganalisis data ngaliwatan kajian struktur jeung sémiotik:

1) struktur : imaji, simbol, musikalitas, suasana, tema jeung gaya basa; 2) ikon, indéks, jeung

(10)

35

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

rumusan masalah atawa pertanyaaan-pertanyaan anu bakal dipedar dina bab IV. Ayana nangtukeun udagan atawa tujuan kana ieu panalungtikan, tangtu ieu panalungtikan miboga udagan nya éta nganalisis ngeunaan rumpaka panambih sanggian Mang Engkos pikeun bahan pangajaran rumpaka kawih di SMA. Tuluy nganalisis ngeunaaan maksud dina rumpaka panambih sanggian mang Engkos ngaliwatan kajian struktur jeung sémiotik.

Satuluyna aya nangtukeun rarancangan téorétis konseptual, maksudna nya éta nangtukeun téori nu dipaké dina ieu panalungtikan. Dina struktur ayana téori nu dimekarkeun ku Abdullah Mustappa, tuluy dina semiotik ayana téori nu dimekarkeun ku Charles Sanders Pierce. Aya deui nya éta nangtukeun métode panalungtikan. Métode panalungtikan nu dipaké, pamarekan kualitatif dina métode deskriptif analitik. Sabab nganalisis dina ieu panalungtikan mangrupa ngadéskripsikeun rumpaka-rumpaka sanggian Mang Engkos lain nangtukeun hasil nu mangrupa angka-angka. Tuluy dina ngumpulkeun datana maké téhnik studi pustaka jeung téhnik dokuméntasi.

Studi pustaka dina ieu panalungtikan saperti néangan téori-téori anu luyu

jeung bahan nu rék dipedar. Tuluy dina téhnik dokuméntasi pikeun nganalisis kajian struktur jeung sémiotik kana rumpaka-rumpaka panambih sanggian Mang Engkos. Sanggeus kitu nganalisis data ngaliwatan kajian struktur jeung sémiotik nu aya dina rumpaka-rumpaka panambih sanggian Mang Engkos.

Tina analisis bieu tuluy nyieun bahan pangajaran rumpaka cianjuran nu mangrupa rumpaka atawa téks tembang jeung instrumen évaluasi pangajaran. Nu pamungkas nyieun kacindekan tina hasil analisis jeung saran.

3.2 Partisipan jeung Tempat Panalungtikan 3.2.1 Partisipan

Nurutkeun Kamus Besar Bahasa Indonesia (2009, kc. 360) nétélakeun yén partisipan nyaéta jalma nu ilubiung dina hiji kagiatan. Tangtu jalma nu jadi partisipan dina panalungtikan kudu miboga pangaweruh ngeunaan panalungtikan nu rék dipedar.

(11)

36

Cianjuran sacara gembleng. Hususna dina wanda panambih sanggian Mang Engkos.

3.2.2 Tempat Panalungtikan

Lokasi dina ieu panalungtikan aya patalina jeung tempat dimana meunangkeunna buku-buku nu rék dipedar, ieu panalungtikan nyaéta ngeunaan tembang Sunda cianjuran kana rumpaka wanda panambih. Lokasina aya di Cianjur, di DKC (Dewan Kesenian Cianjur), Perpusda Cianjur (Perpustakaan Daérah), Bapusda (Badan Perpustakaan Daérah), Perpustakaan UPI Bandung, jeung Perpustakaan Daérah Déposit Bandung Jawa Barat.

3.3 Téhnik Ngumpulkeun Data

Sugiyono (2013, kc. 308) ngébréhkeun yén téhnik ngumpulkeun data mangrupa léngkah nu paling utama dina panalungtikan, sabab tujuan utamana tina panalungtikan nyaéta meunangkeun data. Lamun henteu nyaho kana téhnik ngumpulkeun data, panalungtik moal bisa meunangkeun data nu maksimal.

3.3.1 Wangun Data

Data anu digunakeun dina ieu panalungtikan nyaéta data sekunder. Sumber-sumber sekunder nurutkeun Nasution (1987, kc. 182) ngébréhkeun yén dina sumber sekunder téh dibagi deui aya sumber sekunder pribadi jeung umum. Sumber sekunder pribadi mangrupa surat-surat, kitab harian, catetan biografi, jeung nu sajabana. Sumber sekunder umum mangrupa data nu aya dina arsip nu aya pikeun panalungtik.

Dina sumber sekunder aya sumber-sumber séjén saperti nu aya dina majalah, buletin, publikasi, laporan-laporan tina bahan-bahan resmi saperti kementrian-kementrian, hasil-hasil studi, thesis, hasil survey, studi historis, jeung sajabana. Data sekunder dina ieu panalungtikan mangrupa dokumen literature atawa buku-buku nu aya patalina jeung tembang Sunda cianjuran dina wanda panambih.

3.3.2 Instrumén Panalungtikan

(12)

37

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

dina panalungtikan kualitatif, panalungtik mangrupa salaku nu ngararancang, nu ngumpulkeun data, nganalisis, nafsirkeun data, jeung tungtungna panalungtik sorangan nu méré hasil panalungtikanna (Moleong 2011, kc. 168).

Anapon instrumén anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta panalungtikna sorangan salaku instrumén, Tuluy pikeun meunangkeun data nu lengkep panalungtik ngagunakeun instrumén nya éta kaset rekaman nu judul kasetna aya “Paheut Jangji”, “Ngawisik Diri”, “Nunggelis (asih nu leungit)”,

“Kembang Soca”, “Arkuh Lagu Pasanggiri Tembang Sunda ka-14 taun 1996)

Daya Mahasiswa Sunda”, jeung “Sumalindung”. Dina genep kaset éta aya tujuh lagu wanda panambih sanggian Mang Engkos diantarana ‘Kingkilaban’, ‘Rumingkang’, ‘Nyawang Asih’, ‘Asih Nu Leungit’, ‘Gerentes Ati’, ‘HanjakalTepang’, jeung ‘Lebah Bubulak’.

Nurutkeun Arikunto (2006, kc. 235) yén dina analisis data miboga tilu léngkah nya éta tatahar, tabulasi, jeung ngasupkeun data saluyu kana pamarekan panalungtikan. Ieu panalungtikan ogé maké sistim tabulasi/tabel dina wangun slip data. Slip data ieu dipaké pikeun nganalisis jumlah pada jeung padalisan, imaji,

simbol atawa lambang, musikalitas atawa wirahma, suasana, téma, gaya basa, indéks, ikon jeung simbol dina rumpaka. Slip data mangrupa instrumén minangka alat analisis.

1) Struktur Rumpaka

Slip data 3.1

Jumlah Pada jeung padalisan

No Kode

Rumpaka

Judul Rumpaka

Jumlah Pada

Jumlah Padalisan

(13)

38

Slip data 3.2

Interpétasi kana Imaji

No Kode Rumpaka Référénsi Imaji

(1) (2) (3) (4)

Slip data 3.3

Interpétasi kana Musikalitas atawa Wirahma

No Kode Rumpaka Wirahma Interpetasi

(1) (2) (3) (4)

Slip data 3.4

Interpétasi kana Suasana

No Kode Rumpaka Suasana Interpétasi

(1) (2) (3) (4)

Slip data 3.5

Interpétasi kana Téma

No Kode Rumpaka Téma Interpétasi

(1) (2) (3) (4)

Slip data 3.6

(14)

39

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

No Kode Rumpaka Gaya Basa Interpétasi

(1) (2) (3) (4)

2) Kajian Sémiotik

Slip data 3.7

Interpétasi kana Ikon

No Kode Rumpaka Ikon Interpétasi

(1) (2) (3) (4)

Slip data 3.8

Interpétasi kana Indéks

No Kode Rumpaka Indéks Interpétasi

(1) (2) (3) (4)

Slip data 3.9

Interpétasi kana simbol

No Kode Rumpaka Simbol Interpétasi

(1) (2) (3) (4)

(15)

40

Téhnik anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta téhnik studi pustaka jeung téhnik dokuméntasi. Studi pustaka nya éta téhnik anu digunakeun pikeun ngumpulkeun data ku cara maca bahan-bahan nu raket patalina jeung masalah nu rék ditalungtik sarta nangtukeun dasar-dasar téoritis nu aya hubunganna jeung bahan panalungtikan. Téhnik dokuméntasi digunakeun pikeun nganalisis sakabéh data dumasar kana struktur jeung sémiotik anu sumberna tina rumpaka-rumpaka wanda panambih sanggian Mang Engkos.

3.4 Analisis Data

Data anu geus dikumpulkeun saméméhna tuluy diolah sangkan meunangkeun hasil anu luyu jeung tujuan anu hayang dihontal. Ieu panalungtikan miboga léngkah-léngkah dina ngolah data. Anapon éta léngkah-léngkah bisa ditingali ieu di handap.

1) Ngumpulkeun data, mangrupa déskripsi tina rumpaka-rumpaka wanda panambih sanggian Mang Engkos, ku cara nyirian ku kode rumpaka ti A nepi ka G, pada jeung padalisan (1:1);

2) Nganalisis data ngaliwatan kajian struktur dina rumpaka-rumpaka wanda

panambih sanggian Mang Engkos;

3) Nganalisis data ngaliwatan unsur semiotic dina rumpaka wanda panambih sanggian Mang Engkos;

4) Nyieun bahan pangajaran rumpaka Cianjuran nu mangrupa rumpaka atawa téks tembang jeung instrumén évaluasi pangajaran;

(16)

Nevia Dwi Putri Junaedi, 2015

KAJIAN STRUKTUR JEUNG SÉMIOTIK KANA RUMPAKA PANAMBIH SANGGIAN MANG ENGKOS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN RUMPAKA KAWIH DI SMA

BAB V

KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI

5.1 Kacindekan

Tujuan ieu panalungtikan nyaéta pikeun nganalisis rumpaka kawih sanggian Mang Engkos, pikeun nganalisis struktur jeung semiotic rumpaka panambih sanggian Mang Engkos, lian ti éta pikeun bahan pangajaran rumpaka kawih di SMA. Ieu panalungtikan nyoko kana tiori struktur jeung sémiotik. Dina ieu panalungtikan ngagunakeun métode deskriptif analitik kalayan téhnik studi pustaka jeung dokuméntasi.

Rumpaka panambih sanggian Mang Engkos nu dianalisis aya tujuh, nyaéta,

“Asih Nu Leungit”, “Gerentes Ati”, “Kingkilaban”, “Lebah Bubulak”, “Hanjakal

Tepang”, “Nyawang Asih”, jeung “Rumingkang”. Hasil ieu panalungtikan

ngahasilkeun sababaraha kacindekan, nyaéta hasil analisis struktur rumpaka panambih sanggian Mang Engkos ngahasilkeun kacindekan yén imaji nu loba nyampak dina ieu rumpaka nyaéta, imaji rasa jeung imaji paningal. Musikalitas

atawa wirahma nu nyampak bisa dicindekkeun mélodius, hartina miboga daya musikalitas anu luhung. Suasana nu nyampak lolobana perkara kaasih. Éta bisa katitén dina rumpaka “Asih Nu leungit”, “Rumingkang”, “Gerentes Ati”,

“Hanjakal Tepang”, “Kingkilaban”, “Lebah Bubulak”, jeung “Nyawang Asih”.

Téma nu nyampak dina ieu rumpaka ogé tangtu ngeunaan kaasih. Gaya basa nu kapaluruh dina ieu rumpaka lolobana gaya basa mijalma (personifikasi) jeung ngupamakeun (simile).

Sémiotik rumpaka panambih sanggian Mang Engkos ngahasilkeun kacindekan yén tanda nu loba nyampak dina unggal rumpaka nyaéta indéks. Anapon indéks dina unggal rumpaka di antarana “ Asih Nu Leungit” sabelas indéks, “GerentesAti” opat indéks, “Kingkilaban” lima indéks, “Lebah Bubulak” tujuh indéks, “Hanjakal Tepang” sapuluh indéks, “Nyawang Asih” lima indéks, “Rumingkang” tujuh indéks.

(17)

84

pangajaran nyaéta “Gerentes Ati”, “Lebah Bubulak”, “Kingkilaban”, jeung “Hanjakal Tepang”. Ieu dilantarankeun téma, jeung panjangna rumpaka, tuluy jeung kecap nu nyampak dina ieu rumpaka luyu jeung bahan ajar.

5.2 Rékoméndasi

Tina hasil ieu panalungtikan, aya sababaraha saran atawa rékoméndasi pikeun ngaronjatkeun deui aprésiasi kana karya sastra. Saran atawa rékoméndasi anu ditepikeun nyaéta, pikeun mahasiswa, guru, pamaréntah, jeung masarakat réa. Mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah, dipiharep kajian sémiotik kudu jadi tinimbangan pikeun nalungtik karya sastra, saperti dina tembang, kakawihan, jeung carpon, sabab tina éta kajian bisa nyangking tanda-tanda nu bisa dilarapkeun kana kahirupan.

Pamaréntah dipiharep bisa leuwih ngalengkepan deui arsip-arsip jeung dokuméntasi ngeunaan tembang Sunda Cianjuran, hususna di pabukon anu aya di daérah Cianjur, ngarah ngagampangkeun pamaca nyangking pangaweruh ngeunaan tembang Sunda. Guru dipiharep, rumpaka wanda panambih sanggian