Rangkuman Teknologi Bahan Konstruksi

(1)

ra

1

1 Ir.

Ir.

F

FA

AK

KU

ULLT

TA

AS

S

U

gkuman materi

Disusun oleh:

Junior Fernando

3.11.106.701101.0784

DOSEN

Poegoeh Soedjito, MT.

TEKNIK SIPIL & PERENCANAAN

IVERSITAS BALIKPAPAN

2013/2014

T E K N O L O G I

T E K N O L O G I B

T E K N O L O G I

B H

H N

N K O N S T R U K S I

K O N S T R U K S I

T E K N O L O G I B

B H

H N

N K O N S T R U K S I

K O N S T R U K S I

T E K N O L O G I

T E K N O L O G I B

B H

H N

N K O N S T R U K S I

K O N S T R U K S I

(2)

II.. PPEENNGGEERRTTIIAAN BN BAAHHAAN BN BAANNGGUUNNAANN

Bahan bangunan adalah bahan-bahan yang di pakai untuk membuat konstruksi

bangunan atau bahan-bahan yang member sifat-sifat tertentu di dalam konstruksi

bangunan dengan arti yang luas.

IIII.. MAMANFNFAAAT MAT MEMEMPEPELALAJAJARI TRI TEKEKNNOLOLOGOGII BABAHAHAN KON KONSNSTRTRUUKSKSII

Manfaat mem

Manfaat mempelajari teknologi bapelajari teknologi bahan konstrukhan konstruksi,si, antara lain:antara lain:

-- MemMemberberikaikan penn pengetgetahahuan duan dasasar tear tentantang bang bahahan bann bangungunan daan dann

penggunaannya dalam konstruksi bangunan sipil secara umum.

-- MenMengetgetahuahui klasi klasifikifikasi dasi dan daan dapapat membt membedaedakan jekan jeni-jeni-jenis banis bahanhanbanbangungunanan..

-- MenMengetgetahuahui sii sifatfat-si-sifat fat setsetiap iap jenjenis bis bahahan ban banangungunanan..

-- MampMampu memu memilih bilih bahaahan yan yang tng tepat epat sesuasesuai deni dengan gan kebutkebutuhan uhan dan dan lingkulingkunganngan

yang di hadapinya.

IIIIII.. RRUUAANNG LG LIINNGGKKUUP TP TEEKKNNIIK SK SIIPPIILL

Bangunan Sipil meliputi: Bangunan Sipil meliputi: A

A.. GGeedduunngg

Gedung terdiri dari Rumah, Gedung Besar,

Gedung terdiri dari Rumah, Gedung Besar, Terminal, Stasiun, Gudang, Pabrik,dllTerminal, Stasiun, Gudang, Pabrik,dll B

B.. JJeemmbbaattaann C

C.. JJaallaan n RRaayyaa D.

D. ReRel Kl Kerereteta Aa Apipi E

E.. PPeellaabbuuhhaann

Pelabuhan terdiri dari Dermaga, Emplasement&Fasilitas bongkar muat barang dan Pelabuhan terdiri dari Dermaga, Emplasement&Fasilitas bongkar muat barang dan fasilitas penunjang lainnya.

fasilitas penunjang lainnya. F.

F. LaLappanangagan n UdUdararaa

Lapangan Udara terdiri dari Apron, Taxiway/Terminal dan Runway Lapangan Udara terdiri dari Apron, Taxiway/Terminal dan Runway G.

G. TerTerowowonongagan n / / TuTunnnnelel H

H.. BBeenndduunnggaann

Bendungan terdiri dari Bendungan Tanah/Batu, Bendungan Beton dan Bendungan Bendungan terdiri dari Bendungan Tanah/Batu, Bendungan Beton dan Bendungan lainnya.

lainnya. I.

I. BanBangungunan Taan Tanahnah, an, antara tara lailain Stn Stasiasiun Bun Bawaawah Tah Tanah nah dan dan TanTangguggull J.

J. BanguBangunan Anan Air, anir, antara ltara lain Bain Bangunangunan di an di SungaSungai, Bani, Bangunan gunan di Tepdi Tepi Danaui Danau/Laut d/Laut danan Bangunan Off-Shore

(3)

IIVV.. JJEENNIISS--JJEENNIIS S BBAAHHAA A A.. TTEEKKNNOOLLOOGGI I BBAAHH B Baahhaan n ppeennyyuussuun n bb B Beettoon n ddaappaat t ddiibbeedd P Paassttaa :: M Moorrttaarr :: B Beettoonn :: JJeenniiss--jjeenniis s bbeettoon n aa -- BBeettoon n BBeerrttuullaann -- BBeettoon n SSeerraatt -- BBeettoon n RRiinnggaann -- BBeettoon n PPrreessttrreess -- BBeettoon n pprraacceettaakk JJeenniiss--jjeenniis s sseemmeen n aa -- SSeemmeen n NNoonn--HHii

m

meennggeerraas s ddi i ddaa (gamping). (gamping). -- SSeemmeen n HHiiddrroolliikk

d

daallaam m aaiirr. . CCoonntt se

semmen en PPorortltlanan

N

N KONSTRUKSIKONSTRUKSI N

N BETONBETON

ton

ton adalah adalah Semen, Semen, Agregat, Agregat, Air Air dan dan Bahan Bahan TambahTambah kan

kan menjadi menjadi :: Semen + Air Semen + Air Semen + Air + Agr

Semen + Air + Agregategat HaluHaluss Semen + Air + Agregat Kasar Semen + Air + Agregat Kasar tara

tara lain:lain: g

g

ntara lain: ntara lain:

ro

rollikik, , memerurupapakakan n jejeninis s ssememen en yayanng g titiddak ak dadappat at meme la

lam aim air ter tetatapi dpi dapapat mat menengegeras ras di udi udadarara. Co. Contntohoh: ka: ka , me

, meruprupakaakan jenn jenis sis semeemen yan yang mng mampampu menu mengikgikat dat d oh

oh: k: kapapur ur hihidrdrololikik, s, sememen en popozzzzololanan, s, sememen en teterarak, k, ss , sem

, semenen puputihtih

an. an.

ngikat dan ngikat dan pur

pur putihputih n

n mengeras mengeras didi men

(4)

T

Tiippe Se Seememen Pn Poortrtllaa -- TTiippe Ie I, d, diippaakkaaii

kkhhuussuus ts teerrhhaadd b

baanngguunnaan n ppeemm -- TTiippe e IIII, , ddiippaakkaaii

kkeettaahhaannaan n tteerrhh un

untutuk k babangngununaa dan landasan j dan landasan j -- TTiippe e IIIIII, , mmeemmpp

d

diigguunnaakkaan n uunntt air yang tidak air yang tidak -- TTiippe e IIVV, , jjeenniis s iinn

p

paannaass, , ppeennggeecc -- TTiippe e VV, , jjeenniis s iinnii

m

meennggaanndduunng g ss ko

konsnstrtrukuksi si dadalala

B

B.. TTEEKKNNOOLLOOGGI I BBAAHH

Menurut jenisnya, Menurut jenisnya, a

a.. KKaayyu u bbeerrddaauun n jj b

b.. KaKayu yu bbererddauaun n ll Si

Sifafat-t-sisiffat at kakayu yu didibb a

a.. KKeellaas s KKaayyu u IIssttii d

d menurmenurut ut SII.0013SII.0013 –– 1981 1981 antarantara a lain lain sebagasebagai i beriberi ntuk

ntuk keperluan keperluan konstruksi konstruksi yang yang tidak tidak memerlukanmemerlukan p panas hidrasi dan kekuatan tekanan awal. Dapat p panas hidrasi dan kekuatan tekanan awal. Dapat ukiman dan gedung-gedung bertingkat.

ukiman dan gedung-gedung bertingkat. untu

untuk k pekerpekerjaan jaan yang yang bervobervolume lume besar besar karena karena jenijeni adap sulfat dan kalor hidrasi lebih kecil dari jenis I. adap sulfat dan kalor hidrasi lebih kecil dari jenis I. n d

n dipiipinggnggir ir laulaut, bt, bangangunaunan dn dibeibekas kas tantanah ah rawarawa, s, salualu mbatan.

mbatan. nyai

nyai kekuatan kekuatan awal awal yang yang tinggi tinggi setelah setelah pengikatanpengikatan k pembuatan jalan beton, bangunan tingkat tinggi, k pembuatan jalan beton, bangunan tingkat tinggi,

emerlukan ketahanan terhadap serangan sulfat. emerlukan ketahanan terhadap serangan sulfat. i i dipakai dipakai untuk untuk kebutuhan kebutuhan pengecoran pengecoran yang yang tidaktidak

ran dengan penyemprotan. ran dengan penyemprotan. dipakai

dipakai untuk untuk konstruksi konstruksi bangunan bangunan pada pada tanah/airtanah/air lfat tin

lfat tinggi, sanggi, sangat cocok ungat cocok untuk isntuk isntalastalasi pengolahi pengolahaa m air, jemb

m air, jembatan, pelatan, pelabuhaabuhan dan pemn dan pembangbangkit tenagkit tenag

N KAYU N KAYU

kayu dibedakan menjadi dua yaitu: kayu dibedakan menjadi dua yaitu: arum

arum (Konifer)(Konifer)

ebar

gi

gi menjadi:menjadi: ewa,

ewa, misalnya misalnya Kayu Kayu Jati, Jati, Ebony, Ebony, CendanaCendana

ut: ut:

persyaratan

digunakan digunakan untukuntuk

ini mempunyai ini mempunyai Dapat

Dapat digunakandigunakan ran

ran irigasi, irigasi, damdam terjadi. Dapat terjadi. Dapat

bangunan bangunan dalamdalam

enimbulkan enimbulkan yang

yang limbah

limbah pabrik,pabrik,

nuklir.

(5)

C

C.. TTEEKKNNOOLLOOGGI I BBAAHH

K

Keelleebbiihhaan n bbaajja a sseebb -- KKeekkuuaattaan n TTiinngg -- KKeemmuuddaahhaan n ppee -- KKeesseerraaggaammaann -- DDuukkttiilliittaass -- DDaappaat t ddi i llaass -- MMeemmppuunnyyaai i nniill -- SSttrruukkttuur r yyaanng g dd B

Baajja a mmeerruuppaakkaan n ccaa Tembaga, Phosfor Tembaga, Phosfor

B

Baajja a yyaanng g bbiiaassa a ddiigg -- BBaajja a KKaarrbboonn -- BBaajja a MMuuttu u TTiinngg -- BBaajja a AAllooii

V

V.. KKEERRUUSSAAKKAAN N PPAADD

Ko

Kode de dadan Jn Jenenis is kekerurusasakk 1 10011 PPeellaappuukkaann 1 10022 PPeennggggeemmbb 1 10033 PPeeccaah h aattaauu N N BAJABAJA gai

gai bahan bahan bangunan bangunan antara antara lain:lain: ii masangan masangan ai ekonomis ai ekonomis ihasilkan

ihasilkan bersifat bersifat permanenpermanen mpuran

mpuran dari dari beberapa beberapa unsure unsure yaituyaitu Besi, Besi, Karbon,Karbon, an Belerang.

an Belerang.

unakan

unakan untuk untuk keperluan keperluan struktur struktur antara antara lain:lain: gi

gi

BAHAN KONSTRUKSI BAHAN KONSTRUKSI

an

an pada pada Pembetonan Pembetonan :: dan retak

dan retak

ngan atau Perubahan Bentuk ngan atau Perubahan Bentuk hilangnya

hilangnya materialmaterial

anganese, Silikon, anganese, Silikon,

(6)

Kode dan Jenis kerusakan pada Beton: Kode dan Jenis kerusakan pada Beton: 20

2011 CaCacacat pt padada ba beteton on tetermrmasasuuk tk tererkekelulupapas, s, sasararang ng lelebabah, h, beberorongngga ga dadan kn kuaualilitatass beton yang jelek

beton yang jelek 2

20022 KKeerreettaakkaann 2

20033 KKoorroossi i ppaadda a ttuullaannggaan n bbaajjaa 20

2044 KKototoor, r, bbererlluummuutt, , ppenenuuaaaan n aattaau u ppelelaappuukkaan n bbeettoonn 2

20055 PPeeccaah h aattaau u hhiillaannggnnyya a mmaatteerriiaall 2

20066 DDeefflleekkssii

Kode dan Jenis kerusakan pada Baja: Kode dan Jenis kerusakan pada Baja: 3

30011 PPeennuurruunnaan n mmuuttu u ccaatt 3

30022 KKoorroossii 3

30033 PPeerruubbaahhaan n BBeennttuukk 3

30044 KKeerreettaakkaann 3

30055 PPeeccaah h aattaau u hhiillaannggnnyya a mmaatteerriiaall 3

30066 EElleemmeen n yyaanng g ttiiddaak k bbeennaarr 3

30077 KKaabbeel l yyaanng g tteerruurraaii 3

30088 LLeeppaassnnyya a iikkaattaann//ssaammbbuunnggaann Kode dan Jenis kerusakan pada Kayu: Kode dan Jenis kerusakan pada Kayu: 40

4011 CCaaccaat t ppaadda a kkaayyu u aakkiibbaat t llaappuukk, , ssereraannggaan n sseerraannggggaa 4

40022 PPeeccaah h aattaau u hhiillaannggnnyya a eelleemmeenn 4

40033 PPeennyyuussuuttaann 4

40044 PPeennuurruunnaan n mmuuttu u ppeellaappiis s ppeerrmmuukkaaaann 4

40055 LLeeppaassnnyya a eelleemmeenn

Retak pada pasangan batu dapat disebabkan oleh factor sebagai berikut: Retak pada pasangan batu dapat disebabkan oleh factor sebagai berikut: -- PPeennuurruunnaan Pn Poonnddaassii

-- GGeetatarraan pn paadda sa sttrurukkttuurr -- BBeebbaan an attaau ku keejjuutt

Keretakan data dibedakan menjadi dua, yaitu: Keretakan data dibedakan menjadi dua, yaitu: A.

A. ReRetatak k StStruruktktururalal

Ciri-ciri retak struktural adalah Ciri-ciri retak struktural adalah 1.

(7)

B.

B. ReRetatak k NoNon-n-StStruruktktuu C

Ciirrii--cciirri i rreettaak k nnoonnsstt

Keterangan : Keterangan : T Tiippe e AA, , BB, , C C ddaan n DD : : rree T Tiippe e EE, , F F ddaan n GG : : rree T Tiippe e H H ddaan n II : : ss T TiippeeHH ::pp T TiippeeII ::pp T TiippeeJJ ::rree T Tiippe e K K ddaan n LL : : rree T TiippeeMM ::rree Ka

Kararat pt padada ba besesi ti tululanangg -- BBeerraadda a ddaallaam m lliinnggkk -- AAddaannyya ka keerruussaakkaann -- TTiiddaak k ccuukkuuppnnyya a sseell D

Daaeerraah h yyaanng g ppeerrllu u ppeemm -- DDaaeerraah h ddeekkaat t bbaattaa -- DDaaeerraah h ddiibbaawwaah h llaa -- DDaaeerraah h ddiibbaawwaah h kkee -- DDaaeerraah h ddiibbaawwaah h pp

al al

ruktural

ruktural dapat dapat dilihat dilihat pada pada gambar gambar berikut:berikut:

takan sedimentasi atau setting takan sedimentasi atau setting takan

takan susut susut plastisplastis sut

sut termal termal dalam dalam beton beton mudamuda rubahan

rubahan bentuk bentuk yang yang terhalang terhalang dari dari luar luar rubahan

rubahan bentuk bentuk yang yang terhalang terhalang dari dari dalamdalam takan

takan karena karena susut susut pengeringanpengeringan takan

takan permukaan permukaan kulit kulit betonbeton takan

takan akibat akibat korosi korosi

n

n akan akan terjadi terjadi lebih lebih cepat cepat dikarenakan dikarenakan faktor faktor berikberik ungan

ungan berair berair asinasin pada beton pada beton imut imut betonbeton

eriksaan

eriksaan khusus khusus ialah:ialah: air

air tai

tai dan dan balokbalok pala

pala pilarpilar rmukaan

rmukaan yang yang menggembung menggembung atau atau beronggaberongga

t: t: