Lope K. Santos
Lope K. Santos
Mula sa Tagalog naMula sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedyWikipedia, ang malayang ensiklopedyaa Lope K. Santos Lope K. Santos Kapanganak Kapanganak an an Setyembre 25, 1879 Setyembre 25, 1879 Kamatayan
Kamatayan Mayo 1, 1963 (edad 83)Mayo 1, 1963 (edad 83) Iba pang Iba pang pangalan pangalan Lope C. Santos Lope C. Santos Trabaho
Trabaho manunulatmanunulat,, manananggolmanananggol,,pp olitiko
olitiko Si
SiLope K. SantosLope K. Santos ((SetyeSetyembre mbre 2525,, 18791879 –– Mayo 1Mayo 1,, 19631963) ) ay ay isisang tanyaang tanyag g na na manmanunuunulatlat sa
sawikang Tagalogwikang Tagalog noong kaniyang kapanahunan, sa simula ng ika-1900 dantaon.Bukod sanoong kaniyang kapanahunan, sa simula ng ika-1900 dantaon.Bukod sa pagiging manunulat, isa rin siyang abogado, kritiko, lider obrero, at itinuturing na "Ama ng pagiging manunulat, isa rin siyang abogado, kritiko, lider obrero, at itinuturing na "Ama ng Pambansang Wika at Balarila" ng
Pambansang Wika at Balarila" ng PilipinasPilipinas..
Talambuhay
Talambuhay
Sa larangan ng panitikan Sa larangan ng panitikan Ipi
Ipinanangangananak k si si LopLope e K. K. SaSantontos s sasa PasiPasig, g, RizaRizall - bilang- bilang Lope C. Lope C. SanSantostos- - sa sa magmag-asa-asawangwang Ladislao Santos at Victoria Canseco, na kapwa mga katutubo sa
Ladislao Santos at Victoria Canseco, na kapwa mga katutubo sa RizalRizal. Ngunit mas inibig na. Ngunit mas inibig na gamitin ni Santos ang titik na
gamitin ni Santos ang titik na K K bilang kapalit ngbilang kapalit ng CC para sa kaniyang panggitnang pangalan,para sa kaniyang panggitnang pangalan, up
upanang g mamaipipakakitita a anang g papagigigiging ng mamakakababayayan. n. NaNakakamimit t niniya ya anang g papagkgkakakararoooon n ngng kadalubhasaan sa
kadalubhasaan sa siningsining mula samula sa Colegio FilipinoColegio Filipino (Kolehiyo Pilipino), matapos na makapag-(Kolehiyo Pilipino), matapos na makapag-ara
aral l sasa EscuEscuela ela NormNormal al SupeSuperior rior de de MaesMaestrostros (Mat(Mataas na aas na PaaPaaralaralang ng NormNormal al para sa para sa mgamga Guro) at sa
Guro) at saEscuEscuela ela de de DereDerechocho (Pa(Paaralaralan an ng ng BataBatas). s). NagiNaging ng daludalubhasbhasa a siya sa siya sa laralaranganngan ng
ngdupluhandupluhan, , isisanang g papaliligsgsahahan an ng ng mgmga a mamanunununula la na na mamaihihahahamambibing ng sa sa lalararangnganan ng
ngbalagtasanbalagtasan. . NoonNoong g 1900, nagsi1900, nagsimula siyang maglinmula siyang maglingkod bilang patnugogkod bilang patnugot t parpara a sa sa mgamga la
lathathalailaing ng nanasa sa wikwikang ang TagTagaloalog, g, kakatultulad ad ngng Muling Muling PagsPagsilanilangg atat SampaguitaSampaguita. . SiSiyya a aangng taga
tagapagtapagtatag tag ng ng babababasahisahingng SampaguitaSampaguita. . Sa Sa papamammamagagitaitan n nini ManuManuel el L. L. QuezQuezonon, , nagnaginging pu
punonnong-tg-tagaagapanpangasgasiwa iwa si si SaSantontos s ngngSuSuririan an ng ng WiWikakang ng PaPambmbanansasa. . KaKabibilalang ng sa sa mgmgaa ka
katawtawagaagang ng nanagbigbibigbigay ay paparanrangagal l kakay y SaSantontos s ang ang papagiggiginging PaPahaham m ng ng WiWikaka,, A Ama ma ngng Balarilang Pilipino
Balarilang Pilipino,, Haligi ng Panitikang PilipinoHaligi ng Panitikang Pilipino, subalit mas kilala rin siya sa karaniwang, subalit mas kilala rin siya sa karaniwang palayaw na
palayaw na Mang OpengMang Openg..
Sariling buhay
Sariling buhay
NaNapapangangasasawa wa ni ni LopLope e K. K. SaSantontos s si si SimSimeoneona a SalSalazaazar r noonoongng ika-ika-10 10 ng ng PebrPebreroero,, 19001900, , atat nagkaroon sila ng limang anak. Nagkaroon siya ng
huling sandali ng buhay ay hinangad ni Santos na maging Wikang Pambansa ang Wikang Tagalog.
Sa larangan ng pulitika
Matapos maging gobernador ng lalawigan ng Rizal mula 1910 hanggang 1913, naging gobernador naman si Santos ng Nueva Vizcaya mula1918 hanggang 1920. Naglingkod din siya bilang senador para sa ika-labindalawang distrito ng bayan.
Mga gawa
Kabilang sa mga akda ni Santos ang mga sumusunod:
Balarila ng Wikang Pambansa Banaag at Sikat , isang nobela
Amado V. Hernandez
Mula sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Pambansang Alagad ng Sining ng
Pilipinas
Panitikan 1973
Amado V. Hernandez
Tunay/Buong pangalan Amado Vera Hernandez Kapanganakan Setyembre 13, 1903 Hagonoy, Bulakan Kamatayan Marso 24, 1970 Maynila Kabansaan Pilipino Larangan Panitikan
SiAmado Vera Hernández (Setyembre 13, 1903—Marso 24, 1970) ay isang makata at manunulat sa wikang Tagalog. Kilala rin siya bilang "Manunulat ng mga Manggagawa", sapagkat isa siyang pinuno ng mga Pilipinong manggagawa at sa kaniyang mga pagpuna at pagsusuri sa mga kawalan ng katarungang naganap sa Pilipinas noong kaniyang kapanahunan. Nakulong siya dahil sa pakikipagugnayan niya sa mga kilusang makakomunista. Siya ang punong tauhan sa isang bukod-tanging kasong panghukuman na tumagal ng 13 taon bago nagwakas.
Sariling buhay
Ipinanganak siya sa Hagonoy, Bulacan, ngunit lumaki sa Tondo, Maynila kung saan nakapag-aral siya sa Mataas na Panakapag-aralan ng Maynila at sa Amerikanong Panakapag-aralan ng Pakikipag-ugnayan (American Correspondence School). Noong 1932, napangasawa niya ang Pilipinong aktres na si Atang de la Rama. Ang mag-asawa ay kapwa kinilala bilang mga Pambansang Alagad ng Sining si Hernandez para sa Panitikan, samantalang si de la Rama para sa Tanghalan, Sayaw at Tugtugin.
Bilang manunulat
Noong kaniyang kabinataan, nagsimula na siyang magsulat sa wikang Tagalog para sa pahayagang Watawat (Flag). Nang lumaon ay nagsulat siya ng para sa mga Pagkakaisa at naging patnugot ngMabuhay . Napukaw ng kaniyang mga sulatin ang pansin ng mga dalubhasa sa wikang Tagalog at ilan sa kaniyang mga salaysayin at tula ay napabilang sa mga antolohiya, katulad ng Parolang Ginto ni Clodualdo del Mundo at ng Talaang Bughaw ni Alejandro Abadilla. Noong 1922, sa gulang na 19, naging kabahagi si Hernandez ng samahan pampanitikan na Aklatang Bayan na kinabibilang ng mga kilalang manunulat sa Tagalog na sina Lope K. Santos at Jose Corazon de Jesus.
Sinalaysay ni Hernandez sa kanyang mga akda ang pakikipagsapalaran at pakikibaka ng mga manggagawang Pilipino. Minsan siyang napiit dahil sa salang sedisyon, at habang nasa loob ng kulungan, naisulat niya ang "Isang Dipang Langit", ang isa sa mga mahahalaga niyang tula.
Nakilala rin si Hernandez sa kanyang mga nobelang gaya ng "Ang Ibong Mandaragit", at "Luha ng Buwaya". Ang ilan sa kanyang maikling kuwento ay natipon sa isang tomo na pinamagatang "Langaw sa Isang Basong Tubig at Ibang Kuwento". Nagturo din siya sa Pamantasan ng Pilipinas. Kakikitaan ng diwang makabayan ang marami niyang tula at nobela: lantad sa mga ito ang makatarungang poot sa pagiging tila isang kolonya ng Estados Unidos ang kaniyang bansang Pilipinas. Naipakulong siya ni Elpidio Quirino dahil sa bintang na pagiging mapanghimagsik. Subalit ang tunay na dahilan ay naipakulong si Hernandez dahil sa pagiging pinuno ng Kongreso ng mga Samahang Manggagawa (Congress of Labor Organizations), na isa sa pinakamalaki, pinakamilitante at pinakamakabayan sa lahat ng unyon noong kapanahunan ni Hernandez
Mga gantimpala at parangal
Noong 1973, tatlong taon mula nang sumakabilang buhay si Hernandez, ginawaran si “Ka Amado” ng titulong Pambansang Alagad ng Sining. Bagama’t matagal-tagal na rin mula nang pumanaw ang manunulat, patuloy na umaalingawngaw sa mga paaralan at sa mga rali sa
lansangan ang kanyang matulaing pagkamakabayan, lalo na ang mga salita ng tulang "Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan."
Pamana at paggunita
Bawat taon ay ginugunita at ipinagkakaloob ang Gawad Ka Amado sa mga makata, manunulat, mandudula, mang-aawit at mga may-akda ng mga likhang-biswal na gumagawa ng mga sulating tumatalakay sa mga karanasan ng liping manggagawa.
Mga gawa
Mga nobela
Ang mga nobelang sosyopolitikal ni Hernandez ay ayon sa kaniyang mga karanasan bilang isang gerilya, obrero ng manggagawa at prisonerong politikal.
Mga Ibong Mandaragit ,1969 Luha Ng Buwaya, 1972
Mga tula
Isang Dipang Langit Panata sa Kalayaan
Ang Mga Kayamanan ng Tao Ang Dalaw
Bartolina
Kung Tuyo Na ang Luha Mo Aking Bayan Bayang Pilipinas
Ang Taong kapos Bayani
Sa Batang Walang Bagong Damit Isang Sining ang Pagbigkas
Ang Panday
Mga maikling kuwento
Wala nang lunas Kulang sa Dilig
Langaw sa Isang Basong Gatas
Dalawang Metro sa Lupang Di-Malipad ng Uwak Ipinanganak ang Isang Kaaway sa Sosyaledad Limang Alas, Tatlong Santo
Mga dula
Karamihan sa kaniyang mga dula ay batay sa kaniyang karanasan habang nasa bilangguan:
Munting lupa , 1957
Ang Mga Kagalang-galang, 1959
Magkabilang Mukha ng Isang Bagol, 1960
Mga sanaysay
Si Atang at ang Dulaan
Si Jose Corazon de Jesus at ang Ating Panulaan Pilipinismo: Susi sa Bayang Tagumpay
Lualhati Bautista
Mula sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Lualhati Bautista
Kapanganaka n
Disyembre 2, 1946 (edad 64) Tondo, Maynila, Pilipinas
Trabaho nobelista; manunulat sa pelikula at telebisyon
SiLualhati Torres Bautistaay isa sa pinakabantog na babaeng nobelista sa kasaysayan ng kontemporaryong panitikan ng Pilipinas. Kabilang sa mga nobela niya ang Dekada '70,Bata, Bata, Pa'no Ka Ginawa?, atGapô.
Mga gawain nya
Bilang karagdagan sa pagiging isang nobelista, si Lualhati Bautista ay isa ring manunulat ng mga maiikling kuwento, at maging sa larangan ng pelikula at telebisyon. Ang pinakaunang akdang-pampelikulang isinulat niya ay ang Sakada (mga magsasaka ng tubo), isang kuwentong naisatitik ni Bautista noong 1972 na naglantad ng katayuan at pamumuhay ng mga mahihirap ng Pilipino. Nakatanggap ng pagkilala at parangal na Gantimpalang Don Carlos Palanca para sa Panitikan ng Pilipinas, maging mula sa Surian ng Wikang Pambansa noong 1987. Ilan sa mga ginantimpalaang sulating-pampelikula niya ang Bulaklak sa City Jail(1984),Kung Mahawi Man ang Ulap (1984),Sex Object (1985). Para sa pagsusulat para sa
pelikula, nakatanggap siya ng pagkilala mula sa Metro Manila Film Festival (best story-best screenplay ),Film Academy Awards (best story-best screenplay ), Star Awards (finalist para sabest screenplay ), FAMAS (finalist para sa best screenplay ), at mga gantimapalang URIAN. Dalawa sa kaniyang mga maiikling kuwento ay nagwagi rin mga gantimpalang Carlos Palancapara sa Panitikan: ang Tatlong Kuwento ng Buhay ni Juan Candelabra, unang gantimpala, 1982, at Buwan, Buwan, Hulugan mo Ako ng Sundang, pangatlong gantimpala, 1983. Sumulat rin si Bautista ng mga dramang pang-telebisyon: ang Daga sa Timba ng Tubig(1975) atIsang Kabanata sa Libro ng Buhay ni Leilani Cruzaldo (1987). Nanalo ang huling akda ng pinakamagaling na kuwentong pandrama para sa telebisyon mula sa Catholic Mass Media Awards.
Pinarangalan si Bautista ng Ateneo Library of Women’s Writings (Aklatan ng mga Sulatin ng mga Kababaihan ng Ateneo) noong Marso 10, 2004 habang idinaraos ang ika-8 Taunang Panayam sa Panitikang Isinulat ng mga Kababaihan sa Katutubong Wika.
Amg mga maiikling kuwento na isinulat ng mga kababaihang Pilipino ay inilimbag sa Finland ngThe Finnish-Philippine Society (Ang Samahang Pinlandes-Pilipino, o FPS), isang hindi-pampahalaang organisasyon na itinatag noong 1988. Pinatnugutan at isinalin ni Riitta
Vartti, at iba pa, ang Tulikärpänen. Sa Firefly: Writings by Various Authors (Alitaptap: Mga Sulatin ng Iba't Ibang May-akda), ang bersiyong Ingles ng kalipunang Pinlandes, ang sipi mula sa nobelang Pilipinong Gapô (daglat ng Olongapo) ay pinamagatang The Night in Olongapo(Ang Gabi sa Olongapo) samantalang ang sipi mula sa Bata, Bata, Pa'no Ka Ginawa? ay pinamagatan namang Children's Party (Handaang Pambata).
Ang buong salinwika ng mga pinakamahahalagang akda ni Bautista ay maaaring makabuwag sa hadlang sa palimbagang pansandaigdigan, bagaman may mga nagsasabi na ang dahilan kung bakit walang nasasagawang pagsasalinwika ay ang paggamit ni Bautista ng payak ngunit makabuluhang wika para maisalarawan ang ang mga masasalimuot na katayuang panlipunan at pangkaluluwa sa Pilipinas, isang katangian palagiang ipinagsasawalang-bahala ng mga samahang pampanitikan.
Mga akda
Kalipunan ng mga maiikling katha
Buwan, Buwan, Hulugan Mo Ako ng Sundang: Dalawang Dekada ng Maiikling Kuwento Desaparesidos*
Mga sulating pampelikula
Bata, Bata...Pa'no Ka Ginawa? : The Screenplay (1998) Bulaklak sa City Jail
Gapo
